Europese Commissie
Tijd om orde op zaken te stellen! Wat wij moeten doen en laten voor een groenere wereld
≤ Inleiding
Tijd om orde op zaken te stellen! 1 ·› Inleiding 3 ·› Energie 8 ·› Lucht 12 ·› Water 16 ·› Aarde
Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie Een nieuw gratis nummer: 00 800 6 7 8 9 10 11 Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op Internet via de Europaserver (http://europa.eu.int). Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2005 ISBN 92-894-9848-X © Europese Gemeenschappen, 2005 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Belgium Gedrukt op gerecycleerd papier
Mag ik me even voorstellen? Mijn naam is Jiffy en ik zal met u deze brochure doornemen en u helpen orde op zaken te stellen!
Wat is er aan de hand? Is er iemand die ingrijpt? De activiteiten van de mens in onze moderne wereld blijven niet zonder gevolgen voor het milieu. De afgelopen vijftig jaar is de situatie er hard op achteruitgegaan en heeft ons milieu af te rekenen met schadelijke fenomenen als de opwarming van de aarde, verlies aan biodiversiteit, onverantwoorde exploitatie van natuurlijke rijkdommen, toename van de hoeveelheid afval en stijgend gebruik van chemische stoffen.
Het is hoog tijd om ons af te vragen waarom dit allemaal gebeurt en wie hiervoor verantwoordelijk is. De Europese burger maakt zich weliswaar zorgen over het milieu, maar is al te snel geneigd de zwarte piet toe te spelen aan anderen, zoals het bedrijfsleven of de overheid. Vaak hebben wij geen oog voor de impact van onze eigen levenswijze en onze eigen activiteiten op het milieu. Door in ons dagelijkse leven de juiste keuzes te maken, kunnen wij vermijden dat wij door eigen toedoen het milieu schade toebrengen. Kleine veranderingen in onze dagelijkse gewoonten kunnen een enorm positief effect op het milieu sorteren.
De EU is er met haar beleid in geslaagd de druk op het milieu op een aantal punten te verlichten en de nationale overheden hebben belangrijke stappen gezet om dat beleid uit te voeren. Op nagenoeg alle beleidsgebieden is de bescherming van het milieu inmiddels een topprioriteit. Het bedrijfsleven laat zich evenmin onbetuigd en is bezig met de invoering van maatregelen om doeltreffend en tegelijkertijd energie-efficiënt en milieuvriendelijk te produceren. De inspanningen mogen echter niet beperkt blijven tot de EU, de nationale overheden en het bedrijfsleven. Ook wij, de Europese burgers, moeten het heft in handen nemen om het milieu de ademruimte te geven die het zo nodig heeft.
≤ Energie
2
Wat kan ik doen? Individuele dagelijkse inspanningen, hoe klein ook, kunnen collectief een grote invloed hebben op ons milieu. Door thuis, op het werk of in de supermarkt de juiste keuzes te maken, kunnen wij een belangrijke bijdrage leveren tot de vermindering van de milieudruk. Om u te helpen uw gewoonten te veranderen, milieuvriendelijker te leven en orde op zaken te stellen, hebben wij de milieu-“toolkit” ontworpen.
Wat is de milieu-"toolkit"? De milieu-“toolkit” zal u helpen uw leven kleinschalig te veranderen en zo het milieu grootschalig te verbeteren. De “toolkit” bestaat uit “Jiffy’s eco-quiz”, met informatie over milieuvriendelijk en milieuonvriendelijk gedrag, en een databank, met nog meer informatie over wat u elke dag kunt doen om de toestand van ons milieu te verbeteren.
≤ Inleiding
Waarom zou ik de "toolkit" gebruiken? Bekijkt u het even vanuit deze invalshoek: als u de auto neemt in plaats van de trein produceert u gemiddeld 30 keer meer CO2. Elektrische apparaten die in de wachtstand staan en niet volledig zijn uitgeschakeld, blijven stroom verbruiken, met een stijging van uw elektriciteitsrekening met jaarlijks 10 % tot gevolg. Alleen al door op die kleine dingen te letten, kunt u een verschil maken.
Wanneer kan ik beginnen? U bent al begonnen, met deze brochure, die u zal helpen uw gewoonten in het belang van het milieu te veranderen - en daarbij nog geld te besparen op de koop toe!
