Van mooie idealen naar praktische politieke woorden

Format programma Gemeenteraadsverkiezingen 2014

Van mooie idealen naar praktische politieke woorden CDA Provincie Utrecht, mei 2013 Werkgroep CDA Gedachtegoed

Inleiding De Gemeenteraadsverkiezingen komen in het zicht. De afdelingen bereiden hun programma’s, kandidaten en campagnes voor. Daarmee willen zij kiesgerechtigden overtuigen op het CDA te stemmen. Wat nodig is, is een aansprekend verhaal voor een breed publiek waarin de waarden en idealen van het CDA duidelijk staan verwoord en de daaruit voortvloeiende politieke visie. Hoe zien en ervaren CDA-politici de huidige samenleving en wat voor samenleving hebben zij voor ogen? Hoe wil het CDA dat een Gemeentebestuur tussen de burgers staat? Daarbij heeft het CDA een genuanceerd verhaal van het midden. Dat is onze kracht, alleen hoe vertel je dit verhaal juist ook aan mensen buiten de partij die je voor je standpunten wilt winnen? Essentieel daarbij is en dat kun je telkens van vele kanten horen in en rond onze partij, dat we een goed antwoord weten op de vraag: hoe komen we in korte stappen van waarden en idealen tot praktische woorden-voor-op-de-straat? Typerend voor het CDA is dat het de samenwerking voorop stelt en niet uitgaat van het individu en bedrijfsleven (zoals de Liberalen) of van de grote rol van de overheid (zoals de Sociaaldemocraten), maar van samenwerking tussen alle maatschappelijke ‘spelers’ en inwoners: de overheid staat ‘Midden tussen de mensen’ – zoals de ‘Handreiking voor gemeentelijke verkiezingsprogramma’s 2014-2018’ van het CDA heet. Waarom dit format? In aanvulling op deze Handreiking heeft de Utrechtse Provinciale Politieke Commissie een format ontwikkeld dat expliciet de vertaling maakt van de kernwaarden van het CDA (in grijs gearceerd) naar concreet beleid.1 De kernwaarden zijn vastgelegd in ons Program van uitgangspunten en behoren tot een groep van verwante begrippen (zie Bijlage). Deze ‘Utrechtse’ handreiking kan helpen om een verkiezingsprogramma korter en meer herkenbaar te maken terwijl het toch goed in de kernwaarden blijft geworteld. We volgen daarom niet de gebruikelijke indeling naar beleidsterreinen of maatschappelijke ontwikkelingen, maar richten ons op de leefwereld van mensen. Als CDA kiezen we voor drie lijnen die de levens van elke inwoner direct raken. Politiek uit het hart. Politiek die je raakt: Leefomgeving = straat, buurt en stad/gemeente; Levensloop = jong, midden en oud; Levensdoelen = werk, ontplooiing, vrije tijd en vrijwilligerswerk.

De uitwerking van deze beleidspunten kunnen op verschillende manieren worden vormgegeven. Wij hebben gekozen om vijf beleidsacties te onderscheiden, te weten: een standpunt/situatie/… Behouden (B), een standpunt/… waarmee wij ons als CDA willen Verbinden (V), dit Realiseren (R), Afschaffen (A) of Waarderen (W).2 Gebruiksaanwijzing Het is belangrijk om de status van het nu volgende stuk goed in te zien om er optimaal gebruik van te kunnen maken. Wij reiken een format, een sjabloon aan met enkele voorbeelden. De concrete inhoud, ook de schets van het nu en het CDA-ideaal, kan het beste ingevuld worden op basis van de lokale situatie en beleidsuggesties en -voorbeelden uit de landelijke Handreiking. De in de Handreiking gehanteerde methodiek van grote maatschappelijke ontwikkelingen (zoals ‘Minder regels en meer mogelijkheden. Van grenzen naar ruimte, p. 16), kunt u daarbij vanzelfsprekend goed als programmatische inspiratie beschouwen. Of zelfs als een soort ‘checklist’ waardoor u zeker weet dat u de voor uw gemeente belangrijke beleidsterreinen en hun dynamiek laat terugkeren in uw programma (geen ‘blinde vlekken’ in het programma kortom). Terug naar onderstaand format, het is heel goed mogelijk dat u zich minder herkent in de ‘foto’ van de straat of buurt of dat u bepaalde thema’s eenzijdig benaderd of onderbelicht vindt. Het is juist aan ieders lokale afdeling om de inhoud te maken binnen het format zoals wij dat aandragen en waarvan we denken dat het de vertaling mogelijk maakt van waarden en idealen naar woorden-voor-op-de-straat.

