Verslag LDE Brabant bijeenkomst 18 november 2014

Verslag LDE Brabant bijeenkomst 18 november 2014 Programma 19.30 uur 19.55 uur 20.00 uur 20.30 uur 21.00 21.15 21.30 22.00

uur uur uur uur

Ontvangst met koffie/thee Opening Energie besparen met een coach in de buurt (Ilse Hoenderdos, Brabantse Milieufederatie) Buurkracht: Samen in de buurt energie besparen (Johan Boekholt, Buurkracht) Activiteiten Coöperatie Duurzaam Drimmelen (Marijke Vos) Pauze Interactie met de aanwezigen Afsluiting bijeenkomst

Opening Marijke Vos van Duurzaam Drimmelen heet iedereen welkom op de bijeenkomst. Energie besparen is hard nodig en daarnaast levert het vaak r comfort verhoging op. Marijke stelt dat zeker een onderwerp is dat meer vrouwen zal motiveren om hier mee aan de slag te gaan! Later zal Marijke het woningisolatie programma toelichten waar Duurzaam Drimmelen mee bezig is.

Energie besparen doen we samen! (Ilse Hoenderdos, Brabantse Milieufederatie) De Stichting Brabantse Milieufederatie zet zich in voor een mooi een duurzaam Brabant, al 40 jaar. De stichting werkt vanuit haar kantoor in Tilburg. Ilse Hoenderdos houdt zich bezig met het werkveld energie en duurzaamheid. De belangrijkste redenen om over energie besparen te praten is omdat de woonlasten toenemen en het aandeel energie stijgt daarin het hardste. Landelijk hebben we afgesproken om 1,5%-2 % te besparen op energieverbruik, maar met name het elektriciteitsverbruik blijft steeds verder toenemen. Het gasverbruik daalt wel. Naast grote investeringen kan een bewoner ook veel aan zijn gedrag veranderen waardoor er een aanzienlijke besparing gerealiseerd kan worden. Goed voor de portemonnee en het milieu! In de presentatie is een lijst met redenen opgenomen waarom een persoon wel of niet met energiebesparing aan de slag zou gaan. Er ontstaat een interessant verschijnsel op het moment dat er zonnepanelen op een dak worden geplaatst. De bewoners raken dan geïnteresseerd in het verbruik omdat ze verwachten de meter te zien terug draaien. Hierdoor groeit het bewustzijn over het energieverbruik en worden energie besparende maatregelen genomen. Terwijl het gunstiger is om de redenering om te draaien en eerste te gaan besparen alvorens duurzaam op te wekken! Hierdoor voorkom je dat eventueel duurzame energie gaat opwekken. Alles wat je niet verbruikt hoef je namelijk niet op te wekken! We verbruiken energie voor een belangrijk deel om ons huis te verwarmen. Het grootste gedeelte van de Nederlanders doet dit met gas. Het verwarmen van ons huis kost ons ook het meeste geld als je naar de energierekening kijkt. Andere grootverbruikers zijn warm water gebruik, witgoed, verlichting en sluipverbruik. Als we het over energie besparen hebben dan is de meest verstandige investering isolatie van je woning. Een goede schil om de warmte binnen te houden is financieel interessant en comfort verhogend. Op milieucentraal.nl is veel informatie beschikbaar over de mogelijkheden. Verder zijn er vele tips te bedenken wat je zou kunnen doen, maar de vier belangrijkste heb ik op een rijtje gezet. Oud witgoed en dan met name koelkasten en vriezers, ouder dan 10 jaar, vervangen voor Pagina 1 van 5

