Uitnodiging Conferentie 12 oktober 2010 Een goede leraar worden, zijn en blijven ter gelegenheid van het afscheid van Mia Verhagen
Open Schoolgemeenschap Bijlmer
Na 42 jaar onderwijs, waarvan 34 op de OSB, neemt Mia Verhagen op dinsdag 12 oktober a.s. afscheid van de OSB met de conferentie Een goede leraar worden, zijn en blijven
14.00 uur 14.20 uur 14.30 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.25 uur 16.40 uur
Programma Ontvangst Opening Workshops Pauze Prof. Gert Rijlaarsdam van de Universiteit van Amsterdam Met ruime voorsprong. Hoe een academische school de wet van de remmende voorsprong doorbreekt. Over innovatie, professionalisering en inspiratie. Mia Verhagen Een goede leraar worden, zijn en blijven Borrel met muziek
Aanmelden voor de conferentie en voor de workshops (een naar keuze) kan tot 1 oktober via: www.miaverhagen.nl
Locatie Open Schoolgemeenschap Bijlmer Gulden Kruis 5 1103 BE Amsterdam-Zuidoost
Het thema ‘Een goede leraar worden, zijn en blijven’ heb ik gekozen voor mijn afscheidsconferentie omdat ik de aandacht wil vestigen op het grote belang van de goede leraar in ons onderwijs. Een goede leraar is cruciaal voor de kwaliteit van het onderwijs en dus voor de ontwikkeling van kinderen. Natuurlijk zijn er verschillende opvattingen over wat een goede leraar is. Leerlingen weten dit zelf altijd haarfijn te duiden, maar in de kern komt het neer op het beschikken over een brede (vak)kennis, het toepassen van een pedagogische, gedifferentieerde didactiek en een prettige omgang met leerlingen waarin persoonlijke aandacht geven en eisen stellen hand in hand gaan. Naast lesgeven heb ik het opleiden en begeleiden van leraren in mijn onderwijsloopbaan als de belangrijkste taak gezien. De OSB maakt deel uit van de Academische Opleidingsschool Amsterdam (AcOA), waar jaarlijks vele aankomende docenten worden opgeleid in samenwerking met de lerarenopleidingen en andere scholen. De noodzaak van een goede opleiding en verdere professionalisering komt in deze conferentie tot uiting in de workshops waar diverse aspecten van goed leraarschap centraal staan. Ik heb collega’s, oud-collega’s en anderen met wie ik heb veel heb samengewerkt, gevraagd of zij op deze dag in een workshop hun expertise willen delen met de docenten van de OSB en met de gasten van de conferentie. Ik vind het bijzonder eervol dat zij dit willen doen. Mia Verhagen
Tevens wil ik de ‘ambassadeurs’ Bas, Dionne, Jo-Ann, Jolien, Mauron, Topaze en Rozello van de OSB bedanken voor hun enthousiaste medewerking aan de foto’s de afgelopen 4 jaar.
A
V OLGENDE
16
WOR K S H O P S
Z U L L E N
O P
D E
C O N F E R E N T I E
‘ E E N
WORKSHOP
Leraren opleiden, kan dat eigenlijk wel? door Joop van Helvoort, schoolopleider AcOA en deelschoolleider havo/vwo OSB Hoe leid je leraren goed op of hoe leid je goede leraren op? Wat is trouwens een goede leraar? Kan iedereen leraar worden? Wat is leerbaar en wat moet ‘gewoon’in je persoon zitten? Op het instituut leert de student bij vakdidactiek en algemene didactiek wat activerende werkvormen zijn. Maar in de praktijk is het begeleiden van leerlingen bij groepswerk veel complexer dan de student zich in de les op het instituut heeft voorgesteld. Tijdens de opleiding moet ‘heen en weer’gedacht worden tussen theorie en praktijk. De begeleider op school is allang niet meer de ervaren docent die het voordoet, maar een opleider die de student nauwgezet observeert en aan het denken zet. Wat betekent dit voor de lerarenopleiders op de instituten? Hoe kunnen zij dit ‘heen en weer denken’ samen met de studenten en de opleiders op school vormgeven?
