13 L E E S T E K S T
Gezonde knollen? De aardappel in de voeding
Als fervent aardappeleter met enkele kilo’s overgewicht, raakte ik steeds meer geboeid door de vraag of aardappelen dikmakers zijn. Daarom trok ik op onderzoek uit. Mijn speurtocht langs de plaatselijke bibliotheek en het internet leverde tezelfdertijd hoopvol en teleurstellend nieuws op.
Laat ik beginnen met het goede nieuws: ik hoef de aardappelen niet van mijn menu te schrappen. Volg maar eens mee. Een aardappel bevat 80 % procent water en zeer weinig calorieën. Bovendien is hij helemaal niet vet. Deze beide zaken betekenen dus dat je van aardappelen helemaal niet dik wordt. Neem daarbij nog dat hij rijk is aan vezels en zetmeel en je begrijpt dat aardappelen zeker hun plaats verdienen in het hedendaags voedingspatroon.
Mijn verwondering werd nog groter toen ik ontdekte dat aardappelen voor heel wat mensen de belangrijkste bron van vitamine C is. Zij halen ongeveer de helft van hun dagelijkse behoefte aan deze vitamine uit hun aardappelen. Maar ook vitamine B, ijzer en eiwit treffen we overvloedig aan. Wel waarschuwden mijn Bovendien bevatten ze ook voedingsvezels die zo bronnen om op te letten met de groene belangrijk zijn voor de goede werking van onze delen van de aardappel. Aardappelen darmen. "De aardappel, een knol gezondheid", bevatten immers solanine. Dat is een natuurlijke schoot toen door mijn hoofd. gifstof die de plant beschermt tegen ziektes en plagen. In de groene delen is de concentratie het hoogst. Daarom dient men de groene plekken bij de bereiding van de aardappel weg te snijden. Die solanine remt bij de mens de vorming van een enzym af dat onmisbaar is voor de spijsvertering.
Akkerbouw 13.1
13 Mij moesten ze niet meer vertellen dat aardappelen ongezond zijn. En toch moet je voorzichtig zijn om overhaast besluiten te trekken. Mijn zoektocht leerde mij immers dat de mensen er met allerlei aardappelbereidingen voor zorgen dat de aardappel wel een dikmaker wordt. Geloof je me niet? Wacht, we zullen eens een test doen. Som alle aardappelbereidingen op die je thuis op je bord krijgt. Trek nu een streep door alle bereidingen waarbij mama of papa vet, olie of boter gebruikt. Wat merk je? Als je dan weet dat het die vetten en oliën zijn die er voor zorgen dat je dik wordt, heb je het waarschijnlijk wel al begrepen. Om dan nog maar te zwijgen over de kwak mayonaise en de lepels saus die we zo graag toevoegen.
L E E S T E K S T
Ook onze lekkere, knapperige maar o zo vette chips staan bovenaan de lijst van dikmakers. Niet moeilijk te begrijpen als je weet dat de dunne aardappelschijfjes gedurende enkele minuten in de olie gebakken worden. Op die manier zijn ze helemaal doordrenkt met olie, ook al laat men ze na het bakken een tijdje uitlekken. Jammer, want ik vind ze best lekker.
Gelukkig moet ik de aardappelen niet van mijn menu schrappen. Het komt er alleen op aan de aardappelen met zo weinig mogelijk vet te bereiden. Dan zijn ze zeer gezond en niet te missen in onze westerse hedendaagse voeding. Meer nog, in een boek vond ik zelfs enkele gevallen waarbij men de aardappel in de geneeskunde gebruikt. Een rauwe, geraspte aardappel in een kompres zou een goed middel zijn tegen brandwonden, zweertjes en kloofjes. Het sap van een rauwe aardappel drinken op je nuchtere maag zou dan weer goed zijn tegen maagzweren, brandend maagzuur en nierstenen. Maar of dat lekker is, betwijfel ik toch wel. En word je moe van dat alles, dan zou een voetbad van aardappelkookwater verlichting moeten brengen.
Mij lijken het middeltjes uit de volksgeneeskunde, maar het spreekwoord "Geen rook zonder vuur" indachtig, zal er wel iets van waarheid in schuilen. Wie had dat nu gedacht van onze aardappel.
13.2 Akkerbouw
13 W E R K B L A D
Gezonde knollen? 1. Internationale aardappelgerechten 1. Over de hele wereld maken mensen aardappelen klaar. Elk op zijn eigen manier en elk met Uncle Tom’s Jacked zijn eigen ingrediënten. Hieronder vind je een aantal gerechten met een korte omschrijving. Potato Kun je het cijfer bij elk gerecht invullen bij het bijpassende land op de kaart? Een in de oven of Maak je keuze uit … de magnetron gebakken aardappel, Polen / Italië / België / USA (New Orleans) / Rusland / in de schil, Frankrijk / Ierland / Israël / Griekenland / 3. gevuld met een Spanje / Zwitserland. Heidi’s Rösti kruidige saus Gekookte stevige aardappe2. len worden geraspt en gemengd Rabbi Isaac’s Latkes met gruyèrekaas Aardappelpannenkoeken, en zo gebakken gemaakt van gekookte gestampte in de pan. aardappelen, gemengd met uisnippers, bloem en ei.
4. Janosz’ Ziemnaki Salat Koude gekookte in blokjes gesneden aardappelen, gemengd met uisnippers, verse kruiden en zure room.
