Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers

Januari 2015

Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers

Het nieuwe p e nsioen

He t d a p p e r e d o r pj e

Tien jaar c a o - o n d e r h a n d e l i ngen

Betaalt u een hoge rente voor uw (studie)financiering?

U heeft uw vlieg opleiding gefinancierd, maar betaalt u naast uw aflossing niet te veel rente? Financiële instellingen hanteren vaak sterk uiteenlopende voorwaarden en de vraag is of u wel profiteert van de scherpste rentetarieven. De onafhankelijke financieel adviseurs van VLIEG onderzoeken vrijblijvend voor u de mogelijkheden van een rentebesparing. Bel of mail naar 020 - 645 05 52 of [email protected] voor een afspraak. Het verplicht u tot niets.

ZET DAN MET VLIEG EEN VEILIGE DALING IN! Hypotheken

Verzekeringen

Makelaardij

HYPOTHEKEN www.vlieg.nl

Pensioenen

Vaste prijs, geen provisie VAN RENESSE

Financiële Diensten

Op zoek naar een financieel adviseur, die klare taal spreekt en onafhankelijk opereert? Frank van Renesse vindt de beste oplossingen voor uw financiële situatie. Betrouwbaar, helder en duidelijk. Heeft u vragen? Bel vrijblijvend. www.vanrenesse.nl

Tel. 06 54 64 2020

steevast

Nieuwe ronde, nieuwe kansen Op het moment dat u dit leest is het nieuwe jaar al weer bijna een maand oud. Toch niet te laat om even op de nieuwjaarsreceptie van de VNV terug te blikken. Deze was goed bezocht en met de vele relaties hebben we daar het nieuwe jaar kunnen inluiden. Wij hechten aan een goede relatie, omdat het een geschikte basis is om zaken met elkaar te doen. Wederzijds respect en begrip is cruciaal voor een bevredigende uitkomst voor beide partijen. Dat neemt niet weg dat een duidelijk standpunt nog steeds ingenomen kan worden, zolang de andere partij maar begrijpt waar dat vandaan komt. Rondom MH17 werden onlangs nieuwe feiten bekend. Het kabinet schreef dat er geen waarschuwingssignalen naar luchtvaartmaatschappijen zijn gegaan over de gevaren in het Oekraïense luchtruim. Terwijl deze informatie er wel was. De vraag op dit moment is: Wat weten we nu niet, wat we wel moeten weten voor de vlucht van morgen? De VNV roert zich al sinds de ramp op dit vlak omdat we willen dat de structuur rondom inzameling van veiligheidsgegevens en dreigingsanalyse verandert. Dit moet veel meer bij de overheid komen te liggen. Alleen de grotere

maatschappijen kunnen er een eigen dienst op nahouden, maar zelfs dan kun je je afvragen of die voldoende is uitgerust om de hele wereld te kunnen overzien. Burgers in Nederlands geregistreerde vliegtuigen bevinden zich op Nederlands grondgebied en dus reikt de taak van de overheid verder dan de fysieke landsgrenzen. De VNV neemt deel aan gesprekken met belanghebbende partijen hieromtrent. De broedende kip willen we niet teveel storen, maar het ei moet wel zo langzamerhand uitkomen. Dit thema is aanleiding om op 4 februari een ledenlunch rondom security te beleggen bij ons op kantoor. Een thema wat ons allemaal bezighoudt en een uitgelezen mogelijkheid om je bij te laten praten. Tijdens de nieuwjaarsreceptie hebben we kennis kunnen maken met een nieuw presidentieel team van de Franse collega’s. Ook hier geldt dat een goede relatie de basis moet zijn en daar zullen wij dan ook in investeren. Er komen genoeg uitdagingen aan waaronder het gezamenlijk doorlopen van een Perform 2020programma. Tegelijk wil ik de afgetreden president Jean Louis Barber en vicepresident Antony Poillot heel hartelijk bedanken voor de bestuurlijke stabiliteit waarvoor zij de afgelo-

Steven Verhagen @VNVPresident pen vier jaar hebben gezorgd. Een buitengewoon lastige opgave gezien de verdeeldheid in de achterban. Hun laatste wapenfeit is de overeenkomst rondom Transavia France geweest na de bizar lange staking van twee weken. Het nieuwe bestuur zal daar nu invulling aan moeten geven. Deze maand is ook al direct aangegrepen om de oneerlijke concurrentie op diverse niveaus aan te kaarten, zowel landelijk als Europees. Een belangrijk thema waar partijen met elkaar moeten samenwerken om de situatie in de hand te kunnen houden. Of dat enig soelaas gaat bieden is uiteraard niet duidelijk want het krachtenveld is groot en divers, maar niet geschoten is altijd mis. Gelukkig zien we ook dat Air France-KLM en Lufthansa zich steeds explicieter beginnen te positioneren. Hier zal veel energie van de organisatie in gaan zitten in ons aller belang. Een jaar met veel uitdagingen zowel intern als extern, zowel landelijk als Europees. Daarvoor hebben we een robuuste organisatie nodig en dat bouwt dit bestuur gestaag verder uit. Zo is per 1 januari Annet Strietman in dienst getreden als communicatieadviseur. Een zeer breed vlak waarin we verbeterslagen willen maken. Zo zal de boodschap dit jaar niet makkelijker zijn, maar hopelijk wel leuker gebracht worden! Op de bok Januari 2015

1

i n h o ud

vo o r w o o rd

inhoud januari 2015 01. steevast 03. voorwoord 04. woord en wederwoord

05

05. portret 06. het nieuwe pensioen 10. het dappere dorpje 12. tien jaar cao-onderhandelingen

portret paul griffioen

10

het dappere dorpje

Centenkwestie

14. uit de post geplukt

Het kwam eraan, en nu is het er! Het nieuwe pensioen.