G O E D E
B
L E R A A R
W O R D E N ,
ZIJN
EN
BLIJVEN’
WORDEN
AANGEBODEN
WORKSHOP
Toepassing van theatrale technieken in het onderwijs door Bob van der Lugt, theaterdocent In deze workshop wordt aandacht besteed aan hoe een docent in de lessen, welke les dan ook, aspecten uit het theater kan inzetten om zichzelf als docent goed te presenteren om daardoor betere aandacht en motivatie van leerlingen op te roepen. Kernwoorden hierbij zijn: verbindingen leggen, passie voor leerlingen, humor, contact maken, de ander echt zien, erkenning. We werken met korte oefeningen om zelf te ervaren en om meteen toe te passen in de les.
BAS
D E
2007
2008
2009
2010
C
D
WORKSHOP
OSB-docent worden: vakdidactische ontwikkeling volgens de OSB-werkwijze door Arjen Huisman, schoolopleider AcOA en deelschoolleider onderbouw OSB De kaders voor lesontwikkeling op de OSB zijn het afgelopen jaar vastgelegd in negen ontwerpregels. De regels zijn afzonderlijk geen exclusief OSBgedachtegoed, maar geven in hun samenhang goed weer wat wij als school belangrijk vinden bij het vormgeven van onderwijs. In deze workshop maken we, aan de hand van de ontwerpregels van de OSB, lesmateriaal. Daardoor kunnen we ingaan op de achtergronden van de OSB-werkwijze en kunnen deelnemers reflecteren op de eigen onderwijspraktijk. Het resultaat zal zijn, dat ieder voor zich kan bepalen wat er goed en bruikbaar is aan de OSBwerkwijze en hoe deze zich verhoudt tot de eigen opvattingen over goed onderwijs. En wellicht neemt u een kant-en-klare les mee, die u de volgende dag al kunt gebruiken!
Leerlingen: van consumenten naar producenten? door Hans de Zwart, Innovation Manager Global Learning Technologies bij Shell International en (oud)docent OSB ICT-route en bewegingsonderwijs Op het internet is een eindeloos aantal sites beschikbaar die door docenten gebruikt kunnen worden om leerlingen actiever te laten leren. Leerlingen kunnen heel makkelijk video’s maken, proza schrijven, audio opnemen, foto’s bewerken en communiceren met de hele wereld. In deze workshop gaan we in sneltreinvaart langs een aantal webdiensten die elke docent zou moeten kennen (maar voor veel docenten nog onbekend zijn).
JO-ANN
WORKSHOP
2007
2008
2009
2010
E
F
WORKSHOP
Omgaan met dyslectische leerlingen: wat kan wel? door Ans Cats, GZ-psycholoog en taaltherapeute In deze workshop wordt het probleem dyslexie en de behandelmethode voor spelling inzichtelijk gemaakt. En er wordt ingegaan op hoe docenten in hun lessen kunnen inspelen op leerlingen met dyslexie. Leerlingen hebben een dyslexiepasje en de docent moet de leerling op diverse manieren tegemoetkomen. Hoe pak je dat aan als docent? Welke middelen staan ter beschikking?
Literair avonturieren: over literatuur- en schrijfonderwijs in het voortgezet onderwijs door Yves van Kempen, (oud)directeur OSB en auteur van Koningin-Moeder, Querido’s Leesclubgidsen en Roes De gulden regel: literaire teksten nooit laten kortwieken tot een samenvatting. Lezen is stillezen, is hardop lezen, is schrijven, imiteren, articuleren, is acteren, is avonturieren in de wereld van het woord. Recht doen aan literatuur betekent allereerst in de huid van de taal kruipen, in de klanken van de woorden, de ritmen van de zinnen en opgaan in de opgeroepen beelden. Leesboeken zijn geen leerboeken die je ongestraft kunt comprimeren, al kun je er veel uit leren; dichtregels nooit leefregels al kun je er soms naar leven en essays geen wetenschappelijke vertogen al zitten ze vol kennis.
