Toets Cova 2S Hogeschool van Amsterdam
Naam:
Lauri Linn Konter
Studentnr.:
500642432
Klas:
LV12-2E2
Opleiding:
HBO – Verpleegkunde
Vak:
COVA 2S
School:
Hogeschool van Amsterdam
Stageplaats:
Amethist verslavingszorg Almere
Stageperiode:
06/02/2012 – 28/06/2013
Werkbegeleider: Wim Goertzen Docentbegeleider: Yvonne van Marle
Inhoudsopgave
Inleiding
Blz: 3
Reflectieverslag bijeenkomsten 1,2 en 3
Blz: 4
Gekozen thema
Blz: 5
Casus
Blz: 6
Literaire toevoeging
Blz: 8
Feedbackformulier
Blz: 10
Ingevuld feedbackformulier werkbegeleider
Blz: 11
Ingevulde feedbackformulieren medestudenten
Blz: 14
Reflectieverslag gesprek
Blz: 19
Bronvermelding
Blz: 21
2
Inleiding Tijdens de stage in het 2de jaar van HBO-Verpleegkunde krijgen de studenten te maken met het vak Communicatieve vaardigheden 2S. In deze lessen wordt ingegaan op gespreksvaardigheden die ingezet kunnen worden bij verschillende situaties die zich voor kunnen doen op stage. Vooral op zingeving gebied. Zo worden ze zich meer bewust van hun non-verbale en verbale kwaliteiten en valkuilen en leren ze hoe je vooral wel en vooral niet moet reageren.
In deze take-home toets ga ik aan de hand van een waargebeurde casus, gesprekken op stage, en in de klas, en feedback formulieren duidelijk maken wat mijn kwaliteiten en valkuilen zijn op het gebied van zingevinggesprekken. Ook voeg ik extra informatie toe over mijn gekozen thema.
3
Reflectieverslag bijeenkomsten 1,2 en 3 In de 3 eerste lessen heb ik kennis gemaakt met mijn meest gevreesde gesprekken, namelijk zingeving, zingeving bij euthanasie en zingeving bij terminale patiënten. Het feit dat er zo veel emotie in 1 gesprek kan zitten, schrikt mij af. Toch zou ik er ontzettend graag ‘goed’ in worden. De eerste les heb ik geleerd wat de belangrijkste punten zijn in het ondersteunen van iemand tijdens een zingevingsgesprek. De punten die ik uit deze les gepikt hebben zijn vooral tijd nemen, actief luisteren, een open houding hebben en doorvragen naar emotie en niet naar feiten. Ook zijn de meest voorkomende valkuilen benoemd zoals; afzwakken, bemoedigen, er overheen praten, afgeleid worden en zoeken naar een oplossing. Ik kon me vooral goed herkenning in het bemoedigen. Bij mezelf merk ik wanneer iemand zich emotioneel uit, ik probeer diegene aan te moedigen om uit die emotie te stappen, terwijl de emotie juist toegelaten mag worden. Hier heb ik gedurende de gesprekken op stage en in de les bij stil gestaan. De vaardigheden die mij in zo’n gesprek wel goed afgaan zijn vooral het tonen van empathie, de rust bewaren en het laten vallen van stiltes. Bij terminale patiënten en de zorg rondom euthanasie moet er naar andere punten worden gekeken. Bijvoorbeeld naar de familie, wat wil de patiënt nog doen voor dat hij komt te overlijden en welke steun kan je bieden. Bij deze patiënten groep zijn er handelingen waaruit je erg veel voldoening kan halen tijdens de begeleiding. Ook lijkt het me mooi om te zien dat je door kleine handelingen of een luisterend oor ontzettend veel kan betekenen. Er moet tijdens de behandeling/begeleiding oog zijn voor veel meer mensen dan alleen de patiënt zoals; familie, vrienden en partner. Waar ik in dit soort gesprekken zelf op moet letten is de afstand/nabijheid waarborgen. Ik ben snel geneigd intensief en emotioneel betrokken te raken bij het proces van patiënt en de mensen hierom heen. Voor mezelf moet ik een grens kunnen trekken en mijn emotie onder controle houden. Wat voor mij als belangrijkst werd gezien in al deze gespreksvormen is de emotie toelaten, de tijd nemen en empathie tonen. Dit probeer ik op stage en in mijn privé leven te bedenken voordat ik een heftig gesprek aan ga. 4