De volgende personen hebben dit format opgesteld: Bas Aghina, Marius Buiting, Bart Davidse, Simon Polinder (vz), Dammis van der Staaij, Henk Vroom, Jan Willem Wattel. Voor vragen, aanvullingen of opmerkingen kunt u contact opnemen met Simon Polinder ([email protected]) 2 Om te voorkomen dat beleid vooral behoudt of afschaft, kan het helpen om de verschillende beleidsmaatregelen te voorzien van een letter. Dan wordt in een keer duidelijk of de verschillende acties evenwichtig worden ingezet. 1

Vijf CDA-Waarden in onze gemeente3 1. Het CDA4 staat voor de waarde en waardigheid van elk mens, ieder mens telt voor

vol mee, moet zoveel mogelijk tot haar/zijn recht komen en draagt naar vermogen haar/zijn steentje bij. 2. Het CDA vertrouwt op de kracht en verantwoordelijkheid van mensen en hun

organisaties, de overheid kan en mag niet alles. Het CDA respecteert en benut de gaven en de deskundigheden van mensen en schept daarvoor ruimte. 3. Het CDA wil dat de mensen de aarde met zorg beheren en kiezen voor duurzaam-

heid: zorg voor de toekomst van mensen en bescherming van het waardevolle in natuur en cultuur, en betrouwbaarheid: financiële degelijkheid en daarnaast infrastructuur die bereikbaarheid bevordert. 4. Het CDA wil mensen helpen om elkaar te helpen. 5. Het CDA staat pal voor het recht en voor integer bestuur, voor veilig leven, straf naar

overtreding en een gemeentebestuur dat luistert, goed communiceert, inwoners actief ondersteunt om regels na te leven en zich aan de eigen regels houdt.

Naast de vier kernwaarden (solidariteit, gespreide verantwoordelijkheid, rentmeesterschap en publieke gerechtigheid) is er ons inziens nog een vijfde kernwaarde, die aan de andere vier voorafgaat, namelijk de menselijke waardigheid. 4 Voor de interne discussie kan het behulpzaam zijn om mensen te vragen deze zinnen te beginnen met: ‘Een CDA-er staat voor…’ 3

Uw leefomgeving: straat, buurt en stad/gemeente 1. De straat, de buurt5

In de straat spelen de kinderen op een grasveldje en tussen auto’s. Een jong stel heeft een nieuw internetbedrijfje gestart. Aan de overkant raakten twee mensen het laatste jaar hun baan kwijt. Een overbuurvrouw heeft aangeboden om te helpen bij het schrijven van sollicitatiebrieven. Een mevrouw van 84 die weinig op straat komt, kent eigenlijk niemand meer, ook omdat alle vroegere bewoners inmiddels zijn verhuisd. Een alleenstaande bovenbuurvrouw heeft aangeboden om eens per week boodschappen voor haar te doen.