een energiezuinig model. Dit spaart veel energie en lijkt uit duurzaamheidsoogpunt niet logisch, maar toch is het echt beter voor het milieu om de oude apparaten niet lang door te gebruiken. Het afstellen van de CV installatie en de radiatoren kunnen een grote besparing opleveren. Verder wordt sluipverbruik onderschat, omdat het zoveel apparaten zijn die continue (onnuttig) stroom consumeren. Een paar voorbeelden (met dank aan solar bell.nl): 1) De deurbel - Bij onze kenners is het al duidelijk dat de deurbel die 35 kWh, tot €7,- per jaar aan energie verspilt door de transformator in de meterkast. Ons antwoord: De energie voor de deurbel halen uit de zon, met de Solar Bell. 2) De magnetron - In sommige kringen wordt vaak gezegd dat het sluipverbruik van de magnetron alleen al meer energie verspilt dan de energie die daadwerkelijk gebruikt wordt om voedsel mee te verwarmen. Vanuit metingen verspilt de magnetron zo’n 22 kWh per jaar, ruim €4,- aan energieverspilling. Is dat het waard, puur voor dat klokje dat brand? 3) Draadloze router - Altijd comfortabel, overal in het huis internetten op wifi. Maar die router staat altijd energie te verbruiken: 44 kWh, ruim €8,- aan elektriciteit per jaar door aan te staan. 4) Elektrische bedbodem - Ligt u lekker te slapen op een elektrische bedbodem? In principe niks mis mee, zo wordt lekker lezen in bed wel vergemakkelijkt. Nadeel is wel dat ook deze elektrische bedbodem altijd ‘aan’ staat. Tot 76 kWh per jaar, oftewel ruim €15,- aan elektriciteit per jaar. Advies is om simpelweg de bovenstaande apparaten uit het stopcontact te halen of eventueel een tijdschakelaar (à €5,- per stuk) ertussen te zetten om energie te besparen. Handige tools In de presentatie zijn een paar handige tools besproken om inzicht te krijgen in het energieverbruik: www.energieinbeeld.nl – inzicht in energieverbruik op 6-cijferige postcode niveau. Op dit moment nog niet beschikbaar in Enexis gebied, maar mogelijk in de toekomst wel. www.zonatlas.nl – komt beschikbaar voor de gehele provincie Noord-Brabant. Laat de geschiktheid van je dak zien voor zonne-energie. Samen energie besparen leerpunten Om aan de slag te gaan met energie besparen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Als je niet intrinsiek gemotiveerd bent of raakt dan kan je wel tips horen, maar zal je niet zelf aan de slag gaan. Daarnaast vraagt gedragsverandering echt toewijding voor langere tijd. Een kleine maatregel is dan soms makkelijker. Mensen raken intrinsiek gemotiveerd als ze zelf een ervaring op hebben gedaan, bijvoorbeeld een lekkage. Of als ze andere mensen vertrouwen en horen praten over bepaalde maatregelen. Daarom is het effect van buurtcoaches of lokaal aanbevolen experts van groot belang en het effect van hun boodschap is groter dan vanuit een landelijke organisatie. Let bij energie besparing ook op dat op het moment dat een maatregel is genomen of een apparaat is vervangen dat er vaak een gedragsverandering nodig is in het gebruik van de woning of apparaat om echt de besparing optimaal te krijgen. Denk aan beter luchten en ventileren van de woning na het nemen van isolerende maatregelen. Het landelijke project Blok voor Blok heeft op 10 locaties in Nederland gespeeld en deelt graag een aantal leerpunten op http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/blokvoor-blok/publicaties . In de presentatie zijn een aantal leerpunten te vinden. KlimaTeams met KlimaCoaches De Brabantse Milieufederatie traint al een aantal jaar KlimaCoaches (soort energiecoaches) om in hun eigen buurt aan de slag te gaan met energie besparen. De coaches krijgen wat inhoudelijke kennis en ondersteuning en gaan in hun eigen buurt 3 bijeenkomsten organiseren over water, gas en elektriciteit. Ook de energierekening wordt besproken. Ook krijgen ze beschikking over een energietas, met daarin de volgende voorbeeld items: hr-radiatorfolie, radiatorsticker, tochtband, brievenbusklep, deurveer, leidingisolatie, energiemeter, koelkastthermometer, uitknop-stekker (of doordrukstekker), ledlamp, toiletbegrenzer, douchekop, waterbespaarders en hygrometer.

Pagina 2 van 5

Het KlimaTeam project wordt nu uitgevoerd in Eindhoven, maar eerder ook in Breda en Geldrop. Er wordt meestal samengewerkt met woningbouwcorporaties en gemeenten en zij hebben het project financieel ondersteund. Meer informatie over het KlimaTeam project is te vinden op www.klimateam.nl en bij de Brabantse Milieufederatie.