16. brief uit buenos aires 17. column 18. schiphol: missed approach... 19. van het bestuur 32. hamerslag

06

33. van de ledenraad

het nieuwe pensioen colofon

Maandblad van de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers Opgericht 1929 Medegrondlegger van IFALPA Adres Dellaertlaan 61 Postbus 192 1170 AD Badhoevedorp telefoon +31(0)20 449 8585 [email protected] www.vnv.nl Redactie [email protected] Francis van Haaff (KLM) - hoofdredacteur Herma Flipsen - eindredacteur en opmaak Wouter Brandt (KLM) Pim Lamers (KLM) Samantha Plas (ArkeFly)

2

Op de bok Januari 2015

Paul van de Riet (KLM) Katinka Schuilwerve (KLM) Gert-Jan Vegter (KLM) Nick Vording (KLM) Omslag Francis van Haaff Aan dit nummer werkten mee Frank Blok, Iskander Hannivoort en Jochem van Koppen Dagelijks bestuur Steven Verhagen (KLM) president Arthur van den Hudding (KLM) vice­president Frank Nauta (KLM) secretaris Ruud Stegers (KLM) penningmeester Peter Smit (Transavia) algemene zaken Overige bestuursleden Willem Schmid (KLM) KLM-zaken Bart Benard (Martinair) Martinair-zaken

12

tien jaar caoonderhandelingen Hille Went (Transavia) Transavia-zaken René Joziasse (KLM) Internationale zaken Otjan de Bruijn (KLM) Professionele zaken Piet-Hein Eldering (KLM) Vlieg­technische zaken Jelmer Willemsen (KLM) Overige maatschappijen De inhoud van het blad, met uitzondering van ‘Van het bestuur’, weerspiegelt niet noodzakelijkerwijs de visie van het verenigingsbestuur of van de ledenraad. ‘Van het bestuur’ bevat officiële mede­delingen van de president. De VNV kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor de inhoud van de geplaatste advertenties.

Op de Bok verschijnt maximaal 12 keer per jaar. Oplage: 5.100. Nadruk zonder toestemming is niet toegestaan. ISSN: 1383-1178

Volgende kopijsluiting: 2 februari

Op de Bok voelt de plicht er de nodige aandacht aan te besteden. Op de Bok weet er niet veel van, maar spreekt wel mensen die er heel veel van weten en er al lang aan hebben gewerkt. Mijn bewondering voor deze mensen is groot. Mijn dank voor al hun werk ook, want het is geen slecht-nieuwsshow! Dit eerste artikel is geschreven voor, laten we zeggen, de jonge copiloot voor wie het een ver-van-mijn-bedshow lijkt. Bij de oude pensioenregeling werd het pensioen collectief en op een enkele manier geregeld. Je had er haast letterlijk geen omkijken naar. En laten we wel zijn, dat deed ook haast niemand. Het was ook niet heel erg nodig. Het werd voor je gedaan. Nu moet IEDEREEN er echt even naar kijken en MOET je er echt even goed over nadenken, anders heeft dat grote consequenties voor later. Nu moet je keuzes maken en sturing geven aan je pensioenopbouw. Een ding is duidelijk: niet meedoen met een netto regeling en collectieve vrij-vermogensconstructies geeft enorm lege zakken na het pensioneren. Excuses voor de mensen die al heel veel van pensioenen weten: hier

moest eerst uitgelegd worden wat bepaalde termen betekenen als je die nog nooit gebezigd hebt. In volgende Bokken willen we dieper ingaan op de pensioenen. Een technische verdieping, maar ook voorbeelden en keuzes. We willen dan uitleggen wat de consequenties zijn voor een ieder als je bijvoorbeeld de vrijval in je huis stopt of in de studieschuld. Wat de consequenties zijn voor nabestaanden, voor collega’s die gescheiden zijn of in de toekomst nog gaan scheiden. In de ledenraad gaf die laatste categorie de nodige hilariteit, vooral door de manier waarop er over werd gesproken. Alsof die eindelijk erkend wordt en mogelijk heel groot is. In Op de Bok zullen we technisch ook deze aspecten van het pensioen beschrijven.

Francis van Haaff hoofdredacteur erg verheugd een nieuwe rubriek aan te mogen kondigen: Het dappere dorpje. Redacteuren Gert-Jan Vegter en Nick Vording vonden elkaar in een gemeenschappelijk beeld van onze vereniging. Zij lijken de Uderzo en Goscinny van de VNV te worden. Heerlijk is het te bedenken dat het oeuvre van hen zo groot is dat Vegter en Vording hier nog wel even uit kunnen putten. De komende tijd kunnen zij van iedereen die in hun ogen iets apert doet zeggen: rare jongens…

We kozen voor de komende Bokken een nieuwe lay-out. De oude heeft vijf jaar stand gehouden. Een nieuwe vorm past bij de veranderende wereld in en om de VNV. Ondertussen zijn we het lezersonderzoek aan het uitwerken. Er waren ongeveer 500 lezers die de moeite hebben genomen ons onderzoek in te vullen. Hartelijk dank! De cao-onderhandelingen willen we volgen, al was het maar omdat het management van vooral Air France/ KLM flink de beuk erin gooit. Om hier wat ontspanning in te brengen ben ik Op de bok Januari 2015

3

wo o rd &w e d erwoord

p o r t re t

Erkenning en zo

Paul Griffioen (1960)

Het is weer de tijd om over onze cao te onderhandelen en telkens worden dezelfde vragen gesteld: Tot hoever en waarom moeten wij inleveren?

is gezagvoerder B747 en al sinds 1988 bezig met pensioenen. Hij kan met recht een pensioenspecialist genoemd worden. Hij is namens de vliegers de huidige vicevoorzitter van het KLM-pensioenfonds en was jarenlang actief bij de VNV. Van 1997 tot 2001 was hij president.

In de vele jaren dat ik bij KLM vlieg, wordt keer op keer voor de onderhandelingen aangekondigd dat zonder concessies het bedrijf de huidige financiële situatie niet zal overleven. Niet wel of geen concessies, maar eerder welke en waar. Ik geloof dat enigszins meedenken met het bedrijf een gezonde houding is, want ons doel is om te blijven opereren en vliegen. Maar worden wel de ware redenen geventileerd of is dit soms een staaltje blufpoker? Onderhandelen is en blijft een spelletje. Wel een spelletje waarvan de regels min of meer bekend zijn en de inzet hoog kan zijn. Moeten wij de toekomst blijven waarborgen, of juist de voorwaarden die wij al keihard hebben kunnen krijgen, koste wat kost bewaken? Of moeten we ergens een middenweg vinden? Ik vraag me vaak af of we niet ook telkens voor de fouten van het bedrijf moeten betalen, want wat zij verkeerd doen daar moeten de werknemers voor boeten. Een managementblunder her en der van 15 miljoen euro, en op naar een volgende bezuinigingsronde. Wel worden de grote heren (en dames) aan de top benoemd zonder input van de mensen op de vloer (of in de lucht). En zelden worden zij verantwoordelijk gehouden voor de resultaten (behalve als je Camiel heet). Dit schrijven komt ook een beetje vanwege de ontevredenheid over de richting waarin het bedrijf ons meeneemt, met name de laatste IPBveranderingen. Verworven rechten worden zomaar eenzijdig aangepast, zonder enige toelichting. Dit kan niet de bedoeling zijn, afgezien van wat de inhoud is. Intussen biedt een callcenter dat eigenlijk geen deel van onze KLM is hun werknemers wel de kans om twee keer per jaar met een 0076 rond te reizen. Zomaar.