Het CDA wil een straat waar de mensen elkaar kennen en vertrouwen, waar we elkaar helpen als dat nodig is, waar kinderen veilig kunnen spelen. Een straat waar mensen in vrijheid, maar niet vrijblijvend, hun leven leiden en zo nodig met elkaar overleggen. Je hoeft namelijk geen vrienden te worden om in moeilijke tijden elkaar te helpen. De mensen van de buurtvereniging letten op de leefbaarheid en veiligheid, samen met andere mensen. Binnen de straat geldt: wie in samenleven investeert kan daar ook van profiteren. De buurt ziet er goed uit. Kleine kinderen spelen in de zandbak en hun ouders maken een praatje op het bankje ernaast. Je voelt je veilig. Wie een inbreker of iets anders onveiligs ziet maakt snel een foto en stuurt die naar het veiligheidsnet in de buurt. Concreet betekent dit: • Samenwerking met allerhande verenigingen, zoals sport-, buurt- en ondernemersverenigingen. Realiseren van faciliterende voorzieningen voor buurtverenigingen. (Realiseren, R) (Verbinden, V) • De gemeente verwacht in ruil voor meer bestuurlijke en organisatorische autonomie van burgers ook meer verantwoordelijkheid ten aanzien van de zorg voor elkaar, zodat dit niet op het bordje van de gemeente wordt geschoven. (Afschaffen, A) • Meer ruimte voor groen met bankjes en speelveld georganiseerd en vormgegeven voor omwonenden. (A) • Een winkelaanbod voor iedereen, voor jong en oud, rijk en arm, enz. (R)

5

De straat kan ook worden toegepast op een etage van een flat.

2. De Stad/Gemeente

De Gemeente moet bezuinigen maar krijgt tegelijk meer sociale -en zorgregelingen op haar bord (de zgn. decentralisaties uit het Regeerakkoord). Er moeten keuzes gemaakt worden. Moet er een zwembad worden gesloten? Moeten organisaties fuseren of zonder subsidie verder? Een winkelcentrum is verouderd. Kleinere winkeliers houden ermee op. Als de ene buurt opknapt, gaat de andere achteruit.

Het CDA wil een gemeente met een veelvoud van voorzieningen, gedragen door de inwoners en voor oud en jong; een breed scala van winkels; cultuur met verschillende soorten muziek, toneel, cabaret, maar ook film en vermaak. Gezellige gelegenheden voor jongeren en ouderen zijn aanwezig. Een gemeentebestuur is het gemeentebestuur van de mensen, omdat het met hen overlegt, helder en duidelijk is ten aanzien van financiën, het algemeen belang bevordert, geen ‘te grote broek aantrekt’, mensen met elkaar verbindt, regels instelt ten behoeve van mensen en niet andersom, daadkrachtig en redelijk optreedt als botsende belangen een beslissing in de weg staan. Mensen en organisaties helpen de tering naar de nering te zetten nu de Gemeente minder geld te besteden heeft. In zo’n gemeente leven mensen niet alleen voor zichzelf maar weten zich met anderen verbonden en bieden elkaar de helpende hand zonder zich op te dringen. Concreet betekent dit: • De Gemeente gaat verder met het beleid om de bewoners van straten en buurten/wijken op de hoogte te houden, vertegenwoordigers van de bewoners bij de plannen te betrekken en de bewoners op de hoogte te brengen van genomen besluiten en de motivatie daartoe. (Behouden, B) • De bezuinigingen op straat- en buurtverenigingen gaan niet door. (A) • Nu de Gemeente verantwoordelijk is voor de toepassing van de Wmo, de jeugdzorg en AWBZ dit zoveel mogelijk op wijkniveau wordt geregeld: daar kunnen mensen elkaar kennen en kunnen professionals en vrijwilligers samenwerken en kunnen zij beoordelen welke hulp en zorg er nodig is. (Waarderen, W) • De Gemeente gaat na welke centrale voorzieningen voor groepssporten verder nodig zijn, welke sporten zichzelf kunnen bedruipen en welke langer subsidie nodig hebben. Sport en beweging maakt mensen gezonder, en zorgt voor sociaal netwerk, waardoor ze minder snel aanspraak zullen maken op gezondheidszorg. (A) • Dat de politie en hulpverlening staan in nauw contact met vrijwilligers die in het geval van buurt –of buren conflicten een bemiddelende rol kunnen spelen. (V, W)

Onze levensloop: van jong tot oud 1. Jong

In een rijtjeswoning woont een gezin met twee kinderen, een jongen van 11 en een meisje van 10. Ze hebben leuk met elkaar gespeeld en aan hun huiswerk gewerkt. Dan komen de ouders hen ophalen. Voor hen is het nu spitstijd: er moet worden gegeten, kinderen moeten naar sport en dan naar bed. In dezelfde straat woont een gezin met oudere kinderen. De twee jongens zijn de afgelopen twee jaar afgestudeerd. Eén werkt met een tijdelijk contract in een supermarkt. Een leuke baan, maar hij sluit niet aan bij zijn opleiding. De andere zoon heeft met veel inzet net zijn eerste baan veroverd! Telefoneren bij een callcenter. Hij geniet van zijn werk en doet de commerciële ervaring op die hij wilde.