Sinds het begin van de twintigste eeuw is de temperatuur op aarde snel gestegen - mondiaal met gemiddeld 0,6°C, in Europa met 0,95°C. De aarde wordt inmiddels elke tien jaar 0,2°C warmer. De gevolgen van deze historisch zeer snelle opwarming kunnen nu reeds worden geconstateerd en zullen waarschijnlijk nog duidelijker worden naarmate de temperaturen verder stijgen. Er gaat nauwelijks een dag voorbij of we horen of lezen weer iets meer over de klimaatverandering, maar weten we eigenlijk wat dit fenomeen precies betekent, waarom ons klimaat verandert en – nog belangrijker – of wij er iets tegen kunnen doen? CO2 en andere broeikasgassen komen van nature in ons milieu voor en helpen de aarde warm te houden. Zonder deze stoffen zou de gemiddelde temperatuur op aarde ongeveer 30° lager liggen. De mens maakt voor de verwarming van zijn huis, voor zijn televisie en zijn auto echter gebruik van energie
3
die wordt opgewekt door de verbranding van fossiele brandstoffen, een proces waarbij het broeikasgas CO2 wordt opgewekt. Door deze extra hoeveelheid niet van nature in het milieu voorkomende CO2 warmt de aarde op een onnatuurlijke manier op, met een verandering van het klimaat als gevolg. Het merendeel van de klimaatdeskundigen is het er intussen over eens dat het proces op die manier werkt. In de EU wordt 48 % van de totale uitstoot van broeikasgassen veroorzaakt door de industrie (met inbegrip van de energie producerende bedrijven). De vervoersector neemt 21 % voor zijn rekening en de landbouw 10 %. Voor de resterende 17 % tekenen de gezinnen en het kleinbedrijf. Let wel: particulieren hebben ook hun aandeel in de uitstoot van de andere sectoren. Zo komt maar liefst 30 % van de in de EU verbruikte stroom voor rekening van de gezinnen en wordt de helft van de uitstoot in de vervoersector veroorzaakt door personenauto’s.
4
5
Enkele feiten op een rij ≤ Het jaarlijks gemiddeld aantal weer- en klimaatgerelateerde
Het Europees programma inzake klimaatverandering
rampen zoals stormen en overstromingen in Europa is in de jaren 90 verdubbeld ten opzichte van de jaren 80.
Met dit in 2000 op de rails gezette programma wil de EU maatregelen invoeren om de lidstaten te helpen hun broeikasgasemissies op een kostenefficiënte manier te verminderen en de verplichtingen die zij in het protocol van Kyoto zijn aangegaan, na te komen. De EU heeft in het kader van het programma een regeling voor de handel in emissierechten tussen bedrijven ontwikkeld en ten uitvoer gelegd, waarbij elke lidstaat een beperkt aantal CO2-emissierechten heeft verleend aan de bedrijven, die deze onderling kunnen kopen en verkopen om zo de nalevingskosten te drukken. Deze regeling heeft betrekking op bijna de helft van de totale CO2-uitstoot in de EU. Voorts bevat het programma nog een veertigtal andere maatregelen, zoals streefcijfers voor de bevordering van het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, energie-efficiencynormen voor nieuwe gebouwen en vrijwillige overeenkomsten tussen in de EU leverende autofabrikanten om de CO2-uitstoot van hun personenauto’s te verminderen.
≤ De afgelopen 100 jaar is het zeeniveau in Europa met 0,8-3 mm per jaar gestegen en die stijging zal deze eeuw naar verwachting twee tot vier keer sneller verlopen.
≤ De sneeuwlaag in het noordelijk halfrond is sinds medio jaren 60 met 10 % geslonken; driekwart van de gletsjers in de Zwitserse Alpen zal tegen 2050 waarschijnlijk verdwenen zijn.
Het protocol van Kyoto Krachtens dit protocol van de Verenigde Naties, dat door 148 regeringen is geratificeerd en in februari 2005 in werking is getreden, moeten 36 industrielanden hun broeikasgasemissies tegen 2012 in de meeste gevallen met 5 à 8 % verminderen.
≤ Energie
Hoe kan ik energie besparen? De mogelijkheden zijn legio en u hoeft er uw gewoonten niet eens drastisch voor te veranderen. Jiffy heeft een paar tips op een rijtje gezet. In de “toolkit” vindt u er nog veel meer.
≤ Doe
het licht uit!
