Jaarkrant 2013
verbindings 2 Energie in de eerste lijn biedt kansen
4 Zelf zorgen voor gezondheid
6 De Gezonde Week in de Rivierenbuurt
8 www.lijn1haaglanden.nl
Actieve rol in de samenleving voor iedereen
Sámen werken aan gezonde wijken met gezonde burgers Gezonde wijken met gezonde burgers in de regio Haaglanden. Daar gelooft Lijn1 in. Door te denken vanuit kansen, door een omslag te maken van zorg- naar gezondheidsbeleid, door te durven vertrouwen in het zelfmanagement van de burgers. Alleen hierdoor kunnen we in de toekomst de zorg kwalitatief goed en betaalbaar houden. “Om dit te bereiken, staan wij als Lijn1 midden in de wijk”, aldus Debby de Jongste, directeur van Lijn1. “Samen met de eerstelijnszorgverleners, die de spil in de wijk vormen, werken wij aan een integrale aanpak, die burgers, hun netwerken en professionals uit de verschillende domeinen met elkaar verbindt. Met onze kennis en ervaring initiëren we een gezamenlijke visie en aanpak om de krachten van de wijk en mens optimaal te benutten. Gezonde wijken staan voor ons dan ook voor welzijn, gezondheid en geluk.” Debby vervolgt enthousiast: “Er is
de afgelopen jaren al zoveel veranderd en dat veranderen gaat door en dat moet ook. We hebben met elkaar een enorme slag te maken. Veel van de ingezette ontwikkelingen in de zorg hebben met deze maatschappelijke ontwikkeling te maken.” De ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op: de ingezette transities, de aangekondigde veranderingen in de financiering van de zorg, de substitutie van zorg van de tweede naar de eerste lijn én van eerste naar de nulde lijn en de invoering van de generalistische basis GGZ (Geestelijke GezondheidsZorg) zijn hiervan
Debby de Jongste slechts enkele voorbeelden. “Partijen verwachten in dit kader heel veel van de eerste lijn en zien de eerste lijn als het fundament om tot zorg en ondersteuning in de buurt te komen. Steeds meer partijen willen daarom met ons, als kenner van en verbinder met de eerste lijn, samenwerken. Natuurlijk werk ik daar graag aan mee!”
De eerste lijn vormt het fundament om tot zorg en ondersteuning in de buurt te komen; een opgave waar we uiteindelijk met elkaar voor staan, voor en vooral mét de burger. Om dit te bereiken zoeken partijen binnen en buiten de eerste lijn naar verbinding en samenwerking.
“In de zorg ligt de focus nog te veel op het gezond worden en behoud van kwaliteit van leven. We zullen met elkaar ook meer aandacht moeten hebben voor het gezond blijven.” Ben van Gent, bestuurder Florence
Ontwikkelingen vragen focus en verbinding De ontwikkelingen in de zorg en de heroriëntatie van de vele partners in het werkveld vormden voor Lijn1 in 2013 de aanleiding voor een nadere analyse. Medewerkers van Lijn1 spraken meer dan 150 klanten en relaties uit zorg, welzijn en gemeenten. Op basis van de gespreksresultaten bracht Lijn1 een heldere focus aan in haar activiteiten. Lijn1 formuleerde een stip op de horizon: Gezonde wijken met gezonde burgers. Tijdens deze gesprekken gaven de stakeholders hun visie op de ontwikkelingen in de markt en spraken over de betekenis hiervan voor hun organisaties. Ook gaven zij hun verwachtingen over de ontwikkeling van de eerste lijn en van Lijn1. De uitkomsten waren divers, maar wel met één belangrijke rode draad: partijen zijn meer dan ooit op zoek
www.lijn1haaglanden.nl
naar verbinding, vanuit de wens om meer samen te werken aan een gezamenlijke stip aan de horizon. Zoals één van de stakeholders het zo mooi verwoordde: “Ik heb het idee dat we nu allemaal heel hard bezig zijn om een berg te beklimmen, maar dat we allemaal ons eigen pad aanleggen. En het is puur toeval als we elkaar op die berg tegen komen.
Ondertussen hebben we geen idee of we naar het hetzelfde punt toe klimmen. Het zou mooi zijn als Lijn1 ons hierin als berggids zou kunnen begeleiden”.
Lijn1 betrekt partners bij de stip op de horizon Op 29 oktober 2013 presenteerde Lijn1 de resultaten van de stake-
holdersgesprekken tijdens een, voor de geïnterviewde relaties, georganiseerde conferentie. Directeur Debby de Jongste zette daarbij een stip op de horizon met “Samen werken aan gezonde wijken met gezonde burgers” om de aanwezigen vervolgens te betrekken bij het pad op weg naar deze stip. “Samenwerken gaat verder dan het zo goed mogelijk langs elkaar heen werken, het gaat over co-productie. Ofwel werken aan gezamenlijke doelen met de bereidheid om de eigen belangen even opzij te zetten en waar nodig samen te innoveren.”, aldus Debby. “De slag van denken over gezond-
heid en de kracht van mensen in plaats van denken over zorg en de beperking van mensen is daarbij misschien nog wel de grootste uitdaging. Maar ik geloof écht dat de bereidheid bij partijen er is om deze slag met elkaar te gaan maken.” Ook wethouder Baldewsingh van Den Haag sprak uit dat hij deze missie deelt en graag wil samenwerken aan gezonde wijken met gezonde burgers. Een breed gedragen ambitie, een gedeelde visie en intensievere samenwerking, daar gaat Lijn1 de komende jaren sámen met de partners aan werken: sámen naar de stip op de horizon.
1
Energie in de eerste lijn biedt kansen De met elkaar te maken maatschappelijke omslag “naar gezonde wijken met gezonde burgers” vraagt om verbinding tussen de domeinen en een andere manier van samenwerken. Ook de eerstelijns professionals zien deze noodzaak en zoeken steeds vaker de verbinding met elkaar en met collega’s uit de VVT-sector, welzijn en mantelzorg. Tegelijkertijd beseffen zij dat hierin nog grote slagen te maken zijn. De zorgvraag in de eerste lijn is de afgelopen jaren complexer geworden. Deze complexiteit neemt naar verwachting de komende jaren toe onder meer als gevolg van het langer thuis wonen van ouderen, verstandelijk gehandicapten en mensen met een psychische
aandoening. Dit is dan ook vooral de insteek bij de gezochte samenwerking vanuit de eerste lijn: op zoek naar verbinding om de zorg en ondersteuning voor deze mensen goed te regelen. Op patiëntenniveau, maar steeds vaker ook op populatieniveau.