Gekozen thema Mijn thema voor het eindgesprek is het omgaan met emoties in een gesprek. Ik heb dit thema gekozen, omdat emoties in elke rang in de maatschappij en in elke sector vanuit verpleegkunde voorkomt. Zoals ik eerder al aangaf vind ik het lastig de afstand/nabijheid te bewaken in een emotioneel geladen gesprek. Dit uit ik in het doorvragen. Ik vind het namelijk lastig, omdat ik niet te diep in wil gaan op de emotie, maar wel wil weten waar het vandaan komt. Ik ben bang dat ik te veel ga wroeten in de emotie van de desbetreffende patiënt. Ook blijf ik, in elk gesprek dat ik voer, suggestieve vragen stellen. Hier wil ik in dit thema ook aan werken. Vooral omdat het in een emotioneel gesprek het fijnst is voor de patiënt dat hij/zij zijn/haar eigen verhaal kan doen. Ik heb, op stage, weleens emotionele gesprekken gevoerd onder begeleiding, wanneer er dan emotie los kwam, droeg ik het snel over aan de begeleiding. Het onderliggende probleem is dat ik zelf nog niet het idee heb capabel te zijn een heftig gesprek te leiden. Ik ben bang dat ik de patiënt verkeerde vragen stel of niet weet hoe ik diegene uiteindelijk rustig kan krijgen. Na een paar keer afgekeken te hebben van collega’s heb ik wel emotionele gesprekken geleid, ook zonder begeleiding, en kreeg ik van mijn werkbegeleider feedback waar nodig. Mijn 2 leerdoelen in het voeren van een emotioneel geladen gesprek zijn; 1. Doorvragen waar nodig/mogelijk. 2. Weinig tot geen suggestieve vragen stellen.
Deze leerdoelen komen voort uit het oefenen van emotionele gesprekken op stage en in de les
5
Casus Patiënt: Dhr. S Verpleegkundige; Jij bent verpleegkundige in een verslavingskliniek waar dhr. S is opgenomen met een alcohol afhankelijkheid. Vanaf de opname van dhr. weet het verplegend team dat dhr. zwakbegaafd is. Dit uit zich bij dhr. in; dingen die om hem heen gebeuren niet totaal snappen, hierdoor vaak afwezig lijkend, slechte zelfzorg en dhr. heeft extra 10 minuten gesprekken nodig. Op de afdeling is het de regel wanneer een patiënt 3 weken aanwezig is, dat deze een presentatie gaat geven in de groep over zijn huidige situatie. De avond voor deze presentatie ga je deze, samen met de patiënt doornemen. Deze avond het is de beurt aan dhr. S. Het gesprek verloopt anders dan gepland, er wordt namelijk erg ingegaan op zijn huidige situatie en zijn verleden i.p.v. hoe hij het morgen wil gaan doen. Er komt naar voren dat dhr. nooit betrokken is geweest bij het overlijden van zijn broertje, dat er nu niet overlegd word met hem dat en waarom het graf geruimd gaat worden. Ook komt naar voren dat er eigenlijk nooit op een volwassen manier met dhr. gecommuniceerd is. Dhr. wordt hier gedurende het gesprek erg emotioneel onder en ziet steeds meer verbanden. Aan jou de taak hier mee om te gaan en het gesprek netjes af te ronden. Patiënt; Jij bent dhr. S. Je bent opgenomen omdat je alcoholverslaafd bent. Tijdens je opname merk je dat je niet altijd alles meekrijgt wat er gebeurt op de groep, maar durft je dit niet perse aan te geven aan de verpleging. Je hebt het idee dat je goed geholpen word, want elke avond mag je 10 minuten je verhaal doen en aangeven wat je dwars zit. Nu je hier 3 weken zit moet je morgenmiddag je huidige situatie presenteren. Hier ben je best zenuwachtig door, juist omdat je net vervelend nieuws heb gehad over het graf van je overleden broertje. Je hebt het idee totaal niet bij je gezin te horen en voelt je ontzettend verdrietig over het feit dat jij nooit betrokken bent geweest bij het leven van je ouders en jezelf. 6
Vanavond wordt je presentatie doorgesproken en je hoopt dat je dan je verdriet kan uiten, zodat je het morgen in de groep niet hoeft te uiten.