“De nieuwe pensioenwetgeving vind ik een verslechtering voor het collectief omdat we het simpelweg minder goed voor onszelf collectief kunnen organiseren. We willen graag dat we het pensioen goed voor onszelf op de rit zetten, zoals we dat ook doen met onze cao. Daarnaast zijn in de nieuwe pensioenwetgeving zwaardere eisen gesteld aan de buffers en indexatie van pensioenfondsen. Dat was bedoeld om voor zwakke fondsen meer zekerheid te krijgen. Hierdoor kunnen ook wij moeilijker indexeren ondanks onze goede buffers. Terwijl wij ook in het verleden toch bepaald geen problemen hadden. Cynisch gezegd wordt het verschil tussen een goed fonds als het onze en een minder goed fonds gewoon kleiner. Toch ben ik ervan overtuigd dat we best een goede slinger kunnen geven aan ieders individuele oudedagsvoorziening. We kunnen het lek boven houden.” .

De VNV heeft het druk genoeg met alles wat de politiek naar haar hoofd gooit, en nu moet zij ook rekening houden met een KLM dat vijandig zich gedraagt. Al met al vind ik dit een mooi moment om de jongens (en meisjes) die al die klussen moeten klaren heftig te bedanken voor het enorme werk wat zij voor ons doen. Dit is niet niets. Niet vanzelfsprekend. En de resultaten zijn sterk, en professioneel. Zij verdienen wat mij betreft een pluim. Of een hele vogel. En ook moeten we niet vergeten dat zij ook af en toe vliegen, en hun OPS/FCL-check moeten halen… Bedankt. Paul Bernier P.S. Dit artikel is geschreven door een fransoos die wel beseft dat Nederlands niet zijn moedertaal is…

Woord en wederwoord is een vrijplaats voor meningen van de leden en geassocieerden van de VNV. Bijdragen geven uitsluitend de opvattingen van de auteur weer. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten tot maximaal 400 woorden en/of te redigeren op stijl, grammatica en structuur. Stukken die zich kenmerken door onbetamelijk of onnodig kwetsend taalgebruik, of waarvan de inhoud in de ogen van de redactie schadelijk is voor de Vereniging, worden geweigerd. Hiertegen is beroep mogelijk bij de president van de Vereniging (artikel 73 Huishoudelijk Reglement).

4

Op de bok Januari 2015

Op de bok Januari 2015

5

keringen mee te laten stijgen met de lonen (die weer pas proberen te houden met de prijzen) strenger. Pas bij grotere dekkingsgraden mag er geïndexeerd worden. Het wrange is wel dat in de poging om kortingen in de toekomst te voorkomen, de pensioenen nu al op voorhand achteruit gaan doordat de indexatie zal achterblijven door de nieuwe regels. Ook worden we allemaal steeds ouder. Waar het CBS eerst berekende dat we gemiddeld misschien wel 85 jaar zouden kunnen worden, denkt het CBS nu dat jongere generaties zelfs ouder dan 90 zouden kunnen worden. De fondsen moeten hun deelnemers langer en daardoor meer uitkeren. De meeste fondsen zijn hier niet op berekend. De fondsen moeten gezonder worden.

Het nieuwe pensioen - een uitleg

Naast het versterken van de fondsen is nieuwe opbouw ook beperkt. Voor de overheid is er een belang om de bruto pensioenen als geheel te beperken: dit leidt tot het eerder laten betalen van belasting. Over het bruto pensioen hoeft pas belasting betaald

te worden als het pensioen uitgekeerd wordt. Door dit te beperken tot € 100.000,- wordt een deel van de pensioenen al eerder belast en levert direct inkomsten voor het Rijk. Door de beperking van de opbouw kosten de pensioenen ook de overheid in zijn rol als werkgever minder geld.

kunnen voldoen. Het beleggings- en renterisico ligt bij alle deelnemers. Het Pensioenfonds Vliegend Personeel KLM heeft op dit moment ruim 2.700 actieve deelnemers en meer dan 2.200 gepensioneerden met een totaal belegd vermogen van ruim 7 miljard euro.

Gespaard pensioen ten opzichte van een verzekerd pensioen

De pensioenen van Martinair en Transavia zijn verzekerde pensioen­ en. Een verzekeraar draagt het beleggingsrisico en het renterisico. Het pensioen dat uitgekeerd wordt staat vast. Bij Arke en CHC is het pen­ sioen een beschikbare premiever­ zekering: de premie ligt vast, maar de uitkomst hangt af van de beleggingsresultaten. De premie van beide contracten is afhankelijk van het contract dat door de verzekeraar wordt aangeboden. Martinair-, en Transavia-vliegers hebben hun pensioen momenteel verzekerd bij Aegon.

Bij het maken van de pensioenprotocollen voor de vliegers van de verschillende maatschappijen waren steeds dezelfde nieuwe (overheids) regels van toepassing. Een wezenlijk verschil bestaat er tussen het pen­ sioen van de KLM-vlieger en het pensioen van vliegers van andere maatschappijen. Het pensioen van KLM-vliegers wordt verzorgd door het Pensioenfonds Vliegend Personeel KLM. Het is een eigen fonds waarin als het ware wordt gespaard met de inleg (pensioenpremie) van de deelnemers. Bij een dergelijk fonds moeten voldoende reserves aangehouden worden om aan de verplichtingen te

Premie en uitkering liggen in principe contractueel vast. De nadelige gevolgen van de bijzondere situatie op de financiële markten worden in die

Nieuwe pensioenopbouw

De pensioenen veranderen door andere regels vanuit de overheid. We zullen allemaal zelf iets moeten doen aan ons pensioen door deze nieuwe regels. De VNV heeft de nieuwe regels omgezet in een nieuw protocol over ons eigen pensioen. De Transavia- en KLM-ledenraden hebben de nieuwe protocollen al aangenomen. Bij Martinair, CHC en Arke volgt nog een schriftelijke stemming. Hier volgt een eenvoudige uitleg, de eerste in een reeks, over ons pensioen. Waarom andere pensioenregels?

