Verslag bestuurlijke werkconferentie partydrugs in Noord-Holland Noord Datum: 5 november 2014 Locatie: gemeentehuis Heerhugowaard. Aanwezig: mevr. M. Goldschmeding (voorzitter), E. Aydogan, J. Baas, W. Bijman, B. Blonk, G. Breebaart, A. Broers, E. Brouwer, L. Bruin, B. Deibert, N. Dekker, E. Deutekom, N. Douw, J. Fit, H. Flierman, F. Giskes, W. Groen, G. Helmer, H. Huisman, M. Hylkema, M. van Kampen, J. van der Loop, M. Kok, T. Mans, J. Mesu, N. Modder, M. Muizelaar, G. Nijpels, I. Ottens, G. Paaij (verslag), R. Posthumus, S. Pronk, L. van Schoonhoven, K. Schuiling, J. Sijtsma, T. Swagerman, R. Swarts, J. Ton, E. van Veen, O. van Veldhuizen, J. de Vries, A. Wildoer, N. de Wit, L. Zee.
Gespreksleider: Mevr. M. Smilde (journaliste, schrijfster, debatleidster).
Gastsprekers: mevrouw N. Dekker, Trimbos De heer G. Alderliefste, verslavingsarts Brijder Verslavingszorg Mevrouw C. Waardenburg, GGD Hollands Noorden Mevrouw R. Kelder, ervaringsdeskundige/auteur ‘De parttimejunkie’
De heer T. Snip, politie Noord-Holland De heer N. Smeekes, Ambulancezorg veiligheidsregio Noord-Holland Noord De heer N. de Wit, Woodlands Festival De heer S. Dijkstra, ambassadeur project Jeugd, Alcohol&Drugs
Forum: De heer N. Plug, GGD Hollands Noorden De heer P. Holla, politie Noord-Holland De heer P. Kreemers, Brijder Verslavingszorg/Unity De heer R. van der Molen, organisator dansfestival De heer E. Brouwer, GGZ Noord-Holland Noord De heer R. Hein, jongerenwerker Kern8 De heer M. Jobse, Clusius College.
Afwezig: P. Bruinooge, P. de Baat, H. Hafkamp, L. Schaefers, R. van der Riet, H.R. Oosterop-van Leussen, J. Nawijn, J. Cornelisse, B. Fintelman, F. Streng, F. Vletter, O. Wagner, D. Nubé, M. Olierook.
1. Opening Mevrouw Goldschmeding opent met een welkomstwoord om 13.00 uur de conferentie. Zij zet uiteen dat Nederland zero tolerance beleid kent ten aanzien van partydrugs, maar dat de realiteit van een ander gehalte is. Op festivals wordt zwaar ingezet op toezicht en controle en de oogst is een container vol pillen als druppel op de gloeiende plaat. Het idee bestaat dat meer dan de helft van festivalgangers gebruikt. Vanuit EHBO-zijde wordt aangedrongen op het gratis verschaffen van water en grote steden zoals Amsterdam gaan pillen, voorafgaand aan festivals, controleren op mogelijke vervuiling. Tijdens het recente Amsterdam Dance Event vielen 3 doden, vermoedelijk als gevolg van drugsgebruik. Deze incidenten hebben veel aandacht in de media gekregen. Het lijkt evenwel of drugsgebruik normaal wordt gevonden onder jongeren. Het is een goede zaak dat het stilzwijgend accepteren dat drugs erbij horen tijdens festivals wordt doorbroken. Deze conferentie biedt aanknopingspunten om met elkaar in gesprek te gaan over ‘hoe nu verder’.
Verslag bestuurlijke werkconferentie partydrugs NHN 5 november 2014
1
2. Opzet en doel van de conferentie Mevrouw Smilde schetst dat met inbreng van deskundigen een eenduidig beeld over de risico’s en omvang van drugsgebruik zal ontstaan. Vanuit dat vertrekpunt zal de behoefte aan een (inter)regionale visie worden gepeild v.w.b. repressie, signalering en preventie. Is er wel sprake van een probleem en zo ja, waar hebben we het dan over?