7
Literaire toevoeging Voor dit punt heb ik een site gevonden waar ze ingaan op luisteren bij een emotionele boodschap in een gesprek. En hoe je daar op verschillende niveaus mee om kan gaan. Emotionele boodschap Je kunt op drie niveaus luisteren: 1. Oppervlakkig. Je houdt alleen de grote lijn van het betoog in de gaten en laat de details niet tot je doordringen. Je onthoudt weinig van wat er gezegd wordt. De conversatie is eenrichtingsverkeer en je gesprekspartner zal niet echt in jou geïnteresseerd raken. 2. Inhoudelijk. Je let op de feitelijkheden in het verhaal en je stelt feitelijke vragen waarop een concreet antwoord komt. Zo'n conversatie kan voor een praktisch doel heel effectief zijn, maar je bouwt op deze manier geen band op met je gesprekspartner. 3. Emotioneel. Je let op de motieven en zorgen achter het verhaal. Je luistert tussen de regels door naar de bedoelingen en zorgen van je gesprekspartner. Je bentsensitief, toont begrip en informeert naar het waarom van bepaalde gevoelens. Op deze manier kun je tot de kern van de zaak doordringen en toon je respect voor je gesprekspartner. Let op de emoties of de emotionele boodschap van je gesprekspartner. Let op subtiele signalen en lichaamstaal. Bedenk dat iemand soms alleen maar zijn verhaal kwijt wil. Als iemand met een probleem komt aanzetten weet hij vaak zelf de oplossing al. Draag dus niet zelf direct oplossingen aan, maar geef de ander de ruimte zijn verhaal te vertellen en vraag hoe hij ermee verder wil. Je kunt een gesprek verdiepen door je gespreksgenoot te vertellen welke onderliggende emotionele boodschap je hebt opgevangen. Geef hem de gelegenheid om zich uit te spreken. Als je doorvraagt en samenvat, komen jullie samen tot inzichten en perspectieven die je gespreksgenoot in zijn eentje niet had gehad. Deze techniek wordt wel toegepast door 8
professionele coaches. Bedenk wel dat het psychologiseren van een boodschap ook ongewenst kan zijn. Als iemand emotioneel is, bijvoorbeeld boos, is het vaak beter om tactvol begrip en medeleven te tonen in plaats van zijn emotie te temperen. Als je probeert de boodschap af te zwakken dan heeft je gesprekspartner voor zijn eigen gevoel zijn boodschap nog niet goed overgebracht en zal hij zijn emoties versterken. Als iemand bijvoorbeeld boos is zeg je niet nonchalant "Ach kom, het valt allemaal wel mee", maar geschrokken: "Hebben ze dat echt gedaan? Maar dat is toch om woest van te worden?1
Wat ik zie in dit stuk, is dat ik soms tussen niveau 2 en 3 schommel. Dit heeft ook te maken met de eerder genoemde afstand/nabijheid. Ik probeer namelijk vaak veel feiten uit te vragen, zodat ik niet dichtbij de aanwezige emotie hoef te komen. Ik zou in mijn verdere carrière als verpleegkundige graag het evenwicht tussen 2 en 3 vinden. En kunnen beslissen tijdens een gesprek wat meer van belang is voor de patiënt; emoties luchten of feitelijk advies/voorlichting krijgen.
9
Feedback formulier Thema; omgaan met emoties tijdens een gesprek. Naam verpleegkundige: Lauri Linn Konter Naam observator/werkbegeleider: Handtekening observator/werkbegeleider: Leerdoelen: 1. Doorvragen waar nodig/mogelijk. 2. Weinig tot geen suggestieve vragen stellen.
Feedback Opening. - Begroeten - Gesprek inleiden, doel van het gesprek duidelijk maken
Algemeen. Verpleegkundige; - laat zien tijd te nemen voor het gesprek - zorgt voor privacy. - zorgt voor een rustige ruimte.
