De krijgsmacht in verandering Toespraak Commandant der Strijdkrachten, Generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van het reservistensymposium op 2 december 2013, te Hilversum. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, zoals u net zag weet nog lang niet iedereen in Nederland wat reservisten doen voor ons land! Sommige mensen kennen de betekenis van het woord ‘reservist’ niet eens! Wat een fascinerende definities hoorden we net. ‘Financiële reserves’, ‘reserve keeper’ of gewoon ‘reserve’, maar ook, heel passend bij de tijd van het jaar ‘reserve letters’. Tja. Wat moet ik hier nu op zeggen? Gewaagde pogingen, maar niet één van die vier definities komt ook maar in de buurt van de ware betekenis van het woord. Wat dat betreft hebben we nog veel werk te verzetten. Eigenlijk zou iedere Nederlander moeten weten wat ‘reservist zijn’ nou écht betekent. Want ‘reservist zijn’ is heel bijzonder. Een reservist zet zich naast zijn of haar gewone baan, ook nog eens in voor onze samenleving. Een reservist wil bijdragen aan onze vrede, aan onze veiligheid en aan onze welvaart. Dat is nogal wat. Het laat zien dat er mensen zijn die niet alleen aan hun eigen belang denken, maar ook aan het algemeen belang. Mensen die weten dat zij met hun kennis en expertise een bijdrage kunnen leveren om ons in Nederland veilig te houden, en dat vervolgens ook doen, bijvoorbeeld tijdens missies in het buitenland. Maar ook mensen die altijd bereid en gemotiveerd zijn om hun handen uit te mouwen te steken als hier de nood aan de man is, en daar ook voor oefenen in hun vrije tijd. ’s Avonds laat en doordeweeks, of gewoon hele weekenden. Ook al betekent het dat je minder tijd kan besteden aan je gezin, aan je hobby’s of aan je werk. De inzet van de reservist doet mij dan ook denken aan de inmiddels beroemd geworden uitspraak van een schoonmaker van NASA.
1
Toen president Kennedy in 1962 een bezoek bracht aan NASA vroeg hij aan een portier die de vloer veegde: “Wat doet u hier?” De man antwoordde: “I’m helping to put a man on the moon, mister president”. Dames en heren, het aanvegen van die enorme hal moet een eentonige klus zijn geweest. Toch was de man zich bewust van de grotere missie die hij mocht dienen: namelijk een man op de maan zetten. Onze reservisten zijn zich ook bewust van de grotere missie die zij dienen: bijdragen aan vrede en veiligheid. Net zoals militairen dienen zij daarom hun land, waar en wanneer dat nodig is. Dat moeten we met z’n allen koesteren. Want als de dreiging in ons land groot is en veel mankracht noodzakelijk, dan hebben we onze reservisten keihard nodig. Zij kunnen nationale vitale objecten bewaken, zoals energiecentrales. Zij kunnen ondersteunen bij grote rampen, zoals bij stroomuitval, overstromingen en stormen. Zij kunnen ondersteunen bij de beveiliging van grote evenementen, zoals het Nuclear Security Summit waarbij straks meer dan vijftig wereldleiders naar Den Haag komen. En reservisten kunnen zich in Nederland ook inzetten bij ceremoniële activiteiten, zoals op Prinsjesdag, bij evenementen als de Vierdaagse van Nijmegen of als er bijvoorbeeld plotseling een ziekenhuis ontruimd moet worden. Maar, dames en heren, steeds vaker zetten we reservisten ook in voor specialistische taken in het buitenland. Echte specialisten. Dat heeft alles te maken met de snel veranderende wereld. We zien in toenemende mate instabiliteit aan de grenzen van Europa, zoals in het Midden Oosten en in Noord-Afrika, met alle mogelijke gevolgen van dien. We zien een snel groeiende wereldbevolking, die strijdt om schaarse grondstoffen, zoals voedsel, water en energie. En dan is er nog de dreiging van raketten en massavernietigingswapens, en de potentiele dreiging die uitgaat van cyberaanvallen. Er wordt daarom steeds meer een beroep gedaan op de krijgsmacht om onze belangen te beschermen, om regio’s en landen stabiel te houden, om handelsroutes open te houden en om terrorisme te bestrijden.