Het CDA wil dat kinderen zo onbezorgd mogelijk leven, gezond en veilig - zonder de stress die jonge ouders op ‘het spitsuur van het leven’ kennen. Dat kinderen uitgedaagd worden, zonder hen te overvragen en zo spelenderwijs waarden en normen leren. In zo’n gemeente stelt de gemeente de scholen in staat buitenschoolse opvang te regelen dichtbij de school, door professionals die geschoold zijn in de voors- en tegens van groepsvorming en die kinderen kunnen helpen zich te ontspannen en goed met elkaars verschillen om te gaan. Democratie begint al in het klaslokaal. Jongeren worden daarnaast al vroeg begeleid bij het kiezen van een beroep liefst met perspectief op arbeid. Concreet betekent dit: • De Gemeente moet mensen en hun organisaties aanmoedigen in het centrum activiteiten en/of ontmoetingsplekken voor jongeren te ontwikkelen. (V) • De Gemeente faciliteert verenigingen waar een verbindende werking vanuit gaat, zoals muziek, sport en scouting, door gebouwen en sportvelden ter beschikking te stellen, bijvoorbeeld door ombouw van school- en gemeentegebouwen die leeg zijn komen te staan. (R, V)

2. Middelbaar

De samenleving is verdeeld. Wereldwijd staan beleggingen van pensioenfondsen en banken onder druk. De pensioenopbouw van jongeren is veel lager dan die van ouderen. Het heersende beeld is dat ouderen veel geld bezitten en dat de jongeren voor de kosten opdraaien. De meeste allochtonen voelen zich ‘gewoon’ Nederlander en willen ook een deel van hun eigen levensstijl handhaven – sommigen komen hierdoor ook met zichzelf en hun omgeving in botsing en voelen zich niet helemaal meer thuis: er kan een ’wij-zij-sfeer’ ontstaan.

Het CDA ziet een samenleving voor zich waarin mensen tot hun recht komen en dat betekent ook dat iedereen zijn of haar steentje aan het geheel zal moeten bijdragen. We leren aan om vanuit ‘samen’ te denken en in redelijkheid taken te verdelen over wie er talent voor hebben; niet: ieder voor zich maar samen voor ons allen. Ieders talent telt! Concreet betekent dit: • De tegenstelling tussen groepen moet niet worden versterkt door de ruimtelijke indeling van de stad: verbindt mensen, arm en rijk, oud, middelbaar en jong, door woningbouw en een verbindend stadscentrum met een diversiteit van functies en verbindende wijkcentra. (V) • De Gemeente moet mensen zonder werk bij interessante projecten betrekken en hen stimuleren om te scholen en inschakelen in sectoren waar we handen, hoofden en harten tekort komen. Gesubsidieerde banen zijn onwenselijk: de overheid creëert geen banen. (A, V) • Het verbinden van mensen in verenigingen die andere mensen helpen wordt niet overgelaten aan het toeval, maar wordt gefaciliteerd en gestimuleerd; overleg met vrijwilligers over hoe zij andere mensen kunnen bijstaan. (W)

3. Ouder

Een alleenstaande man van 79 jaar oud: “Ik heb laatst een internetcursus gevolgd. Mijn kleindochter heeft me een duwtje in de goede richting gegeven. Nu stuur ik elke avond mails naar mijn kinderen en ik praat met de kleinkinderen via SMSjes. Ik heb veel meer contact dan vorig jaar en ze komen ook vaker langs.”