Gesprek. Verpleegkundige; - Luistert actief. - Vraagt door. - Parafraseert gedurende het gesprek. - Vat samen. - Concretiseert samen met cliënt waar emotie vandaan komt. - Laat ruimte voor stiltes. Houding. Verpleegkundige; - heeft een open houding. - Toont empathie. - Toont respect voor de emoties van Cliënt. - Toont respect voor normen en waarden van de cliënt. Feedback op leerdoelen en/of extra feedback
10
Ingevuld feedback formulier werk begeleider
11
12
13
Ingevulde feedback formulieren mede studenten
14
15
16
17
18
Reflectie verslag gesprek Op stage laten wij de cliënten een vragenlijst invullen over hun huidige situatie. Op deze manier vragen wij de cliënten stil te staan bij hoe hun leven er nu uitziet en hoe ver ze het hebben laten komen. Er wordt van de cliënten verwacht dat ze deze vragenlijst gaan presenteren aan de groep. De avond voor deze presentatie word dit voor besproken, om zo als verpleegkundig team te zien wat de cliënt van zichzelf en ons verwacht. Ook dhr. S, waar ik op dat moment EVV’er van was, moest deze vragenlijst voor bespreken. Ik heb met hem dit gesprek gevoerd. Normaal gesproken duurt zo’n gesprekje 10 minuten. Tijdens mijn gesprek bij dhr. S kwamen echter geheel nieuwe dingen bij hem naar boven, waardoor het langer duurde en waardoor er meer emotie bij kwam kijken. Voordat ik het gesprek in ging heb ik met mijn werk begeleider overlegd dat hij erbij zou zijn en mijn feedback formulier zou invullen. Mijn leerdoelen tijdens het gesprek op stage en in de klas waren; doorvragen waar nodig/mogelijk en weinig tot geen suggestieve vragen stellen. Uit het gesprek kwamen verschillende emoties bij dhr. naar boven. Van boos tot bedroefd en teleurgesteld. Ik heb zijn emotie, zo veel als ik kon, toegelaten en heb hem doorgevraagd, zodat het voor hem en mezelf duidelijker zou worden waar de emotie vandaan kwam. Gedurende het gesprek heb ik een paar linken gelegd en heeft dhr. zelf zijn conclusie kunnen trekken over zijn verleden. Op stage was ik erg tevreden over mijn gesprek. Dit is ook te zien in de feedback van mijn werk begeleider. Hier komt uit naar voren dat ik goed en duidelijk voor de cliënt samenvat en concretiseer en dat ik mijn gestelde leerdoelen behaald heb. Wel benoemde hij dat ik op sommige momenten door had mogen gaan op een onderwerp als ik een oorzaak van de emotie op het spoor was, maar dat het feit dat ik dit niet deed voortkwam uit onervarenheid.
19
Zelf was ik ook erg tevreden over het gesprek. Wat ik aan mezelf merkte is dat ik erg aan het nadenken was over allerlei strategieën en thema’s uit de lessen. De volgende keer zou ik dat graag automatisch zien gaan, zodat ik mij honderd procent kan focussen op het gesprek. Het gesprek in de les ging, naar mijn mening, minder. Ik merk aan mezelf dat ik een oefen situatie minder serieus neem dan een echte. Hierdoor neem ik meer afstand ga ik meer achterover zitten en nodig ik minder uit tot gesprek. Dit is terug te vinden in de feedback formulieren van mijn mede studenten. Hier wil ik in een professioneel gesprek ook bewust van zijn, omdat ik graag een open houding naar de cliënt wil waarborgen. Wat ook naar voren komt uit de feedback van mijn studiegenoten is dat ik prettig minimal reinforcers geef, dat ik stiltes laat vallen waar nodig en dat ik concretiseer. Wat ik de volgende keer graag beter wil zien is het samenvatten. Dit blijf ik in gesprek, vooral met emotie, moeilijk vinden om te doen. De leerdoelen die ik opgesteld heb zijn ook in de klas behaald. Het doorvragen ging goed, echter vroeg ik veel naar feiten. Dit wil ik een volgende situatie wat persoonlijker en op emotioneel gebied aanpakken. Ook ben ik gedurende het gesprek weinig suggestief geweest. Dit vind ik een kleine ‘overwinning’ voor mezelf. Toch betrap ik mezelf erop dat ik in privé situaties en op stage, vaak de neiging heb dit toch te doen. Daarom blijft dit voor mij een leer punt.
20
Bronvermelding 1. René Pijlman, Gespreksvaardigheden, Luisteren, http://www.carrieretijger.nl/functioneren/communiceren/mondeling/vaardigheden/luistere n , Geraadpleegd 6-6-2013
21
