Gezonde voeding in de huisartsenpraktijk. Jaap Seidell, VU en VUmc

Gezonde voeding in de huisartsenpraktijk Jaap Seidell, VU en VUmc

voedingsrichtlijnen

Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010

Hoeveel kun je voorkomen als je alles goed doet?

Walter Willett


Gezondheidsverlies in Nederland ten gevolge van voeding

Ongezonde voeding Overgewicht

Salmonella e.d. Chemicalien in voedsel 0

100000

200000

300000

Aantal gezonde levensjaren verloren per jaar RIVM rapport “Ons Eten gemeten” RIVM.nl Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010

Stelling • Obesitas is een chronische aandoening. Crash diëten met succes op korte termijn, passen niet bij de noodzakelijke levenslange leefstijlveranderingen voor een optimale kwaliteit van leven.

Too many diets ?

Obese patients have unrealistic weight loss goals

Outcome

Weight (lbs)

% Reduction

Initial

218

0

Dream

135

38

Happy

150

31

Acceptable

163

25

Disappointed

180

17

De houdbaarheid van dieet goeroe‟s ?

Modedieet 1: zelfhulpboeken

12

Modedieet 2: koolhydraatbeperkt dieet • Definitie niet eenduidig: – 20-50 gram kh per dag – Verder „ad libitum‟ •

Werkingsmechanisme: – Diurese als gevolg van glycogeen depletie – Spontane energierestrictie door: • Monotoon dieet • Verzadiging eiwit/vet/ketonvorming • Laag glykemische index – Langere duur van het dieet door minder uitval ?

E.C. Wetsman, R.D. Feinman ea: Low-carbohydrate nutrition and metabolism; Am J Clin Nutr 2007;86:276-284

Dr. Frank starterset

Modedieet 2: koolhydraatbeperkt dieet • Effect in vergelijking met laag vet/hoog kh dieet na 6 maanden: – Meer gewichtsverlies – lager TG, hoger HDL, LDL en ffa – lager HbA1c

• Na 12 maanden geen significant verschil

Hession M ea. Systematic review of randomized controlled trials of low-carbohydrate vs. low-fat/low-calorie diets in the management of obesity and its comorbidities. Obes Rev. 2009 Jan;10(1):36-50. Epub 2008 Aug 11. G. Boden, K Sagrad ea; Effect of a low-carbohydrate diet on appetite, blood glucose levels and insulin resistance in obese patients with type 2 diabetes; Ann Intern Med 2005;142:403-11

koolhydraatbeperkt dieet • Veiligheid: – Hoog verzadigd vet! Maar -> verbeterd lipidenprofiel? – Veiligheid lange termijn? (cardiovasculair risico) – Obstipatie? Osteoporose? Jicht? Nierstenen? • Volwaardigheid: – Laag in granen, fruit en zuivelproducten – Deficiënties vit. B1, B6, C, E, foliumzuur, calcium, magnesium – Advies: multi-vitamine + calcium (vrouwen) + evt vezelpreperaat Hession M ea. Systematic review of randomized controlled trials of low-carbohydrate vs. low-fat/low-calorie diets in the management of obesity and its comorbidities. Obes Rev. 2009 Jan;10(1):36-50. Epub 2008 Aug 11. S.R. Smith, M.D. A Look at the Low-Carbohydrate Diet N Engl J Med 2009, 361;23:2286-2288. Nordmann AJ ea. Effects of low-carbohydrate vs low-fat diets on weight loss and cardiovascular risk factors: a meta-analysis of RCT’s. Arch Int Med 2006 feb;166:285-293.

koolhydraatbeperkt dieet • Positief:

– Effectief op korte termijn (goede evidence) – Lagere uitval (beter vol te houden ?) • Negatief: – Effectief lange termijn? – Veiligheid lange termijn?

• Aandachtspunten: – Motivatie patient

– Aanpassen anti-diabetica! – Vervangen verzadigd vet door onverzadigd vet (oliën/vis/noten) – Suppletie multivitamine/calcium/vezels – Combinatie met gedragstherapie en/of beweging

LC and mood • Over 1 year, there was a favorable effect of an energy-restricted LF diet compared with an isocaloric LC diet on mood state and affect in overweight and obese individuals. Both diets had similar effects on working memory and speed of processing •

Long-term Effects of a Very Low-Carbohydrate Diet and a Low-Fat Diet on Mood and Cognitive Function. Arch Intern Med. 2009;169 :1873-80.

Duckstadkrant, april 2010

Conclusies • Op vrijwel alle diëten val je af (op de korte termijn). • Voor lange-termijn effecten moet duurzaam het gedrag worden veranderd. • Gedragsverandering is het terrein van psychologen en niet van internisten. • Gecombineerde leefstijlinterventies met langdurige begeleiding gericht op relapseprevention zijn de hoeksteen van de zorgstandaard obesitas (die eind dit jaar uitkomt).

Uitgangspunten Zorgstandaard Obesitas • Obesitas is een chronische ziekte • Zorg richt zich op optimale ondersteuning van de patiënt bij zelfmanagement, met als doel gezondheidswinst, optimale kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie • Eén centrale zorgverlener als aanspreekpunt, met een zorggroep waar multidisciplinair wordt gewerkt en samen met de patiënt een individueel zorgplan wordt opgesteld.

Voeding en “Welvaarts”-ziekten • • • • • •

Tandbederf Hart- en vaatziekten Obesitas, diabetes Osteoporose Kanker? Dementie?