Het CDA ziet een samenleving waarin ouderen worden gezien in hun kracht en daarop worden aangesproken. Een samenleving waarin ouderen erg actief zijn in de opvang van hun kleinkinderen. Waar ouderen elkaar en anderen de helpende hand bieden. Een samenleving waar ouderen in hun waarde worden gelaten, hun kracht, kunde, ervaring en kennis wordt gekend en ingezet. Het is mede dankzij de inzet van vele ouderen dat er een bloeiend vrijwilligersleven bestaat. Concreet betekent dit: • Het ondersteunen van een actief ouderenbeleid dat mensen samenbrengt, hen betrekt bij brede onderlinge hulp, voorkomt dat mensen niet meer in beweging komen en vereenzamen. (R) • Mensen in staat stellen te kunnen blijven zorgen in en rond hun eigen woning en daarop gerichte bouwplannen coulant behandelen. (R) • Een transparant beleid inzake de Wmo en de AWBZ: persoonlijke relaties tussen organisaties en verzorgers en cliënten; geen bureaucratie maar beleid dat op vertrouwen en verantwoordelijkheid is gebouwd en controle en statistieken hiervoor gebruiken als middelen (en niet doelen op zich); goed overleg met de patiëntenverenigingen. (A) • Voorzieningen voor mensen met een beperking, goede fietspaden, zitbankjes – deze sterke tradities van Nederland moeten worden uitgebouwd. (B, R)

Levensdoelen: werk - ontplooiing - vrije tijd 1. Werk

De zaak waar meneer twintig jaar gewerkt heeft, is op de fles. Tel uit je winst: een jaar overbrugging, daarna bijstand. Je huis snel te koop zetten en dan opeten. Boven de vijftig: 52 keer solliciteren; geen werk. Je wilt wel- je wilt graag! - maar niemand lijkt je nodig te hebben…

Het CDA wil een samenleving waarin ieder mens plezier beleeft aan het bestaan en een zinvol en waardig leven leidt. Een samenleving waar iedereen met een goede gezondheid kan meedoen in het betaalde of onbetaalde arbeidsproces of vrijwilligerswerk, al naar gelang ieders talenten. Concreet betekent dit: • De Gemeente overlegt met de middenstand en andere MKB-werkgevers niet alleen over goede en bereikbare vestigingsplaatsen met de noodzakelijke faciliteiten, maar ook over beleid inzake werkgelegenheid. Splits banen op zodat mensen met een beperking halftijds kunnen meedoen. (V, R) • De Gemeente overlegt met werkgevers, verenigingen, charitatieve stichtingen en kerken of zij geen taken hebben voor langdurig werklozen of stageplaatsen voor jongeren die geen baan kunnen vinden. (V, R) • De Gemeente overlegt met het plaatselijk verband van werkgevers wat de Gemeente kan doen voor bedrijven. (V)

2. Ontplooiing

Mevrouw heeft vier kinderen opgevoed zonder de hulp van haar man. Ze komt van ver, maar heeft een taalcursus gevolgd. Nu de kinderen volwassen zijn, is ze wat geïsoleerd geraakt; ze komt weinig buiten en haar gezondheid ontwikkelt zich niet goed. Ze doet al 15 jaar hetzelfde werk en als de baas geen werk meer heeft, zijn er geen alternatieven. Omdat haar netwerk beperkt is, moet ze via officiële instanties haar weg vinden. Die begrijpen haar echter niet altijd.

Het CDA wil dat Nederland een land is waarin iedereen meedoet; waar wordt gezorgd voor wie hulp nodig heeft; waar nieuwkomers en mensen met welke religie of levensbeschouwing dan ook welkom zijn als zij tenminste open staan voor een gesprek over de Nederlandse waarden. Een land waar ouders zich verantwoordelijk voelen voor de opvoeding. Waar mensen heel hun leven groeien en zich ontwikkelen en niet stilstaan en uitgekeken raken en waar procedures en instanties de mens dienen en niet andersom. Concreet betekent dit: • In overleg met het bedrijfsleven en verenigingen zoekt de Gemeente actief naar mogelijkheden voor allochtone jongeren om werk of althans stageplaatsen te vinden zodat jongeren met weinig kansen toch een zinvolle plek in de samenleving vinden. De Gemeente geeft in haar eigen personeelsbeleid het goede voorbeeld, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit. (R) • Het Gemeentebestuur gaat na welke scholings- en ontwikkelingsmogelijkheden er in de Gemeente zijn en of ze voldoende onder de aandacht van de inwoners komen. (V, R)