De belangrijkste aanleiding is de kredietcrisis. Toen deze ons allemaal overkwam in 2007 waren vele pen­ sioenfondsen even serieus het bokje. De beleggingen daalden gigantisch in waarde, de dekkingsgraden kelderden tot beneden een acceptabel peil. Daarom moesten de pensioen­ en van sommige fondsen gekort worden: het pensioen werd minder dan beloofd. Het KLM pensioenfonds Vliegend Personeel heeft de kredietcrisis overigens wel goed doorstaan. De dek6

Op de bok Januari 2015

kingsgraad bleef voldoende hoog. Met trots mag dit gemeld. Hulde aan de fondsbestuurders en hun speci­ alisten. Ook de verzekerde pensioen­ en bij de andere maatschappijen zijn overeind gebleven omdat de ver­ zekeraars daarvoor de risico’s hebben gelopen en niet de deelnemers. De overheid wilde om herhaling te voorkomen meer zekerheid voor de deelnemers. De fondsen moesten beter bestand zijn tegen econo­ mische schommelingen en schokken op de financiële markten. Vandaar dat er buffers worden geëist. Ook zijn de regels om de pensioenuit­

Fig. 1

Op de bok Januari 2015

7

gevallen niet door de deelnemer, maar door de verzekeraar gedragen. De premies zijn om die reden de laatste jaren fors gestegen.

Het VNV pensioenprotocol

De verschillende protocollen voor de diverse maatschappijen behelzen verscheidene aspecten die eerder aan bod zijn gekomen in de Op de hoogte ‘Nieuwe pensioenregeling’. Elk domein heeft een eigen pen­ sioenregeling. De principes van de pensioenregelingen in de verschillende domeinen variëren niet van elkaar. Hier volgt opnieuw een kleine opsomming, vooral met de benoeming van de diverse termen. Het nieuwe stelsel zal in drie delen op te bouwen zijn (figuur 1): 1. bruto pensioensparen; 2. netto pensioensparen; 3. vrije vermogensvorming.

Het eerste deel is hetzelfde als het oude pensioen. Het deel is alleen kleiner omdat er met minder premie opgebouwd kan worden. En het maximale bedrag waarmee het pensioen gespaard kan worden wordt maximaal € 100.000,-. Het opbouwpercentage verandert voor onze leden van gemiddeld 1,8 naar 1% (zie figuur 2). Het gevolg is dat er minder snel een bruto pensioen wordt opgebouwd en het inkomen waar een bruto pensioen over opgebouwd kan worden wordt verkleind.

Netto pensioensparen

Als gevolg van de gemaakte afspraken is er geen vermindering van de totale pensioenpremie. Bij geen enkele maatschappij. Het verschil in premie, na het verminderde opbouwpercentage, wordt door de VNV de vrijval genoemd omdat deze ineens vrijkomt en zelf besteed moet worden. De manier van besteden is

door iedere vlieger zelf te bepalen, maar er wordt een collectief alternatief gezocht. Het netto pensioensparen wordt ten zeerste aanbevolen omdat het bruto sparen alleen flink terugloopt. De terugval van inkomen van een nu jonge vlieger kan na zijn pensionering oplopen tot ongeveer twee derde van zijn salaris. Er blijft maar een derde van het oorspronkelijke bruto pensioen over! Aan de netto spaarregeling zitten interessante eigenschappen: • Het is een beschikbare premie­ regeling. Dit wil zeggen dat de inleg vast is, de uitkomst is afhankelijk van de beleggingsresultaten en de kosten. Vandaar dat KLM-vliegers graag ons eigen Pensioenfonds Vliegend Personeel KLM als partner voor het netto sparen zouden wensen. Voor andere bedrijven zal een gunstige regeling bij een ver­ zekeraar worden afgesproken.

Totstandkoming premievrijval en verdeling soorten pensioen over de pensioengrondslag

uitleg bij enkele termen Dekkingsgraad - is een indicator voor de vermogenspositie van een pensioenfonds: hierbij wordt de actuele waarde van de beleggingen gedeeld door de contante waarde van de verplichtingen (de uit te keren pensioenen nu en in de toekomst). Indexatie – het (jaarlijks) laten stijgen van de pensioenuitkering met de lonen (die weer met de prijsstijging mee moeten groeien). Dit mag pas als de dekkingsgraad van het fonds voldoende is. Het ABP (Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, het pensioenfonds van de ambtenaren) heeft de laatste vijf jaar al niet kunnen indexeren omdat de dekkingsgraad niet voldoende was.

• Ergens in de loop van het sparen wordt het gespaarde omgezet in een levenslang gegarandeerde uitkering, de nieuwe wet staat tien jaar voor je pensioen toe. • Deze manier van sparen is, net als het bruto sparen, vrijgesteld van vermogensrendementsbelasting en erfbelasting voor de nabestaande. De VNV zal in de komende maanden zoeken naar een geschikte manier om het netto sparen goed vorm te geven. Er zijn voordelen in het gezamenlijk aanpakken van dit sparen. De VNV zal er daarom waarschijnlijk de voorkeur aan geven een opt-outsysteem aan te bieden. Een lid zal moeten aangeven dat hij niet meedoet, terwijl voor meedoen niets gedaan hoeft te worden. In ieder geval moet het heel duidelijk zijn of je wel of niet meedoet. De vrijval wordt waarschijnlijk in april uitgekeerd met terugwerkende kracht. Het uitzoeken van de mogelijkheden van het netto sparen wordt afgewacht. De vrijval zal op het salarisstrookje ‘pensioentoelage’ gaan heten.

Fig. 2

8

Op de bok Januari 2015

De netto pensioenregeling heeft een vaste inleg, en is wettelijk gemaximeerd. Voor zover mogelijk zal de premiebetaling via de werkgevers gaan verlopen.

Staffel – een trapsgewijze omrekenmethode. In ons geval gaat het om premie die afhankelijk is van leeftijd. Vrijval – dit is de som geld die u waarschijnlijk vanaf april op uw salarisafrekening zult zien staan in plaats van de verminderde bruto pensioenpremie. Dit is compensatie voor de verminderde opbouw in het bruto pensioen. Pensioengrondslag – dat deel van het salaris waarover pensioenpremie wordt opgebouwd. Franchise – (spreek uit: fransjieze) is dat deel van het salaris waarover geen pensioen wordt opgebouwd. De franchise staat in verhouding tot de AOW-uitkering.