2
Maar met militaire kracht alleen neem je niet zomaar de voedingsbodem weg voor conflicten. Veiligheid gaat hand in hand met het opbouwen van lokale structuren, en met het initiëren van lokale alternatieven. De krijgsmacht is dan niet alleen het oranje team, maar wordt ook gebruikt als coach, als trainer, of als scheidsrechter langs de lijn bij zwakkere teams die dreigen te degraderen. We moeten adviseren over de opbouw van het veiligheidsapparaat, van de rechtsketen, van het onderwijs of van de gezondheidszorg; Dat stelt nieuwe eisen aan onze inlichtingenorganisatie en vereist ook nieuwe deskundigen zoals cutural advisors. Ik kan u vertellen, militairen kunnen heel veel, maar die expertise hebben we niet in huis. Reservisten wel! Ik denk aan ingenieurs, juristen en landbouw- en irrigatiespecialisten. Aan accountants, planologen en artsen. Maar ook aan tolken, bestuurskundigen en communicatie-en cultuur deskundigen. Zij hebben die unieke kennis en kunde die we kunnen gebruiken om andere landen te ondersteunen bij hun opbouw. Zij helpen ons te kijken naar aspecten als democratie, mensenrechten, de economische ontwikkeling van een land, en de ontwikkeling van het midden- en kleinbedrijf. Of naar de beschikbaarheid van onderwijs, gezondheidszorg, en basisvoorzieningen als water en elektriciteit. Want dat alles is nodig om een samenleving te laten functioneren. Daarom zijn reservisten een welkome en noodzakelijke aanvulling op de staande organisatie. Ik heb dat zelf ervaren toen ik commandant was in Uruzgan. Toen werkte ik nauw samen met twee reservisten die in het dagelijks leven werkzaam zijn bij TNO. Zij hielpen mij om het opgebouwde inzicht in de stammenstructuur en het menselijk terrein door te vertalen in een samenhangende aanpak. Dat was voor mij van groot belang. Dat zie je alleen als je de lokale omstandigheden door en door te kent. Als je weet wie er aan welke touwtjes trekt en hoe de onderlinge verhoudingen zijn. Alleen dan kun je effectief optreden in conflict. De reservisten van TNO hielpen mij daarom als operationeel analist.
3
Om op basis van het groeiende inzicht in dat human terrain te komen tot een mission design. De reservisten van TNO hielpen mij daarom als operationeel analist. Om op basis van het groeiende inzicht in dat human terrein te komen tot een mission design. Oftewel, hoe verhouden de inspanningen zich tot elkaar op gebieden als de opbouw van veiligheidsdiensten, van gezondheidszorg, van onderwijs, van de rule of law, of de lokale economie. Welke effecten willen, of kunnen we daar bereiken? In welke volgorde en met welke randvoorwaarden? Welke spelers staan vooruitgang in de weg en welke spelers hebben we juist nodig? Maar ook: hoe meten we vooruitgang op al die lijnen? Met dat mission design konden de civiele vertegenwoordiger en ik alle civiele en militaire inspanningen, op een haalbare en samenhangende manier richten en door-vertalen naar de lokale dynamiek in de verschillende dorpen en valleien. Dat levert een compleet beeld op van de situatie. Alleen op die manier ben je in staat de goede dingen te doen omdat je weet wat het effect is van je handelen. Uiteraard hadden we nog veel meer reservisten bij ons in Afghanistan. Zij hielpen ons om op al die functiegebieden, zoals gezondheidszorg en rule of law, het WAT door te vertalen in het concrete HOE, en de lokale autoriteiten daarin te adviseren. Dit gebeurde vooral in het Provincial Reconstruction Team. Neem de reservisten die kennis hebben van narcotica. Narcotica is helaas een factor van invloed in Afghanistan. Daar moet je dus rekening mee houden. Dat doen deze reservisten voor ons. Of neem de reservisten die zich inzetten op het gebied van onderwijs. Je kan in een dorp wel scholen bouwen maar dan moet je wel weten of het effect heeft. Zijn er in het dorp wel mensen die les willen geven? Hoe kijkt de bevolking ertegenaan? Mogen meisjes wel naar school gaan? Dat inzicht moet er zijn om lokale onderwijsstelsels werkend te maken. En wat dacht u van de Nederlandse ondernemers die zich als reservist inzetten. Zij helpen lokale ondernemers in crisisgebieden om de lokale handel weer in beweging te krijgen. Cruciaal. Als Afghaanse ondernemer kun je namelijk wel wat hulp gebruiken.