• Het Gemeentebestuur geeft niet alleen aandacht aan de grote bestuurlijke processen en de zaken die snelle beslissingen vergen, maar ook aan de langzame processen van integratie en goed multigeneratiebeleid - en schakelt daarbij de deskundigen in vanuit de samenleving. (R, V) • Het Gemeentebestuur zorgt ervoor dat in haar centrum instellingen en loketten zijn waar jongeren, eenzamen en mensen met problemen terecht kunnen - en dient hierover jaarlijks een beleidsnota met planning en evaluatie van het gevoerde beleid in. (R)

3. Vrije tijd

Een jongen van 16 was na aandrang van zijn zus en zijn moeder naar voetballen wezen kijken en had een praatje gemaakt met de leiding. Hij was welkom in het team, maar omdat hij niet zo’n uitblinker was, keken zijn teamgenoten nauwelijks naar hem om. Na een paar keer wilde hij weer stoppen. Zijn moeder was bang dat hij nu bij de groep hangjongeren zou gaan horen. Zij overlegde met de clubleiding. Vervolgens kwam de jongerencoördinator langs. Hij maakte met de jongen een plan voor extra training voor beginnende spelers, samen met nog twee andere jongens.

Het CDA wil een samenleving waarin mensen zich inspannen en ontspannen, voldoende bewegen, tijd hebben voor elkaar, zich in hun wijken en straten thuis voelen en tot rust komen. Daarvoor zijn goede en toegankelijke sportvoorzieningen en sportverenigingen vaak stimulerend. Concreet betekent dit: • Sportmogelijkheden moeten in stand worden gehouden en topsport wordt aangemoedigd, zonder dat de gemeente verantwoordelijk wordt voor het succes ervan. De mogelijkheid voor recreatief zwemmen, skaten en fietsen behoort in voldoende mate voorhanden te zijn. (B, R) • Sportclubs en -verenigingen zijn ruim en gemakkelijk toegankelijk voor nieuwe doelgroepen.

Bijlage 1. CDA Kernwaarden “Formule” Waarden

Werking Vragen (vanuit CDA gesteld)

Publieke gerechtigheid

Wie zijn erbij betrokken?

Verwanten woorden (woordveld)

Concreet (bijv. gedrag, beleid)

Tot recht komen en aanspraak maken op Normering Waarborg van veiligheid

Komen zij allen tot hun recht?

Betrouwbare en integere overheid en publieke sector

Eerlijkheid duurt het langst (fair)

Onderscheid publiek en privaat

Privacy

In het algemeen belang en niet in ieders eigen belang Gespreide verantwoordelijkheid

Wie kan deze taak het beste uitvoeren?

Civil Society (mensenwerk i.p.v. Staat of Ik) Aanspreken op begaafdheden, talenten & kracht (Appèl)

Ondernemerschap, leven lang leren

Vertrouwen (in wat iemand/kring goed kan) Verantwoordelijkheid nemen en afleggen Goede samenwerking nastreven Solidariteit

Naast wie gaan wij staan?

Stimuleren om te helpen en betrokken te worden Zorgzaamheid

7 Werken v. Barmhartigheid/ agapè

Broederschap (wederkerigheid) Betrokkenheid zonder bemoeizucht Menselijk Maatwerk Rentmeesterschap (meer rol dan waarde)

Wie is er over Verbinden 10 (50) jaar Erfgoed (in cultuur en natuur) gelukkig met dit Duurzame ontwikkeling en onderhoud (balans) besluit? Algemeen belang (multigenerationeel)

Groene energie

Verantwoord vruchtgebruik (ook van publieke middelen) Waardigheid: de grondwaarde?

.......?

Ieder (h)erkennen als ’evenbeeld van’ De ‘kring van Wij’ willen uitbreiden (inclusief denken)

Iedereen telt mee

Vrijheid van godsdienst/-levensbeschouwing & geweten

Zondagsrust

Integriteit van lichaam, ziel en geest Respect voor verschillen

www.cda.nl