TREND2 1. Rotterdam - stad van de architectuur TREND21 staat voor een brede vertegenwoordiging. van de algehele bouwkolom in Nederland,

Rotterdam - stad van de arcHitectuur 2007

TREND21 TREND21 staat voor een brede vertegenwoordiging van de algehele bouwkolom in Nederland, bestaande uit opdrachtgevers / eindgebruikers, architecten, adviseurs, installateurs en leveranciers.

Voorwoord J.M.E. Huijers, Jolande - Directeur Beurs-World Trade Center

In 2007 staat Rotterdam in het teken van de architectuur. Een jaar lang tentoonstellingen en speciale evenementen rondom bijzondere gebouwen en plekken in architectuurstad Rotterdam. In totaal zijn er veertig unieke gebouwen geselecteerd voor diverse activiteiten. Het Beurs-World Trade Center is een van deze gebouwen. Een uniek pand, deels rijksmonument, en recent voor 25 miljoen euro gerenoveerd. Voor u ligt een interessant boek geïnitieerd door het kwaliteitsnetwerk Trend21. Deze vereniging, bestaande uit vijfendertig enthousiaste leden, is opgericht in 1994 met als doel om in netwerkverband tot een multidisciplinaire benadering te komen van ontwikkelingen in de technische en economische wereld van de gebouwde omgeving. In het kader van het Architectuurjaar is dit unieke boek tot stand gekomen. Ieder lid heeft op een pagina beschreven hoe en op welke wijze hij heeft bijgedragen aan de Rotterdamse architectuur. Ik vind het een eer het voorwoord voor dit boek te mogen schrijven. Het boek geeft een mooi overzicht van de persoonlijke inspanningen van deze leden en hun bijdrage aan het Rotterdamse stadsbeeld. Ik wens u veel leesplezier.

handtekening?

0

TREND21 Rotterdam Architectuurstad 2007

Raakvlakken ing. G.H. Gerritsen, Gerrit - Voorzitter Trend 21

Trend 21 bestaat in het jaar van de architectuur 12,5 jaar De Rotterdamse businessclub Trend 21 vindt haar leden in partijen die zich bezighouden met de realisatie van gebouwen. Getracht wordt trends en opmerkelijke ontwikkelingen te signaleren in de bouw en installatietechniek in de 21e eeuw. Multidisciplinair integraal ontwerpen, bouwen en installeren met optimale aandacht voor alle partners in het bouwproces leidt tot een beter product. Integraal denken en ontwerpen is een door ons gesignaleerde trend. Als Rotterdamse businessclub willen wij extra aandacht besteden aan ‘de Architectuurstad Rotterdam’. Met trots tonen onze leden in deze speciale uitgave iets over hun ervaringen en raakvlakken met de architectuur in Rotterdam. Trend 21 is van mening hiermee een positieve bijdrage te leveren aan de architectuurstad Rotterdam. Ik wens u veel leesplezier.

0


Deelnemers

Succes blijft zich niet altijd herhalen

De Delfsche Poort R. de Vos, Ronald Navos klimaattechniek BV www.navos.nl

Navos klimaattechniek belicht een bijzonder project Het kantorencomplex ‘De Delftsche poort’ aan het Weena te Rotterdam is vernoemd naar de stadspoort de Delftsche Poort die voorheen op dezelfde locatie was te vinden. De eerste Delftsche poort werd gebouwd in 1545. Na twee keer gesloopt te zijn geweest wegens bouwvalligheid, ontwierp in 1764 de architect Pieter Swart de eerste benoemingswaardige Delftsche Poort. Vanwege de grote toename van het verkeer werd na veel vergaderingen en discussie in 1939 besloten het architectonische gebouw te verplaatsen. De poort zou steen voor steen worden afgebroken, en op een rustige plek, een honderd meter verder weer worden opgebouwd. In mei 1940 werd dit werk ruw verstoord. In het bombardement raakte het grootste gedeelte van de Delftsche Poort onherstelbaar beschadigd, van opbouw was geen sprake meer. In 1941 werden de laatste schamele resten definitief gesloopt en zat Rotterdam zonder Delftsche Poort. Alleen enkele sierwerken werden gered en opgenomen in de muren van gebouwen aan het Stadhuisplein. Het monument de Delftsche Poort. Kunstenaar Cor Kraat ontwierp bij wijze van eerbetoon in 1991 een open reconstructie van de Delftsche Poort. Hierin zijn enkele oorspronkelijke ornamenten van de historische Delftsche Poort verwerkt. De reconstructie staat op nagenoeg dezelfde locatie waar de Delftsche Poort na verhuizing steen voor steen zou worden opgebouwd.

0


Het kolossale en imposante kantoorgebouw ‘de Delftsche Poort’ is nu weer op de oorspronkelijke locatie van de historische Delftsche poort te vinden. Dit gebouw is ontworpen door architect Abe Bonnema. Naast overige ruimten bestaat het uit een totaal kantooroppervlak van 100.000m². Ten behoeve van het klimaat zijn koelpanelen aangebracht van het fabrikaat Kiefer. Deze plafondkoelpanelen zorgen voor een tochtvrij klimaat gebaseerd op een koelcapaciteit van 120 W/m2. Met deze zogenoemde Indulcool panelen kan worden gekoeld, geventileerd en verwarmd.

Als je goed op je omgeving let, kan dat je eigen faalrisico beperken

Delfsche Poort C. Wille, Corné - Managing Director Carrier Nederland BV - Divisie Airconditioning www.carrier.nl

Carrier in de Delftse Poort Al ruim 150 jaar levert Nationale-Nederlanden, onderdeel van de ING Groep, kwaliteit in zorg en zekerheid. Carrier, de gelijknamige oprichter was uitvinder van het eerste airconditioningsysteem, levert al ruim 100 jaar kwaliteitssystemen waarbij zorg voor het menselijk welzijn voorop staat. Een oude traditie van Nationale-Nederlanden is de voorkeur voor vernieuwende architectuur. Zoals bij het markante hoofdkantoor Delftse Poort. Onze nieuwste airconditioningapparatuur hebben wij dan ook geleverd voor toepassing in dit gebouw. Jaarlijks wordt fors geïnvesteerd in technologieën die comfort, rendement en milieu ten goede komen. Wat resulteert in een nieuwe serie koelmachines speciaal ontworpen voor toepassing met een milieuverantwoord koudemiddel. Deze koelmachine is eind 2006 in de Delftse Poort in gebruik genomen.

0


Succes en risico zijn onmeetbare grootheden

Beeldbepalend Delfsche Poort ing. H.W.A.M. van Vliet, Henk - Technical Project Manager ING Real Estate Investment Management www.ingrealestate.com

Beeldbepalende architectuur ING Real Estate heeft als belegger en als ontwikkelaar een belangrijke bijdrage geleverd aan zowel de beeldbepalende skyline alsook aan de architectuur van de binnenstad van wereldstad Rotterdam. De ING Real Estate medewerkers zien daar het belang van in! Direct in het oog springende projecten zijn o.a. het hoogste kantoorgebouw van Nederland ‘Delftse Poort’ aan het Weena en de hoogste woontoren van Rotterdam ‘Montevideo’ op de kop van Zuid. Voorts zijn als beeldbepalende projecten te noemen World Port Centre, winkelcentrum Beursplein (koopgoot), Schieland Toren, gebouw de Maas, Coolse Poort, Computercentrum Wilgenplas en woonmall Alexandrium.

010


Als je succes koestert riskeer je aantasting

Onopvallend A.M. Huijbens, Ton Imtech Maintenance BV - Utiliteit Noord West www.imtech.nl

De onzichtbare zichtlocatie Imtech is de technische dienstverlener in Europa. Imtech levert hoogwaardige technische totaaloplossingen van advies en ontwerp tot en met realisatie, onderhoud en beheer. Imtech heeft in Architectuurstad Rotterdam installaties in spraakmakende en opvallende panden gemaakt zoals in het hoogste kantoorpand van Nederland de Delftse Poort, de Europoint gebouwen en andere markante Rotterdamse gebouwen zoals het Erasmus Medisch Centrum. Zichtbare gebouwen, nadrukkelijk aanwezig in Rotterdam, de technische installaties onzichtbaar en onopvallend geïntegreerd. Verwarming, koeling, ventilatie, verlichting en data installaties vallen pas op als ze niet meer werken. In de Delftse Poort zijn de centrale installaties verwerkt op verdiepingen waar bewoners en bezoekers nooit komen. Alle infra-voorzieningen bevinden zich in afgesloten schachten. En in het verlaagde plafond zit apparatuur verwerkt die voor het optimale comfortgevoel, veiligheid en communicatie zorgt. Van de verwarming, koeling en ventilatie is alleen het inblaasrooster in het plafond zichtbaar. Al deze installaties zijn technisch mooi, voor technici zeer interessant zelfs, voor de gebruiker doelmatig weggewerkt. Wij zijn in de belangrijke Architectuurstad Rotterdam bescheiden maar zeer nadrukkelijk onopvallend aanwezig. Zeer Rotterdams dus!

012


Succes kan overmoedig maken, soms is pech de natuurlijke correctie

Villa Welgelegen F.H. Balster, Fred Rijksgebouwendienst - Directie Advies en Architecten www.vrom.nl

Villa welgelegen Het scheepvaartkwartier is in de zeventiende eeuw getransformeerd tot een lusthoven gebied, dat naar plannen van stadsarchitect Willem N. Rose rond 1850 verder wordt ontwikkeld. Langs de parklaan verrijzen enkele grote vrijstaande villa’s, waaronder Villa Welgelegen nr. 15, gebouwd in opdracht van Ph. van Ommeren.

3 4 2

PI-De Noordsingel (1) Architect A. Pierson 1872 achter het voormalig gerechtsgebouw. De gevangenispoort dateert uit 1864-1872. Voor de Penitentiaire inrichting Noordsingel en omgeving komt een herontwikkeling van de monumentale delen. Zij worden van nieuwe functies voorzien, rekening houdend met de cultuurhistorische waarde. Het voormalig gerechtsgebouw (2) is gebouwd in de periode 1897 tot 1900 naar ontwerp van justitiearchitect Willem C. Metzelaar. Het behoort tot de beste voorbeelden van representatieve overheidsarchitectuur in neorenaissance stijl uit het einde van de negentiende eeuw. Tegenover de Van Nelle fabriek maakte Architect Carel Weeber een statement met zijn ontwerp voor de gevangenis PI-De Schie (3). Het oranje en blauw contrasteren sterk met de zilverachtige metaaltinten van de monumentale fabriek. Wilhelminahof – Rijnhavengebouw (4) een ensemble van drie kantoorpanden, een zalencomplex, winkels en een metrostation op de Kop van Zuid. Twee van de kantoorgebouwen vormen een geheel; een grote rood bakstenen bouwmassa, ontwerp van Cees Dam & Partners. Dit deel van de Wilhelminahof is in gebruik bij de Belastingdienst. Tevens bevinden zich hier de kantoren voor de rechterlijke macht. Aan de maaszijde zijn hier twee losse gebouwen voor geplaatst. Dit zijn een lensvormige kantoortoren en een zalencomplex voor het gerechtsgebouw. Het ontwerp van het zalencomplex is van Kraaijvanger & Urbis (Rob Ligtvoet).

014


4

1

2

Succes is afhankelijk van drie factoren: wat, hoe en wie

Het postkantoor W.F. Gerritsen, Wout - Projectmanager Real Estate Services Koninklijke KPN NV www.kpn.com

De structuur van architectuur Architectuur moet evolueren: Structuren zijn daardoor multi inzetbaar. Daardoor waarde ontwikkeling, maar ook acceptatie. Ontkoppel de ééndimensionale functie naar multi modale toepassingen: Wonen, werken + winkelen door elkaar heen.

016

Coolsingel heden


Als succes eindigt weet je pas hoe goed je bent

Huis Sonneveld L. de Ruijsscher RI ONRI, Leo - Algemeen directeur de Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV www.blaay.nl Docent aan de TU-Delft, faculteit Bouwkunde, leerstoel Climate Design

Architectuur bij Erfgoed en Vernieuwing Gedreven maar vooral voldoening is het gevoel dat onze medewerkers ervaren bij projecten in het Rotterdamse. Als ontwerpers van installaties heeft ons bureau mogen mee denken en mee werken om Rotterdam Architectuurstad 2007 te maken. Bijzonder ook is het contrast in de twee hier genoemde projecten. De restauratie van huis Sonneveld, een waardevolle bijdrage van toenmalige vernieuwende architectuur uit de jaren dertig van Architect van der Vugt. En het futuristisch ontwerp aan de Blaak dat in opdracht van Blauwhoed Vastgoed door Architectenbureau Gruppa Auket wordt gerealiseerd.

018


Officiële erkenning van succes is al een voorbode van een pechperiode

Van Nelle A. van Schayk, Arthur Remeha BV www.remeha.nl

Van Nelle met respect behandeld De Van Nelle ontwerpfabriek is een begrip in Rotterdam en omgeving. Eens koffie, thee en tabak, nu fungeert het complex als een bedrijfsverzamelgebouw voor creatieve ondernemers. De fabriek en het bijbehorende hoofdgebouw zijn gerestaureerd met behoud van de oorspronkelijke uitstraling. Uiteraard is de installatietechniek, waaronder de cv-installatie, aangepast aan de huidige eisen. Remeha leverde er twee moderne, condenserende verwarmingsketels. In de Rotterdamse Spaanse polder staat de Van Nelle Ontwerpfabriek. Het monumentale gebouwencomplex was oorspronkelijk een fabriek waar honderden mensen dagelijks in de weer waren om tabak te kerven, koffie te branden en thee te verpakken. Tot aan de jaren twintig van de vorige eeuw vonden die activiteiten verspreid over de Maasstad plaats. Tussen 1926 en 1931 verrees het huidige complex, dat zelfs vandaag de dag nog verrast door zijn moderne, frisse uitstraling. Geen bakstenen kolos, zoals in die periode van bouw gebruikelijk was, maar een sierlijk paleis van staal, glas en beton. De fabriek had een ongekend lichte werkomgeving en een voor die tijd goede ventilatie en sanitaire voorzieningen. Eind jaren tachtig werd de productie van koffie naar elders verplaatst. Het voortbestaan van een architectonisch icoon kwam in gevaar. Restauratie tot een museaal object was uitgesloten vanwege de grote omvang van het complex. Een andere invulling moest worden gevonden om de Van Nelle fabriek van de sloophamer te redden. Men realiseerde zich dat het gebouw een enorme aantrekkingskracht heeft op ontwerpgevoelige ondernemers. In de voormalige fabriek en het bijbehorende hoofdkantoor verschenen cultuurgerelateerde ondernemingen, waarmee de Van Nelle fabriek een herbestemming kreeg als bedrijfsverzamelgebouw.

020


Behoud en gebruikersgemak stonden centraal in de restauratieplannen, waarbij architectenbureau Claessens Erdmann architects & designers het voortouw nam. Het resultaat moest aansluiten op de behoeften van de beoogde gebruikers. Kern van het ontwerp was een ‘doos-in-doos-constructie’: in de bestaande gebouwen werd, los van de originele gevels, een nieuwe constructie aangebracht. Hierdoor bleven de schitterende glazen gevels behouden en kon toch worden ingespeeld op de eisen die voor moderne kantoorruimten gelden. Als eerste onderging de fabriek deze facelift; in een tweede fase was het gebouw waarin de kantoren waren gevestigd aan de beurt. In het voorjaar van 2006 is het gehele monumentale complex in zijn nieuwe functie in gebruik genomen. Naast bouwkundige aanpassingen zijn ook de installatietechniek en de sanitaire voorzieningen aangepast, met behoud van de oorspronkelijke uitstraling van het gebouw. Zo zijn de toiletgroepen in originele staat teruggebracht, met nostalgisch ogend sanitair en naar binnen draaiende wc-deuren zoals destijds gebruikelijk. Een nieuw ventilatiesysteem, individueel regelbare koeling en de cv-installatie is grotendeels vervangen. De gietijzeren ledenradiatoren zijn uiteraard gehandhaafd, maar het ketelhuis heeft natuurlijk wel nieuwe cv-ketels gekregen. De gietijzeren overdrukketels van Remeha hadden hun werk erop zitten en zijn vervangen door hun moderne broertjes, twee ketels van het type Gas 310 ECO met een gezamenlijk vermogen van ongeveer 900 kW. Ook de hedendaagse gebruikers zitten er dus warmpjes bij. De oorspronkelijke Van Nelle fabriek is inmiddels omgedoopt tot de Van Nelle Ontwerpfabriek. Talrijke creatieve ondernemingen maken nu handig gebruik van de indrukwekkende uitstraling die het gebouw heeft. De Van Nelle Ontwerpfabriek staat op de Monumentenlijst en is een gebouw waar men in de Maasstad trots op is.

Beweging in het centrum vergt de meeste kracht

Lijnbaan

GP&M binnenklimaat

L. Fontein, Lert GP&M binnenklimaat

Het Lijnbaancentrum Na het bombardement in mei 1940 is een winkelgebied(je) ontwikkeld aan de Jongkindstraat. Onder anderen vonden hier Meijer & Blessing(hoogwaardig speelgoed) en Heinemann & Ostwald (haute couture) een plaats. De 1e fase Lijnbaan kwam tot stand in de jaren 50, vanaf het Weena tot aan de Bijenkorf (Beurstraverse), waar boven genoemden en vele anderen een nieuwe plaats vonden.

T E N T OO N S T E L L I N G E N B O E K E N

Tot eind jaren 60 bleef de overbrugging tot aan Ter Meulen -Binnenwegplein leeg. De 2e fase kwam gereed in ca.’72 en eindigde in een letterlijke overbrugging, het Lijnbaancentrum onder architectuur van Van den Broek & Bakema. Het blokkenschema geeft een impressie van de oorspronkelijke ruimtebestemming en globale vorm en bouwvolume. Daarin is nu het huidige straatbeeld in de onderdoorgang geprojecteerd. De benedenstraat met trappen vanaf de Lijnbaan onderdoor naar het Binnenwegplein zijn vervangen door roltappen die nu eindigen in een winkel voor digitale muziek. De horeca bestemming in de onderdoorgang links van de roltrappen heeft zich gehandhaafd, weliswaar onder een andere naam. Daar tegenover is nu de ingang van een damesmode zaak op de begane grond en boven. Het multifunctionele karakter van het oorspronkelijke bouwkundig ontwerp heeft zich bewezen. De Lijnbaan was een wereldwijde primeur voor een autoloos winkelgebied. De installaties voor het binnenklimaat bestonden uit radiatoren- en luchtverwarming/verversing. Nog steeds wordt de opwekker omgeving gevoed door stadsverwarming. De luchtverversing voor het bovengedeelte is vernieuwd en aanvullend voorzien van splitsystemen.

Het Lijnbaancentrum gezien vanaf het Binnenwegplein

De roltrappen richting Binnenwegplein.

024


Je krijgt zelden meer pech dan je kunt incasseren

Ter Meulen A.F. van Houten RI ONRI, Loek - Business unitmanager Bouw Zaandam en Den Haag DHV BV www.dhv.nl

Oog voor architectuur De Tweede Wereldoorlog, Rotterdam was gebombardeerd. Midden in alle ellende maken twee ingenieurs alweer plannen voor de wederopbouw van Rotterdam. In 1943 voegt Henk Dicke zich bij het Amsterdamse bureau van Klaas Bakker om een Rotterdamse vestiging op te bouwen. Zo ontstond de Maatschap ‘Bouw- en Adviesbureau Bakker en de Raadgevend ir. Dicke’. Tal van Rotterdamse kenmerkende projecten volgden: de Bijenkorf, Mees Pierson Bank, Millennium Toren, Fortis Bank en de Maastoren. Naast nieuwbouw in de utiliteitsbouw herontwikkelen we - met behoud van karakter de Rotterdamse historie. Het door Van den Broek en Bakema in 1949 ontworpen warenhuis Ter Meulen draagt in 2007 een compleet nieuw woongebouw met maar liefst 105 appartementen.

026


Doe waar de markt om vraagt

De vooruitgang G.W. Tesselaar, Gerard - Technisch-commercieel directeur Intechno Ingenieursburo www.intechno.nl

H.A. Maaskant - architect van de vooruitgang In het Rotterdamse heeft architect H.A. Maaskant een enorme stempel gedrukt op de wederopbouw met zijn Groothandelsgebouw, het Hilton hotel, de Lijnbaanflats en de Euromast. Omdat de Rotterdamse vestiging van Intechno is gehuisvest in het ‘Verzamelgebouw Zuid’, eveneens van deze naoorlogse wederopbouw architect, betekende het dan ook een inspirerende opgave om het voormalige poortgebouw Müller - Thomsen (1961) in zijn oude glorie te herstellen. Om aan de huidige huisvestingswensen en eisen te voldoen is in opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam en in samenspraak met Ingenieursbureau IOB enthousiast met ons team samengewerkt: Door combinatie van moderne gebouwinstallaties waren verlaagde plafonds niet nodig. Fraai is dat dit, ondanks beperkte middelen, geresulteerd heeft in behoud van de originele zichtbare details van dit verzamelgebouw.

028


Succes en pech balanceren op dezelfde richel

Uitstraling ing, M. Mosterd, Mart A. de Jong Installatietechniek BV www.dejong.nl

Vopak aan de Maas: Een kantoor met uitstraling Op de hoek van de Parkkade/Westerlaan het voor vele Rotterdammers bekende ‘Van Ommeren’ hoofdkantoor. Bekend om z’n architectuur met geïntegreerd helikopterdek. Reeds toen was de ‘helikopterview’ bekend bij opdrachtgeefster en architect. Aan ‘view’ heeft het ook de huidige gebruikers (Vopak) niet ontbroken toen ze een paar jaar geleden in overleg met ‘DWA installatie- en energieadvies’ tot een nieuw concept van hun bestaande kantoorgebouw kwamen. Duurzaam en flexibel het nieuwe credo, want op de vragen van duurzaamheid en een hoog comfortniveau geven conventionele technieken en ontwerpmethoden onvoldoende antwoord. Het ontwerptraject van de laagbouw startte in 2001. Fase 1, de laagbouw in 2005 opgeleverd. De maximale bouwhoogte van de laagbouw was ten gevolge van het bestemmingsplan beperkt. Bij een conventionele vloer-tot-vloerhoogte van 3,60 m betekende dit maximaal vijf verdiepingen. Van deze hoogte is circa 90 cm voor de constructieve vloer en de installaties. Daarom is gezocht naar een oplossing waarbij vloer en installaties geïntegreerd, de vloer-tot-vloerhoogte tot 3,35 m verlaagd en zes in plaats van vijf bouwlagen gerealiseerd konden worden. Uiteindelijk is men uitgekomen op een variant waarin de constructieve vloer en de installaties geïntegreerd zijn. Duurzame koudeopwekking uit de Maas; Hoewel energetische energieopslag met warmtepompen de voorkeur geniet, is hier niet voor gekozen. Voor koeling is een duurzamer alternatief voorhanden. De Maas wordt ingezet als een grote open warmtewisselaar die door in- en uitstraling wordt verwarmd respectievelijk afgekoeld.

030


Voor koeling door betonkernactivering is een relatief hoge watertemperatuur van 15°C al voldoende. Het geringe aantal uren dat de oppervlaktetemperatuur te hoog is, wordt een koelmachine ingezet. Deze koelmachine functioneert met een hoogrendement, omdat de condensor (Maas)watergekoeld is. Tussen het Maaswater en het koelcircuit is een warmtewisselaar aangebracht die het Maaswater van het koelcircuit scheidt. Samengevat is door de toepassing van betonkernactivering meer duurzame en gratis koeling door oppervlaktewater mogelijk, een optie die in Nederland op grotere schaal toepasbaar is. Fase twee omvat de realisatie van een drielaagse parkeergarage in het voorterrein, onder het Park en de renovatie en optopping van de naastgelegen hoogbouw. Gestart wordt met de realisatie van de hoogbouw. Het bouwkundige casco blijft gehandhaafd en de huidige toren wordt verhoogd tot 70 meter. De bestemming van de hoogbouw omvat circa 8.500 m2 kantoor voor de onderste 6 bouwlagen. Daarnaast worden 104 woningen verdeeld over de bovenste 13 bouwlagen. Evenals de laagbouw zullen de kantoren in de hoogbouw koude geleverd krijgen uit de Maas, aangevuld met koelmachines. De woningen worden optioneel aangesloten op het Maaswatersysteem. Bewoners kunnen kiezen voor koeling als comfortverhogende optie. In nauwe samenwerking tussen o.a. DWA en A. de Jong Installatietechniek wordt een technisch hoogstaande comfortinstallatie geïntegreerd in een aantrekkelijke kantooromgeving.

Een van de geheimen van succes is: doe wat een ander niet doet

Gebouwde omgeving R.B. van Erk avb bna, Rob EGM architecten BV www.egm.nl

Hoogwaardige gebouwde omgeving EGM architecten is een veelzijdig bureau; een platform voor het maken van individuele architectuur. Een bureau dat de krachten van haar mensen aanspreekt en uitdaagt. EGM stelt zich ten doel een bijdrage te leveren aan een hoogwaardige gebouwde omgeving. Gemotiveerd talent wordt ingezet, ondersteund door een professionele organisatie en gestuurd door partners met visie. Architectuur is een product van de menselijke creativiteit. Persoonlijk talent van de medewerkers staat centraal in het kwaliteitsbeeld van EGM. Kenmerkend hiervoor is onze organisatievorm, waarbij medewerkers in projectteams veel verantwoordelijkheid dragen. De opdrachtgever krijgt te maken met een op zijn project toegesneden team. Dit projectteam opereert onder leiding en eindverantwoordelijkheid van één van de partners van EGM en vormt een coalitie van deskundigen, die de consequenties van ontwerpbeslissingen overziet en zodanig hanteert dat ontwerp en uitvoering kunnen plaatsvinden binnen de gestelde grenzen van budget en tijd. Voor een succesvol ontwerpen uitwerkingsproces wordt gebruik gemaakt van kennis van de regelgeving, procesbeheersing, bouwkosten en bestekken. Binnen de projectteams wordt regelmatig gebruik gemaakt van de kennis van EGM adviseurs. EGM adviseurs is een zelfstandige advies- en onderzoeksgroep binnen EGM. De groep adviseert over onder andere bouwkunde, bouwfysica, brandveiligheid, bouwregelgeving, bouwkosten, duurzaamheid, toegankelijkheid en gebruikskwaliteit. EGM adviseurs organiseert regelmatig ontwerpgerelateerd onderzoek voor projecten en strategisch onderzoek naar belangrijke ruimtelijke ontwikkelingen zoals ‘wonen en zorg’ en ‘meervoudig ruimtegebruik’. Voor een succesvol uitwerkings- en uitvoeringsproces staan de bestekschrijvers, bouwkostendeskundigen en opzichters van EGM garant.

032


De werkwijze van EGM architecten is gericht op het bereiken van de kwaliteitsdoelstellingen van opdrachtgever en gebruiker. Ieder gebouw heeft als cultuurproduct een eigen intrinsieke waarde. In de visie van EGM moet een gebouw ook een toegevoegde waarde hebben als gebruiksobject. EGM ziet aspecten als duurzaamheid, milieubewustheid, flexibiliteit en exploitatie als integraal onderdeel van het ontwerp. Kwaliteit ontstaat als al deze aspecten samen met functionaliteit, techniek en architectonische vorm een harmonisch geheel vormen.

Aandacht kan tot succes leiden

Visie en Passie ing. H.A.J. Visser, Henk - Algemeen directeur Kontek Architecten en Ingenieursbureau BNA www.kontek.nl

Architectuur is aanvoelen en meedenken met Visie en Passie In Rotterdam, Architectuurstad 2007 hebben Kontek Architecten en Kontek Ingenieursbureau hun bijdragen zowel aan de interne als aan de externe uitstraling van de gebouwen Shell Hofplein en van het Schouwburgplein geleverd. In een studie Retail Design & Communicatie aan het Piet Zwart Instituut heeft een van onze architecten het gedeelte tussen Maritiem museum tot aan het Strand aan de Maas geschakeld in een gewaagde samensmelting van winkelende mensen in de Koopgoot en onderzoekende museum gasten Cultuurgoot tot een mix van fun en culinair, de Energiegoot aan de Leuvehaven. Waar overmaat aan Energie aanwezig is in Maaswater, geasfalteerde wegen en warme lucht van de ondergrondse metro buizen, zijn legio geïntegreerde bouwkundige en duurzame installatietoepassingen te bedenken die het milieu ten goede komen en ook nog eens kosten besparen. Gedreven leden van de branchebrede businessclub Trend 21 zetten zich in voor een interessante vastgoed ontwikkeling in dit gebied.

034


Succes kent vele varianten; levensgeluk, geld, gezondheid

Gezondheid S.T. de Boer, Sijtze - Adjunct directeur RTB van Heugten BV www.van-heugten.nl

Rotterdam wordt beter Het Erasmus MC staat aan de vooravond van een groots bouwproject. Inmiddels is begonnen met de voorbereidende werkzaamheden zoals het tijdelijk verplaatsen van de hoofdingang. Het interim-gebouw functioneert tijdens de nieuwbouw als tijdelijke hoofdentree. Het gebouw biedt naast zijn functie als interim hoofdentree tevens tijdelijke huisvesting aan diverse afdelingen van de medische staf. Nadat de bouw van het nieuwe Erasmus MC complex gereed is zal het gebouw worden afgestoten of ontmanteld. EGM architecten bv te Dordrecht die staat voor de architectonische verschijning heeft gekozen voor kleur en materiaalgebruik dat past in de reeks van gebouwen die in de periferie van het complex zijn gelegen. Dit zijn overwegend witte gebouwen met gevels bestaande uit plaatmateriaal. Door deze beeldtaal te continueren is het nieuwe gebouw een vanzelfsprekend onderdeel geworden van een complex dat momenteel bestaat uit een reeks van losstaande gebouwen. Voor het entreedeel is hier bewust maar subtiel van afgeweken. De entree wordt gevormd door een licht en transparant bouwvolume met een hoge, markante luifel met slanke kolommen uitgevoerd in transparant afgewerkt hout als contrast met de witte kleur van de gebouwen. Hiermee is een opvallend en uitnodigend gebaar gemaakt waarmee het Erasmus MC gedurende de nieuwbouwperiode (2014) haar bezoekers en patiënten op trotse wijze kan ontvangen. Een stad in een stad De huidige verspreide ziekenhuisbebouwing die zo kenmerkend is voor het terrein zal grotendeels vervangen worden door compactere bebouwing. Belangrijk zijn de aanhaking aan de stad, de toegankelijkheid van het complex en de vormgeving van de bijzondere ruimten. De combinatie van pleinen, boulevards en lanen van het medisch centrum, kan als een medische stad kan worden beschouwd, die op natuurlijke wijze overloopt in het stadscentrum.

036


Een gebouw is pas geslaagd als de gebruiker ook het binnenmilieu de veiligheid en het gebruik van communicatiemiddelen als vanzelfsprekend ervaart vandaar dat RTB van Heugten, die tekent voor het installatieontwerp als motto heeft: ‘van Heugten maakt gebouwen vanzelfsprekend’.

Succes hebben en jezelf blijven; het zou gewoon moeten zijn

Comfort en functionaliteit C.A. van Wijlen, Ton BMI Beheer Management Installatietechniek www.b-m-i.demon.nl

Comfort en functionaliteit binnen de architectuur Zoals veel kantoorpanden in de jaren 60 en 70 is ook het pand Vollenhove 3 aan de van Vollehovenstraat in Rotterdam, ontworpen door architect H.D. Bakker, gebaseerd op de toen geldende denkbeelden en beschikbare technologie. Het binnencomfort werd bereikt door het rondpompen van grote hoeveelheden ventilatie lucht. Het ontbreken aan onderhoud heeft dan vaak een sick-building syndroom tot gevolg. BMI heeft hier met succes op ingespeeld en menig kantoorpand uit deze periode gerenoveerd. Door het gewenste binnencomfort te herstellen wordt de toenmalige architectuur min of meer gered van vroegtijdige afbraak. In functionaliteit worden deze panden ook beter, te gebruiken hetzij als cellenkantoor of als kantoortuin.

038


040


Dat je succes niet kunt agdwingen ondek je pas als het eindigt

Lucht T. Kramer, Theo - Sales Director EMEA Carrier Holland Heating BV www.carrier.com

Lucht voor architectuurstad Rotterdam De schoonheid van een gebouw wordt vaak afgemeten aan hetgeen men ziet. Deze zichtbare schoonheid, is niet alleen verantwoordelijk voor de perceptie die mensen hebben van een bouwwerk. Een andere belangrijke factor is de kwaliteit van het leef- woon- en/of recreëerklimaat. Dit kan worden beschouwd als de onzichtbare schoonheid van een gebouw. Als producent en leverancier van luchtbehandelingskasten speelt Carrier Holland Heating een belangrijke rol in het creëren van een optimaal binnenklimaat. Als bedrijf zijn wij opgetogen om een stempel te mogen drukken op die onzichtbare schoonheid van veel projecten, waarvan een groot deel gerealiseerd is in Rotterdam en omgeving. Twee kenmerkende projecten van de afgelopen jaren zijn het kantoorgebouw ‘De Brug’ van Unilever en Las Palmas. Het unieke aan ‘De Brug’, ook wel het ‘Stalen monster aan de Maas’ genoemd, is dat de luchtbehandelingscentrales zijn opgehangen om trillingen in het gebouw zoveel mogelijk te voorkomen. Het andere project is de renovatie van het vroegere werkplaatsengebouw van de Holland Amerika Lijn (HAL), Las Palmas op de Wilhelminapier. Hierin wordt het Instituut voor Beeldcultuur gevestigd.

042


Partnerkeuze en beroepskeuze zijn sterk succesbepalend

Warm of koud Drs. R.V.C.J. Boset, Robbert - Algemeen directeur Mampaey installatie bedrijven www.mampaey.nl

Architectuur - Warm of koud? Bij architectuur denkt men veelal alleen aan het ontwerp van het gebouw zelf en gaat daarmee voorbij aan alle noodzakelijke installaties. Het zijn de installaties die ongemerkt bijdragen aan een aangename werk-, en/of woonomgeving. Ook in Rotterdam is er voor de medewerkers van Mampaey, al bijna een eeuw, alles aan gelegen geweest om een comfortabel klimaat in deze gebouwen te creëren. Momenteel voorziet Mampaey in Rotterdam duizenden huishoudens en ook veel bedrijfsen overheidsgebouwen van klimaatsbeheersingsinstallaties. Om deze installaties optimaal en bedrijfszeker te laten functioneren, worden deze ook door Mampaey beheerd en onderhouden. Het duurzame energetisch aspect heeft onze volle aandacht.

044


Neem in een pechperiode een veiligheidsmarge bij je besluiten

Nieuwe skyline W.A. Buskop, André / A.A.M. Langezaal, Loek F. Cogels, Frank / ing. R. Steine, Rob L & A Real Estate Solutions L & A Real Estate Services www.lna.nl

Start van de nieuwe skyline van Rotterdam De eerste hoogbouw in Rotterdam werd gerealiseerd aan het Marconiplein Als architect voor deze markante hoogbouw werd het bekende Amerikaanse architecten bureau Skidmore Owings en Meril (SOM) uit Chicago geselecteerd. In de periode 1971 tot en met 1975 werden de Europoint torens elk circa 95 meter hoog gerealiseerd. De torens Europoint II en III met zijn markante gevels werden in de periode 2000 tot en met 2004 door de toenmalige eigenaar Pronam Aurora BV en het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam gezamenlijk ingrijpend gerenoveerd. De partners van L & A Real Estate Solutions BV hebben zowel op het gebied van bouwmanagement als op het gebied van het afsluiten van een nieuw tien jarige huurovereenkomst tussen partijen een belangrijke bijdrage geleverd aan het welslagen van de renovatie, waardoor de gebouwen weer de status uitstralen waarvoor zij ontworpen zijn. Ingrijpend was ook de verbouwing van het Zuidplein theater, waar de Architect Henk Klunder zijn naam aan heeft verbonden. In 2003 aangepast aan de eisen des tijds. Het Zuidplein theater is een redelijk klein, intiem theater in Rotterdam Zuid, populair bij bezoekers, maar zeker ook bij artiesten en musici. Het Programma van Eisen leidde tot offertes die het beschikbare budget meer dan twee keer overschreden. L & A Real Estate Solutions was verantwoordelijk voor de aanpassing van het Programma van Eisen, zodanig dat aan de kwaliteit van het theater geen concessies gedaan werd, maar de kosten van de verbouwing binnen het budget zouden blijven. Een aantal prachtige zalen en foyers, een theatercafé en tal van andere verblijfsruimtes zijn gerealiseerd. De Grote Zaal telt 590 stoelen, de Kleine Zaal 170, flexibel te benutten door de moderne technische installaties voor licht en geluid. Kortom, vanuit een bijna uitzichtloze situatie werd een oplossing gevonden en werd het theater (binnen het beschikbare budget) verbouwd tot een heel eigentijds, levensvatbaar theater, dat een markant gebouw in Rotterdam Zuid is gebleven.

046


Als succes en pech niet bestonden zouden voorspellingen exacter zijn

Innovatie ir. M. Schellekens, Marcel Deerns raadgevende ingenieurs BV www.deerns.nl

Innovatie avant la lettre De Brug is het nieuwe kantoor van Unilever Bestfoods Nederland en staat op een 25 meter hoog stalen skelet. Het door veel glas en staal futuristisch ogende gebouw op stalen poten (130 meter lang, 14 meter hoog en 33 meter breed) is gebouwd boven de oude Blue Bandfabriek aan de Nassaukade in Rotterdam. Hiermee heeft de sky-line van Rotterdam er naast de fabriek en de oude Hefbrug weer een unieke blikvanger bij. De hoge ambities op het vlak van energiezuinigheid en comfort zijn voor dit gebouw in een passend installatieconcept verwerkt. Het nieuwe kantoor voor Unilever Bestfoods ‘De Brug’ is in vele opzichten een zeer innovatief gebouw. Het is niet alleen qua concept en locatie bijzonder en uniek. De wijze waarop het gebouw zijn locatie boven de oude Blue Band fabriek bereikt heeft, is zelfs voorpagina nieuws geweest in de grote landelijke dagbladen. De opdracht voor het ontwikkelen van het kantoorgebouw is door Dura Vermeer gewonnen in een prijsvraag. Het ontwerpteam werd geleid door West 8 en JHK; hieraan namen naast Deerns ook Aronsohn en DGMR deel. Met dit projectteam is een ontwerp uitgewerkt dat een hoge mate van bouwbaarheid combineert met zeer vooruitstrevende oplossingen en hiervoor dan ook terecht tot voorbeeldproject IFD bouwen verkozen is. De locatie boven de fabriek zorgt naast een door West 8 en JHK bijzonder creatief en effectief ingevulde vorm van verdichting voor een lichte bouwconstructie. Zeer comfortabel systeem Allereerst zijn de eisen en randvoorwaarden geanalyseerd die voor de prijsvraag door Unilever geschetst waren. Als belangrijkste eerste eis kwam naar voren dat er binnen een concept ‘in de lucht’, dus een licht en transparant gebouw, een open en flexibele inrichting verwacht werd met een zeer hoogwaardig comfort. Daarnaast moest er sprake zijn van een marktconform kantoor.

048


Uit de analyse volgde dat een koelplafond de oplossing was die aan alle technische en kwalitatieve randvoorwaarden voldeed, behalve aan de randvoorwaarde van marktconformiteit. Daarom is er uiteindelijk een systeem ontworpen dat met open koelplafonds werkt, zodat er naast straling ook een aanzienlijk aandeel convectie beschikbaar is. Belangrijkste voordeel van dit systeem is dat er reeds bij kleine temperatuurverschillen een zeer hoog vermogen beschikbaar is, waardoor het in hoge mate zelfregelend is. Dit laatste natuurkundige principe zorgde er voor dat er aanzienlijk bespaard kon worden op de benodigde regeltechniek, terwijl het hoge vermogen er voor zorgde dat er minder koelplafonds geïnstalleerd hoefden te worden. Resultaat is een zeer comfortabel systeem dat er voor zorgt dat het gebouw zich als een zwaar gebouw gaat gedragen wat resulteert in een beperkte installatie omvang, energiezuinigheid en natuurlijk een zeer comfortabel binnenklimaat. Een ander belangrijk technisch fenomeen is Maaswaterkoeling. Met behulp van een warmtepomp wordt ’s zomers gekoeld en ’s winters verwarmd. Hiermee worden twee doelen gediend: enerzijds is dit een zeer energiezuinige vorm van koelen en verwarmen en anderzijds is het hierdoor mogelijk het dak vrij van installaties te houden, waardoor de architectuur beter tot zijn recht komt.

Of je leven een succes is, weet je pas aan het eind

Water P. Hoogendoorn, Piet Hoogendoorn Sanitair installatie www.hoogendoornbv.nl

Architectuur en het gebruik van water Water is bij uitstek de levensbehoefte van ons allen. Sanitair Installatiebedrijf Hoogendoorn weet dit als geen ander. Binnen veel gebouwen in deze Architectuurstad hebben wij de watervoorzieningen en riolering geïnstalleerd. Tevens is er voor gezorgd dat hierin zowel blusvoorzieningen als Lege blusleidingen zijn voorzien. Hemelwaterafvoeren zijn als een gescheiden stelsel uitgevoerd en het regenwater wordt weer teruggegeven aan de rivier de Maas. Voor het bedrijf en haar medewerkers een lust om met deze pareltjes de architectuurstad leefbaar en veilig te maken.

050


Leer succes te herkennen en gebruik het

De Kathedraal van Zuid D.L. Tuinema, Derk AVR www.avr.nl

Nationale Staalprijs 1994 voor ‘De Kathedraal van Zuid’ Aan de Brielselaan in Rotterdam staat bij de Maastunnel een prachtig gebouw met een sierlijk gebogen metalen huid. Het gebouw is ontworpen vanuit de beweging van het daglicht en zijn schaduw over het gebouw. Ook de materialisering is daar onderdeel van, het reflecteert het licht en de kleur van het licht maximaal. Voor de architect toont dit gebouw aan dat, mits zorgvuldig vormgegeven, industriële gebouwen een aanwinst voor het stadsbeeld zijn. De architect Maarten Struijs zag zijn gebouw, waarin de afvalverwerkingsinstallatie van AVR is ondergebracht, in 1994 bekroond worden met de Nationale Staalprijs. Maar ook de OCE/BNA prijs 1994 voor industriële architectuur, The European Steel Award 1995 en de Runner-up Hylar Award 1995 (USA) vielen het project ten deel. Tenslotte kreeg het ontwerp een eervolle vermelding voor de Rotterdam Design Prijs 1994. Beeldend kunstenaar Lydia Schouten ontwierp in 1996 de rozenwand, die als terreinafscheiding dienst doet. Deze wand is meer dan een hek en geeft meerwaarde aan het complex en de openbare ruimte. Het ontwerp van de rozenwand is gebaseerd op tegenstelling; de koele, industriële omgeving van het afvalverbrandingterrein, tegenover een overdaad aan rozen. Lydia Schouten koos voor de roos, omdat deze bloem volgens haar symbool staat voor het maken van parfum. Parfum is op zijn beurt een middel, dat stank als het ware ‘verpakt’. De warme kleur van de rozen contrasteert op fraaie wijze met de esthetiek van het gebouw van de afvalverwerkingsinstallatie.

052


Succes komt goed uit NIEUWE LUXORTHEATER, ROTTERDAM

Theater ing. A.A.R.T. van Silfhout, Ruud BURGERS ERGON installatietechniek www.burgers-ergon.nl

Architectuur en theater BURGERS ERGON bv installatietechniek is gespecialiseerd in projecten op het gebied van werktuigbouwkunde en elektrotechniek, in de marktsegmenten gezondheidszorg, overheid en semi-overheid, commercieel vastgoed en high tech clean industrie. Actief op het gebied van nieuwbouw en renovatie. De zelfstandigheid van onze onderneming maakt een onafhankelijke en integrale aanpak mogelijk.

Kwaliteitszorg - BURGERS ERGON levert hoog gekwalificeerd werk en dit wordt gerealiseerd op een veilige en milieuvriendelijke wijze en conform het ISO-9001 en VCA** gecertificeerd zorgsysteem. - Regelmatig terugkerende gerenommeerde opdrachtgevers kunnen getuigen van onze klantvriendelijke en kwaliteitsgerichte bedrijfscultuur. BELVÉDÈRE, ROTTERDAM

De ontwikkeling van projecten in bouwteamverband wordt uitgevoerd door onze afdeling techniek en ontwikkeling. Gespecialiseerde activiteiten zijn onder andere: brandbeveiliging, beveiligingssystemen, telecom en meeten regeltechniek. Onderhoud en beheer: BURGERS ERGON heeft daartoe de groep technisch beheer ingericht die een centrale beleidsvoorbereiding en uniforme aanpak garandeert op het gebied van service en onderhoud. Ondersteuning en nazorg worden geleverd door onze service- en onderhoudsorganisatie die op iedere vestiging aanwezig is. Zij zijn sterk accountgericht en houden zich onder meer bezig met organisatieondersteuning, procesoptimalisatie en ‘total cost of ownership’. Naast het preventief onderhouden van installaties kan de service- en onderhoudsorganisatie onze opdrachtgevers zeven dagen per week een 24-uurs service bieden voor eventuele calamiteiten.

054


Als je anderen laat delen in je succes is de kans groter dat het aanhoud

Less is more R. van Ettinger, René - Vestigingsmanager Kropman BV Installatietechniek www.kropman.nl

Less is more De titel klinkt nog bescheiden, maar als we spreken en nadenken over architectuur in Rotterdam dan wordt er in eerste instantie aan bouwkunde gedacht. Toch neemt de installatietechniek een prominente rol in binnen de bebouwde omgeving. In sommige gevallen door niet op te vallen, maar in alle gevallen door haar werking ten aanzien van comfort, behaaglijkheid, functionaliteit, kleur en sfeer enzovoort. Soms wordt er in samenspraak met een architect wel naar de fysieke aanwezigheid gekeken van techniek. Goede voorbeelden hiervan in Rotterdam zijn de Openbare Bibliotheek en de Hogeschool Rotterdam aan de G.J. de Jonghweg. Kropman BV, een landelijk opererend installatiebedrijf, realiseert multidisciplinaire werken als het gaat om gebouwgebonden installaties. We doen dit in de marktsegmenten Utiliteit, Gezondheidszorg en Industrie. Voor het onderhoud aan deze installaties zijn wij door onze landelijke dekking in staat om snel en efficiënt service te verlenen. Een van onze vaste klanten is het hoofdkantoor van Fortis ASR aan het Weena te Rotterdam. Als we terugkomen op de titel van dit stukje en u kijkt naar de foto bij dit artikel, dan is hieruit op te maken dat één van onze kunsten is, het niet opvallen. Recent zijn door Kropman een Noodstroomaggregaat aangebracht en koelinstallaties voor de computerruimten zonder dat dit invloed heeft gehad op de uitstraling van het gebouw. Hierin zijn samenspraak tussen architect, adviseur en opdrachtgever essentieel geweest. Op deze manier kunnen we meewerken aan de architectonische ontwikkelingen binnen en buiten de stad Rotterdam. Door de beheersing van ons vakgebied proberen we door o.a. energiemanagement ook de kwaliteit en leefbaarheid in Rotterdam op een andere manier te waarborgen. Ook voor het energieverbruik geldt ‘Less is More’ bij uitstek. Binnenkort wordt aangevangen met de bouw van het Ronald McDonaldhuis naast het Sophia Kinderziekenhuis. Ook hier verzorgt Kropman de Werktuigkundige en Elektrotechnische installatie.

056


058


Succes is niet te koop, kopiëren blijft behelpen

Plug-and play ing. G.P.F. Postma, Gé Verhulst Klimaattechniek BV www.verhulst.com

Architectuur en haven een vanzelfsprekende schakel De Bolder, het nieuwe hoofdkantoor van Mammoet te Schiedam, is een zeer bijzonder gebouw. Niet alleen de vorm, een bolder, baart opzien; het hele project is van ontwerp tot realisatie uniek te noemen. Uniek door de bouw en uniek door het transport! Niet voor niets koos Mammoet voor de Ecostar* van Verhulst klimaattechniek, een plug-and-play luchtbehandelingscentrale met geïntegreerde koeltechniek die zorgt voor verwarming, koeling en ventilatie. De Bolder is volledig gebouwd in staal, met uitzondering van de betonnen verdiepingsvloeren. Wellicht het meest opzienbarende aan het project is dat het maar liefst tien verdiepingen tellende gebouw niet is gebouwd op zijn uiteindelijke locatie in Schiedam. In plaats daarvan is de Bolder compleet (inclusief installaties, bekabeling, ramen, etc.) gebouwd in een fabriekshal te Zwijndrecht. Een enorme besparing op de bouwtijd was het resultaat. Het maken van de fundering en het bouwen van het gebouw kon immers gelijktijdig plaatsvinden. En volledig onafhankelijk van de weersomstandigheden. Het complete – 2.500 ton wegende! – gebouw is vervolgens op transport gezet van Zwijndrecht naar Schiedam, waarbij het grootste deel van de tocht over het water heeft plaatsgevonden. In Schiedam is het kantoor op de fundatie geplaatst, voorzien van een aantal stalen kolommen en aangesloten op de nutsvoorzieningen. Razendsnel kon het gebouw in gebruik worden genomen: plug… and play! Deze modulaire manier van bouwen sluit naadloos aan bij de manier van werken van Verhulst Klimaattechniek. Ook de Ecostar* is volledig in de fabriek opgebouwd inclusief alle meeten regeltechniek. De luchtbehandelingscentrale met in dit geval een capaciteit van ca. 25.000 m3/uur is vervolgens in 2 delen getransporteerd naar Zwijndrecht. Daar hoefden slechts nog de twee delen te worden gekoppeld en een aantal leidingen worden aangesloten. Ook hier geldt: plug… and play!

060


Succes bij het nemen van risico’s

Stad van durf ing. H.J. van Oossanen, Erik Trane Airconditioning BV www.trane-airconditioning.nl

Rotterdam - stad van architectonische durf! Ik schrijf u dit stukje met een iets ongewone achtergrond. Dit, daar u doorgaans met de bouw en installatie wereld te maken zult hebben, terwijl ik een producent van klimaat installaties vertegenwoordig. U weet wel, die apparaten die bestaan uit metalen platen, buizen en draaiende ventilatoren. U kent ons geluid, weet hoe we er uit zien, en voelt dit vast als een soort gedwongen huwelijk, daar we niet bepaald in uw ontwerp passen – maar zorg moeten dragen voor een gezond en productief klimaat. Doorgaans komen wij de wens tegen om de techniek in een pand ‘weg te poetsen’. Er is een parallel met de mens. Daar waar de mens het meest geciviliseerd is, wordt de pracht van het lichaam verhuld in een modegevoelig omhulsel. Volkeren echter die het verst weg staan van die civilisatie, zien in het uiterlijk van de mens niets om zich voor te schamen. En halen hiermee de National Geographic! Ik roep u op om eens kritisch naar onze vooruitgang te kijken. In Rotterdam, het voorbeeld op dit gebied, zijn er gelukkig uiterst interessante voorbeelden van durf in de spagaat van architectuur en techniek. Wie kent de bibliotheek niet – bekend onder andere vanwege de gedurfde integratie van luchtkanalen aan de gevel. Of de gebouwen van het Rotterdams Dagblad, langs de A15 bij Charlois. Daar staat de techniek in de avond zelfs in de schijnwerpers – een prachtig voorbeeld van integratie, in dit geval in de industriële omgeving. Als laatste noem ik uw eigen Nederlands Architectuur Instituut. Ook hier is de techniek op het dak gedurfd geïntegreerd in het ontwerp van het gebouw. U ziet, techniek en architectuur mogen samen gaan, en geven vaak een extra dimensie aan een ontwerp, mits er voldoende durf is om dit op een of andere manier uit te buiten.

062


Succes hangt in belangrijke mate af van de mensen om je heen

Bijzonder R. van der Poel, Rien - Accountmanager WTH Vloerverwarming & -koeling www.wth.nl

Bijzonder Rotterdam Als leverancier van vloerverwarming en koelingssystemen zijn wij gevraagd onze bijdrage te leveren om Rotterdam te maken tot Architectuurstad 2007. Bijvoorbeeld aan een optimaal binnenklimaat voor aansprekende projecten zoals Hogeschool Inholland. Hogeschool INHOLLAND is een ambitieuze instelling voor hoger onderwijs in de Randstad. Een bruisende leer- en werkgemeenschap met een schaal die voor studenten herkenbaar en prettig is. Daarnaast zijn wij ook verantwoordelijk geweest voor ontwerpen en leveren van de vloerverwarming van het Luxortheater wat naast zijn geweldige uitstraling een bron van kunst en cultuur is.

064


Succes werkt verslavend

Durven J.J.C. Fontijne, Carl Stadstoezicht Gemeente Rotterdam Vastgoed www.stz.rotterdam.nl

Rotterdam Durft Ook in het jaar van de architectuur staat een bereikbare stad hoog op de Rotterdamse politieke agenda. Stadstoezicht zorgt voor een bereikbare stad door het reguleren van de parkeerdruk en het exploiteren en beheren van parkeervoorzieningen. Architectuur speelt zich niet alleen af boven het maaiveld, ook onder het maaiveld zijn in het oog springende staaltjes van architectuur te vinden zoals bijvoorbeeld in de parkeergarages. Een bezoek aan een van de onlangs gerenoveerde parkeergarages laat een prachtig en vooral functioneel gebruik van kleur zien. In samenwerking met een externe ontwerper is een eenduidig gebruik van functionele kleuren en een eenduidig bewegwijzeringsysteem voor alle Gemeentelijke door Stadstoezicht geëxploiteerde openbare parkeergarages tot stand gebracht. De renovatie van de parkeergarages is zo goed als afgerond. De bewegwijzering verbindt de ondergrondse structuur met de bovengrondse infrastructuur en staat borg voor een helder way finding people systeem. Carl Fontijne is Hoofd Beheer bij Stadstoezicht en verantwoordelijk voor het beheer van ‘on street’ en ‘off street’ parkeervoorziening in Rotterdam.

066


Deel uw succes... dat verrijkt uw succes

Bouwheer ing. W. van den Adel, Willem Gemeentewerken afd. Gebouwen Advies

Architect is de bouwheer Maarten Struijs heeft als Architect van Gemeente werken Rotterdam in het verleden aan vele indrukwekkende projecten gewerkt waarvan Hartelkering, het windscherm bij het Calandkanaal, de rookgasreiniger, de metrostations Beurs en Tussenwater en de ondergrondse stations van RandstadRail tot de meest bekende voorbeelden behoren. Deze zijn samengevat in een Boek. Maarten 25 jaar architect van Gemeentewerken Rotterdam. Namens Gemeentewerken Rotterdam is de heer van de Adel op persoonlijke titel lid van de business club waarin hij kennis en visie verspreid van Gemeentewerken Rotterdam in diversen projecten.

068


Op dezelfde wijze optreden leidt niet altijd tot succes Doorsnede

Havenstad S.T.de Boer, Sijtze - Adjunct directeur Royal Haskoning - Divisie Gebouw Installaties www.royalhaskoning.com

Rotterdam havenstad! Scheepvaartcollege met maritiemkarakter Het scheepvaart en Transportcollege op de Lloydpier in Rotterdam ziet er eerder uit als een haven- kraan dan een typisch schoolgebouw. Door het twintig meter uitkragend congrescentrum aan de top heeft de toren een markante vorm. Neutelings Rietdijk Architecten te Rotterdam, die staan voor de architectuur, heeft een verticale school van veertien verdiepingen ontworpen. Het gebouw bevat een honderdtal lokalen voor theorie en praktijk zoals computerzalen, practica, werkplaatsen, leslokalen, auditoria en een veelsoortige simulatoren. De klaslokalen zitten niet naast maar boven elkaar en worden met elkaar verbonden via roltrappen i.p.v. gangen. Als een student zich hier door laat vervoeren ervaart hij dezelfde beleving als wanneer hij in een duikboot omhoog of omlaag gaat. Naast de onderwijsvoorzieningen is er ruimte voor kantoren, een conferentiecentrum, een restaurant, een kantine, een café en een sport- en fitnesscentrum. Het is een complex gebouw met een esthetisch verantwoord geïntegreerd installatieconcept waar leerling en bedrijf elkaar ontmoeten in een uitnodigende omgeving. De ideale ligging in het havengebied versterkt deze aantrekkingskracht. Met het bedrijfsleven worden goede contacten onderhouden, wat de overgang of combinatie van leren en werken versterkt. RTB van Heugten is sindsmedio 2005 onderdeel van Royal-Haskoning, het ontwerp van de technische installaties en het logistieke concept is van de divisie gebouwinstallaties van Royal-Haskoning te Rotterdam.

070


Succes moet je maken

Energie J.W. van Drie. Gedrie www.g3consultancy.nl

Energie, Architectuur en Stedebouw Tussen de rivier De Rotte en de snelweg A20 ligt een nieuwbouwwijk die bestaat uit 860 woningen. Ontwikkeld binnen het kader van het THERMIE programma van de Europese Gemeenschap. Dat wil zeggen dat ontwerp, uitvoering en beheer aan bijzondere maatregelen moeten voldoen die bijzondere energie- en milieuprestaties verzekeren. Nieuw-Terbregge is een van de 8 geselecteerde projecten in Europa. In opdracht van het energiebedrijf ENECO heeft Gedrie Consultancy een bijdrage geleverd door alle duurzame energiesystemen, zoals combinaties van warmtepompen, warmte-kracht-koppeling (WKK), zonlichtenergie, enz. als turnkey project te ontwerpen, uit te besteden en te coördineren.

072


074


Doe wat je leuk vindt, daar ligt je succes

Thuis in de stad A. Rongen ARCH.AVB-BNA, André Royal Haskoning Architecten www.royalhaskoning.com

Thuis in de stad De Stad is voor veel mensen de plek waarin het leven zich afspeelt. Hier wordt gewoond en gewerkt, gewandeld, gewinkeld, gespeeld en feest gevierd, maar ook verdriet geleden. In de stad worden kinderen geboren, er ontstaan vriendschappen, relaties, en worden mensen oud. Op dezelfde manier als de mensen verschillende verbanden aangaan, bijv. op het werk, met familie, met het gezin, op de sportvereniging etc., kan de stad gezien worden als een netwerk van sociale en fysieke verbanden. Door de vergrijzing verandert de bevolkingssamenstelling en de behoefte aan zorg. De stad lijkt niet in staat deze zorgbehoefte in zich op te nemen, met als gevolg dat veel ouderen de stad verlaten. Hierbij verliezen ze ook het merendeel van hun sociale verbanden en netwerken, van (oud)collega’s en vrienden tot de dagelijkse wandeling door het park. Door het ouder worden ontstaat zo een abrupte overgang naar een totaal ander leven, een leven wat gekenmerkt wordt door de behoefte aan zorg en het verlies van oude verbanden. De zorginstelling De sterk toenemende vergrijzing heeft ook als gevolg dat de druk op de zorginstellingen enorm is toegenomen. De reactie hierop is een sterke nadruk op efficiency en rationalisatie. Door de hospitalisering van de zorginstellingen wordt ouderdom steeds meer een synoniem met ziekte, met iets wat moet worden bestreden. Ouderdom wordt als een probleem beschouwd, terwijl het een logisch onderdeel van het leven in de stad zou moeten zijn.

076


Ervaring, inzicht, het zijn geen succesgaranties Fascinatioboulevard, Rotterdam Architect: Marcel van der Schalk Architecten

Creatief

Huurder: KPMG

A.L.Th. van Leeuwen, André - Commercieel manager ATH techniek BV

Eigenaar: KFN (Kantoren Fonds Nederland) Omvang: 25.000 m2 kantoor - 14.000 m2 garage Bouwtijd: 100 weken

www.ath.nl

Hoogte: 53 m - 13 en 10 verdiepingen Inlichtingen bij: Slavenburg, Rivium Boulevard 222, telefoon 010-4260100 Elektrotechische Installatiewerkzaamheden

Creatieve architectuur

verzorgt door ATH techniek BV Amsterdam, telefoon 020-5670700

Langs de A16 bouwt Slavenburg op dit moment een spectaculair nieuw kantoorpand voor onder andere KPMG.Het gebouw bestaat uit twee beuken die verbonden zijn door middel van een gigantisch atrium. Het gebouw heeft een lichte, transparante uitstraling door de grote hoeveelheid glas. Daarnaast zijn alle gevels gekromd, wat voor een fascinerende effect zorgt wanneer je er als automobilist langs rijdt. Tijdens dit project zijn verschillende nieuwe methodes ingezet die het gebouw en het bouwproces kunnen optimaliseren. Er is een productendatabase ontwikkeld die de klant visueel ondersteunt in het maken van product keuzes. Ook is er een programma gebruikt om het gebouw 4-dimensionaal te modelleren. Dit geeft inzicht in zowel de ruimtelijke als de werkelijke tijdsopbouw van het gebouw. Hierdoor kunnen in een vroeg stadium problemen gesignaleerd en opgelost worden. Tevens is er een lca (life cycle assessment) toegepast op het gebouw. Er wordt een building information model opgezet waarin alle informatie van het gebouw besloten ligt. Hierin wordt duidelijk gemaakt hoe bepaalde ontwerpkeuzes de energieprestatie van het gebouw beïnvloeden

078


Des te groter het succes, des te langer de voorbereiding

De Schie S. Mast, Steven Smits van Burgst www.smitsvanburgst.nl

Ontwerpen is inpassen, dit geld zeker voor landmark gebouwen. Een zorgvuldig ontwerp vraagt aandacht voor zowel esthetische als technische aspecten. Zeker voor een gebouw als de Penitentiaire Inrichting “de Schie”, waar Smits van Burgst diverse aanpassingen en uitbreidingen realiseert, nemen wij bijvoorbeeld het beveiligingsconcept mee als onderdeel van het ontwerp. Alleen dan is het mogelijk om voor een project als dit een integraal ontwerp te maken. Het gebruik van gebouwsimulatie als ontwerpondersteuning zorgt ervoor dat mogelijke probleemgebieden in een vroeg stadium nader onderzocht kunnen worden. Hiermee kunnen later optredende dure, verrassingen voorkomen worden. Bijvoorbeeld, voetgangercomfort draagt bij aan de kwaliteit van een gebouw, al is het niet direct zichtbaar. Voorkomen is in deze beter dan genezen zeker als de huidige mogelijkheden (zoals simulaties) hiertoe wezenlijke oplossingen bieden. Zo kan het oorspronkelijk karakter van een landmark zo veel mogelijk behouden blijven.

080


Op dezelfde wijze goed doen leidt niet vanzelfsprekend voor ieder tot succes

Groeibriljant G.H. Gerritsen, Gerrit Wolter & Dros groep www.wolterendros.nl

Architectuur een edelsteen Consumentgericht bouwen met klantenpanels Smalle steegjes, een ommuring met boogpoorten, hofjes met een fontein, sierlijke ornamenten, verfijnd mozaïek en kleurrijke gevels: mediterrane tintjes in een Hollands klimaat. Geen fata morgana, maar een staaltje consumentgericht ontwikkelen en bouwen in de Rotterdamse wijk Bospolder. Hier verrijst Le Medi, een nieuw wooncomplex niet alleen voor onze Marokkaanse medeburgers, maar vooral voor mensen die bijzonder willen wonen. Le Medi, schoolvoorbeeld van consumentgericht bouwen, is ontwikkeld door Geurts & Schulze Architecten. De ontwikkelende bouwer van Le Medi, ERA Bouw, heeft zich begin jaren negentig bewust toegelegd op consumentgericht ontwikkelen en bouwen. Kenmerkend voor deze vorm van bouwen is de scheiding van drager en inbouwpakket, mogelijk dankzij de tunnelgietbouwmethode. Hierdoor wordt de ruimte vrij indeelbaar. De focus ligt op het ontwikkelen en bouwen voor doelgroepen op basis van leefstijlen die worden vertaald naar gewenste woonconcepten. Steden versterken Stedelijke vernieuwing is een speerpunt. De woonkwaliteit in de binnenstedelijke gebieden is, zowel in technisch als sociaal opzicht, onvoldoende. Er is teveel van hetzelfde, te weinig differentiatie. Daarnaast is er sprake van conflicterende leefstijlen en moet de woningvoorraad beter aansluiten bij de vraag. Consumentgericht bouwen is dan de oplossing. Hiermee kunnen we steden versterken. Steden spelen een belangrijke rol bij de emancipatie van mensen en bij culturele en economische vernieuwing. Dat zijn de motoren van de beschaving. Het gaat enerzijds om transformaties van oude havengebieden en bedrijventerreinen tot moderne woon- en werkgebieden, zoals de Kop van Zuid in Rotterdam of de Drechtoevers in Dordrecht. En anderzijds om het herstructureren van naoorlogse woonwijken, zoals de Bijlmer in Amsterdam, Zuilen in Utrecht of Bospolder in Rotterdam.

082


Een spannend proces Consumentgericht ontwikkelen en bouwen is zeker niet alleen geschikt voor het hoogste woonsegment. Dat bewijst een project als Le Medi, maar ook andere projecten die worden gerealiseerd in samenwerking met woningbouwcorporaties. Er is geen draaiboek want elk project is anders. Succesvol consumentgericht bouwen is juist het resultaat van jarenlange ervaring. De ene keer is de doelgroep bekend en kun je gelijk aan de slag. De andere keer is het uitgangspunt een programma van eisen waarbij je nieuwe doelgroepen moet gaan opzoeken die toegevoegde waarde bieden voor de wijk. Op basis van onderzoek naar doelgroepen en leefstijlen worden keuzes voorbereid en met behulp van klantenpanels keuzepakketten en woonconcepten verder ontwikkeld. Een spannend proces. De weg ernaar toe is altijd anders, maar het resultaat blijft steeds hetzelfde: dankbare en enthousiaste bewoners die vanaf de eerste dag wonen in een wijk met een sterke, sociale samenhang. Samen met de bewoners woningen ontwikkelen mondt in een enkel geval zelfs uit in samen bouwen. Zo wordt de mozaïekpoort van Le Medi gebouwd samen met de huidige en toekomstige bewoners, lokale ondernemers en zogeheten tweede kans jongeren. Mensen leren elkaar zo snel kennen en leggen hiermee de basis voor een prettige samenleving. In 2005 is de mozaïektoegangspoort voor het wooncomplex Le Medi in de wijk Bospolder in Rotterdam benoemd tot Groeibriljant. De combinatie Le Medi, bestaande uit Com.wonen, ERA Bouw en Woonbron, ontving van de gemeente Rotterdam een subsidie voor het realiseren van een mozaïek in de toegangspoort van Le Medi. Het mozaïek van zeventig vierkante meter is ontworpen door Arno Coenen in samenwerking met The Mothership.

Geld kan je genoeg hebben, ervaring niet

Binnenmilieu M. Brouwer, Martin - Algemeen directeur Bergschenhoek Luchtcomfort www.m.brouwer@ihb

Onder de rook van Rotterdam is het bedrijf gevestigd, gelijk aan de plaatsnaam Bergschenhoek. Meer dan 50 jaar actief in de ventilatie branche, en nauw betrokken al die jaren bij diversen projecten tot verbetering van het binnen klimaat, in en buiten de stad Rotterdam. Het bedrijf levert completen luchtcomfort systemen, van ventilator tot en met de roosters, en met alles wat daar tussen zit. In de afgelopen 50 jaar hebben er veel veranderingen plaatsgevonden, op allerlei gebieden, ook nu nog vinden er ontwikkelingen plaats om systemen te bedenken om het binnen milieu op een hoog niveau te houden. Trends en ontwikkelingen zullen daar in verder gaan om de kwaliteit, comfort en gezondheid van onze woon- en werkomgeving te verbeteren om deze te waarborgen.

084


Van je omgeving leren kost niets en haalt de kans op succes dichterbij

Kans TREND 21 Commissie onderwijs en vernieuwing www.trend21.nl

Trend 21 geeft architectuur een kans Doordat de leden van Trend 21 een brede vertegenwoordiging zijn van de algehele bouwkolom in Nederland, bestaande uit opdrachtgevers eindgebruikers, architecten, adviseurs, installateurs en leveranciers is het mogelijk om een brede ondersteuning te bieden. Jonge ambitieuze mensen die hun ideeën en of projecten in de bebouwde omgeving willen voorleggen aan onze vereniging zullen waar mogelijk worden ondersteund in de mate van algehele, technische en financiële haalbaarheid. Een mooi voorbeeld hiervan is het hoogstaand afstudeerproject van Ivanka Hendriks, studente, tweede fase retail design & communicatie aan het Piet Zwart instituut te Rotterdam. Ivanka heeft de plek van de Leuvehaven in Rotterdam rond het Maritiem Museum onderzocht. Het idee is om naast de bestaande Koop Goot en de Museum Goot een Leisure Goot te introduceren. Een ambitieus maar zeker ook een spraakmakend project wat Rotterdam, in haar allure van Architectuurstad 2007, niet zou misstaan. Door de brede ervaring en vele praktijkvoorbeelden van gerealiseerde projecten binnen onze vereniging zijn wij in staat op eenvoudige wijze deze ideeën te toetsen en te ondersteunen. Van belang zijn hierbij de maatschappelijke relevantie, de technische en financiële haalbaarheid maar zeker de energetische consequenties. Een aspect dat mede gezien de toenemende globalisering en de daarmee gepaard gaande opwarming van de aarde een Trend breuk mag worden genoemd.

086


Waar zullen deze verandering toe leiden? Uiteindelijk zal de markt veranderen van een vraaggestuurde naar een aanbodgestuurde markt. Hoe zou deze aanbodgestuurde markt moeten werken? Even wat voorbeelden: bij het kopen van een overhemd wordt er geen specificatie en risicoanalyse gemaakt en er vind zeker geen aanbesteding plaats. Er wordt gekozen uit het assortiment van de aanbieder en de bijhorende prijs wordt zonder te onderhandelen betaald. Zelfs bij een hypotheek die vaak voor een periode van 30 jaar wordt vastgelegd, wordt gekozen op aanbod. Wilt u een kapitaalverzekerde of een levensverzekerde hypotheek, de randvoorwaarden met de bijbehorende prijs worden door de aanbieders bepaald Als dit wordt doorgetrokken naar de bouwmarkt ontstaat het volgende: stel de markt vraagt om politiebureaus. Op dat moment zou er een aanbod moeten komen van aanbieders die een uiterst modern, veilig en energetisch verantwoord politiebureau te koop hebben. Dit ontwerp komt niet vanuit een catalogus waarin de uiteindelijke vorm al vaststaat, niet uitsluitend als een prestatiecontract en is zeker geen vaststaande standaard. Nee, een politiebureau dat virtueel gepresenteerd wordt en waarin alle uiteindelijke vormen nog kunnen worden gekozen. Er is dan behoefte aan inventieve partijen die in staat blijken te zijn om zulke aanbiedingen te doen. Deze aanbieding moet ook dusdanig interessant zijn dat de koper de prijs wil betalen die de verkoper heeft bepaald. Op dit moment is dit nog moeilijk voor te stellen en zal de markt nog een flink aantal stappen moeten zetten, maar de eerste ontwikkelingen vinden al plaats. Iedere organisatie die deze toekomstvisie ondersteunt en een bijdrage levert aan de vorming en ontwikkeling van de nieuwe generatie ondernemers, zal uiteindelijk een belangrijke plaats innemen in de bouwsector van de toekomst…

088


Trend 21 In de huidige economie wordt kennis steeds belangrijker. Op dit gebied ziet Trend 21 dan ook een belangrijke rol voor zichzelf weggelegd, namelijk het overdragen van de opgebouwde kennis. Deze kennisoverdracht kan plaatsvinden in het uitgebreide netwerk van de vereniging, maar ook door het regelmatig organiseren van lezingen en workshops. Daarnaast wil Trend 21 jonge ambitieuze mensen ondersteunen in hun scholing en ontwikkeling. In dit kader is het Platform Onderwijs en vernieuwing opgestart. Nieuwe generaties blijken steeds weer de wereld te verrijken en verder te ontwikkelen. Bedreigingen worden uitdagingen. Trend 21 probeert deze jonge mensen te stimuleren en gebruikt de ontwikkeling van Rotterdam city of Architecture als metafoor.

Visie Trend 21 Trend 21 is een businessclub, ontstaan uit contacten in de verschillende disciplines in de bouw. De vereniging is in 1994 opgericht met als doel om in netwerkverband tot een multidisciplinaire benadering te komen van ontwikkelingen in de technische en economische wereld van de gebouwde omgeving. Netwerken was en is van groot belang in het zakendoen. Het bevordert informatie-uitwisseling en signalering van trends, waardoor scherper kan worden ingespeeld op veranderingen en vernieuwingen. Het helpt bedrijven en instellingen hun continuïteit te waarborgen. Trend 21 is een vereniging van personen die direct of indirect betrokken zijn bij de initiatiefneming, de realisering en het beheer en exploitatie van gebouwen en haar installaties. Door bijeenkomsten, lezingen en andere activiteiten is Trend 21 de verbindende schakel tussen al deze disciplines. De huidige, traditionele manier van bouwen, wordt gekenmerkt door de grote spreiding van de verschillende disciplines en vooral door een slechte afstemming van deze activiteiten, welke voornamelijk gericht zijn op het maken van zo min mogelijk kosten. Dit resulteert in een verticale bouwkolom waar een ieder op zijn eigen eiland zit. De gevolgen hiervan spreken voor zich, zoals meerwerken, budget- en tijdoverschrijdingen. Een ander kenmerk van de bouw is dat het een vraaggestuurde markt is binnen de wereld waarin we leven, wonen, werken en recreëren. Elk onderdeel wordt gespecificeerd tot in detail, het wordt aan alle risico analyses onderworpen en het wordt uitbesteed aan diegene die het voor de laagste prijs wil realiseren. Bij deze manier van werken wordt er niet of nauwelijks naar alternatieven gekeken. De uiteindelijke realisatie fase speelt zich af tussen kwaliteitscontroles en het gevecht om meerwerk. De opdrachtgever verwacht dat zijn aanvullende wensen, die worden verkregen door meer inzicht tijdens de bouw, bij de initiële prijs zijn inbegrepen. Hij of zij is immers gebonden aan het voorhanden zijnde budget en eenieder heeft zich dat maar te realiseren. Daarnaast is de uitvoerende partij constant bezig zich als advocaat te gedragen door alle maar mogelijk voordoende onduidelijkheden als meerwerk binnen te slepen. Dit om zijn uiterst lage inschrijfprijs positief te kunnen compenseren. De markt is op het moment onderhevig aan veranderingen. Dit gebeurt langzaam maar deze trend zal zich in de toekomst voortzetten.

090


Welke veranderingen ziet Trend 21 in de markt en waarnaar zullen ze leiden? De verticale bouwkolom is langzaam maar zeker steeds horizontaler aan het worden en dit brengt een nieuwe manier van bouwen met zich mee. Het doel van het gebouw komt steeds centraler te staan bij het ontwerp. Daarnaast zijn termen als exploitatiekosten, duurzaamheid, energieverbruik, milieubelasting en de mogelijkheid tot functieverandering erg belangrijk geworden. Deze eisen komen deels uit de markt zelf maar komen ook voort uit maatschappelijke dwang. Denk hierbij onder andere aan de ‘global warming’ en het tekort aan fossiele brandstoffen waardoor de vraag naar nieuwe innovatieve oplossingen vanuit de maatschappij steeds groter wordt. Deze nieuwe opzet houdt in dat er vanaf de ontwerpfase tot en met de exploitatiefase samengewerkt moet worden door alle betrokken partijen. Tot deze partijen behoren ondermeer de opdrachtgever, de architect, de adviseur, de aannemer, de installateur en de leverancier en niet te vergeten de eindgebruiker. Deze samenwerking zal, op basis van architectonische uitgangspunten, volledig zijn afgestemd op de eisen en wensen van de opdrachtgever. Daarbij wordt deze manier van werken zelfs noodzakelijk wil Nederland zijn concurrentiepositie niet verliezen ten opzichte van het buitenland, waar deze wijze van bouwen al verder ontwikkeld is. De gedachte achter deze opzet is dat een project alleen optimaal gerealiseerd kan worden als alle partijen op basis van gelijkwaardigheid en in te brengen expertise vanaf de ontwerpfase bij het project worden betrokken. Dit wordt ook wel Integraal Ontwerpen (en uitvoeren) genoemd. Het is vanzelfsprekend dat hierbij de wensen van de klant voorop staan, tegen zo laag mogelijke kosten. Alleen moet bij deze kosten niet alleen aan de initiële investeringskosten gedacht worden maar ook aan de exploitatiekosten. Het doel hiervan is het zo laag mogelijk houden van de ‘Total Cost of Ownership’. Door de invoering van deze nieuwe manier van bouwen kunnen omgeving, voorziening en comfort als één product aan de opdrachtgever aangeboden worden. Deze ontwikkeling zal wel moeten leiden tot een rolverandering bij de spelers in de bouwkolom en tot een betere samenwerking binnen en buiten deze organisaties. De veranderingen zullen niet van de één op de andere dag gerealiseerd worden, maar zijn noodzakelijk om een belangrijke rol te kunnen blijven spelen in de steeds verdere globalisering van de bouwsector.

092


Deelnemers Leverancier

Installateur

Adviseur

Bouw- en installatie management

Eindgebruiker

Bezoeker Trend 21

Bergschenhoek Luchtcomfort Postbus 45, 2560 AA Berkel & Rodenrijs Boterdorpseweg 10, Bergschenhoek www.ihb.nl

A. de Jong Installatietechniek BV Postbus 5, 3100 AA Schiedam ‘s-Gravelandseweg 390, Schiedam www.dejong.nl

De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV Westblaak 35, 3012 KD Rotterdam www.blaay.nl

BMI Beheer Management Installatietechniek Park Leeuwenberghlaan 22, 2267 BN Leidschendam www.b-m-i.demon.nl

AVR Postbus 1120 3180 AC Rozenburg Professor Gerbrandyweg 10, Rotterdam Botlek www.avr.nl

Beurs World Trade Center Postbus 30099, 3001 DB Rotterdam www.wtcrotterdam.nl

Carrier Holland Heating BV Postbus 159, 5140 AD Waalwijk Zanddonkweg 1, Waalwijk www.carrier.nl

ATH techniek BV Postbus 12034, 1100 AA Amsterdam Z-O Hondsrugweg 50, Amsterdam www.ath.nl

Deerns raadgevende ingenieurs BV Postbus 1211, 2280 CE Rijswijk Fleminglaan 10, Rijswijk www.deerns.nl

EGM architecten BV Postbus 21301, 3001 AH Rotterdam Schiekade 101, Rotterdam www.egm.nl

Carrier Nederland BV Divisie Airconditioning Postbus 151, 2394 ZH Hazerswoude Rijndijk Rijndijk 141, Hazerswoude Rijndijk www.carrier.nl

Hoogendoorn Sanitair installatie Postbus 137, 3440 AC Woerden Jan Kriegestraat 7, Woerden www.hoogendoornbv.nl

DHV BV Postbus 2031, 1500 GB Zaandam Korte Hogendijk 4, Zaandam www.dhv.com

Gedrie Energy & Property Consultants Postbus 1015, 2920 BA Krimpen aan den IJssel Haringvliet 84, Rotterdam www.g3consultancy.nl

Imtech Maintenance, Utiliteit Noord West Postbus 24002, 2490 AA Den Haag Oude Middenweg 11, Den Haag www.imtech.nl

Intechno Ingenieursburo Plesmanweg 56, 3905 KZ Veenendaal www.intechno.nl

Navos klimaattechniek BV Kleveringweg 20, 2616 LZ Delft www.navos.nl Remeha BV Postbus 32, 7300 AA Apeldoorn www.remeha.nl Trane Airconditioning BV Postbus 58, 3760 AB Soest Koningsweg 4, Soest www.trane-airconditioning.nl

Kropman BV Installatietechniek Postbus 88, 2990 AB Barendrecht Oslo 20, Rijswijk www.kropman.nl Mampaey installatie bedrijven Postbus 77, 3300 AB Dordrecht Wieldrechtseweg 30, Dordrecht www.mampaey.nl

Verhulst Klimaattechniek BV Postbus 47, 5140 AA Waalwijk Elzenweg 5, Waalwijk www.verhulst.com

Wolter & Dros Postbus 47 3800 AA Amersfoort Amsterdamseweg 53, Amersfoort www.wolterendros.nl WTH Vloerverwarming & -koeling Postbus 491, 3300 AL Dordrecht Mijlweg 75, Dordrecht www.wth.nl

094


Kontek Engineering Wilhelminapark 17, 2342 AD Oegstgeest www.kontek.nl RTB van Heugten BV a company of Royal Haskoning Postbus 84103, 3009 CC Rotterdam Bongerd 2, Capelle aan den IJssel www.van-heugten.nl L & A Real Estate Services BV Postbus 12015, 3004 GA Rotterdam Sydneystraat 154, Rotterdam www.ina.vg Smits van Burgst Baron de Coubertinlaan 8 2719 EL Zoetermeer www.smitsvanburgst.nl

Kontek Architecten en Ingenieursbureau BNA Wilhelminapark 17, 2342 AD Oegstgeest www.kontek.nl L & A Real Estate Solutions BV Postbus 12015, 3004 GA Rotterdam Sydneystraat 154, Rotterdam www.ina.vg Royal Haskoning Architecten Postbus 705, 3000 AS Rotterdam Heer Bokelweg 145, Rotterdam www.royalhaskoning.com

Gemeentewerken Rotterdam afd. Gebouwen Advies Postbus 6633, 3002 AP Rotterdam Galvanistraat 15, Rotterdam ING Real Estate Investment Management Postbus 90463, 2509 LL Den Haag www.ingrealestate.com Koninklijke KPN NV Postbus 30207, 2500 GE Den Haag Binckhorstlaan 131, Den Haag www.kpn.com

Rijksgebouwendienst Directie Advies en Architecten Postbus 20952, 2500 EZ Den Haag Rijnstraat 8, Den Haag www.vrom.nl Stadstoezicht Gemeente Rotterdam Vastgoed Postbus 750, 3000 AT Rotterdam www.stz.rotterdam.nl

GP&M binnenklimaat Keucheniusstraat 432, 3038 SK Rotterdam

Inhoud

Voorwoord Beurs-World Trade Center, Jolande Huijers Raakvlakken Wolter & Dros groep, Gerrit Gerritsen De Delftsche poort Navos klimaattechniek BV, Ronald de Vos Delftse Poort Carrier Nederland BV, Divisie Airconditioning, Corné Wille Beeldbepalend ING Real Estate Investment Management, Henk van Vliet Onopvallend Imtech Projects, Utiliteit Noord West, Ton Huijbens Villa Welgelegen Rijksgebouwendienst Directie Advies en Architecten, Fred Balster Het postkantoor Koninklijke KPN NV, Wout Gerritsen Huis Sonneveld De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV, Leo de Ruijsscher Van Nelle Remeha BV, Arthur van Schayk Het Lijnbaancentrum GP&M binnenklimaat, Lert Fontein Ter Meulen DHV BV, Loek van Houten Uitstraling A. de Jong Installatietechniek BV, Mart Mosterd Gebouwde omgeving EGM architecten BV, Rob van Erk De vooruitgang intechno Ingenieursburo, Gerard Tesselaar Visie en passie Kontek Architecten en Ingenieursbureau, A. Visser Gezondheid RTB van Heugten BV a company of Royal Haskoning, Sijtze de Boer Comfort en functionaliteit BMI Beheer Management Installatietechniek, Ton van Wijlen Lucht Carrier Holland Heating BV, Theo Kramer Warm of koud Mampaey installatie bedrijven, Robbert Boset Nieuwe skyline L & A Real Estate Solutions BV, Loek Langezaal Innovatie Deerns raadgevende ingenieurs BV, Marcel Schellekens Water Hoogendoorn Sanitair installatie, Piet Hoogendoorn De Kathedraal van Zuid AVR, Derk Tuinema Theater BURGERS ERGON installatietechniek, Ruud van Silfhout Less is More Kropman BV Installatietechniek, René van Ettinger Plug and play Verhulst Klimaattechniek BV, Postma Stad van durf Trane Airconditioning BV, Erik van Oossanen Bijzonder WTH Vloerverwarming & -koeling, Rien van der Poel Durven Stadstoezicht Gemeente Rotterdam Vastgoed, Carl Fontijne Bouwheer Gemeentewerken Rotterdam afd. Gebouwen Advies, Willem van den Adel Havenstad RTB van Heugten BV a company of Royal Haskoning, Sijtze de Boer Energie Gedrie Energy & Property Consultants, Willem van Drie Thuis in de stad Royal Haskoning Architecten, André Rongen Creatief ATH techniek BV, André van Leeuwen De Schie Smits van Burgst, Steven Mast Groeibriljant Wolter & Dros groep, Gerrit Gerritsen Binnenmilieu Bergschenhoek Luchtcomfort, Martin Brouwer Kans Trend 21, Commissie onderwijs en vernieuwing Visie Trend 21, Leo Theo en Rob Samenstellers

096


Colofon Uitgave van TREND21. Redactie en coördinatie: Leo de Ruijsscher, Rob Steine en Gerard Buskop Vormgeving: Coks Prins (EGM Architecten) Coverfoto: Paul Martens, Rotterdam www.fotopaulmartens.nl Zwartwit sfeerbeelden: Evert van Reijswoud (EGM Architecten) Drukwerk: VanderHeym, Capelle a/d IJssel

TREND2 1. Rotterdam - stad van de architectuur TREND21 staat voor een brede vertegenwoordiging. van de algehele bouwkolom in Nederland,

Recommend Documents