3. In 1 uur op vlieghoogte Presentatie Trimbos/Nathalie Dekker: Uit het grote uitgaansonderzoek in 2013 blijkt dat cannabis het meeste wordt gebruikt, maar dat XTC daar vlak onder zit, gevolgd door speed. De ervaring wijst uit dat er vaak sprake is van een combinatie van drugs en alcohol. De meeste XTC-gebruikers zijn tussen de 20 en 24 jaar. GHB wordt beduidend minder gebruikt en de startleeftijd ligt iets hoger, zo rond 25-29 jaar. Er is een verschil tussen drugsgebruik tijdens party’s/festivals en in clubs of discotheken. Festivalgangers gebruiken meer XTC dan in clubs of discotheken. 5% van de uitgaande jongeren gebruikt GHB. Deze harddrug zorgt voor de meeste ongelukken met als gevolg ambulancevervoer richting ziekenhuis. GHB-gebruikers komen steeds vaker in de problemen. Oorzaak van drugsgebruik is altijd een interactie tussen de persoonlijkheidsstructuur, omgeving en de gevoeligheid voor drugs. Los hiervan kenmerkt GHB zich door rappe verslaving en forse gezondheidsrisico’s. Ook XTC-gebruik kent ernstige complicaties zoals overhitting en hartproblemen. Op lange termijn lijdt dit tot hersenschade. Vragen&opmerkingen uit de zaal De heer Groen: Hij schat in dat 25-35% van de uitgaande jongeren drugs gebruikt. Hij pleit ervoor om de focus te verleggen naar de groep jongeren die niet gebruikt. Mevrouw Dekker zet uiteen dat het lastig is om alle drugs op één hoop te gooien en dan te berekenen hoeveel mensen gebruiken. Drugs hebben namelijk allemaal hun eigen unieke werking. Er zijn wel gegevens beschikbaar per soort. Zo weten we dat 4% van de jongeren XTC gebruikt en 19% cannabis. Presentatie Brijder Verslavingszorg/Gerard Alderliefste: De heer Alderliefste beklemtoont dat er weinig aandacht is voor de gezondheidscomplicaties op lange termijn. Hij vraagt aandacht voor de gevolgen van gebruik van XTC, LSD, paddo’s en cannabis. De schadelijke gevolgen hiervan verdwijnen niet, ook als een gebruiker is gestopt. Dit gaat op voor frequent (wekelijks) drugsgebruik. De hiermee samenhangende syndromen zijn – naast schizofrenie DPS en HPPD. Hierdoor ervaren mensen zichzelf onder meer als wezenvreemd en buiten zichzelf staan. 60% van de gebruikers heeft visuele hallucinaties en 4% van de scene heeft zoveel last dat zij zelf op zoek gaan naar hulp. De zuiverheid van XTC wordt zelden getest. Los hiervan is ook zuivere MDMA risicovol. Hij benadrukt het belang van vroegtijdige signalering en het verspreiden van kennis onder alle betrokkenen. Presentatie GGD Hollands Noorden//Corrien Waardenburg: e Mevrouw Waardenburg presenteert de resultaten van het Emovo-onderzoek, uitgevoerd onder de 2 e en 4 klassers van het voortgezet onderwijs in Noord-Holland Noord. Hieraan hebben 44 scholen (11.997 scholieren) meegedaan. 11% van de jongeren heeft ooit softdrugs gebruikt en 3% harddrugs. Met het stijgen van de leeftijd nemen deze percentages toe. Op de leeftijd van 18 jaar gebruikt ruim 1/3 van de jongeren drugs. Van de harddrugs is XTC verreweg het meest populair. 96% van de harddruggebruikers heeft ooit softdrugs gebruikt. Dit is dus een opmaat naar harddrugsgebruik. Desgevraagd zegt zij dat de effecten van de nieuwe wetgeving (geen alcohol onder de 18 jaar) dit jaar zullen worden gemeten. Dan moet blijken of een verminderd alcoholgebruik ook leidt tot minder drugsgebruik of dit juist stimuleert. Presentatie Ambulancezorg veiligheidsregio NHN/Martin Smeekes: De heer Smeekes zet uiteen dat alle ambulancemedewerkers zijn getraind in het herkennen van partydrugsgebruik. De meeste ambulance-inzet is voor cannabisgebruik, gevolgd door XTC. Boven de 18 jaar (groep 20- tot 30-jarigen) is de ambulance-inzet vooral voor GHB-gebruikers, gevolgd door cannabisgebruik.
Verslag bestuurlijke werkconferentie partydrugs NHN 5 november 2014
2
In de laatste 2 jaar hebben zich 151 GHB-gevallen voorgedaan. Daarmee doet Noord-Holland Noord niet onder voor grote stedenproblematiek zoals in Amsterdam. De toename van GHB-gebruik is reden voor zorg, met name in Noord-Kennemerland. Door het alcoholmatigingsbeleid zijn er minder 13-/14-jarigen per ambulance vervoerd en is de leeftijd verschoven naar 15-/16-jarigen. De aandacht moet dus niet verslappen. Boven de leeftijd van 18 jaar zijn er maandelijks 100 tot 110 ambulance-inzetten. Het gebruik van partydrugs is dan stijgende. Een relatie met vervuilde XTC kan niet worden gelegd. Veelal leidt overmatig XTC-gebruik tot gezondheidsklachten. Presentatie politie Noord-Holland, Ton Snip: De heer Snip gaat in op de achtergronden van de 3 dodelijke incidenten van het Amsterdam Dance Event. Hij geeft aan dat de politie vanuit de Forensische afdeling niet bij elk evenement inzet pleegt ten aanzien van het ter plaatse testen van middelen. Dit is sterk afhankelijk van het soort evenement. Hij constateert dat in het afgelopen festivalseizoen (2013) er diverse niet stafbare middelen zijn aangetroffen die aangeduid worden als nieuwe psychoactieve stoffen (NPS). Deze middelen worden veelal via het internet besteld. Afgelopen jaar zijn er 71 nieuwe NPS-stoffen bijgekomen. Ook de houding van jongeren: ‘Waar maak je je druk om, iedereen gebruikt toch’, baart zorgen. Aanhoudingen op festivals betreft vaak personen die als groep inkopen waarvan dan één persoon de middelen binnen het festivalterrein tracht te smokkelen. Als het een persoon is die op het terrein zelf middelen wil verkopen gaat het vaak om kleinschalig dealen met als doel het kaartje terug te verdienen. Vragen/opmerkingen uit de zaal De heer Van Veldhuizen stelt dat de opsporing van fabrikanten van drugs een braakliggend terrein is. Wellicht is een convenant sluiten raadzaam. De heer Mud geeft aan dat dit onder het speerpunt Ondermijning valt. Het vervaardigen van XTC valt immers onder georganiseerde criminaliteit. De heer Van Veldhuizen merkt op dat de focus hierbij tot nu toe vooral ligt op de aanpak van hennepkwekerijen. Presentatie Woodlands Festival/Nick de Wit: De heer De Wit vertelt dat dit festival een gemêleerd publiek (t/m 80 jaar trekt). Achterliggende gedachte is een duurzaam festival voor alle leeftijden dat meer biedt dan alleen muziek. De focus is verlegd van drugsgebruik naar gebruik van psychoactieve stoffen. Door een andersoortig aanbod van activiteiten (lachyoga, smoothies, een sjamaan, een filosoof et cetera) wordt getracht lichaamseigen reacties met een ontspannende werking op te wekken. Er wordt niet bevoogdend gewerkt. Bij de entree vindt controle plaats. Woodlands heeft overigens niet de illusie dat het festival geheel drugs vrij is te krijgen. Wel wordt de visie uitgedragen en ingezet op bewustwording over de risico’s van drugsgebruik. Presentatie ervaringsdeskundige/ex-gebruiker/Renee Kelder: Mevrouw Kelder vertelt 6 jaar verslaafd te zijn geweest aan GHB. Vanaf haar kinderjaren was zij een zorgenkindje (dyslectisch, zwakke motoriek). Ondanks een liefdevolle jeugd was zij vatbaar voor alle vormen van drugsgebruik, te beginnen met alcohol op 13-jarige leeftijd, al snel gevolgd door blowen. Daarna volgde op 16-jarige leeftijd de partydrugs. GHB kwam in haar leven toen zij 19 jaar was. Onzekerheid en het wonen in een nog onbekende studentenstad waren triggers om aan GHB te beginnen. Binnen 2 weken sloeg de verslaving toe. GHB werd eigenhandig gemaakt en de bestanddelen werden via internet besteld. 7 tot 10 ex-gebruikers vallen na afkicken binnen 3 maanden terug. Jongeren vinden drugsgebruik de gewoonste zaak van de wereld. Hoe ouder iemand wordt, des te meer normaal het wordt gevonden. Ook mensen van middelbare leeftijd gebruiken vaak GHB, het betreft hier vooral vrouwen rond de 40 jaar. Mevrouw Kelder geeft aan samen met de GHB-monitor onderzoek te gaan doen naar het antwoord op de vraag waarom het aantal verslaafden zo hoog blijft. Tot slot pleit zij voor: 1. meer voorlichting op scholen te geven; 2. landelijke aandacht voor drugsproblematiek; 3. terugvalmanagement ontwikkelen.
4. Forumdiscussie Stelling 1: Het individu is verantwoordelijk voor zijn eigen acties De heer Kreemers stelt dat autorijden evenmin zonder risico is en afhangt van het gedrag van weggebruikers. Hetzelfde geldt voor drugsgebruik.
Verslag bestuurlijke werkconferentie partydrugs NHN 5 november 2014
3
De heer Plug meent dat drugsgebruik vaak samenhangt met sociaal-maatschappelijke omstandigheden. De vraag rijst dan of instanties hieraan iets kunnen doen. De heer Van Veldhuizen stelt dat de leeftijd van 18 jaar als volwassenheid een fictie is. Ingeval van een rijbewijs zijn er veiligheidsvoorschriften zoals een autogordel. V.w.b. drugs is er geen sprake van een drugsbewijs, maar sprake van drugsonkunde. Desgevraagd zegt de heer Plug dat op zo jong mogelijke leeftijd voorlichting gegeven moet worden. Hierbij helpen preventieprogramma’s die effectief blijken te zijn. De heer Jobse geeft aan dat de privacyvoorschriften als een molensteen om de nek hangen van scholen. Informatie mag niet worden gedeeld, behalve als scholieren worden besproken in het ZAT (Zorg Advies Team). Daarnaast zijn er scholen die beducht zijn voor imagoschade. Hij hamert erop samen met ouders de drugsproblematiek serieus te nemen en eensgezind de schouders eronder te zetten. Stelling 2: De drugsproblematiek mag dan breder zijn dan alleen op festivals en party’s, toch is dit een non-issue. De heer Holla stelt dat alleen de pechvogels worden gesnapt op festivals. Er moet een brede maatschappelijke discussie op gang komen, want het probleem is vele mate groter. De politiecapaciteit in de weekenden zou met de helft kunnen worden verminderd als de drugsproblematiek wordt teruggedrongen. Hij pleit er dan ook voor om voorlichting te geven aan kinderen op jonge leeftijd. De heer Mans zegt dat het meeste alcoholgebruik thuis plaatsvindt, evenzo geldt dit voor drugs. De verantwoordelijkheid ligt vooral bij de ouders én in mindere mate bij erg jonge kinderen (<12 jaar). De heer Brouwer meent dat ouders veel meer voor hun kiezen krijgen qua het begeleiden bij keuzes maken (waar zeg je als jongere ja of nee tegen) dan 40 jaar geleden. Mevrouw Giskes meent dat je, als ouder, op een gegeven moment weinig meer hebt in te brengen. Voorlichting is geen panacee. Er moet veel meer energie worden gestoken in een andere soort samenleving, waarbij andere vormen van ontspanning opgeld gaan doen. De heer Jobse houdt een pleidooi dat scholen veel meer incidenten rondom blowen melden en het gesprek daarover aangaan. Ook dit gebeurt te weinig vanwege de angst voor reputatie. Mevrouw Dekker adviseert prudent om te gaan met voorlichting aan jonge kinderen. De indruk mag niet worden gewekt dat XTC-gebruik normaal is. Er moet meer op ouders worden ingezet. Zij vinden het lastig grenzen te stellen en streven veelal n door hun kind als vriend te worden beschouwd. Mevrouw Kelder vult aan dat in haar casus haar ouders wegvielen als steunpilaar vanwege echtscheiding. Daarnaast was zij zelf nogal gesloten van aard en zocht de communicatie met haar ouders niet op. De heer Kreemers stelt dat een uur voorlichting - door voor de klas te gaan staan – niet werkt. Informatie moet zo toegankelijk mogelijk beschikbaar worden gesteld. Het is aan de jongeren om dan over een drempel heen te stappen. De heer Plug stelt dat ouders ondersteuning behoeven bij het weerbaar maken van hun kinderen.
5. Waar staan we nu en hoe verder De heer Dijkstra schetst de historie van het project Jeugd, Alcohol&Drugs. Ook het tegengaan van ongebreideld alcoholgebruik was en is een kwestie van lange adem. V.w.b. de aanpak hiervan geldt Noord-Holland Noord als best practice in Nederland. De meerderheid van de bevolking in NHN heeft zich uitgesproken voor een voortzetting van het project. Hierbij wordt de focus ook meer gericht op de drugsproblematiek. Organisatoren van festivals hebben – vanuit het oogpunt van reputatie - ook belang bij de gezondheidsrisico’s zo minimaal mogelijk houden. Het is dus zaak om met elkaar in gesprek te raken. In samenhang hiermee wijst hij op www.partyflock.nl als graadmeter voor het aantal festivals dat wekelijks plaatsvindt. Hiervoor zou een social media strategie kunnen worden ingezet. Voorts brengt hij de illegale lozingen van drugsafval in bossen ter sprake. De productie van drugs is onlosmakelijk verbonden met criminele factoren. De aanpak van drugsproblematiek vergt een lange adem.
6. Vervolg forumdiscussie Stelling 1: Drugsgebruik is net zo normaal als alcohol. Dancefestivals horen erbij en zijn ons grootste exportmiddel geworden. De heer Van Veldhuizen stelt dat er al snel een taboesfeer ontstaat en gesprekken stokken. Hij meent dat er wellicht sprake is van koppelverkoop. Als er toch alcohol wordt geschonken, gaat het innemen van een pilletje in één moeite door. Veelal worden drugs thuis gemaakt, het is stukken goedkoper. Het
Verslag bestuurlijke werkconferentie partydrugs NHN 5 november 2014
4
is zaak om bestuurlijk veel eerder aan de voorkant te komen van de problematiek, maar dit is gecompliceerd. Uit de plenaire discussie komt naar voren dat drugsgebruik onder groepsdruk als normaal wordt ervaren. Ouders zouden meer tools aangereikt moeten krijgen om hun kinderen in onze complexe samenleving weerbaar te maken. Er zouden korte lijnen moeten worden onderhouden met jongerenwerkers, die meer zicht hebben op de vrije tijdsbesteding. Mevrouw Van Kampen wil waken voor de rol van opvoeder richting ouders. Zij stelt dat alle betrokken partijen een maatschappelijk debat zouden moeten aangaan met ondersteuning van de instrumenten vanuit het project Jeugd, Alcohol&Drugs. Mevrouw Dekker verwijst naar www.hoepakjijdataan.nl. Een site met opvoedtips voor ouders. Unaniem wordt de ambitie uitgesproken om zowel ouders als hun kinderen meer te ondersteunen bij het bestand zijn tegen verleidingen. De heer Brouwer meent dat de beschikbaarheid van softdrugs ook tegengegaan moet worden. De heer Jobse doet een oproep aan bestuurders om privacygevoelige informatie te delen met zowel basis- als voortgezet onderwijs. De heer Plug pleit ervoor om rolmodellen in te schakelen. Hij complimenteert de heer Jobse met het feit dat het Clusiuscollege te boek staat als gezonde en veilige school.
7. Oogst van de middag Mevrouw Goldschmeding vat de opbrengsten samen: • Er moet aandacht komen en blijven voor de aanpak van drugsproblematiek, maar dit komt niet in de plaats van de aanpak van alcoholmisbruik. • Voorlichtingsinspanningen voor de jongeren < 14 jaar, maar ook voor de ouders. • De gebruikers in de categorie 20-30 jaar moeten niet verontachtzaamd worden, evenals gebruikers van middelbare leeftijd. • Repressie vindt (al) plaats met de wet in de hand en moet ook worden voortgezet. Handhaving op drugsgebruik en aanpak van de criminaliteit draagt bij aan het beeld dat we het drugsgebruik niet normaal vinden. Drugsgebruik moet uit de sfeer van ‘doodnormaal’ worden gehaald. • Drugsgebruik is niet alleen een eigen verantwoordelijkheid, maar er is ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid; vooral bij jongeren zijn de risico’s niet bekend. • De voorlichting dient gericht te zijn op het wijzen op de gevolgen van gezondheidsschade, vooral en ook op lange termijn. • Gesprekken over drugsgebruik moeten niet meer omgeven zijn met een groot taboe vanuit de achterliggende gedachte ‘als ik het niet bespreek, breng ik hem/haar ook niet op het idee of word ik niet als zeur ervaren’. • De aanpak is een kwestie van lange adem. • Privacygevoelige informatie-uitwisseling is een aandachtspunt en zou geen obstakel moeten vormen.
ACTIE De projectgroep Jeugd, Alcohol&Drugs zal een richtinggevend document opstellen voor de 3 stuurgroepen waarin deze ingrediënten zullen worden meegenomen. Hiervoor zal, naast Brijder Verslavingszorg en Trimbos, ook publiek-private samenwerking worden gezocht door vertegenwoordigers van festivals, clubs et cetera te betrekken bij deze denkrichting.
8. Sluiting Mevrouw Goldschmeding sluit onder dankzegging om 17.00 uur de conferentie.
Verslag bestuurlijke werkconferentie partydrugs NHN 5 november 2014
5