DIONNE
WORKSHOP
2007
2008
2009
2010
G
H
WORKSHOP
Natuurwetenschap als culturele vorming Het entameren van wetenschappelijk denken bij leerlingen door Rupert Genseberger, docent Universiteit Utrecht, (oud)docent natuur-wetenschappen OSB Onderwijs in natuurwetenschap op school, kan veel meer zijn dan het voorbereiden op vervolgopleiding en beroep. Sinds haar geboorte in de 17e eeuw heeft de moderne natuurwetenschap het denken over de wereld diepgaand beïnvloed. Het was in de eerste plaats een mentale en culturele hervorming. Mensen leerden zich af te vragen wat achter het schijnbaar vanzelfsprekende verborgen zat. Ze ontwikkelden methoden om daar nieuwe antwoorden op te vinden. Wetenschap voorzag in een diepe behoefte, dat verklaart haar succes. Als deze onderzoekende houding in natuurkunde-, scheikunde- en biologie-onderwijs geen ruimte krijgt, ervaren leerlingen dit onderwijs als saai. Thematiek van deze workshop is, hoe de genoemde mentale en culturele vorming de leidraad kan zijn van onderwijs in de natuurwetenschappen van onderbouw tot bovenbouw. Onderwijs dat leerlingen enthousiasmeert én tevens goed voorbereidt op vervolgopleiding en beroep.
Topsport en school: een goede combinatie! door Joris van Loo, docent bewegingsonderwijs en topsportcoördinator OSB met medewerking van enkele leerlingen die aan topsport doen Hoe kunnen docenten en mentoren leerlingen met een bijzondere passie goed begeleiden? Daarover gaat deze workshop. De school stimuleert dat elke leerling zijn talenten zo goed mogelijk ontwikkelt. Wat is het bijzondere aan leerlingen die topsporter willen worden? Ze hebben er veel voor over en zijn rolmodel voor hun medeleerlingen. Wat kan de school hieraan bijdragen zodat topsport en school een goede combinatie is?
JOLIEN
WORKSHOP
2007
2008
2009
2010
I
J
WORKSHOP
Activerende didactiek door Erik van Bruggen, Kinder- en jeugdpsycholoog In deze workshop wordt gepleit voor een grote variatie aan didactische werkvormen, want wat blijkt? Naarmate docenten langer lesgeven, gaan ze minder werkvormen gebruiken. Gevolg: lessen worden voorspelbaar en leerlingen leren te weinig. De relatie tussen competentievergroting bij leerlingen en het gebruik van verschillende didactische werkvormen is aangetoond. Dus een pedagogisch-didactisch goed voorbereide les biedt leerlingen veel meer mogelijkheden tot leren en een grote variëteit aan werkvormen komt tegemoet aan verschillen tussen leerlingen. Lezen over werkvormen blijkt niet te leiden tot toepassing ervan: er zullen dan ook verschillende werkvormen gedemonstreerd worden.
Speelplezier en theorie: muziekonderwijs op de OSB door Modeste Breukers, Kees Zonneveld, Henk Jan van Minnen en Huub Hoogkamp, docenten muziek OSB Wat betekent muziekonderwijs op de OSB? Hoe wordt het vormgegeven? Waar staan we nu en waar willen we naar toe? Ons idee is: muziek moet je doen, zelf ervaren, samen doen en het beleven. Speelplezier en theorie leren gaan hand in hand. Kom luisteren maar vooral ook zelf ervaren hoe we dat doen met leerlingen.
MAURON
WORKSHOP
2007
2008
2009
2010
K
L
WORKSHOP
WORKSHOP
Meten is weten door Leo Koster, sinds 1978 werkzaam als psycholoog in alle vormen van onderwijs In deze workshop wordt een beeld gegeven van hoe een leraar gebruik kan maken van de uitkomsten van testen en toetsen. Er wordt uitgelegd wat het belang is van een goede dossiervorming, een goede vraagstelling en een helder verslag. Als het verslag er ligt, moeten de conclusies worden gebruikt om het onderwijs zo optimaal mogelijk aan te laten sluiten bij de sterke en zwakke punten van de leerling. Leerling, leraar en soms ook school moeten nagaan aan welke punten moet worden gewerkt. De maatschappij verandert snel, leerlingen gaan daar vaak sneller in mee dan leraren, als docent moet je bereid en in staat zijn mee te veranderen op een professionele manier. Grenzen verschuiven. Wat is nu normaal? Waar eindigt nu grappig en begint lastig, waar eindigt lastig en begint gestoord? En hoe koester je verschillen maar houd je de grenzen in het oog?