Daarbij gaat de aandacht niet alleen uit naar het aanbieden van de zorg gericht op de ziekte en beperkingen van mensen, maar wordt juist ook samen gewerkt aan het vergroten van de bewustwording van mensen dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor de eigen gezondheid. Deze omslag staat ook centraal in de verschillende zorgprogramma’s, zoals het geïntegreerd zorgprogramma voor Hart en Vaatziekten (CVRM) en de Diabeteszorg, die de eerstelijns zorgverleners in samenwerking met andere zorgverleners en professionals inmiddels met elkaar uitvoeren. In 2013 heeft Lijn1 van verschil-
lende eerstelijns zorgorganisaties en –professionals, huisartsen maar ook diëtisten, fysiotherapeuten, apothekers en psychologen, de vraag gekregen om hen te ondersteunen bij het tot stand brengen van de verbinding met andere professionals in de wijk. Ook om die samenwerking (verder) te helpen professionaliseren. Lijn1 is van mening dat de energie die nu in de eerste lijn aanwezig is, benut moet worden. Vooral omdat dit naadloos aansluit bij de behoefte van de professionals uit de nulde en tweedelijnszorg, welzijn en gemeente om samen te werken aan ‘gezonde wijken met gezonde burgers’.
een gezond leven te kunnen leiden, zijn de verschillende gemeenten in de regio Haaglanden bezig met de inrichting van (sociale) wijkteams waarin wordt gesignaleerd en afgestemd door de driehoek zorg, welzijn en gemeente. Dat de eerstelijnszorgverleners, en dan met name de huisartsen, hierin een belangrijke rol spelen, wordt door alle gemeenten onderschreven. Hoe deze rol zich specifiek verhoudt tot het wijkteam, wordt de komende tijd verder uitgewerkt. Duidelijk is al wel dat de betrokkenheid van de eerstelijns professionals zal verschillen per wijk, afhankelijk van de populatie en opgave die daar speelt.
Verbinding met gemeente via de wijkteams Als gevolg van de grootschalige overdracht van taken van het rijk naar de gemeenten, krijgt elke gemeente nieuwe taken ten aanzien van de gezondheid van haar burgers. Om ook de meest kwetsbare inwoners in staat te stellen
“Sociale interactie doet mensen groeien” Erik Visser, programmamanager bij Zorgbelang
Ouderenzorg in de (huisartsen)praktijk
Geïntegreerde aanpak ouderenzorg Haaglanden Het Netwerk Ouderenzorg Haaglanden, een samenwerking tussen Stichting Transmurale Zorg, gemeente Den Haag en Lijn1, zet zich in voor het verbeteren van de ouderenzorg in onze regio. Vanuit het netwerk zijn in 2013 verschillende congressen georganiseerd over onder meer de thema’s zelfredzaamheid en ondervoeding. Daarnaast is, in samenwerking met Stichting Transmurale Zorg, invulling gegeven aan een project waarbij de samenwerking tussen huisartsen en de casemanager dementie op een aantal locaties aanzienlijk is verbeterd. Lijn1 heeft een initiërende rol in het Netwerk Ouderenzorg Haaglanden.
2
Prognose percentage 65+ in regio Haaglanden % 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9
2015
2020
2025
2030
% bevolkingsprognose 65+ jaar Bron: ABF Research - Primos prognose 2013
2035
2040
Naast samenwerking binnen het netwerk realiseert Lijn1 verbinding met andere partijen in de regio. Zo werkt Lijn1 samen met de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) aan het thema valpreventie, kijkt zij met de HuisartsenKring Haaglanden (HKH) naar een gezamenlijke agenda ‘Ouderenzorg’ en stemt zij haar initiatieven nauw af met Eerstelijns Zorggroep Haaglanden (ELZHA). Op deze manier streeft Lijn1 naar het verbinden van de verschillende initiatieven op het terrein van ouderenzorg. Zorg voor ouderen vraagt immers om een geïntegreerde aanpak.
De behoefte van de (kwetsbare) oudere cliënt aan gestructureerde zorgverlening moet leiden tot het leveren van vraaggerichte zorg vanuit de huisartsenpraktijk. Afgelopen jaar heeft Lijn1 aan twintig huisartsenpraktijken advies gegeven om die vorm van zorg te realiseren. Een groot deel van hen is aan de slag gegaan met ‘proactieve zorg voor kwetsbare ouderen’. In vijf wijken is, met ondersteuning van Lijn1, een multidisciplinair overleg opgestart waarin de huisarts met verschillende disciplines (paramedici, verpleging en welzijn) overlegt.
Initiatieven ontstaan niet alleen vanuit de eerste lijn. In 2013 heeft de gemeente Den Haag de pilot “Centrum voor Ouderen” (CvO) verder vormgegeven. Lijn1 is bij alle pilots (Escamp, Laak en Haagse Hout) betrokken geweest om aansluiting met de eerste lijn te realiseren. Op dit moment wordt er gewerkt aan de doorontwikkeling van het CvO naar het sociale wijkteam. Ook hierbij ondersteunt Lijn1 de aansluiting van het wijkteam met de eerste lijn.
Digitale samenwerking
Multidisciplinaire samenwerking op afstand is niet altijd gemakkelijk. Daarom heeft Lijn1 in 2013, in samenwerking met onder andere Stichting Transmurale Zorg en de Regionale Samenwerking Organisatie (RSO-Haaglanden), gekeken naar een digitaal instrument om deze samenwerking te ondersteunen. Het elektronisch Gestructureerd Patiënten Overleg (eGPO) is hiervoor een geschikt instrument. Op advies van huisartsen is dit instrument verder ontwikkeld om het zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de dagelijkse praktijk.
verbindings
“Wij hebben oog voor onze wijk” Akelei is een zogenaamd Geïntegreerd Eerstelijns Zorgcentrum (GEZ) in de Bomen- en Bloemenbuurt dat in 2009 het levenslicht zag. De laatste drie jaar heeft de onderlinge samenwerking tussen zorgverleners een vlucht genomen. Samenwerking tussen huisarts, diëtist, fysiotherapeut, wijkverpleegkundige en anderen wordt nu als vanzelfsprekend ervaren. “Er is al heel veel gerealiseerd. Toch willen we nóg beter aansluiten bij de zorgvraag van onze patiënten.” Een gesprek met Eric Warmenhoven (huisarts) en Eva Siedenburg (apotheker) namens Akelei. “Wij zijn er van overtuigd dat een goede interne organisatie een voorwaarde is om onze ambities te verwezenlijken. Wij hebben hulp nodig om dit te kunnen realiseren. Daarom is het goed dat wij beschikken over een praktijkmanager om deze ontwikkeling intern goed op gang te houden. Ook onze verbinding ‘naar buiten’ vraagt tijd en aandacht, hiervoor profiteren wij van de inzet van Lijn1.”
Meer transparantie en vertrouwen “Het slechten van de muren tussen de segmenten, tweede lijn, eerste lijn en nulde lijn, is noodzakelijk om samenhangende zorg en dienstverlening te bieden aan onze wijkbewoners en patiënten. De versnippering is nog te groot en leidt, door onvoldoende afstemming, tot complicaties die mogelijk voorkomen hadden kunnen worden”, aldus Eric. Eva vervolgt: “Samenwerking met de tweede lijn vraagt expliciet onze aandacht. Met de verwachting dat verplaat-
Bomen- en Bloemenbuurt De Bomen- en Bloemenbuurt bestaat uit drie buurten; Bomenbuurt, Bloemenbuurt-west en Bloemenbuurt-oost. De Bomen- en Bloemenbuurt bestaat voornamelijk uit portiekwoningen en flatgebouwen (rond de Segbroeklaan). In de Bloemenbuurt zijn ook eengezinswoningen te vinden. De belangrijkste winkelstraten zijn: Fahrenheitstraat/ Thomsonlaan, Goudenregenstraat en -plein en de Goudsbloemlaan. De Segbroeklaan/Sportlaan en Laan van Meerdervoort zijn drukke doorgaande wegen in het stedelijk verkeersnet. In de wijk wonen relatief weinig inwoners met een niet-Nederlandse afkomst. Bron: Stadsdeelanalyse Segbroek, Gemeente Den Haag
sing van zorg van tweede lijn naar eerste lijn plaatsvindt, vinden wij dat er eigenlijk een situatie moet ontstaan waarbij niet meer over deze tweedeling wordt gesproken. Het bewegen naar een ontschotte zorgverlening zoals hierboven geschetst, vraagt om méér transparantie naar elkaar, meer vertrouwen in elkaar en daarmee het open staan voor nieuwe, andere, werkvormen. We hebben het plan om specialisten actief te betrekken bij onze GEZ door hen uit te nodigen voor sessies waarin we kennis delen, en zo intervisie met elkaar organiseren. Dit zou kunnen bijdragen aan het verlagen van de drempel voor samenwerking.”