Vrije vermogensvorming

Omdat het netto sparen een maximum kent, blijft er nog een deel over dat echt zelf gespaard of belegd moet worden. Er blijft hiervoor nog een pensioenpremietoelage over. Hoe dit belegd moet worden is formeel een geheel eigen keuze. Spe­ cialisten bij de VNV en het pensioenfonds zullen mogelijkheden bieden om uit te kiezen. Gekeken wordt bijvoorbeeld of het Blue Sky Eagle Fund een rol zou kunnen spelen. Hier wordt in de komende tijd hard aan gewerkt.

lectief kan met deze regeling de ­oudedagsvoorziening net zo goed houden als in de oude regeling. Voor uw persoonlijke, actuele pen­ sioenzaken neemt u contact op met uw pensioenfonds of pensioenuitvoerder.

Wat verwachten we in de komende maanden?

In de komende maanden moet ons allemaal steeds meer duidelijk worden wat we met ons pensioengeld moeten doen. Iedereen moet nadenken over hoe we ons eigen pen­ sioengeld gaan laten renderen voor als we met pensioen gaan, zowel in de netto pensioenregeling als bij het vrije vermogen. Op de Bok zal de komende maanden proberen verduidelijking te geven en voorbeelden aan te dragen. Dat geldt voor de specifieke pen­ sioenregelingen van alle maatschappijen. De geluiden over deze pensioen­ regeling zijn voorzichtig positief. We kunnen veel keuzes maken. Het col-

Op de bok Januari 2015

9

h e t d a p p e re dorpje

Het Dappere Dorpje Lectori Salutem, Ruim 10 jaar geleden werd het Gallische (Franse) gebied naar het noorden uitgebreid. De keizer in Lutetia (Parijs) kreeg het ook voor het zeggen in het Bataafse (Nederlandse) gebied. Een gouverneur werd in Amstelvenium (die kun je zelf wel verzinnen) geplaatst om het gebied in naam van de keizer te besturen. Het hele Bataafse gebied luistert sindsdien naar wat de Gallische keizer te zeggen heeft. Héél het Bataafse gebied? Nee. Een klein dorpje blijft moedig weerstand bieden. Ten noorden van Schiphol staat het dorp. Op een veilige afstand van de luchthaven, maar toch nog zo dichtbij dat de lucht lichtzoet geurt van de kerosinedampen. Hier leven de mensen vrij van de keizerlijke wil. Maar vrij betekent niet dat de keizer geen invloed heeft op datgene wat er gebeurt in het dorp. De Gallische grillen van de keizer en zijn troepen beheersen dagelijks het leven van de inwoners. Het dorp is pacifistisch van aard. Maar de inwoners zullen dat nooit toegeven. De keizer moet namelijk niet denken dat hij de macht kan krijgen over het dorp. Wanneer de keizer dat wel probeert verdwijnt het pacifisme en komt de toverdrank op tafel. De mythische toverdrank is door veel inwoners nog nooit gezien. De laatste keer dat iemand er van gedronken heeft, is tien jaar voor de Galliërs kwamen. Ook zij kennen haar alleen van verhalen en noemen eerbiedig haar vreemde naam: Stakingskas. De komende maanden zullen we uitvoerig kennismaken met de inwoners van het keizerrijk en het dorp. Vale

2008 was de economische crisis begonnen en het verloop was nog steeds onduidelijk. De veranderingen volgden elkaar te snel op om een meerjarige cao af te sluiten. Daarom een akkoord met een looptijd van één jaar. In januari 2010 kreeg iedereen een (kostencompenserende) salarisverhoging van 1,25%.

Cao 1 april 2010 30 september 2011 begin: 8 april 2010 akkoord: 7 mei 2010

Nog steeds was de economische crisis niet ten einde. De wens van een korte looptijd was daarom nog steeds aanwezig. KLM kon geen salarisverhoging bieden en de bonden wilden geen nulcao. Het compromis lag in een cao van 18 maanden met een structurele (kostencompenserende) salarisverhoging van 1,75% aan het einde van de looptijd.

Tien jaar cao-onderhandelingen De cao-onderhandelingen zijn in december van start gegaan. Gesprekken vinden achter gesloten deuren plaats. Behalve de paar korte nieuwsberichten weten we niet wat er zich allemaal afspeelt. Daarom, in afwachting van het nieuwe akkoord, een kijkje in het verleden. Tekst: Nick Vording

In december 2004 begonnen KLM en de bonden ook een onderhandelingstraject. In tien jaar tijd zijn er vijf cao’s verschenen. Vijf en een half eigenlijk.

Cao 1 januari 2005 - 1 april 2007 begin: 10 december 2004 akkoord: 23 juni 2005

Het overleg duurde zes maanden. Door wijzigingen in de pensioenwetgeving was er behoorlijk wat te bespreken. Op 23 juni 2005 kwam het verlossende nieuws. Na een nacht lang onderhandelen lag er een akkoord tussen KLM en de bonden. 12 Op de bok Januari 2015

In augustus van dat jaar zouden de werknemers 1% loonsverhoging krijgen. In april 2006 ook nog een keer 1%. En in januari 2007 0,75%. Daarnaast is er een eenmalige uitkering van 4% over het salaris van juli.

verlanglijstje was kort. Het resultaat mocht er zijn. Deze cao leverde een structurele loonsverhoging van 6,5% over twee jaar. Bij de cabine verliepen deze onderhandelingen iets minder soepel. Het resultaat werd in de eerste instantie afgewezen. De bonden wilden een oplossing voor de toenemende werkdruk. Pas in september werd de cao goedgekeurd door de bonden.

Een tussentijds protocol in 2011

Cao 1 april 2007 - 1 april 2009

Cao 1 april 2009 - 31 maart 2010

Redelijk snel kwam dit cao-akkoord tot stand. In de nacht van 31 mei op 1 juni 2007 konden de partijen elkaar de hand schudden. Omdat de vorige cao uitgebreid en ingewikkeld was wilden de partijen het deze keer simpel houden. Het

Niet de werkgever of de bonden bepaalden de toon van deze overeenkomst, maar de economische crisis. In de wandelgangen werd dit daarom ook de ‘crisis-cao’ genoemd. Niemand hoefde overtuigd worden van de ernst van de situatie. Eind

begin: 30 maart 2007 akkoord: 1 juni 2007

Verder zijn er afspraken gemaakt over de Regeling Vliegerloopbaan. De ‘step back’ (cpt ICA naar cpt EUR) werd bijvoorbeeld ingevoerd.