We laten thuis allemaal wel eens het licht branden terwijl er toch niemand meer in de kamer zit. Vergeet echter niet dat hoe meer elektriciteit we verbruiken, hoe meer fossiele brandstoffen moeten worden verbrand en hoe meer CO2 in de atmosfeer terechtkomt. Een eenvoudige ingreep als één jaar lang elke avond vijf lampen uitdoen, scheelt u gemiddeld 60 euro op uw elektriciteitsrekening. U kunt bovendien spaarlampen gebruiken: u betaalt weliswaar wat meer, maar daar staat dan weer tegenover dat ze vijf keer energie-efficiënter zijn dan gewone lampen en gemiddeld tien keer langer meegaan.
≤ Energie
≤ Energiebesparende
huishoudtoestellen!
Gemiddeld een kwart van het energieverbruik van een gezin gaat naar de koelkast. Telkens wanneer we de koelkastdeur open laten staan, de koelkast niet regelmatig ontdooien of warm eten in de koelkast zetten, gaat er energie verloren. Wist u dat een ijslaagje van 3 mm het stroomverbruik van uw koelkast met 30 % opdrijft? Is uw koelkast aan vervanging toe, kies dan een nieuw model met automatisch ontdooiing. Controleer of al uw apparaten in het kader van de verplichte Europese regeling inzake het energie-efficiency label zijn voorzien van label A. Ter illustratie: een wasmachine met een A-label verbruikt maar half zoveel energie als haar gewone tegenhanger.
6
≤ De
was aan de lijn in plaats van in de droogtrommel!
U slaat hiermee twee vliegen in één klap: u verbruikt geen stroom en beschadigt uw kleren niet. Moet u om een of andere reden toch de droogtrommel gebruiken, laat de kleren dan eerst goed droogslingeren en zet de droogtrommel dan niet hoger dan op de middenstand. Te veel of te weinig was in de droogtrommel verbruikt meer energie. Voor een optimale energie-efficiency doet u er goed aan de filter regelmatig te controleren.
≤ Zet
de thermostaat lager!
Ongeveer 60 % van het gemiddelde energieverbruik van een Europees gezin komt voor rekening van de verwarming van het huis. Als we onze thermostaat 1°C lager zetten, zouden we dat nauwelijks voelen - behalve in onze portemonnee: jaarlijks zouden we namelijk 7 % minder elektriciteitskosten moeten betalen.
≤ Energie
≤ Zorg
voor goede woningisolatie!
Dubbele beglazing voorkomt 20 % warmteverlies; de kosten heeft u er gemiddeld na zes jaar weer uit. Warmteverlies kan ook op andere, meer eenvoudige manieren worden voorkomen: door de gordijnen ’s avonds dicht te doen of een kamer niet langer dan enkele minuten te verluchten (dit is voldoende om de binnenlucht voor een groot deel te vervangen). Ook isolatiebekleding rond uw warmwaterketel helpt.
≤ Deksel
op de pan!
Mét een deksel op de pan heeft u voor de bereiding van een gerecht 60 tot 70 % minder energie nodig dan zonder. Koken in een stoompan verbruikt eveneens minder energie. En heeft u zin in thee: kook nooit meer water dan u voor uw kopje nodig heeft.
≤ Laat
geen apparaten in de wachtstand staan – schakel ze volledig uit. Dit geldt voor TV-toestellen, video’s, DVD-spelers, computers en muziekinstallaties. Laat bovendien uw mobiele-telefoonlader niet in het stopcontact zitten als dat niet nodig is. Als u zich aan de bovenstaande tips houdt, kunt u tot 10 % op uw elektriciteitsrekening besparen.Het totale wachtstandverbruik in Europese gezinnen is bijna even hoog als het jaarlijkse energieverbruik van België!