Buurkracht (Johan Boekholt) Enexis is netbeheerder en transporteur van gas en elektriciteit en verantwoordelijk voor de kabels, leidingen en meters in de regio Brabant, Limburg, Drenthe, Overijssel, Friesland en Groningen. Enexis participeert in verschillende projecten, waaronder Buurkracht en smart grid projecten. De aandeelhouders van Enexis zijn gemeenten en provincies. Door bij te dragen aan energiebesparing neemt Enexis enerzijds haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Anderzijds draagt energiebesparing bij aan een evenwichtig gebruik van het energienet. Het uitrol van slimme meters is onderdeel van de verantwoordelijkheid. Er is landelijk afgesproken dat 80% van de individuele meters vervangen worden voor 2020 door een slimme meter. Er werd gedacht dat het plaatsen van slimme meter zou zorgen voor energie besparing, maar energie besparen gebeurd niet door alleen een meter te plaatsen. Buurkracht is op zoek naar mensen en buurten die mee willen doen. Tot nu toe zijn er 40 buurten die mee doen. Buurkracht gaat samen in de buurt op zoek gaan naar mogelijkheden om aan de slag te gaan. Buurkracht biedt begeleiding bij het opstellen van een plan van aanpak, buurtanalyse, brengt maatregelen in beeld brengen door energie-adviseur. De energie-adviseur gaat bij een representatieve woning langs in de buurt. Vervolgens gaan de initiatiefnemers de buurt mobiliseren voor de buurtbijeenkomst. Enexis plaatst versneld en gratis slimme meters. Vervolgens kunnen de deelnemers inloggen op het platform en krijgen ze inzicht in hun verbruik en het gemiddelde verbruik in de buurt. Het platform kan gebruikt worden om te communiceren met de deelnemers. Er kunnen bijvoorbeeld acties op gezet worden, zoals offertes voor isolatie of zonnepanelen. Hoe groot is een buurt? Er moet een cohesie zijn in de buurt. In Breda gaan we ook naar de gang. Als er in een wijk huurwoningen zitten, dan nemen we deze mee met de uitrol van de slimme meter. Alles draait om bewustwording. Kubieke meter gas kost 0,65 euro, maar bijna niemand weet dat. Buurtteam en dan buurtbijeenkomst. Werkgroepjes, offertes opvragen en besparen! Meer informatie? Kijk op www.buurkracht.nl voor meer informatie en vul het contactformulier in als u interesse heeft om in uw buurt met twee buurtgenoten het initiatief wilt nemen om aan de slag te gaan met energie besparen. Vragen vanuit de zaal: Wat is de gemiddelde omvang van een buurt? Dit is afhankelijk wat het buurtteam aan kan en varieert van 300-500 woningen. Waar ligt de sociale grens van een buurt is een belangrijk uitgangspunt? Buurkracht werkt met buurtbegeleiders, drie in Brabant. Verder is er communicatie ondersteuning vanuit Buurkracht. Hoe groot moet het buurtteam zijn? Minimaal 3 personen is prettig samen werken. Hoe kom je er achter wat een kwalitatief goed product is (zonneboiler)? De kracht van de buurt, mogelijk is er al ervaring. Offerte aanvragen, een eventueel mee kijken. Moet je naar de notaris voor een buurtteam? Nee, je bent geen ondernemer. De slimme meter kunt u daarmee op afstand ingrijpen in de meter? Buurkracht kan toestemming van de bewoner krijgen om de meter uit te lezen en online in het systeem weergeven. Er kan niet Pagina 3 van 5