Vis

Is vis gezond? Goed: omega-3 vetzuren / n-3 vetzuren / n-3 PUFA / visvetzuren Nutriënt dat het lichaam zelf niet voldoende kan maken


Wat zijn omega-3 vetzuren? • Essentiële vetzuren: – Nutriënt dat het lichaam niet zelf voldoende kan maken – Cellen bezitten geen enzymen die omega-3 vetzuren kunnen maken – Cellen kunnen geen andere vetzuren omzetten in omega-3 vetzuren • Andere namen: n-3 vetzuren, n-3 PUFA


Chemische structuur Eerste dubbele binding op n-3 of omega-3 positie 3

Plantaardige olie

COOH

CH3

Alpha-linoleenzuur (ALA, C18:3n-3)

3 COOH

CH3

Eicosapentaeenzuur (EPA, C20:5n-3) COOH

3 CH3

Docosahexaeenzuur (DHA, C22:6n-3)


Vette vis

Bronnen van EPA en DHA Vette vis • • • •

Zalm Haring Makreel ….

Visolie Algen Moedermelk


Inname van vis en visvetzuren

Inname in Nederland: EPA+DHA: vrouwen 84 mg/dag mannen 103 mg/d

Visconsumptie en risico op hartziekte Risico 1

0.8 0.6 0.4 0.2 0 <1/mo 1–3/mo

1/wk

2–4/wk

Visconsumptie Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010

>5/wk He K, Circulation 2004

Visolie en fatale hartziekte

Mozaffarian, D. et al. JAMA 2006;296:1885-1899. Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010

Conclusie omega-3 en hartziekten

Beschermend effect van vis op fatale hartziekte is zeer waarschijnlijk

Dus: Vis is goed!


Conclusie vis en gezondheid • Goed wint het van kwaad

• Zwangere vrouwen: eet wel vis, maar let op met eten van grote roofvissen (haai, zwaardvis)


Advies

Eet één à twee maal per week vis, waarvan tenminste één maal vette vis


Vetzuren uit de voeding


Industrial trans fatty acids

• Industrial trans fatty acids – originate from hydrogenation of vegetable oils • Increase LDL-cholesterol • Lower HDL-cholesterol • Increase risk for cardiovascular diseases

Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010 40

Trans fat in observational studies: 2% of calories per day (replace Carb)

Trans and LDL:HDL

0,8 60 37

y = 0,055x

Change in LDL:HDL ratio

27

0,6

26

23

43 28

33

0,4

36

y = 0,045x

45

40 42

31 32

39

44

y = 0,038x

25 38

40

0,2

41

13

38 12

x

29

40 30

23

40

0,0 0

2

4

6

8

10

12

-0,2

-0,4

Percent of energy from trans fatty acids Brouwer et al. PLoS One42 2010

mmol / L / % energy

Effect on LDL and HDL: Replace saturates with other fat or carbohydrates

0,01 0 -0,01 -0,02 -0,03 -0,04 -0,05

LDL Monounsaturated

HDL

Polyunsaturated

Carbohydrates

Trans

Mensink et al, Am J Clin Nutr 2003 Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010

43

Δ Totaal/HDL cholesterol per en%

Effect on total/HDL cholesterol: Replace saturated fat

0,02 0,01 0 -0,01 -0,02 -0,03 -0,04

Mono

Poly

Carb

Trans

Mensink, Zock, Kester and Katan, 2003 Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010 44

Replacing SAFA with PUFA predicts lower risk of CHD  Replacing SAFA with PUFA is most beneficial

% change in risk

 Quality of fat is more important than quantity 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40

* * MUFA

*

PUFA Events

CARB

Deaths

Source: Jakobsen et al, Am J Clin Nutr 2009;89 Neter Huisartsen nascholing 11 November 2010

11 cohort studies involving > 340,000 subjects

Main conclusions Fatty acids and Heart Disease

• Trans fatty acids should be avoided • Saturated fatty acids should be replaced by PUFAs • Not enough evidence to make recommendations for individual saturated fatty acids


Salt


Salt and blood pressure

– Salt intake is related to the development of hypertension – Potassium intake has the opposite effect


Salt and blood pressure

Salt reduction of 6 g/day could lead to: - a 24% reduction in deaths from strokes - an 18% reduction in deaths from coronary heart disease, thus preventing approximately 2.6 million stroke and heart attack deaths each year worldwide


Dose-response relationship between the reduction in salt intake

He F et al. J Hum Hypertens. 2002;16:761-70


Effect of modest salt reduction on blood pressure

He F et al. J Hum Hypertens 2002;16:761-70


Salt intake and stroke

Perry IJ et al. J Hum Hypertens. 1992;6:23-5.


Mission WASH

World Action on Salt and Health's mission: To achieve a reduction in dietary salt intake around the world from the current intake of 10-15g/day to the World Health Organization (WHO) target of 5g/day.


Welk eten is ongezond? • Het effect op onze gezondheid van contaminanten of pesticiden in ons eten is verwaarloosbaar

• Mensen worden vooral ziek door – – – – –

Te veel calorieën Verzadigd vet en trans vet Alcohol Zout Te weinig vezel, vitamines, mineralen en gezonde vetten


Wat moet je doen?

• • • • •

Gezond gewicht Voldoende lichaamsbeweging Alcohol met mate Niet roken Gezonde voeding


Wat is nu gezond? • Een gezond voedingsmiddel bestaat niet • Richtlijnen Voedselkeuze:


Gezonde voeding in de huisartsenpraktijk. Jaap Seidell, VU en VUmc

Recommend Documents