6. Mama Montessori’s Gnocchi di Patate Bolletjes, aangemaakt met aardappelpuree, bloem, eigeel en kruiden, gekookt in ziedend water en achteraf overgoten met tomatensaus.
5. Sint Patrick’s Irish Stew Een hutsepot met lamsvlees, aardappelen, kool en ui.
7. Gratin Parmentier du Chef Aardappelschijfjes met geraspte kaas, gegratineerd in de oven.
Akkerbouw 13.3
8. Stoemp Tricolore Bruxelloise van Nonkel Jef 3 maal aardappelpuree, gemengd met groenten in drie verschillende kleuren (spinazie wortelen - bloemkool).
13 W E R K B L A D
9. Castillo y Leon’s Tortilla de patatas omelet met aardappelen
10. Costa’s Moussaka Ovenschotel op basis van aardappel- en aubergineschijven.
11. Aljosja’s Blinis Envelopjes van hartige pannenkoekjes, opgevuld met aardappelpuree, gemengd met bospaddestoelen en ui, overgoten met een saus van wodka en kaviaar.
Kon je alles op de kaart aanduiden?
Geef de oorzaak.
13.4 Akkerbouw
13 W E R K B L A D
2. De bereiding van chips
De aardappelen worden in containers aangevoerd.
Verbind volgende zinnen in de juiste volgorde. In de bakoven worden 2000 tot 4000 kilo schijfjes per uur gebakken. De chips blijven enkele minuten in de olie. Na het bakken lekken ze uit.
De chips worden in kartonnen dozen naar de winkels gebracht.
De chips worden gecontroleerd. Enkel de goudbruin gebakken chips worden goedgekeurd. Chips die te donker van kleur of niet gaar zijn, moeten eruit.
De nodige smaakstoffen (zout - paprika - pickles ...) worden toegevoegd.
Om te voorkomen dat de aardappelschijfjes aan elkaar kleven worden ze gewassen in de wastrommel.
In een centrifuge wordt het water uit de aardappelschijfjes verwijderd.
In de schilmachine worden de aardappelen gewassen en geschild. Een heleboel draaiende messen snijden de knollen in dunne schijfjes.
Nu komen de chips terecht in een machine waar ze afgekoeld worden en verpakt in een luchtdicht zakje.
3. Reclame Vind je de niet-bedoelde sluikreclame voor frituurvet in de leestekst. Schrijf de zin over en onderstreep er de merknaam in.
4. Even vergelijken a. Duid met een potlood of stift aan: - Het product met het minst aantal calorieën: groen - Het product met het meest aantal calorieën: rood - Het product met het minst aantal vetten: groen - Het product met het meest aantal vetten: rood - Het product met het meest aantal vitamines (B1, B2 en C):groen - Het product met het minst aantal vitamines (B1, B2 en C): rood - Wie komt er nu het beste uit? b. Los met behulp van de gegevens uit de tabel de volgende twee aardappelvraagstukjes op. - Hoeveel g rijst en hoeveel g spaghetti moet je eten om evenveel vit.B1 op te nemen als in 100g gekookte aardappelen? - Hoeveel g aardappelen mag je eten om evenveel calorieën te verbruiken als in 100 g rijst en 100g spaghetti?
Gemiddeld per 100g
Gekookte aardappelen
Gekookte rijst
Gekookte spaghetti
Calorieën
76
147
94
2,3 g
3.1 g
3,1 g
0
0,4 g
0,5 g
Koolhydraten
16,8 g
32,7 g
19,3 g
Vitamine B1
0,09 mg
0,02 mg
0,03 mg
Vitamine B2
0,05mg
0
0,01mg
Vitamine C
8 mg
0
0
Eiwitten
Vetten
Akkerbouw 13.5
13 D O E - A C T I V I T E I T E N
1. Wedstrijdje doen Sommige mensen vinden aardappels schillen een vervelend werk. Maar het kan ook heel leuk zijn. Doe het met een groepje en probeer een zo lang mogelijke schil te maken. Wie wint? Kan je de meester of de juf nu overtuigen om zelf chips te maken?
2. Aardappels poffen Leuk voor bij een kampvuur, de barbecue of bij de open haard. Dit heb je nodig: - een grote aardappel - aluminiumfolie - zout - (kruiden-)boter Zo maak je het: -
Doe een grote aardappel ongeschild in aluminiumfolie. Leg hem 50 minuten in de hete as. Pak hem uit het vuur met een tang of een stok. Laat hem even afkoelen en haal de folie eraf. Snij de aardappel doormidden. Doe er wat zout en (kruiden)boter bij. En dan uitlepelen. Heerlijk!
3. Waar komen de vlekken vandaan ? De kleur van de aardappelschil is meestal geelbruin. Soms ook rood of zelfs blauw. Onder invloed van licht krijgt de aardappel groene vlekken op de schil. Deze plekken zijn niet eetbaar en moeten worden weggesneden. Zo’n verkleurde knol bevat ook minder vitamine C. Dit kan je gemakkelijk zelf constateren! Leg 2 aardappelen op de vensterbank. Eén gewoon "bloot" en de andere onder een kopje. Na een paar dagen zie je reeds duidelijk een verschil. Nu kan je zeker besluiten hoe en waar je aardappelen het best bewaart?
13.6 Akkerbouw