Tussentijds protocol 2011 begin: 30 september 2011 akkoord: 28 oktober 2011

Het bleek dat de looptijd van 18 maanden toch nog te kort was. Het snel verslechterende econo­ mische klimaat en de zorgen van KLM over de bedrijfsvoering waren hiervan de oorzaak. Nieuwe cao-onderhandelingen werden uitgesteld tot 2012. Per 1 janu-

ari 2012 zouden de salarissen wel worden verhoogd met 1,25%. Ook dit was net als voorgaande jaren kostencompenserend.

Cao 1 oktober 2011 1 januari 2015

begin: 30 september 2011 akkoord: 10 december 2012 Het meest recente cao-akkoord werd in december 2012 gesloten. Het overleg duurde bijna het hele jaar 2012. Niet voor niets. Er was namelijk nogal wat te bespreken. KLM wilde met het programma ‘Securing Our Future’ (onderdeel van Transform 2015) het bedrijf klaarmaken voor de toekomst. Het werd een ouderwets handjeklap. Behalve de in het protocol afgesproken loonsverhoging zou er geen salarisstijging meer zijn. Daar tegenover stond een zekerheid van werk. ‘Keeping the family together’. Elke afdeling hielp mee het bedrijf klaar voor de toekomst te maken. Bij de vliegers gebeurde dat onder andere door het inleveren van vrije dagen en afzien van salarisverhoging.

Cao 1 januari 2015 - ? begin: 18 december 2014 akkoord: ?

Hoe gaat het nieuwe akkoord eruit zien? Wat wordt de looptijd? Vermoedelijk heeft het alles te maken met ‘Perform 2020’. In de cockpit blijven we meedenken en vooral speculeren. Het verlossende woord moet uiteindelijk toch uit Badhoevedorp komen.

begin: 31 maart 2009 akkoord: 24 april 2009

Op de bok Januari 2015 13

u i t d e p o s t geplukt

uit de post geplukt

Qantas in de lift

Wel of niet veilig?

Transavia in 2017 uit de rode cijfers Ruilmiddelen

De Australische luchtvaartmaatschappij Qantas verwacht voor 2014 de beste halfjaarcijfers sinds 2010. Verwacht wordt een winst tussen de 202 en 236 miljoen euro.

Ondanks dat de ongevallen met twee toestellen van Malaysia Airlines en op de valreep van 2014 die met de Airbus van Air Asia heel veel levens vergden, is het niet eerder zo veilig geweest in de luchtvaart. Het klinkt uiterst tegenstrijdig, maar blijkt uit gegevens van Aviation Safety Network. In totaal waren er wereldwijd 21 vliegcrashes, waarbij in totaal 990 slachtoffers vielen.

Transavia draait in 2017 quitte en het jaar erop behaalt het weer een operationele winst. Dat zijn de verwachtingen die Air France-KLM heeft voor haar dochterbedrijf.

Het bedrijf heeft al een flinke hervorming achter zich. Zo werden onder meer 5.000 banen geschrapt. Qantas had de afgelopen jaren veel last van hoge brandstofprijzen, een sterke Australische dollar en felle binnenlandse concurrentie van Virgin Australia. Het hele hervormingsprogramma van 3,5 jaar is nog niet eens halverwege. Volgens de CEO van de luchtvaartmaatschappij geven de resultaten het vertrouwen dat alle gestelde doelen gehaald worden. Bron: nrcq.nl

Kijkend naar het aantal slachtoffers was 2014 juist geen goed luchtvaartjaar. Hier zijn het vooral de eerder genoemde crashes die ertoe leiden dat vorig jaar slechts op de 24ste plaats belandde. Ook volgens Ascend, onderdeel van Flightglobal, was 2014 het veiligste luchtvaartjaar ooit, met een dodelijke afloop bij een op 2,38 miljoen vluchten. In 2012 lag deze fatal accident rate op een per 2,37 miljoen vluchten, maar in 2013 was dit een op 1,91 miljoen vluchten. Afrika krijgt over 2014 opnieuw de twijfelachtige eer van het minst veilige continent. Van alle crashes gebeurde 43 procent hier, terwijl boven het continent slechts drie procent van het vliegverkeer in de wereld plaatsvindt. Bron: luchtvaartnieuws.nl

Akkoord voor American Airlines

Nootjestwist Een zakje nootjes kost Korean Air mogelijk 1,3 miljoen Amerikaanse dollar en een vliegverbod van 21 dagen. Dat is de straf die het ZuidKoreaanse ministerie van Transport voor ogen heeft voor het wangedrag van de inmiddels exbestuurster van de luchtvaartmaatschappij.

De Amerikaanse pilotenvakbond Allied Pilots Association (APA) heeft een laatste cao-voorstel van American Airlines geaccepteerd. Bij goedkeuring door de 15.000 aangesloten vliegers wordt een slepend conflict met het vliegerkorps voorkomen. Als gevolg van de fusie met US Airways eind 2013 krijgen alle personeelsleden een nieuw arbeidscontract. Afgesproken is dat de vliegers een salarisverhoging van 23 procent krijgen. Daar bovenop kunnen ze nog een bonus verwachten, mits het akkoord nog deze maand wordt goedgekeurd. Als de vliegers het voorstel van hun werkgever afwijzen, zal een arbitragecommissie zich over deze kwestie moeten buigen. Dit gebeurde eerder al bij het cabinepersoneel, waar vorige maand overeenstemming werd bereikt. Bron: luchtvaartnieuws.nl 14 Op de bok Januari 2015

De dochter van Korean-topman Cho wordt verdacht van het overtreden van de wet en het belemmeren van de werkzaamheden van de bemanning van het toestel waarin zij zat. De vrouw vond het niet gepast dat zij nootjes in een zakje kreeg aangeboden in plaats van op een bordje. Nadat het hoofd van het cabinepersoneel of het personeelslid in kwestie niet afdoende antwoord gaf op de vraag of volgens de richtlijnen van de maatschappij was gehandeld, stuurde ze de purser van boord. Het incident heeft tot een grote rel geleid in Zuid-Korea. Korean Air is een van de grote bedrijven die nog steeds in handen zijn van een familie. Bestuurders van deze zogenoemde chaebols zijn elitair en leven zo geïsoleerd van de rest van de samenleving dat ze onacceptabel gedrag vertonen, zo luidt de kritiek. Bron: nrcq.nl