ingegrepen worden. Een slimme meter mag niet op afstand afgesloten worden wettelijk. Software moet aangepast worden. Bij de eerste generatie meters was dit wel mogelijk. Activiteiten Coöperatie Duurzaam Drimmelen Brede doelstelling als coöperatie: Het uitvoeren van een maatschappelijke taak om duurzaamheid, leefbaarheid en sociale cohesie te bevorderen in de dorpskernen en buurtschappen van de gemeente Drimmelen, alles in de ruimste zin. Het bevorderen van lokale samenwerking en allianties tussen burgers, overheden, onderwijs en ondernemers; Voor en door leden. Sinds april 2014 bestaat Duurzaam Drimmelen. We richten ons nu op energie volgens de Trias energetica: reductie, duurzame bronnen, efficiënt fossiele bronnen gebruiken. Coöperatie Duurzaam Drimmelen is bezig met windmolens in de oksel van de A16, drie stuks. Wens om dit sociaal te realiseren en het geld terug naar de gemeenschap brengen. Raedthuys wil in samenwerking met coöperaties, gedeelte van de opbrengst sociaal inzetten. Tijdens een ander 4D café zal het onderwerp windenergie zijn. Duurzaam Drimmelen wil ook graag de dorpsmolens terug brengen, en zo voordelen voor de lokale bewoners realiseren. Zonnepanelen inkoop gezamenlijk georganiseerd. Coöperatie Duurzaam Drimmelen heeft zich ingeschreven op een woningisolatie project van de Provincie Noord-Brabant. Doel is om 2000 woningen in Brabant een labelstap te verbeteren. Dit is een werkgelegenheidsproject. Drie partijen samenwerken, markt, overheid en gemeenschap. Communicatie en educatie zijn ook belangrijk onderdeel van project. Oproep om mee te doen als woningeigenaar! We zetten in op 50 woningen te realiseren in twee jaar. We zoeken daarvoor mensen die nog isolatie maatregelen willen nemen in hun huis en wil bekijken of we di voordeliger gezamenlijk kunnen oppakken. Coöperatie Duurzaam Drimmelen helpt bij het vinden van lokale partners en beoordelen van offertes. Ook Buurkracht kan helpen bij het realiseren van dit project.

Verslag interactief gedeelte Eerst is een inventarisatie gedaan onder de aanwezigen welke onderwerpen besproken zouden willen worden. Hieruit zijn drie groepen gevormd: energie-reductie, duurzame energie, en organisatie. 1) Duurzame energie De rol van de coöperatie in kunnen pakken. Belangrijkste is informeren, communiceren, faciliteren en kennis bundelen en delen. Zon op andermans dak realiseren. Mensen helpen die zelf geen gelegenheid hebben om zonnepanelen te plaatsen en daarbij gebruik te maken van platte daken van gemeente of bedrijven. Idee is om nog een keer zon op eigen dak te herhalen. De succesvolle inkoop actie van zonnepanelen is twee keer eerder al georganiseerd door Duurzaam Drimmelen. Windenergie en winddelen wordt ook als thema genoemd dat interessant is om verder te verkennen. Biomassa en opslag van energie heeft de interesse van sommige mensen, maar is op dit moment nog niet door de werkgroep opgepakt.

Pagina 4 van 5

2) Organisatie Deze groep heeft het met name over het bereiken van mensen gehad. Hoe bereik je mensen voor een onderwerp waar ze niet direct in geïnteresseerd zijn? Ideeën, zoals aanhaken bij initiatieven die al gebeuren, zoals glasvezel zijn daarbij besproken. Buurten bij elkaar krijgen en eigen prioriteiten bepalen in de wijk. Zelf naar de gemeente stappen en initiatief nemen. Organiseer gezamenlijke noemer. Je kan ook de carnavalsvereniging benaderen. Schoolplein samenkomsten zijn een goed moment om met mensen in gesprek te komen. Het zou goed zijn als de bezoekers van het 4D café aangeven waar het over zou moeten gaan de volgende keer en hun buurman of vrouw ook uitnodigen om mee te gaan. 3) Reductie Allerlei ideeën zijn besproken. Bewustwording, campagne voeren. Vereniging Nederlandse Gemeente gaan ook aan de slag met besparing dus daarmee samenwerken is slim. Geef de mensen concrete handvaten en tips door ze in beeld te brengen via krant, website en continue onder de aandacht brengen. Energie verbruik in beeld brengen van de dorpen of wijken. Individuele energie coaches helpen de mensen, dit zou mogelijk een onderdeel van coöperatie kunnen worden. Ander idee is om mensen te laten schrikken over klimaatverandering. André Kuipers als voorbeeld.

Afsluiting Bedankt voor ieders aanwezigheid. Wil je Iid worden van de Coöperatie Duurzaam Drimmelen? Of vrijwilliger worden? Geef je dan op bij Carina van Geel of mail naar [email protected]

Pagina 5 van 5