≤ Lucht Van elke honderd Europeanen wonen er momenteel tachtig in stedelijke gebieden. De drukte in de stad en op de wegen heeft een grote impact op de luchtkwaliteit en bijgevolg op onze gezondheid, zoals blijkt uit de cijfers over ademhalingsproblemen en allergieën. De wetgever in de EU en de lidstaten heeft grote inspanningen geleverd om de strijd aan te binden met luchtvervuilende stoffen als zwaveldioxide, lood, stikstofoxiden, koolmonoxide en benzeen – waardoor, bijvoorbeeld, de uitstoot van zwaveldioxide en stikstofoxide in de 15 “oude” lidstaten sinds 1990 met respectievelijk meer dan 60 % en met 21 % is gedaald. De luchtkwaliteit blijft niettemin een bron van zorg. De grootste boosdoeners zijn fijn stof en troposferisch ozon (of ozon op leefniveau). Volgens ramingen zouden deze stoffen in Europa aan de basis liggen van respectievelijk 348 000
9
en 21 000 gevallen van voortijdig overlijden in 2000. De levensverwachting van Europeanen is gemiddeld met negen maanden gedaald. Tenzij aanvullende maatregelen worden getroffen, zal de luchtvervuiling – die dankzij het huidige beleid terzake weliswaar licht zal afnemen – ook in de toekomst nog een belangrijke stempel op ons leven blijven drukken. Een grote bron van CO2-uitstoot, en dus van luchtvervuiling – is het wegvervoer. Tegenover de aanzienlijke emissiereducties die de productie van zuiniger auto’s met zich heeft meegebracht, staat de dagelijkse toename van het aantal auto’s die van het wegvervoer een belangrijke bron van vervuiling blijft maken.
Fijn stof en ozon ≤ Fijn stof ontstaat meestal bij verbranding of uit gasvormige
≤ Ozon ontstaat als gevolg van een fotochemische reactie
vervuilende stoffen zoals stikstofoxiden (NOx) en vluchtige organische stoffen (VOS).
tussen twee groepen chemische stoffen (VOS en NOx) onder invloed van zonlicht en warmte. Daarom is er ’s zomers normaliter meer troposferisch ozon in de lucht, met schadelijke effecten voor onze gezondheid tot gevolg (irritatie aan keel en ogen of ademhalingsproblemen, met name bij kwetsbare groepen als astmatici, kinderen en ouderen). Anderzijds beschermt het ozon dat in de stratosfeer aanwezig is, de aarde tegen de gevaarlijke UV-zonnestralen.
≤ Bronnen van vluchtige organische stoffen zijn de petrochemische industrie, benzine, het vervoer, in verf gebruikte oplosmiddelen en een groot aantal huishoudproducten. Sommige bomen, zoals bijvoorbeeld coniferen, zijn natuurlijke bronnen van VOS. De meeste stikstofoxiden ontstaan bij de verbranding van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld in motoren en elektriciteitscentrales.
Wat kan ik doen tegen de luchtvervuiling? Het zal u misschien verbazen, maar u kunt bijdragen tot een vermindering van het gehalte fijn stof en andere luchtvervuilende stoffen, wanneer u naar het werk of naar school rijdt, uw verwarming of airconditioning gebruikt of de ramen lapt. Zo doet u het goed:
≤ Lucht
≤ Koop lokaal geproduceerde voedingsproducten! Het luchtvervoer van goederen van de ene kant van de wereld naar de andere produceert 200 tot 400 keer meer broeikasgassen dan vervoer per vrachtwagen over een afstand van 50 km. Eet daarom lokaal geproduceerde groenten en fruit, liefst seizoensproducten: niet alleen beter voor uw gezondheid en het milieu, maar ook een stuk smakelijker!
10
10
≤ Deel
een auto of gebruik het openbaar vervoer!
Voor langere verplaatsingen zijn oplossingen als autodelen en het openbaar vervoer uitstekende opties, aangezien daarbij meerdere mensen in één voertuig worden vervoerd. Een auto produceert tijdens een reis van 1 200 km evenveel CO2 als een trein tijdens een reis rond de wereld!
≤ Als
u toch uw auto moet gebruiken…!
• Een auto die in vrijstand moet opwarmen, verbruikt tot 50 % meer brandstof. Als u meteen begint te rijden, bereikt de motor zijn bedrijfstemperatuur sneller. • Zorg voor de juiste bandenspanning. Een spanningstekort van 0,5 bar staat gelijk aan een extra brandstofverbruik van 5 % én meer vervuiling. • Met de airconditioning aan verbruikt uw auto 30 % meer; met de ramen open maar 5 %. • Rijden met een imperiaal kan het brandstofverbruik met 20 tot 30 % opdrijven. Fietsen maakt u het best aan de achterkant van de auto vast. • In de vierde of zelfs de vijfde versnelling rijdt u het zuinigst. • Neem de snelheidsbeperkingen in acht: u verbruikt minder brandstof, produceert minder uitlaatgassen en rijdt veiliger.