Klanttevredenheid blijft de basis Eric en Eva verwoorden een aansprekend toekomstbeeld van hun gezondheidscentrum: “Klanttevredenheid is erg belangrijk voor ons. We willen bijvoorbeeld een klantenpanel inrichten waarin we onze klanten de mogelijkheid
geven feedback te geven op onze werkwijze om zo goed aan te sluiten bij de vraag en behoefte van onze patiënten. Dit moet leiden tot het verbeteren van ons functioneren, maar ook het vernieuwen en verbeteren van onze activiteiten. Wij willen oog hebben voor onze wijk en een centrum zijn waar iedereen kan binnenlopen, zich welkom voelt en zich geholpen voelt wanneer hij of zij ons centrum weer verlaat.”
3vragenaan
Wijkconferentie “Met Lijn 1 organiseren wij een conferentie in de wijk waar alle partijen, die hier actief zijn, de mogelijkheid krijgen om zich te laten zien. Op deze manier krijgen we met elkaar niet alleen snel zicht op wie er in de wijk actief is, maar nog belangrijker is de volgende stap: het maken van verbinding en kijken waar we elkaar kunnen versterken. Wij willen graag onze ambitie van samenhangende zorg en ons enthousiasme met deze partijen delen.”
”Kijk eens hoeveel samenwerkingsverbanden er in de eerstelijnszorg zijn ontstaan. Wat we met elkaar hebben gerealiseerd op het gebied van ketenzorg. En wat dit heeft opgeleverd voor de patiënten.” een eerstelijns zorgverlener huisarts Eric Warmenhoven (2e van rechts) tussen enkele collega’s van het gezondheidscentrum Akelei
Joger de Jong bestuurder van de welzijnsorganisatie Xtra Wat is een gezonde wijk? Ik praat liever niet over gezonde wijken met gezonde burgers, maar over vitale wijken met vitale burgers. Gezondheid is daar wat mij betreft een onderdeel van. Naast gezondheid spelen namelijk ook sociale en economische aspecten een belangrijke rol. Het gaat er om dat mensen binnen hun eigen grenzen, die natuurlijk per persoon verschillen, de mogelijkheden benutten.
Wat is daarvoor nodig? Het is belangrijk dat er een goede balans is tussen de maatschappelijke, sociale, economische en gezondheidsaspecten. Waar die balans ontbreekt, is soms ondersteuning nodig. Daarbij staat de samenhang voorop. Als je in de Schilderswijk wilt focussen op het verbeteren van de gezondheid, verandert er niets als je bijvoorbeeld de werkgelegenheid niet aanpakt. Het is belangrijk om de vraagstukken altijd in samenhang te zien en te kijken op welke manier je individuele aspecten kunt verbinden met de maatschappelijke. Het gaat daarbij niet alleen om het individu, maar juist om het individu in relatie met zijn/haar sociale omgeving.
Wat kunnen onze organisaties daar samen in betekenen? Ik zie dat er verschillende ondersteunende, faciliterende organisaties zijn, die dingen los van elkaar doen en elkaar zelfs beconcurreren. De opgave is nu juist om te verbinden en te versterken en daarbij te focussen op eigen onderscheidende expertise en daarmee ook de uitvoerende organisaties te helpen verder te innoveren en co-creaties tot stand te brengen. Een bijdrage van Lijn 1 zou wat mij betreft vooral kunnen liggen op het versterken van de relatie eerste lijn en welzijn. Het zou mooi zijn als het ons lukt om samen vanuit het ‘signaleren van knelpunten’ naar het ‘gezamenlijk werken aan oplossingen’ te komen.
www.lijn1haaglanden.nl
3
Zelf zorgen voor gezondheid
3vragenaan
In zeven wijken in de regio Haaglanden hebben ongeveer 74 professionals zich ingezet voor het ontwikkelen en implementeren van een geïntegreerd zorgprogramma voor Hart en Vaatziekten, het CVRM (cardio vasculair risico management). Dit zorgprogramma is bedoeld voor mensen met harten vaatziekten of zij die tot de risicogroep behoren. De pilot liep van januari 2011 tot en met december 2013. Uitkomst is dat professionals hun clienten nu beter in beeld hebben en zich bewuster zijn van de kracht en het positieve effect van multidisciplinaire samenwerking. Er is veel ervaring opgedaan met het procesmatig en gestructureerd multidisciplinair samenwerken. De inbreng van casuïstiek, bespreken van de procesindicatoren in het multidisciplinaire wijkteam en de organisatie van multidisciplinaire scholingen met aandacht voor verandermanagement, hebben bijgedragen aan een betere verbinding en samenwerking. Daarnaast is een belangrijk positief effect dat de cliënten, die betrokken waren bij deze pilot, zich nu bewust zijn dat hun eigen gedrag impact op hun gezondheid heeft.
“Mensen die al hart- en vaatziekten hebben zijn minder gemotiveerd om deel te nemen aan leefstijlprogramma’s, dan mensen die een risicogroep zijn voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten”
De pilot heeft geresulteerd in een reguliere financiering van het zorgprogramma CVRM-Secundaire Preventie. De ontstane samenwerking
“Dat een klein beetje bewegen al zoveel consequenties heeft voor mijn gezondheid. Daar was ik me vooraf echt niet van bewust” Een aan de pilot deelnemende patiënt
Frits van trigt directeur Fysiogroep Haaglanden Wat is een Gezonde wijk?
legt een goede basis voor verdere netwerkvorming in de wijken en ontplooiing van nieuwe initiatieven op het gebied van leefstijlverbetering. De aandacht is gedurende de looptijd van het project verschoven van Zorg en Ziekte (ZZ) naar Gedrag en Gezondheid (GG). Met het bespreken van de gemeenschappelijk ervaren thema’s is de stap naar de toekomst gemaakt: duurzame zorg en ondersteuning dichtbij de burger. De intensivering van de samenwerking tussen ELZHA en Lijn1 en tal van andere organisaties heeft een basis gelegd voor verdere samenwerking in de regio Haaglanden.
Een wijk met een samenlevingsmilieu waarbinnen met plezier en met ruimte voor elkaar gewerkt kan worden aan de eigen gezondheid en aan die van een ander.
Wat is daar voor nodig? Inwoners van wijken en professionals moeten ruimte krijgen voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid.
Wat kunnen wij als organisaties daarin betekenen? Zichtbaar maken waar je goed in bent en er voor kiezen om dat te verbinden.