Over de groeiplannen voor de prijsvechter is het eind 2014 toch tot een definitief akkoord gekomen met de pilotenvakbonden. De uitbreiding van Transavia vindt vooralsnog alleen binnen Frankrijk plaats. Hier groeit de vloot tot 2019 van 16 naar 37 B737’s, waarmee vanaf de diverse bases in Frankrijk vakantiebestemmingen worden aangevlogen. Ook bestemmingen die nu nog door Air France worden uitgevoerd. Hoewel de hervormingsplannen als gevolg van de stakingsacties drastisch zijn aangepast, blijven de financiële doelstellingen van de moedermaatschappij voor de jaren tot en met 2017 van kracht. Bron: luchtvaartnieuws.nl

Eind november kopte De Telegraaf: ‘VNV wil wel aandelen KLM’. Zelfs nog voordat de cao-onderhandelingen begonnen waren oppert de krant dat de VNV in ruil voor bezuinigingen in de cockpit collectief aandelen in de luchtvaartmaatschappij zou willen. Ook Op de Bok wordt hierbij aangehaald, met de waarschuwing van president Steven Verhagen dat “de anorexia-methode, het louter kaasschaven van arbeidsvoorwaarden, de patiënt alleen maar zieker zal maken. Air France KLM moet geïnnoveerd worden.” Bron: De Telegraaf

Inschrijven voor uitbreiding Lelystad Hoewel het Luchthavenbesluit nog niet definitief is, begint luchthaven Lelystad al met de aanbesteding van de uitbreiding van het vliegveld. Volgens omroep Flevoland kunnen bedrijven officieel inschrijven voor de aanbesteding van een vernieuwde start- en landingsbaan, een taxibaan, opstelplaatsen voor vliegtuigen en nieuwe wegen op de luchthaven. Met de vernieuwde landingsbaan kunnen toestellen van een grootte als de Boeing 737 en Airbus A320 op Lelystad Airport terecht. De uitbreiding van Lelystad, dat een deel van de vluchten van Schiphol moet overnemen, heeft geen steun van de Nederlandse luchtvaartindustrie. Ook de VNV ziet liever dat geïnvesteerd wordt in een sterke concurrentiepositie van Schiphol. Bron: luchtvaartnieuw.nl

Reünie Squadron 315

Hij komt er weer aan, de jaarlijkse reünie van alle oud 315 squadron-vliegers op 16 april. Vanaf 17.00 uur zien we elkaar in De Villa, Camp New Amsterdam vliegbasis Soesterberg, Dolderseweg 34 Huis ter Heide. Breng alle oud 315-vliegers die je kent op de hoogte van deze reünie en het e-mailadres [email protected]. Geef ook eventuele wijzigingen in eigen adresgegevens door. Heb je geen interesse, laat het weten en we vallen je niet meer lastig.

Kosten voor de avond zijn € 15,00 per persoon, vóór 1 maart over te maken op rekening NL08 RABO3311 8066 97 t.n.v. C.J. Stoutjesdijk te Westzaan o.v.v. RIP 2015 en je e-mailadres. Bij annulering vóór 31 maart wordt het bedrag teruggestort, erna niet meer. Bel voor meer informatie met Bart Woortman, telefoon 053-5696112/06-25073083 of mail je vraag. Op de bok Januari 2015 15

b r i e f u i t b u e nos aires

co l u m n

Geen beter belang dan eigen belang

ari 2015

dorp, janu

Badhoeve

wens je , gegaan. Ik jaar Beste Julio ar is net van start pelijk een e ja g5 toe. Ho 1 0 Het nieuw 2 ig t gerechti k k en gelu eid en me rh e ld e h oprecht e t e lijkheid, m met duide t je heid. ardeer da l ik het wa e Ik e v ? e n o a h a g al verteld n aan te Heb ik je oeilijke ebt durve m h n g e lin e e s in fwis r op deze brie kwetsbaa ig. Je stelt je f voor nod t. e le h is n r e a e a m D . n e v le an je periode v de jaren liedjes uit e e tw je e emd je melden e brief no en. Ik kan n e k In je vorig te vre van e b er het oeu l voor je veel plezi wel t 70 die vee e je m k n n e a s D ertus en ben. k k e td dat ik ond n o s’ aan het ‘Los Gato r! o or je daarvo 015 er vo t op hoe 2 h c da kan n zi e e g tj a e een be ik in mijn ie d ik ta a Heb je al d e r h.nl) h b en? Zijn e w.juliopoc w en e (w uit gaat zi r a e a it s d b t p je we hebt he e J . n nden. a ze a zetten? O le mende m praak’ ge o s k e o e d tt r rs o e je ‘k ing vo en? r de plann k wat kunnen zegg beetje ove oo r ie h r e v aro Zou je da Francis

Deze briefwisseling tussen de redactie van Op de Bok en Julio Poch is in NederlandsEngels. Julio Poch spreekt dagelijks alleen nog Spaans. Hij leest en spreekt nog steeds goed Nederlands maar drukt zich inmiddels beter uit in het Engels.