4
Er zijn in Afghanistan geen grote bedrijven zoals bij ons. Wie een inkomen wil, zal het toch echt zelf moeten verdienen. Maar waar begin je dan? Hoe pak je dat aan? En hoe concurreer je met al die anderen die hetzelfde idee hebben als jij? Wat dat betreft stellen de Afghaanse ondernemers zichzelf precies dezelfde vragen als onze ondernemers hier. Dan is het van essentieel belang dat iemand met verstand van zaken je uitlegt hoe je het aan moet pakken. Iemand die jou kan laten zien wat ondernemen is. Ook dit is dus weer een voorbeeld van een praktische bottum-up approach, die essentieel is voor ontwikkeling. En wat een geluk dat er ook advocaten en rechters zijn die bereid zijn zich in te zetten als reservist! Zij helpen ons het fundament te leggen voor de opbouw van een goed functionerende rechtsorde. Een noodzakelijke voorwaarde voor de ontwikkeling van een land! Naar alle aspecten kijken om zo op den duur structurele veiligheid te bieden. Dat is het doel. Pas dan kun je ook echte duurzame oplossingen vinden. Pas dan kun je mensen perspectief bieden. Pas dan kun je situaties creëren die toekomst hebben. Dames en heren, dat is het belang van reservisten. Zij helpen ons situaties creëren die toekomst hebben. Vooral in crisis omstandigheden waar NGO’s en nationale autoriteiten nog niet kunnen functioneren, bijvoorbeeld omdat het te onveilig is. Het is dus mede dankzij reservisten dat de Nederlandse krijgsmacht haar belangrijke taken uit kan voeren. Wij hebben reservisten nodig bij de verdediging van ons grondgebied, bij de verdediging van onze Nederlandse belangen en bij de verdediging van het grondgebied van onze bondgenoten. Wij hebben reservisten nodig om bij te dragen aan de internationale rechtsorde en aan stabiliteit in de wereld. En wij hebben reservisten nodig om politie, brandweer en steden, in Nederland en daarbuiten, te ondersteunen zodra de nood aan de man is. Dat betekent logischerwijs dat we ook moeten investeren in onze reservisten. Dat is de reden waarom onze minister van Defensie wil dat de inzet van reservisten vanzelfsprekend wordt, en dat reservisten een integraal onderdeel gaan vormen van onze krijgsmacht. Het gaat niet om verdringing. Reservisten vullen de staande organisatie aan. Zij sparen ons juist geld doordat wij deze kennis en expertise niet zelf hoeven op te bouwen.
5
Hoe kunnen we ons reservistenbestand nog efficiënter, slimmer en vaker inzetten? Daar gaat het om! Om die vragen te beantwoorden heeft onze minister u nodig. Ik ben dan ook blij dat zoveel mensen hier vandaag aanwezig zijn. Reservisten, beroepsmilitairen, maar ook werkgevers en familie van reservisten. U kunt, met uw kennis en ervaring, de minister helpen het nieuwe reservistenbeleid vorm te geven. U kunt de contouren van het reservistenbeleid van morgen tot stand brengen. Samen met de mensen van het Reservistenbureau, dat onder leiding staat van reserve-kolonel Dick Scherjon. Samen kunnen we nu ook meer vanuit werkgevers redeneren, en niet alleen vanuit onze eigen dynamiek. Gelukkig hebben we werkgevers genoeg te bieden. Opleidingen en kennis vergaren is daarvan een deel. Maar reservisten doen bij ons ook ervaring op met complexe vraagstukken. Zij leren werken onder moeilijke omstandigheden en omgaan met stressvolle situaties. Ze leren ook te relativeren en met tegenslagen omgaan, door wat ze bij Defensie zien, en meemaken. Zoals Robert le Fèvre, researchmanager bij TNO, op 20 november zei in de Volkskrant: “Het voordeel van reservisten is dat we mensen terugkrijgen die het militaire werk beter snappen. Ze zijn als mens verrijkt en hebben meer levenservaring. “ Zo is het maar net. Ik hoop daarom dat werkgevers, het bedrijfsleven en de overheid in de toekomst steeds vaker bereid zijn om hun beste medewerkers, hun toptalent, tijdelijk aan ons ter beschikking te stellen.
Ik wil dat als wij over een aantal jaar weer de straat opgaan met onze camera, dat mensen niet alleen weten WAT een reservist is, maar ook een reservist KENNEN. En zeggen: “Ik ben er trots op dat mijn buurman de samenleving dient als reservist”. Of misschien zelf wel zeggen: `IK DIEN`. Dames en heren, laten we daarom samen sterk zijn voor Nederland. Het is in ons aller belang.
6
Dank u. -0-0-0-
7