Decentralisatiepuzzel
Marian Stil, Praktijkondersteuner Somatiek (POH-S) in Transvaal
Decentralisatiepuzzel
Samenwerking, innovatie en versterking van de geestelijke gezondheidszorg in de wijk
Horizontaal 3. ver kijken 4. zelfstandige zonder personeel 6. sociaal wijk team 9. verplaatsing 10. klant van dokter 12. staatssecretaris 15. buiten de instelling 17. zelf sturen 18. klant van gemeente 19. u kunt het! 20. dokter 21. ze wonen naast u 22. ze gaan voor u zorgen 24. gezin
Het aantal huisartsen in regio Haaglanden dat is gaan samenwerken met een Praktijkondersteuner Geestelijke Gezondheidszorg (POHGGZ) is in 2013 enorm gegroeid. De reden hiervoor is de invoering van de generalistische basis GGZ in januari 2014. Dit houdt in dat behandeling van lichte tot matige, niet complexe psychische stoornissen in de huisartsenpraktijk plaats vindt binnen de generalistische basis GGZ. Inmiddels heeft ruim driekwart van de huisartsenpraktijken in deze regio hiervoor een POHGGZ in dienst. Deze praktijken zijn voortvarend aan de slag gegaan met het implementeren van diverse zorgpaden (bijvoorbeeld voor depressie en angst), die ontwikkeld zijn door het netwerk van de Regionale Ondersteuningsstructuren (ROS’en). Niet alleen huisartsen zijn in beweging gekomen, maar ook de GZ psychologen organiseerden zich in een zorggroep, om beter in te kunnen spelen op het aanbieden van dienstverlening passend binnen de generalistische basis GGZ.
4
Op de door Lijn1 georganiseerde aftrapbijeenkomst “Basis GGZ op één lijn” medio oktober 2013 is een lans gebroken voor innovatie in de GGZ en het oprichten van het regionaal platform GGZ. Inmiddels is dit hét verbindingsplatform van alle GGZ echelons (specialistische zorg, generalistische basis GGZ en preventie). De komende periode richt het platform zich op de verdere inrichting en versterking van de GGZ-keten in de regio. Nu al leiden de huidige ontwikkelingen van de implementatie van de generalistische basis GGZ tot minder GGZ-verwijzingen naar de tweede lijn. Een mooi resultaat in de regio Haaglanden: betere samenwerking, meer innovatie en versterking van de GGZ.
Verticaal 1. vernieuwingkaders grenzen 2. welbevinden 5. meedoen 6. minister VWS 7. woonplaats 8. klant van instelling 10. vertoning 11. snel stuk 13. wet maatschappelijke- ondersteuning 14. voorkomen 16. wet langdurige zorg 22. mazennet 23. gebied Across
Down
3. ver-kijken
1. vernieuwingkaders grenzen
4. zelfstandige-zonder-personeel
2. welbevinden
6. sociaal-wijk-team
5. meedoen
9. verplaatsing
6. minister-VWS
10. klant-van-dokter
7. woonplaats
verbindings
Zélf ervaren dat een goede afstemming rond kraamzorg belangrijk is Daphne Metaal, adviseur bij Lijn1, heeft de laatste vier jaar het thema Ouder & Kindzorg in onze regio voortvarend ter hand heeft genomen. Ze is op 15 april 2014 zélf bevallen van een gezonde dochter Ella. Een kort gesprek met Daphne over Ouder & Kindzorg in de regio Haaglanden. “In de regio Haaglanden zijn drie Verloskundige Samenwerkingsverbanden (VSV’s) actief: VSV Bronovo, VSV Haga en VSV MCH. Een VSV is een overleg tussen gynaecologen en verloskundigen, aangevuld met kinderartsen en kraamzorg, waarin
samenwerkingsafspraken worden gemaakt. Afgelopen jaar hebben de drie VSV’s opgetrokken om de zorg rond een aantal situaties gezamenlijk vorm te geven. Een voorbeeld is afstemming van de zorg en begeleiding van een zwangere met
ernstig overgewicht. Binnen de samenwerking is geleidelijk het vertrouwen gegroeid in het gezamenlijk afstemmen van de protocollen. De verschillende beroepsgroepen zoeken elkaar actief op en gaan met de protocollen aan de slag, zonder van te voren precies te weten wat de uitslag of het resultaat zal zijn. De bijeenkomst in 2013, waarin de eerste geüniformeerde protocollen werden gepresenteerd, was een groot succes. In 2014 zullen nieuwe thema’s worden opgepakt.” In de afgelopen weken heeft Daphne zelf ervaren dat niet alleen de samenwerking tussen gynaecoloog en verloskundige belangrijk is, maar ook een goede afstemming tussen verloskundige en kraamverzorgende belangrijk is voor een kersverse moeder in het kraambed. Een nog betere aansluiting van de kraamzorg binnen het VSV en in
de totale geboortezorgketen staat dan ook op het wensenlijstje van Daphne.
Meet en Greet “Waar ik erg enthousiast over ben, is de Meet en Greet die de werkgroep Ketenpartners 1e lijns Kindzorg in oktober 2013 heeft georganiseerd voor jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen, verloskundigen en kraamverzorgenden. Negentig praktijkmensen hebben elkaar een kijkje in hun keuken gegeven en casuïstiek besproken. Over een mogelijk vervolg is iedereen te spreken.”
Aan het werk “Ella is nu een paar weken oud. Het gaat allemaal erg goed en we genieten met volle teugen. Toch zie ik er ook weer naar uit om zo rond 1 augustus weer aan het werk te gaan. Ik hoop dat ik de verschil-
Daphne met dochter Ella lende samenwerkingsverbanden kan stimuleren om meer ‘selfsupporting’ zijn en de samenwerking zo goed mogelijk geborgd wordt. Daarnaast zal ik mij nog meer gaan richten op de wijken. Ook hier zijn nog de nodige verbindingen te leggen om de zorg, ondersteuning en eigen kracht van burgers verder vorm te geven.”
Waar de VSV’s zich richten op de medisch inhoudelijke afstemming tussen met name verloskundigen en gynaecologen, richt het District Verloskundig Platform (DVP) zich op het versterken van de brede zorgketen binnen de geboortezorg in de regio Haaglanden. Om deze rol goed te kunnen vervullen is het DVP in 2013 verder uitgebreid met onder andere fysiotherapie en huisartsenzorg. Daarnaast is de samenwerking met de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) rond de Haagse aanpak Perinatale Gezondheid vormgegeven. Het DVP is hiermee het centrale overleg geworden waar de verbinding op regionaal niveau wordt geborgd.
Vernieuwingskansen benutten en belangen van partijen verbinden Net voor de installatie van het nieuwe college in de gemeente Leidschendam-Voorburg spreken we met vertrekkend wethouder Gregor Rensen (PvdA) en wethouder Saskia Bruines (D66) die gedeeltelijk de portefeuille van Gregor overneemt. Een gesprek over drijfveren, visie op de ingezette beweging en wat er moet gebeuren in hun gemeente. Wat drijft jou als wethouder? Saskia, die sinds twee jaar wethouder is in de gemeente: “Ik had onder andere onderwijs, jeugd, kinderopvang en de decentralisatie jeugdzorg in mijn portefeuille. Straks krijg ik een nieuwe portefeuille met zorg en welzijn. Een mooie combinatie en ik zie het als een uitdaging om partijen juist hierop te laten samenwerken. Mijn drive daarbij is te zorgen dat de basis op orde is. Het gaat dan om de voorzieningen waarin de overheid moet voorzien, juist om ieder mens in staat te stellen om zijn eigen leven te leiden en te stimuleren in zijn of haar ontwikkeling. Waarbij ik het natuurlijk belangrijk vind om goed oor te hebben voor wensen, ervaringen en ideeën van mensen. We moeten het samen doen.” Gregor is acht jaar wethouder geweest in de gemeente Leidschendam-Voorburg en draagt volgende week het stokje over. “Mijn ideaal? Dat iedereen gelijke kansen heeft. De overheid heeft hier een belangrijke verantwoordelijkheid, juist om te zorgen dat de verschillen niet groter worden. Mensen kunnen doorgaans hun leven heel goed zelf leiden. De leefbaarheid en de sociale kwaliteit is gediend als mensen elkaar willen helpen
www.lijn1haaglanden.nl
en kennen. Het collectief aanbod moet hierop aansluiten Dit betekent voor de overheid faciliteiten scheppen, en waardering uiten, bijvoorbeeld voor vrijwilligers. Ook de eerstelijnszorg heeft hierin een belangrijke rol.”
Wat is voor jullie een gezonde wijk? Saskia: “Gezond heeft te maken met de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van mensen, met het welbevinden. Een gezonde wijk is daarom allesomvattend rondom dit welbevinden. Beginnend bij het wonen, maar vooral ook uitstrekkend naar alle andere domeinen, zoals onderwijs, zorg en welzijn. Dit ziet zich vertaald naar voorzieningen in de omgeving. Om tot een gezonde wijk te komen is dus écht integraal beleid nodig”. Gregor: “Welbevinden is een subjectief begrip. Dan heb je het over een veilig gevoel, elkaar kennen, maar ook over goede voorzieningen in de buurt. Toch kun je er wel op sturen. Recent was ik in Lille en zag daar veel zwervers. Hier hebben we die niet meer. In Nederland hebben we dat dankzij overheidsinterventie goed geregeld. De overheid heeft wat mij betreft een stimulerende rol als
het om welvaart, welbevinden en welzijn gaat.”
Wat is er nodig om tot een gezonde wijk te komen? Gregor opent: “Het is een publieke taak om het zelf organiserend vermogen van mensen te versterken. Saskia vervolgt: “Ja, als overheid moeten wij er voor zorgen dat mensen zin hebben om zich in te spannen. Wat me opvalt, is dat mensen in deze gemeente over het algemeen erg betrokken zijn. Dat vraagt ons ook om hen te vertrouwen en meer ruimte te bieden voor maatschappelijke initiatieven.” Dat er op dit moment veel wordt wegbezuinigd, zien beiden als iets onwenselijks, maar ook als onontkoombaar. Beiden benadrukken dat het niet verkeerd is dat het besef van de noodzaak voor bezuinigen groter wordt. “We vragen er nu ook vooral meer voor terug van de bewoners. Daarbij is het onze taak om verkeerde, veelal financiële, prikkels weg te halen en daar waar prikkels gegeven worden, deze beter op elkaar af te stemmen. Dit vraagt afstemming binnen de gemeente, maar juist ook met andere partijen zoals de zorgverzekeraars.” Als het om het gewenste voorzieningenniveau in de zorg gaat, licht
Wethouder Gregor Rensen
Wethouder Saskia Bruines
Gregor zijn ideaalmodel toe: “Ik zou graag met een aantal partijen op landelijk niveau nadenken over wat we collectief nodig vinden aan basisvoorzieningen, ofwel het minimale niveau dat we daarbij met zijn allen nastreven. Die principiële discussie heeft nu niet plaatsgevonden, terwijl we enorm ingrijpen in het bestaande systeem. Nu vindt er vooral een indirecte discussie plaats per subdomein over de herinrichting en kijken we over een paar jaar pas wat het effect is.” Saskia sluit aan: “Dat klopt, de nadruk ligt nu teveel op de ontwikkelingen”. Gregor vervolgt: “Ja, en als we niet oppassen, is de verantwoordelijkheid straks wel verlegd, maar is het zorgsysteem nog steeds even ingewikkeld voor de burgers. Hierover de discussie voeren is naar mijn idee toch de kerntaak van de Nederlandse overheid.” Zowel Gregor als Saskia vinden in dat licht ook dat er te weinig visie zit achter de drie ingezette decentralisaties. “Er wordt nu alleen wat aan de knoppen gedraaid vanuit een financiële insteek. De ideologie is er later bij gezocht. Hierdoor zijn de belangen ook niet vanuit dezelfde richting ingegeven. Dit is een gemiste kans.” Beide wethouders zien het dan
ook als een uitdaging om juist de vernieuwingskansen te benutten en belangen van partijen te verbinden. “We moeten organisaties faciliteren in de verbinding om zo te komen tot aansluitende ketens.” Hierbij wordt de langdurige zorg als voorbeeld genoemd, waarbij het niet alleen gaat om de formele zorg, maar ook om de vrijwilligers en mantelzorg. “Alleen zo zorgen we voor aansluiting op de vraag en voorkomen we dat we dingen dubbel doen. En je moet het zo organiseren dat je de uitwassen van marktconcurrentie zo klein mogelijk maakt.”, aldus Gregor. Saskia vervolgt: “Ik besef dat alle instellingen hun eigen belang hebben. Het is juist de uitdaging om te zorgen dat partijen over hun instellingsbelang heen stappen. Partijen moeten zich juist nu opnieuw durven organiseren. De o ntwikkelingen kunnen als bedreiging worden gezien, maar ik zie juist ook de kansen die het biedt. Als gemeente kunnen en willen wij gesprekken organiseren en faciliteren. Wij zetten in op het opzetten van een hecht netwerkverband met organisaties die tot een gezamenlijk aanbod komen. We hopen dat ook de eerstelijns zorgverleners dit a ls een serieuze uitnodiging zien.”
5
“Wij willen het hart van de wijk zijn” Vrolijke kinderstemmen schallen door de hal, het zonlicht valt door de prachtige glas-in-loodramen in het trappenhuis; twee aan twee, hand in hand, komen de leerlingen druk pratend aangelopen. In het hart van de Rivierenbuurt staat de Jan van Nassauschool. Het is de enige school in de wijk, het is een multiculturele brede buurtschool met 240 leerlingen. Brede buurtschool Mede dankzij het ouderinitiatief O3 is de Jan van Nassauschool een brede buurtschool. O3 staat voor Ontwikkelen, Ontdekken en Ontmoeten. In de O3 bundelen drie organisaties hun krachten: de basisschool Jan van Nassau, Dak kindercentra en welzijnsorganisatie Zebra. Door het samenwerken met andere partners, zoals wijkorganisaties en sportverenigingen, is de brede buurtschool een ontmoetingsplek voor jong en oud, met de kinderen als middelpunt. John Verhoeff “Wij willen
een bruisend centrum zijn, waar kinderen leren, ontdekken en ondernemen in een eigentijdse omgeving, die veel verschillende uitdagingen biedt. We zijn ook een plek voor ouders en wijkbewoners, waar ze terecht kunnen voor voorzieningen op het gebied van onderwijs, kinderopvang, talentontwikkeling, participatie, inburgering, gezondheid, ontspanning, opvoeding en veiligheid. Wij willen het hart van de wijk zijn, waarin álle buurtbewoners iets kunnen halen en brengen”, aldus de bevlogen schoolleider John Verhoeff. In 2015 verhuist de Jan van Nassauschool naar een nieuwe locatie, die nog meer mogelijkheden biedt om de buurtcentrumfunctie in de school te integreren. Er komt bijvoorbeeld een moderne keuken, waar maaltijden voor oudere mensen opgediend gaan worden.
Impressie nieuwbouw Jan van Nassauschool
Verbinden en samenwerken John Verhoeff benadrukt dat het belangrijk is om nu en in de toekomst verbinding te blijven maken en samen te werken met andere partijen in het veld. “De school is een belangrijk onderdeel van de wijk, samen met een aantal andere voorzieningen voor kinderen en volwassenen. Wij kijken er naar uit dat we gaan verhuizen naar een nieuw gebouw waar behalve de school ook opvang, sportactiviteiten en mogelijkheden voor ontspanning en welzijn te vinden zijn, dit kunnen we alleen maar bieden in samenwerking met andere partijen.”
buurt in Den Haag bezochten lokale zorgverleners ongeveer 50 bewoners thuis. Doel van de bezoeken was het achterhalen wat bewoners nodig hebben om gezond te kunnen leven. Lijn1 sprak met huisarts Marieke de Jong van de Doc en wijkverpleegkundige Marije van Berkel van Zichtbare Schakels, die een deel van de huisbezoeken uitvoerden. Een terugblik op de bewoners gesprekken in de Rivierenbuurt
Motivatie en tijd “In eerste instantie zaten bewoners niet te springen om een bezoekje,”, aldus wijkverpleegkundige Marije, “wat ik niet gewend ben als wijkverpleegkundige.” Maar zonder concrete ‘zorgvraag’ vanuit de bewoner is de behoefte aan contact duidelijk minder. “Werken aan je gezondheid vraagt motivatie en veel tijd.” aldus huisarts Marieke. “Het is daarom een enorme uitdaging bewoners te betrekken bij de gezonde activiteiten in de wijk.” Eenmaal bij de bewoners binnen voelde zowel Marije als Marieke zich echter zeer welkom.
Passend advies Opvallend in de wijk is dat men-
6
sen met een matige gezondheid niet ontevreden zijn. “Ze tellen hun zegeningen.” aldus Marije. “Je wordt je door deze gesprekken ook meer bewust dat de adviezen die je hebt over gezonder leven wel moeten passen in de situatie waarin iemand verkeert.” zegt Marieke. “Sommige bewoners hebben veel stress, die kunnen niet direct hun levensstijl aanpassen. Zo sprak ik iemand die wacht op verblijfsvergunningen voor z’n kinderen, die heeft enorm veel stress en is nu niet ontvankelijk voor gezondheidsadvies. Toch wil ik in de toekomst wel dat het belang van gezond leven beter tussen de oren komt. We moeten daarbij vooral de organisaties gebruiken die nu al contact hebben met de bewoners. En je moet bewoners vooral de ruimte geven hun verhaal te vertellen, daarmee bereik je meer dan
De Gezonde Week in de Rivierenbuurt De laatste school- en werkweek voor de kerstvakantie stond de Rivierenbuurt in het teken van gezondheid. Veel organisaties en winkels organiseerden samen met Lijn1 gezondheidsactivi-
“Stoppen met roken? Ik wacht op een verblijfsvergunning.” Als onderdeel van het project De Gezonde Week in de Rivieren-
De Rivierenbuurt bestaat uit 3 buurten; Uilebomen, Rivierenbuurt-Noord en Rivierenbuurt-Zuid. Het is een oude volksbuurt met vooral smalle straten, een paar bredere doorgaande wegen – de Pletterijkade, de Lekstraat en het Schenkviaduct – en een aantal grachten, zoals de Uilebomen en de Boomsluiterskade. In de Rivierenbuurt zijn meest eengezinswoningen en portiekwoningen te vinden, er is weinig hoogbouw. Een groot deel van de rivierenbuurt is gerenoveerd waarbij oude woningen deeld vervangen zijn door koopwoningen in het hogere segment. In de buurt wonen circa 3.200 mensen waarvan ongeveer 45% autochtonen.
teiten en brachten een gezonde leefstijl onder de aandacht van bewoners van de buurt.
met informatiemiddagen of flyers”, aldus Marieke.
Grote zelfredzaamheid In de zorg is ‘zelfredzaamheid’ of ‘zelfmanagement’ een belangrijk speerpunt. “Het stimuleren daarvan is een belangrijk onderdeel van ons werk.” zegt Marije. “We kijken goed naar wat de bewoner nog zelf kan en dan wat er door het sociale netwerk gedaan kan worden. De zelfredzaamheid van deze bewoners is groot”, concluderen zowel Marieke als Marije. “Vooral oudere bewoners zijn bereid veel moeite te doen om zolang mogelijk voor zichzelf te zorgen. Indien echt noodzakelijk zetten we professionele hulp in. Soms tijdelijk om mantelzorgers tot rust te laten komen. Dit doen we vooral samen met de bewoner, we proberen geen oplossingen aan te dragen, maar de bewoner zelf oplossingen en mogelijkheden te laten onderzoeken. Over het algemeen zijn mensen tevreden over de zorg in de wijk, alles is er. Mensen gaven wel aan dat de wijk aantrekkelijker kan. Meer sportclubs voor de kinderen, leukere winkels en meer geschikt voor fietsers bijvoorbeeld.” Wel zo gezond!
Meting van bloedsuikerspiegel voor de gezondheidscheck Wethouder Baldewsing opende De Gezonde Week. Tijdens de markt, die werd gehouden in woonzorgcentrum Rivierenbuurt, liet de wethouder meteen zijn gezondheid checken. De Jan van Nassauschool en het Gezondheidscentrum de Doc zorgden voor een gezond kerstontbijt, met aansluitend een voorlichting over veilig omgaan met vuurwerk door de wijkagent. Alle kinderen van school kregen een vuurwerkbril mee naar huis om veilig de jaarwisseling te beleven. De Gezonde week werd georganiseerd als een zogenaamd raamproject. Dit houdt in dat Lijn1 als initiatiefnemer zorg heeft gedragen voor afstemming en verbinding tussen partijen, communicatie en financiën. Deel-
nemende partijen waren zelf verantwoordelijk voor de (gezamenlijke) organisatie van de activiteiten. Deze vorm van organiseren is goed bevallen. Niet in de laatste plaats door het grote enthousiasme waarmee partijen aan de slag gingen. De Rivierenbuurt blijft ook in 2014 in het teken staan van gezondheid. Er is al gestart met een analyse van de wijk met behulp van de methodiek Gezondheidsdialoog. Hierbij geven bewoners en professionals uit zorg, welzijn en onderwijs hun visie op de gezondheidssituatie van de wijk en gaan op basis van de uitkomsten met elkaar in dialoog. Daarnaast worden dit jaar diverse activiteiten opgestart voor en vooral met bewoners, gericht op gezond leven en samen komen tot een gezonde wijk.
verbindings
“Ik kan mijn passie niet thuislaten”
3vragenaan Roland Koel hoofd afdeling Participatie, Zorg en Jeugd, gemeente Den Haag
In gesprek met Margareth de Jong, een bevlogen medewerker van Lijn1
Wat is een gezonde wijk?
Hoe ziet jouw ideale weekend eruit? Het ideale weekend is een lang en Bourgondisch wandelweekend met mooi weer, samen met mijn lief. Bij voorkeur in Zuid-Limburg of de Belgische Voerstreek. Een heerlijke manier om op te laden. Dat ik het Bourgondisch wandelen in Limburg kan combineren met een bezoekje aan mijn moeder is mooi meegenomen.
Waar word jij blij van tijdens werkdagen? Vanuit mijn aandachtsgebied bij Lijn1, de GEZ (Geïntegreerde Eerstelijns Zorg), heb ik voornamelijk veel contacten met huisartsen en overige zorgverleners in de eerste lijn. In deze gesprekken vind ik het (meestal) zeer inspirerend om te ontdekken en ervaren wat hun drive is. Maar ook door goed te luisteren naar hun vragen en knelpunten en die proberen om te zetten in een concrete aanpak voor verbetering, bezien vanuit de ontwikkelingen die er spelen. En natuurlijk van samenwerking en daarmee versterking van de eerste lijn als doel. Wanneer we dan gezamenlijk een dergelijk veranderproces ingaan en doorlópen - en ik langzaam maar zeker die samenwerking tot stand zie komen - dan vind ik dat elke keer weer opnieuw geweldig! Dat geeft mij een voldaan gevoel. Hoe enthousiast en gedreven ik
EEN DAG UIT HET LEVEN VAN... Alette Broekens gezondheidsmakelaar bij de gemeente Den Haag
“Ik ben blij als partners in de wijk zelf initiatieven tonen” Hoe ziet een werkdag van een gezondheidsmakelaar er uit? Ik leg mijn oor te luister bij collega's op het stadsdeel en bespreek met hen de kansen en mogelijkheden om samen te werken en volksgezondheid mee te nemen in hun eigen activiteiten. Bijvoorbeeld met betrekking tot groen in de wijk en bewegingsactiviteiten. mailtjes beantwoorden. vergadering in de Rivierenbuurt over de Gezonde Rivierenbuurt (met school, De Doc en de GGD). mailtjes beantwoorden en telefoneren.
www.lijn1haaglanden.nl
werkoverleg met de welzijnsorganisatie & GGD over hoe verder met de Keten Gezonde Keukens van Jan (Jan van Nassauschool, Rivierenbuurt) tot aan de Einder (Praktijkschool in Transvaal). uitwerken notulen van vergadering, artikelen uit nieuwsbrieven verzamelen en doorsturen naar collega's over het onderwerp Wijkgerichte Volksgezondheid, Public Health, SEGV (sociaal economische gezondheidsverschillen, red.). afstemmingsoverleg Sport & beweegaanbod in de Schilderswijk met partners uit de wijk.
Wanneer kom jij blij en enthousiast thuis? Als partners in de wijk zelf initiatieven tonen om iets te doen aan gezondheid, en als ik vraag en antwoord heb kunnen koppelen.
Wie heb jij nodig om jouw ‘klus’ te klaren? Collega's binnen en buiten de gemeente, zowel professionals als vrijwilligers.
Wat heb je over 5 jaar bereikt? Het denken vanuit preventie is meer vanzelfsprekend geworden en wordt als verantwoordelijkheid gevoeld van iedereen. Van bewoners zelf, buurtbewoners, professionals, zorgverzekeraars en gemeente ambtenaren.
Margareth de Jong ook kan zijn in mijn werk, na een dag werken word ik ook heel erg blij van een glaasje wijn met mijn lief op de bank. Even samen de dag doornemen en samen koken, die momenten koester ik. Quality time!
Wie zou jij voor een etentje willen uitnodigen en waarom? Een inkoppertje: mijn lieve vrienden en familie. Er gaat niets boven eens goed bijpraten en af en toe een boompje opzetten tijdens een gezellig etentje. Waarom? Omdat ik niet zonder ze kan en omdat het gewoon heel ontspannend is. En vooruit: misschien dan ook Christine McVie, voor een privé-concertje na afloop, dan kan zij mij meteen leren hoe ik Songbird moet spelen.
Wat is het mooiste dat jij bij Lijn1 bereikt hebt? Toen ik 3 jaar geleden aantrad bij Lijn1, lag er de opdracht een stimulans te geven aan de geïntegreerde eerstelijns samenwerking. In onze regio liepen we daarin achter op de rest van het land. De contacten met de huisartsen waren – op uitzonderingen na – nog niet echt warm te noemen. Toch zijn zij key-spelers in die samenwerking. Na een aantal GEZ trajecten en een kleine tournee langs huisartsen zie ik nu meer aandacht ontstaan voor multidisciplinaire en wijkgerichte samenwerking. Dat er een besef komt van nut en noodzaak van (re) organiseren en partnership vind ik een mooi resultaat, waar we als Lijn1 trots op mogen zijn! Kijkend naar de toenemende druk op de eerste lijn door de wijzigingen in AWBZ-Wmo, jeugdzorg en ggz is het nut en de noodzaak om sneller te gaan groot. De uitdaging voor de huisartsen de komende tijd is om de blik naar buiten verder te verbreden, om ook aansluiting te zoeken met andere partners in de wijk dan zorgverleners (uit de eerste lijn). Want alleen op die manier kunnen zij die veranderingen het hoofd bieden.
Wat of wie heb jij nodig om jouw doelen voor Lijn1 (nog beter) te realiseren? Natuurlijk de huisartsen, de apothekers, de fysiotherapeuten en alle overige zorg- en hulpverleners in de wijk. Zonder hen geen beweging in de goede richting.
De ‘wijk’ beschouw ik als de directe leefomgeving, waar mensen wonen en waar de voorzieningen zijn, waar zij vooral gebruik van maken. In die zin is ‘wijk’ een referentiekader van bewoners, dat niet hoeft overeen te komen met het feitelijke begrip van een wijk. Een ‘gezonde wijk’ is een leefomgeving, waarin mensen worden verleid en gestimuleerd tot het maken van bewuste keuzes voor een gezonde leefstijl in een omgeving, die dat ook mogelijk maakt. In een gezonde wijk zijn mensen zich bewust van hun gezondheid en weten zij hoe zo gezond mogelijk te leven. Ook is er een vroegtijdige opsporing van gezondheidsrisico’s en ziektes. Het aanbod van noodzakelijke zorg is nabij en laagdrempelig. Daarnaast moet de bevordering van gezond gedrag meegewogen worden bij de inrichting van de publieke ruimte.
Wat is daarvoor nodig? Een gezonde wijk vraagt om professionele kennis van risicoen beschermende factoren in de levensloop van individuen en de omgeving waarin zij leven. Noodzakelijk is een actieve verspreiding van die kennis onder de wijkbewoners en de organisaties, die voor hen belangrijk en beschikbaar zijn. Hierbij is een op die kennis gebaseerd toegankelijk aanbod van preventieve ondersteuning een voorwaarde om goede en toegankelijke curatieve zorg te kunnen bieden. Er is wederzijdse afstemming en kennisdeling nodig tussen alle partijen, die deze ondersteuning en zorg bieden.
Wat kunnen wij als organisaties daarin betekenen? Wij kunnen stimuleren dat de organisaties, die wij vertegenwoordigen en/of financieren, op wijkniveau met elkaar samenwerken en hun activiteiten afstemmen. Wij kunnen faciliteren en stimuleren dat zij hun kennis delen, gezamenlijk een visie vormen op de aanpak van gezondheidsproblemen en op basis van gezamenlijke doelstellingen afspraken maken over wederzijdse samenwerking en afstemming in de dagelijkse praktijk. Wij kunnen bevorderen dat door gemeentelijk, verzekeraars en soms ook justitie gefinancierde zorg en ondersteuning wordt betrokken bij het realiseren van een passend en sluitend aanbod van preventie en zorgverlening in de wijk.
7
Actieve deelname aan de samenleving moet voor ieder mogelijk zijn Een verfrissende en krachtige kijk op de ontwikkelingen in zorgen welzijnsland hebben Miriam en Debby gemeen. Ook delen zij een drive om juist in deze sector een verschil te maken. Tijd voor een gesprek met Miriam Bryson, directeur van Welzijn Rijswijk en Debby de Jongste, directeur van Lijn1. Wie schuilt er achter jullie visitekaartje?
De participatiemaatschappij: bezuiniging of kans?
Miriam: “Ik ben een ambitieuze jonge vrouw met een passie voor mensen. Getrouwd en moeder van een dochter. Om me heen staan bijzondere mensen met wie ik hechte vriendschappen onderhoudt. Sinds vijf jaar ben ik werkzaam bij Welzijn Rijswijk waarvan de laatste drie jaar als directeur. Vooral het sociale aspect trekt mij aan, het samenwerken aan verbeteringen, waarbij de verbetering niet altijd gelijk loopt met de wens van de doelgroep. Vijf jaar geleden maakte ik een overstap van Holland Casino naar Stichting Welzijn Rijswijk. Vanuit mijn opleiding in de sociale wetenschappen is deze ongebruikelijke carrière switch gemakkelijk te verklaren. Ik voel me hier als een vis in het water.”
Beiden: “Een kans!” Miriam: “Het goede van de verzorgingsstaat moeten we natuurlijk niet weggooien maar we maken wel teveel aanspraak op collectieve voorzieningen. Door alle mogelijkheden die we hadden zijn we de verantwoordelijkheid voor eigen leven steeds meer kwijt geraakt.” Debby: “De bezuinigingen kunnen juist voor urgentie zorgen om de omslag naar meer verantwoordelijkheid en zeggenschap bij de burger te maken. De focus lag op de kwetsbaarheid en de zorgvraag van mensen. Ik ga liever uit van kracht en mogelijkheden van mensen. Eigenwaarde is daarbij een sleutelwoord.”
Debby: “Ik ben energiek, enthousiast en vooral mensgericht. Binnen mijn economische opleiding heb ik voor de sociologische invalshoek gekozen. In mijn vorige functie als senior consultant bij Quintis (managementadviesbureau op het gebied van wonen, zorg en welzijn) heb ik de verbinding en samenwerking van mensen en organisaties, ook op wijkniveau, gestimuleerd. Ook binnen Lijn1 zien wij de kracht en dus het grote belang van vitale wijken. De nadruk komt steeds meer te liggen op gezondheid en welzijn.”
Miriam: “Tegelijkertijd gaat het natuurlijk om een goede balans. Professionals zullen nodig blijven en vrijwilligers en mantelzorgers hebben daarbij een eigen aanvullende rol. Het draait om een goede mix van verantwoordelijkheden tussen eigen kracht, mantelzorg, vrijwilligerswerk en professionele hulp.”
De rol van Welzijn Rijswijk en Lijn1 Miriam: “Sociaal werkers staan dicht bij de burgers. Het gaat om een verandering in denken. Welzijn is geen garantie voor het oplossen van alle sociale en gezondheidsproblemen, wel speelt welzijn een belangrij-
ke rol om de betrokkenheid van mensen met elkaar te versterken. Actieve deelname aan de samenleving moet voor ieder mogelijk zijn door de organisatie van activiteiten, professionele begeleiding en hulpverlening. Dit doen we niet alleen. Samenwerken en afstemmen met andere organisaties in de keten van zorg, wonen en welzijn is niet alleen voor ons maar juist voor de inwoner van groot belang. Ook hier geldt de kracht van verbinden en versterken. De welzijnswerker heeft een signalerende functie voor het geval er iets extra nodig is als iemand het niet op eigen kracht redt. Dit vraagt natuurlijk een andere opstelling van de sociaal werker, die krijgt nu meer een coachende rol.” Debby: “Die bewustwording van de nieuwe rol is voor professionals erg belangrijk. Vanuit Lijn1 informeren en stimuleren we de eerstelijnsprofessionals. De uitdaging voor de komende periode is dat een ieder verder kijkt dan zijn eigen belangen. Om de transities tot een succes te maken zal van politiek tot hulpvrager bereidheid moeten bestaan om het huidige los te laten. Dit vraagt om een flinke omslag in denken en doen.” Miriam: “De slag zit hem in de generaties. De nieuwe generaties vragen meer vertrouwen en verantwoordelijkheid voor hun eigen leven. Juist in de nieuwe generaties is de beweging al op gang.”
Over vijf jaar? Debby: “Over vijf jaar is de scheidslijn tussen verschillende organisaties binnen zorg en welzijn meer vervaagd. De organisatie van zorg en welzijn is tegen die tijd meer
Miriam Bryson, directeur van Welzijn Rijswijk en Debby de Jongste, directeur van Lijn1
gericht op het versterken van zelfzorg en heeft meer oog voor preventie.” Miriam: “In 2020 hebben we een economie waar er meer sprake zal zijn van een ruilsysteem van diensten en spullen. De vorm waarin dit gerealiseerd wordt zal verschillen per wijk, per gemeente of in andere verbanden. Professionals versterken meer en meer de beweging en de keuzes die mensen zelf maken.”
Welke boodschap hebben jullie voor de lezers van deze jaarkrant? Miriam: “Zorg voor een goede balans tussen de verdeling van verantwoordelijkheden van vrijwilliger en professional.” Debby: “Laten we denken vanuit kansen en met elkaar gaan voor oplossingen.”
Waar kunnen jullie elkaar in versterken? Miriam: “Welzijn helpt de eerstelijnspraktijk bij het maken van aansluiting bij het sociale netwerk van de patiënt.” Debby: “Onze organisaties hebben hun oorsprong in een ander domein, maar we richten ons beiden op het in beweging brengen van processen en mensen. Ik zie ons daarom als complementair aan elkaar. Ik ben er dan ook van overtuigd dat we, juist door vanuit onze verschillende perspectieven de verbinding te leggen, kwaliteiten te bundelen en innovatieve oplossingen te bedenken, een vliegwieleffect kunnen realiseren om zo komen tot gezonde wijken met gezonde burgers.”
“De verantwoor delijkheid voor gezondheid moet terug naar de burger.”
Nico van Meeteren, directeur TNO levenslang Gezond en lid Raad van Toezicht Lijn1
3vragenaan Tjeerd Nijenhuis voorzitter bestuur Huisartsenkring Haaglanden, huisarts in Gezondheidscentrum Akelei Wat is een gezonde wijk? Een gezonde wijk is een wijk waar mensen veilig en in goede omstandigheden samen leven.
Wat is daarvoor nodig? Het is belangrijk om mensen mee te laten werken aan de eigen omgeving en hen daarbij het verschil laten maken. Het gaat er om dat we mensen helpen, structuren bieden en zo met elkaar laten werken aan een goed leefklimaat. De gemeente speelt hierin een belangrijke rol, en wij als zorgverleners natuurlijk ook.
Wat kunnen onze organisaties daar samen in betekenen? Wij moeten er voor zorgen dat mensen met psychosociale en lichamelijke klachten en met hulpvragen rondom gezondheid in de brede zin, terecht kunnen in de wijkzorg. Nu en in de toekomst.
Colofon jaarkrant 2013 Verbindingslijnen is een p ublicatie van Lijn1
Uhlenbeckstraat 1 2273 CE Voorburg 070-3008777 www.lijn1haaglanden.nl Oplage: 1250 exemplaren Redactie: Debby de Jongste, Saskia Kanij en Hans Melief Bijdragen van: Margareth de Jong, Jolanda van Kesteren, Daphne Metaal, Geeta Ramsaransing, Joshua van Rooij, Patricia Scheepers, Kim Schoenmaker, Marianne van der Werff Vormgeving: Vormvast CCID, Uitgeest Drukwerk: Puntgaaf, Leiden Juni 2014
8
verbindings