Tekst: Francis van Haaff

Eigenlijk zit ik er altijd een beetje voor Jan Lul bij. Want als niet-raadslid mag ik niks zeggen in de ledenraadsvergadering. Toch was ik er vorige week bij. Ik wilde namelijk alles horen over het nieuw aan te nemen pensioenprotocol. Bueno

s Aires

, Marc

os Paz , janua Dear F ri 2015 rancis , Thank you fo r de Bo k I wis your wishes h fo collea gues a all our flying r 2015. Lik ew health (and n y and on-flyin ise, throug prosp hO g) frien Here a erous t ds and p year. stone: Marcos Paz my six prison t make I the be h Christmas passed ano s ther sa in cap lion 6. t of it t tiv d ogethe W r with ity. As usua mileinclud e received l I tried plenty all the ing tur k in o to relentle ey, fru f extra m it s food fo ates of Pav We join s support o salad and ic ir the fe f our r e ed all stivitie cream etired our ta soft dr s , , t h a a nk ble rm in persec ks) to our fr s and the 5 y and navy s to the eedom 0 of us comra ution. d and th t e end oasted (with es. of this On De politic cembe al r 29th year. T w h inform e TOF 5 Trib e had the la st trial ed the unal e nd he pla recess for the nning for 2 ed the testim aring of the 015: J statem summ anuary onial stage e e and statem nts of the d r. February is the efenda w ju e nts. Th ill be used fo dicial And fi nts of the p na ro en the r any e a our de lly, beginnin secution wil xtra l take ccusations fense g in Ap an pla la end th r is ESM wyers. Acco il, will be the ce in Marc d h. rd A trial innoce s by July ingly, the T tatements n of ribuna . Give to be ce and favo l plans na optimis ra to tic. If J ble testimo ll the evide nies, I n ustice have g ce of my prevail The H oo s I sho um uld be d reason the tria an Rights O acquit ls of 2 r g a nizatio ted. 01 of 23 n ns pre ew tria 4 in all the s e n p t with 9 ls wer e r o d v a in ce su es 5 2003 m convicted, o tarted, and s of Argentin mmary of f whic 19 tria a ore th h ls hav : a total an been p 3 e ende rosecu 1.800 form 5 were life d senten er milit ted, o f whic h 577 ary and poli ces. Since Francis h ce ave be , en con have corres I’m very tha victed ponde nkful t . n o unjust c plight e interchan you becaus ge has e our s alive in thank imple all the helped our av c ia who h ave co olleagues o tion comm to keep my f Trans unity. me to withou I als avia vis t makin knowing me it me here in , Martinair o wish to g their p p r r e is vio on. Ma and KLM acqua ny intanc usly. I have b e een en of them Hasta and re r ceivin pronto g their iched by , Julio suppo rt.

Maar zelfs als toehoorder was de ledenraadsvergadering niet saai. Er zijn namelijk altijd wel bijzondere taferelen te zien. Ik beveel van harte aan het ook af en toe te aanschouwen. Niet dat er belangwekkende levensvraagstukken worden opgelost, of dat er een inzicht in ons beroep wordt gegeven dat ons nog nooit te binnen was geschoten. Er wordt gesproken over onze arbeidsvoorwaarden en over alle zaken die ons vak aangaan. Er is een dialoog via de voorzitter met het bestuur. Saai? Niks! Het is een schouwspel van karakters. Lachen! En de manier waarop zij met elkaar spreken! Over die manier van spreken kan ik me geregeld verbazen. Alsof een vraag beter overkomt als je hem lullig brengt. De karakters van de heren raadsleden zijn als uit een strip. Je kunt je ogen en oren soms niet geloven. Karakters en karikaturen. Enkele karakters in de ledenraad komen altijd met hetzelfde punt. Steeds maar weer hetzelfde geluid. Het geluid van hun eigen belang. Ik vraag me af of de karakters überhaupt nog wel zouden denken als ze niet aan zichzelf zouden denken. Soms wordt er een nieuw punt ingebracht en voorgesteld als een algemeen belang. Het duurt misschien even, maar dan trappen de ledenraadsleden er toch niet in. Het blijkt dan toch een eigen belang. Maar... naast de amusementswaarde van hoe een eigen belang wordt gebracht, is dat belang dan zo slecht? Strijden deze ledenraadsleden tegen de molens van het belang

van ieder ander? Is niet iedereen uit op zijn eigen belang? Is het eigen belang niet óók een goed streven? Mij lijkt dat het eigen belang zien als ‘genot’ uit het hedonisme volkomen legitiem is. Net als ‘behoefte’ in de economie. Het eigen belang is een drijfveer. Niet te ontkennen. Genot is er om na te streven en pijn is er om te vermijden. Behoefte moet in de economie worden bevredigd. Micro of macro. Zie hier: hedonisme in de vereniging als erkende drijfkracht. Micro-economisch belang als verontschuldiging voor voortdrammende raadsleden. Het eigen belang zou door het bestuur en door de raad ontleed moeten worden. Reken het door op de lange termijn, en op de hoeveelheid begunstigden. Is het belang ook gezond voor voldoende anderen?

Doorvliegen bijvoorbeeld zal als ‘genot’ voor de lange termijn en als ‘behoefte’ voor de hele groep struikelen. Maar één los punt van het doorvliegen is volgens mij ijzersterk: de angst voor de terugval in inkomsten bij pensionering. Het voorkomen daarvan is in ieders belang, natuurlijk. Niemand wil ineens een halve portemonnee. Daar is dan even niks mis met het eigen belang. Niks mis met het najagen van genot. Want iedereen doet het! Strijden voor het goede leven! Niemand wil een grote terugval in inkomsten. Luister naar die man. Dit is de essentie. Er is niks mis met het eigen belang. Er is niks mis met het najagen van het genot. En klagen over andermans eigen belang is ook weer in iemands belang. Op de bok Januari 2015 17

gerenoveerde rietgedek te woonboerderij

put ten, roosenda alseweg

127

Mooi vrij gelegen in het buitengebied, maar nabij de dorpskern, kunnen wij u deze geheel gerenoveerde rietgedekte WOONBOERDERIJ aanbieden. Het perceel van 5.730 m2 is voorzien van houtwallen, weiland en een buitenmanege van 20x40m., een mooi aangelegde tuin met beukenhagen, fruitbomen, sierbestrating en terrassen. Verder bevindt zich er op het perceel een grote geïsoleerde ruime kapschuur met inpandige werkplaats en carport en een houten schuur/stal. Er is een mogelijkheid voor het houden van paarden. De woning heeft een volledige renovatie ondergaan en is instapklaar. De reistijd naar Schiphol is ca. 50 minuten. Vraagprijs € 600.000,- k.k.

Apeldoornsestraat 95 te Voorthuizen - tel. 0342-474000 - www.drieklomp.nl

VAKANTIE IN ZUID FRANKRIJK GITE 6p, TORENHUISJE 4p. MET GEZAMENLIJK ZWEMBAD. PRIVÉVALLEI OMRINGD DOOR EIKENBOSSEN EN AKKERTJES,. ALLE COMFORT EN LUXE. GOLF OP EIGEN TERREIN VAN 16 HA! ROMANTIEK A LA CAMPAGNE INCL. SATELLIET TV EN WIFI.

www.bouteille.nl 0725 894555

Lettertype: