November 2014
Verslag
WEEK 39 IN TURKU Elk jaar om dezelfde tijd houdt de Faculteit Gezondheidszorg van onze CARPE partner Turku University of Applied Sciences haar international week. Voor de vijfde achtereenvolgende keer was ik daarvoor uitgenodigd; ik had de eervolle taak om zowel de opening als de laatste gastles (twee dagen later) te mogen presenteren. Behalve vele buitenlandse sprekers, tot uit China en India aan toe, waren er gemiddeld zo’n zeventig bachelor- en master studenten die naar ons kwamen luisteren. Ik mocht openen met mijn presentatie over ‘lazy thinking’, waarin ik betoogde dat mensen vaak associatief denken, en ook vaak de plank misslaan als het gaat om statistiek. Dat leidt ertoe dat voor het ontwikkelen van interventies die patiënten ertoe moeten aanzetten om hun gezondheidsgerelateerde gedrag en life style te veranderen, niet alleen rationele theorieën moeten worden gebruikt, zoals tot op heden in de gezondheidszorg gebruikelijk is, maar ook middelen moeten worden toegepast die meer impliciet tot gedragsverandering leiden (zoals ‘priming’, ‘anchoring’ en ‘nudging’) . Dit is nog een volstrekt onontgonnen gebied in de gezondheidszorg, maar daarom niet minder interessant en veelbelovend.
Filosoferen Op de middelste dag mocht ik uitleggen hoe ik aankijk tegen de geschiedenis van de geneeskunst en de farmacie. En ik mocht wat filosoferen over de toekomst van de gezondheidszorg. Mijn conclusie was dat er absoluut geen sprake is van een continue lijn die geleid heeft tot geleidelijke verbetering van de zorg. Integendeel, de geschiedenis van de zorg kenmerkt zich door fouten, arrogantie, onbegrip, stupiditeit, eigengereidheid en zelfingenomenheid. Miljoenen en nog eens miljoenen mensen zijn daarvan de dupe geworden en zijn onnodig gestorven… De wereld zou er nu heel anders uitzien als door de eeuwen heen artsen, apothekers en andere zorgaanbieders steeds de behoefte van de patiënt in plaats van die van hun zelf als uitgangspunt hadden genomen!
Traditionele Chinese geneeskunst Alle presentaties in deze week waren interessant, maar die van de vertegenwoordigers uit China vielen toch wel op. We moesten allemaal meedoen met de traditionele Chinese geneeskunst die ze lieten zien. Dus zat de hele zaal binnen de kortste keren zich op de buik te kloppen om de voedselvertering te bevorderen (met de vuisten van beide handen, anders is er geen effect) en werden de meest exotische drukpunten bewerkt, geslagen en gekneed die ook bij acupunctuur (wat zijn die naalden scherp!) worden gebruikt. Op de laatste dag van de week, tijdens een indrukwekkende tocht op de veerboot naar Stockholm, was er een bijeenkomst met veel van de internationale sprekers, onderzoekers en docenten, om de mogelijkheden van samenwerking gezamenlijk te bespreken. Er was heel veel belangstelling voor onze DESTINE en DIKSAP projecten! Daar gaan we zeker verder mee. Finland is een fantastisch land. Jammer dat de Finse taal zo onverstaanbaar is. Maar dat zeggen zij vast ook van de Nederlandse taal! Ad van Dooren
Onderzoek
Vooraankondiging
DESTINE VAN START
SYMPOSIUM LECTORAAT EN AFSCHEIDSCOLLEGE AD VAN DOOREN
Het promotieonderzoek DESTINE van Esther du Pon is begin oktober van start gegaan. DESTINE test de hypothese dat implementatie van een zorgplatform voor diabetes type 2 patiënten ondersteund door zelfmanagement training resulteert in een verhoogd gebruik van het zorgplatform, verbeterde participatie van de patiënt tijdens het consult en uiteindelijk een verbeterde kwaliteit van leven. Het aantal diabetes type 2 (DM2) patiënten in Nederland neemt toe. Het aantal zorgverleners zal echter niet in dezelfde mate toenemen en dat veroorzaakt op termijn een hoge werkdruk. We kunnen zorgverleners ontlasten door de patiënt meer ’empowered’ te maken op het gebied van zelfmanagement. Zorgplatform e-Vita In Zwolle is een zorgplatform (e-Vita) ontwikkeld met als doel het zelfmanagement van DM2-patiënten te verbeteren. e-Vita biedt onder meer educatie op maat en de mogelijkheid tot het inzien van de eigen
Op donderdag 19 maart 2015 vindt een bijzonder evenement plaats, namelijk het symposium ‘Zelfredzaamheid van patiënten bij gebruik van medicatie’ in combinatie met het afscheidscollege van lector dr. Ad van Dooren. Studenten, alumni, docenten en collega’s uit het werkveld worden van harte uitgenodigd om deze dag bij te wonen.
medische gegevens en te communiceren met de zorgverlener. Om eVita voor patiënten zo toegankelijk mogelijk te maken, wordt de zogenaamde PRISMA-methodiek ingezet. PRISMA is een interactief groepseducatieprogramma. Implementatie van e-Vita, ondersteund door PRISMA-training, zal leiden tot meer gebruik van het platform, zo luidt de hypothese. RCT Esther test dit in haar onderzoek DESTINE, wat staat voor Diabetes Education and Self-management to INcrease Empowerment. Het zorgplatform ondersteund door PRISMA wordt aangeboden aan 200 DM2-patiënten binnen zeven huisartsenpraktijken in de regio Zwolle. In een randomized controlled trial (RCT) worden patiënten willekeurig toegewezen aan twee groepen: honderd patiënten volgen de PRISMAtraining vóórdat zij het platform krijgen aangeboden, de overige honderd patiënten krijgen het platform ook aangeboden maar volgen de PRISMA-training op een later moment. Naast gebruik van het zorgplatform is Esther geïnteresseerd in participatie van de patiënt tijdens het consult met de praktijkondersteuner en de mate van therapietrouw aan diabetesmedicatie.
Het programma, dat zich af zal spelen op de Faculteit Economie en Management bestaat uit ’s ochtends een symposium met lunch en ’s middags het afscheidscollege met receptie. Noteert u deze datum alvast in uw agenda; de officiële aankondiging en uitnodiging volgen binnenkort!
Interview
“INNOVATIEVE BEHANDELINGEN BEREIKEN PATIËNT MET GROTE VERTRAGING”
Tijdens de International Conference of Communication in Healthcare (ICCH) op 30 september in Amsterdam heeft Esther haar studieprotocol op poster gepresenteerd. In de toekomst wil Esther het zorgplatform voor DM2- patiënten implementeren in de dagelijkse praktijk in de hoop dat dit op den duur zal leiden tot verbetering van kwaliteit van leven van de DM2-patiënt en vermindering van de werkdruk van eerstelijns zorgverleners.
In elke nieuwsbrief komt een lid van de Raad van Advies van het lectoraat aan het woord. De Raad van Advies bestaat uit vijf leden die tweemaal per jaar samenkomen om ontwikkelingen binnen het lectoraat te bespreken. In deze editie een interview met Michel Dutrée, algemeen directeur van Nefarma. In dit interview vertelt hij over zijn visie op het lectoraat.
Sinds wanneer bent u lid van de Raad van Advies en wat was destijds uw motivatie om deze rol te
vervullen? “Sinds de start van de Raad van Advies. Nefarma sponsort het lectoraat gedurende de eerste vier jaar, en toen we voor de RvA benaderd werden wilden we graag een bijdrage leveren aan het succes van het lectoraat.” Vanuit welke invalshoek bent u momenteel betrokken bij het lectoraat? “In de Raad van Advies brengen we desgevraagd onze kennis van het farmaceutische veld in het bijzonder en de zorg in het algemeen in. Ook help ik waar nodig bij het ontsluiten van ons netwerk.”
Samenwerking DESTINE is een samenwerkingsverband tussen verschillende partijen: Hogeschool Utrecht, Kenniscentrum voor Ketenzorg, Medrie, NIVEL, Radboud Universiteit, Universiteit Twente, Stichting September en, Stichting Zorg Binnen Bereik. Esther voert haar promotieonderzoek uit aan de Radboud Universiteit Nijmegen onder leiding van promotor Sandra van Dulmen en co-promotoren Ad van Dooren en Nanno Kleefstra. Het onderzoek loopt van augustus 2013 tot augustus 2017.