Betekenis van praktijkonderzoek in de Academische Opleidingsschool door onderzoeksdocenten AcOA, Jos van den Bongaardt, docent techniek onderbouw OSB en Monica Sienders, docent Engels OSB / ILO In deze activerende workshop krijgt u door middel van een korte praktische opdracht inzicht in de aanleiding voor het door ons uitgevoerde onderzoek. U maakt kennis met de ‘ins en outs’ van het op de OSB lopende AcOAonderzoek naar differentiatie. Bieden docenten in een school die onderwijs op maat hoog in het vaandel heeft, automatisch een gedifferentieerd lesaanbod? Wat zijn in de praktijk factoren die differentiëren belemmeren of bevorderen? Tot slot een persoonlijke noot over het nut van het ‘onderzoeksdocentschap’ voor docent, team en school.
M
N
WORKSHOP
Non-verbale taal in het klaslokaal door José Voorn, docent drama en Cultureel Kunstzinnige Vorming OSB Over wat we al gezegd hebben voordat we gesproken hebben. Docenten focussen doorgaans op de inhoudelijke kant van de communicatie, de verbale taal staat centraal. Dat er tijdens de les minstens zoveel informatieoverdracht plaatsvindt via non-verbale taal is bekend, maar dat aspect krijgt lang niet de aandacht die het verdient. Daarom deze actieve workshop over lichaamstaal: over de fysieke presentie van de docent in de les. We kijken naar lichaamshouding, focus, afstand en nabijheid. Het begrip ‘status’ vormt de rode draad.
Verruimen van de blik op de wereld: Internationalisering in de school door Rob Barkey, docent ICT OSB en bestuurslid European Schools Project Association Tijdens deze workshop ben je actief bezig, samenwerkend, verkennend wat internationalisering kan bijdragen aan het onderwijs van nu: van internationale e-mail uitwisseling tot een exchangeproject met een school in een ander land, van feedback naar een digitaal portfolio. Hoe zet je dit op, hoe pak je dit aan? Aan het eind van de workshop heb je een beeld van internationalisering, heb je uitgangspunten en doelen benaderd en heb je wellicht een beter beeld van toepasbare projecten, met een aanwijsbare toegevoegde waarde voor de leerlingen, docenten en ouders.
ROZELLO
WORKSHOP
2007
2008
2009
2010
O
P
WORKSHOP
Wat denk je er zelf van? Het belang van reflectie voor leerling en docent door Loes van der Zande, (oud)deelschoolleider, docent Engels OSB samen met (oud)leerlingen Reflectie op het leerproces is van groot belang voor het functioneren van de leerling, de groep, maar ook van de docent. Toch is reflecteren op het eigen gedrag en op het leerproces niet gemakkelijk. In deze workshop komen ervaringen van leerlingen met reflectie en feedback aan bod en er worden mogelijkheden aangereikt om de communicatie over het leren te vergemakkelijken.
Kijken naar Kunst: waarnemen, invalshoeken kiezen en beleven door Kees Valentijn, (oud)docent tekenen en kunstgeschiedenis OSB Voor een docent is goed waarnemen een must, niet alleen van de individuele leerlingen, maar ook van de groep als geheel. Dit lesbewustzijn, deze lesalertheid zou je kunnen aanscherpen door te oefenen in waarnemen. Het kiezen van verschillende invalshoeken bij het kijken is een manier om bewuster met de eigen waarneming om te gaan. De beeldende kunst is met name het terrein waar het kiezen van een invalshoek noodzaak is. Je kunt daarbij denken aan het werken in een bepaalde stijl of de keuze voor de visie op het onderwerp. Tijdens de workshop doen we een aantal activiteiten die ook door de leerlingen worden gedaan. De nadruk ligt op Zoeken en Onderzoeken, Benoemen en Beschrijven, Analyseren en Herschikken, Kijken en Toepassen.
TOPAZE
WORKSHOP
2007
2008
2009
2010
FOTOGRAFIE 2007 THEO NOORT, OVERIGE JACQUELINE TEN HAVE ONTWERP TON VAN DER SPRUIT D&A DRUK WC DEN OUDEN BV
C N E K OD F A L I G B M OSB J H P WORKSHOP
WORKSHOP
WORKSHOP
WORKSHOP
n
e lijv
nb e ijn z WORKSHOP n, W O R K S H O P e rd Wo ORKSHOP rw a era WORKSHOP l WORKSHOP e eWdO R K S H O P o WORKSHOP g n Ee WORKSHOP WORKSHOP
WORKSHOP
ORKSHOP
WORKSHOP
Open Schoolgemeenschap Bijlmer Gulden Kruis 5 1103 BE Amsterdam-Zuidoost 020 690 90 50 www.openschoolgemeenschapbijlmer.nl