Onderzoek
PRESENTATIES DIKSAP EN EEPI OP HEIDEDAG Hans Vehof en Tuğba Çoban vertegenwoordigden het Lectoraat Innovatie van Zorgprocessen in de Farmacie tijdens de Heidedag van het kenniscentrum op 15 september. Zij hielden een posterpitch over hun projecten met de namen DIKSAP en EEPI. DIabetes voorKomen door Sallandse Apotheken (DIKSAP) Het lectoraat gaat in 2015-2016 samenwerken in een onderzoek met apothekers Salland-Vechtstreek (SaVe) om mensen met een hoog
Onderzoek binnen het lectoraat wordt uitgevoerd voor de professionele praktijk. Kunt u een voorbeeld geven waar dat belang uit blijkt? “Innovatieve farmaceutische bedrijven lopen tegen allerlei horden aan om geneesmiddelen beschikbaar te krijgen voor patiënten. Na de zeer lange en uitgebreide fase van onderzoek en ontwikkeling om te voldoen aan de registratie-eisen volgen nog vergoedingsprocedures, opname in richtlijnen, aantonen van economische en klinisch relevante meerwaarde, et cetera. Dat kost allemaal heel veel tijd, menskracht en geld. Ook bereiken innovatieve behandelingen patiënten pas met grote vertraging. Twaalf jaar geleden was vijf procent van alle geneesmiddelen die dokters voorschrijven nog een merkgeneesmiddel dat minder dan vijf jaar op de markt is. In
risico op het krijgen van diabetes type 2 (pre-diabeten) te helpen bij het verbeteren van hun leefstijl om diagnose zolang mogelijk uit te stellen. Tuğba Çoban leidt het DIKSAP project. DIKSAP biedt mogelijkheden voor openbare apothekers om zich te profileren als zorgverlener. Daarnaast krijgen deze apothekers manieren aangereikt om te innoveren in het business model van de apotheek. In dit onderzoek ondergaan deelnemers een intensieve dieet- en beweeginterventie die het beste aansluit bij de persoonlijke mogelijkheden en voorkeuren. De deelnemende openbare apothekers zullen de deelnemers individueel begeleiden als leefstijladviseurs. Huisartsen, fysiotherapeuten en diëtisten werken mee aan het onderzoek. In dit onderzoek zal gebruik gemaakt worden van een controlegroep, die de gebruikelijke zorg krijgt, om het effect van de interventie te kunnen meten. Alle data met betrekking tot het onderzoek worden verzameld en geanalyseerd. Afhankelijk van het resultaat zullen publicaties en eventuele uitrol over andere apotheken in Nederland volgen.
Nieuwsberichten over farmaceutische innovaties (EEPI) Wie googlet op ‘borstkanker nieuwe behandeling medicatie’ krijgt 56.200 resultaten. Met andere zoektermen vind je nog meer informatie. Het aantal websites dat informatie aanbiedt lijkt ook wel 56 duizend te zijn en televisie, radio en kranten hebben ook nog elke week nieuws over de toekomst van farmaceutische behandelingen. Hans Vehof doet in de komende jaren onderzoek naar nieuwsberichten over farmaceutische innovaties en de behoeften van patiënten om deze te lezen. De naam van zijn onderzoek is EEPI wat staat voor “Effects of Expectations of Pharmaceutical Innovations”. Vraagstellingen zijn: Hoeveel nieuwsberichten zijn er op verschillende platforms te vinden? Welke bronnen en kanalen worden door patiënten geraadpleegd? Welke motivaties hebben patiënten om wel of juist niet te zoeken?
2013 was dat nog maar 0,7 procent van de voorgeschreven middelen. Vandaar dat wij onderzoek naar de disseminatie van farmaceutische innovaties, de kern van het lectoraat, noodzakelijk vinden.” Het is belangrijk dat het lectoraat goed zichtbaar is binnen het werkveld. Welke acties adviseert u om de zichtbaarheid binnen het werkveld te vergroten? “Hier is nog wel wat te winnen. Laat zien dat je er bent door erop uit te trekken en de dialoog aan te gaan. Dat gaat het gemakkelijkst als je interessante nieuwe onderzoeksresultaten te melden hebt.” Het lectoraat kent veel internationale activiteiten. Op welke manier is dit zinvol voor het lectoraat?“ Dit zal helpen het lectoraat als merknaam te vestigen en te leren van de aanpak in andere landen. Tegelijkertijd moeten we niet uit het oog verliezen dat iedere nationale zorgmarkt uniek is, en dat ook in Nederland veel zinnige oplossingen worden bedacht, die breder zouden moeten worden toegepast. Ik denk bijvoorbeeld aan therapietrouw. Wij hebben als Nefarma uitgebreid in kaart gebracht welke lokale en regionale successen er in Nederland worden geboekt bij het verbeteren van de therapietrouw van patiënten. Met als doel om deze breed in te zetten in de gehele Nederlandse zorg. De implementatie van Nederlandse beste praktijken moeten we dus zeker niet uit
het oog verliezen.”
Blog
IS DE WERELD RECHTVAARDIG? Eigen schuld, dikke bult. Wie hoog stijgt zal diep vallen. Boontje komt om zijn loontje. Wie zijn billen brandt moet op de blaren zitten. Zodra dit goed in kaart is gebracht begint Hans aan de tweede fase van zijn project: het beoordelen van de betrouwbaarheid van nieuwtjes op verschillende nieuwsplatforms. De derde fase is een uitdagende: Kunnen we de blootstelling aan berichten –en de hoop en verwachtingen die nieuwsberichten oproepen- meten? In een groep van borstkankerpatiënten en nierpatiënten kan daarmee onderzocht worden of het lezen van nieuwsberichten een effect heeft op aspecten van gedrag en kwaliteit van leven. Het uiteindelijke doel van Hans is om nieuwsmedia, instanties en verenigingen handvatten te leveren om berichtgeving optimaal aan de behoeften van hun kwetsbare doelgroepen aan te passen.
Verslag
SUMMERCOURSE 2014 De summercourse 2014 zit er weer op. Van 7 tot en met 25 juli namen vijftien (en in de laatste week zelfs achttien) studenten deel aan de cursus ‘clinical research monitoring’. Ze kwamen van over de hele wereld: Nederland, Griekenland, Duitsland, Engeland, Italië, Spanje, Zweden, Litouwen en Pakistan. In de eerste week van de cursus lag de nadruk op de theorie van Good Clinical Practice (GCP) en alle aspecten van klinisch geneesmiddelenonderzoek. In de tweede week gingen de studenten zelf aan de slag met een geheel uitgewerkt onderzoeksprotocol, patiënt casussen en CRF’s (case report forms). En in de derde week ging de gasthoogleraar, prof. dr. G. Fortwengel van onze Erasmus partner, de Hogeschool van Hannover, Duitsland dieper in op data management, en was er ook een workshop in het computerlokaal, bedoeld om te leren
Onze taal zit vol met uitdrukkingen die aangeven dat je verantwoordelijk bent voor je daden. Als ze niet op wintersport was gegaan had ze haar been niet gebroken, als hij maar niet zoveel gerookt had, had hij nooit longemfyseem gekregen. Zijn suikerziekte is veroorzaakt doordat hij veel te ongezond geleefd heeft: hij at veel te vet, sportte nooit, zat maar op de bank en zapte, met een grote zak chips naast zich. Voorbeelden te over: we willen graag dat de wereld rechtvaardig is, geordend en voorspelbaar, een wereld waarin iedereen krijgt wat hij verdient. We willen de illusie hebben dat we ons lot zelf kunnen beïnvloeden. Een jury in Florida sprak een verdachte van verkrachting vrij omdat het slachtoffer een ultrakort rokje aan had en geen ondergoed droeg: ze had het dus zelf uitgelokt! En die overvaller van een juwelier die door de eigenaar van de zaak werd neergeschoten: hij vroeg er toch zelf om? We noemen dit ‘Just World
hoe een elektronische CRF moet worden gemaakt.
De cursus werd afgesloten met presentaties van de studenten over een aantal verschillende aspecten van klinisch geneesmiddelenonderzoek. Gemiddeld kreeg de cursus van de deelnemers een 8,1, op een schaal van 1-10. Ze waren ook gul in hun commentaar:
Bias’: de hypothese van de rechtvaardige wereld. Helaas zit de wereld zo niet in elkaar. Toeval bestaat; sommige mensen hebben geluk, anderen ongeluk. Het kan gewoon voorkomen dat je op het verkeerde moment op de verkeerde plaats bent: domme pech. Zo simpel is het leven, leuker kunnen we het niet maken. Ad van Dooren
Now I know better what a CRA can do The first two weeks particularly were brilliant. Do not change anything! Practical and hands-on I appreciate that in a short period I learned a lot about clinical trials, even though I started without any prior knowledge Hard work and enthusiasm of both professors. Thank you!
De cursus geeft een compleet theoretisch palet van wat je moet weten om een CRA (Clinical Research Associate) te worden. Er zijn al heel wat farmakundigen die deze functie van CRA uitoefenen. Eentje (Marlous Bakker, cohort 2007) gaf ook een gastpresentatie: de oren werden haar van het hoofd gevraagd! Het was wederom een geslaagde cursus!
Leden kenniskring
Redactie
Contact
Ad van Dooren Rik Ensing Hans Vehof Femke de Vries Peter Vermeulen Tuğba Çoban Ellen Molewijk Audrey Meulendijks
Nanda Levert Esther du Pon
Lectoraat Innovatie van Zorgprocessen in de Farmacie Bolognalaan 101 Postbus 85182 3508 AD Utrecht T. 088 - 481 5445
Nanda Levert Esther du Pon
Website | Email | Twitter
Deze digitale nieuwsbrief wordt vier keer per jaar verspreid naar studenten en docenten van de opleiding farmakunde, afgestudeerde farmakundigen, leden van het Kenniscentrum van de Faculteit Gezondheidszorg van de Hogeschool Utrecht en alle andere geïnteresseerden. Op deze manier houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen binnen het lectoraat. Als u toezending van deze nieuwsbrief niet op prijs stelt, laat u het ons dan even weten? Dat geldt ook als u een collega op de verzendlijst wilt. En als u op- of aanmerkingen heeft, aanvullingen of ongezouten kritiek, dan vernemen we dat vanzelfsprekend graag!