≤ Lucht
≤
Vraag naar de bloem!
De milieukeurregeling is een op vrijwilligheid gebaseerd stelsel dat tot doel heeft bedrijven ertoe aan te zetten milieuvriendelijke producten en diensten op de markt te brengen. Producten met het bloemetiket bevatten geen vluchtige organische stoffen en zijn dus bevorderlijk voor de kwaliteit van de lucht binnenshuis. De bloem is te vinden op bepaalde soorten wasmiddel, tissues, verf en vernis voor binnenshuis, stofzuigers, televisietoestellen, schoeisel en bedmatrassen.
≤ Rij
niet zelf, maar laat u rijden!
In 2001 was 27 % van de hoeveelheid fijn stof in Europa terug te voeren op vervoersbewegingen. Van elke drie keer dat we de auto nemen, rijden we één keer niet verder dan 2 km. Neem in dat geval de fiets: dat is alvast één auto minder op de weg en op de koop toe draagt u bij tot de vermindering van de uitstoot. Bovendien helpt u uw gezondheid én uw portemonnee, als u met de fiets naar de krantenwinkel of de bakker rijdt.
≤ Water Water is, mondiaal bekeken, hard op weg om één van de meest schaarse natuurlijke hulpbronnen te worden. Minder dan 1 % van de mondiale watervoorraden is beschikbaar voor menselijke consumptie en meer dan 1,2 miljard mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater. Europa staat er met zijn aanzienlijke voorraden door de bank genomen goed voor, afgezien van een aantal gebieden in het zuiden die steeds vaker met watertekorten en droogte te kampen hebben. Veeleer dan met de kwantiteit, heeft Europa problemen met factoren als de kwaliteit en het beheer van het water, die ver ondermaats zijn en onder grote druk staan. Ongeveer 35 % van het water dat uit de kraan komt, is oppervlaktewater (afkomstig uit meren, rivieren); 20 % van dat aandeel staat ernstig onder druk van de vervuiling. De overige 65 % is afkomstig uit grondwaterlagen, die het regenwater dat door de bodem sijpelt, vasthouden.
13
In de Europese Unie is de kwaliteit van het drinkwater over het algemeen goed en kunt u bijna overal veilig water van de kraan drinken. Dit neemt niet weg dat water pas drinkbaar is na zuivering. Het kan immers vervuild zijn met stoffen die in het grondwater en het oppervlaktewater zijn gesijpeld (meststoffen, bestrijdingsmiddelen, industriële toxische chemische stoffen of bacteriën uit menselijk of dierlijk afval). Waterzuivering is een kostbaar proces dat veel energie vergt.
In tegenstelling tot wat u misschien denkt, is de industrie niet de grootste schuldige en veroorzaken de industriële bedrijven maar een deel van de vervuiling. Het is namelijk relatief eenvoudig voor de wetgever om deze bedrijven te dwingen hun waterverbruik te verminderen en energie-efficiënter en minder vervuilend te werken. De ernstigste problemen worden echter veroorzaakt door meststoffen en bestrijdingsmiddelen. Zodra deze stoffen in aanraking komen met water, beginnen ze hun tocht naar de rivieren en vervolgens naar zee.
Nutriënten, met name uit meststoffen en uitspoeling van agrarische oorsprong (dierlijk mest) zijn één van de belangrijkste oorzaken van de vervuiling van oppervlaktewater. Hun aanwezigheid leidt tot een snellere groei van algen en hogere planten, die de zuurstof, het licht en de ruimte van andere planten en dieren inpikken. Dit fenomeen (eutrofiëring), dat tot uiting komt in de vorm van excessieve algenbloei, is schadelijk voor de biodiversiteit en vervuilt ons oppervlaktewater.
Het terugdringen van de watervervuiling is niet alleen belangrijk voor onze watervoorziening, maar ook voor de bescherming van fauna en flora in onze rivieren, meren en zeeën. Ondanks de grote inspanningen die de EU de afgelopen 30 jaar heeft geleverd om de vervuiling terug te dringen, is er nog veel werk aan de winkel ... en ook u kunt daarbij helpen.
Hoe kan ik verantwoordelijk omgaan met water? Gemiddeld is maar 7 % van ons drinkwaterverbruik daadwerkelijk bestemd voor drinken en koken. Was- en afwasmachines nemen 22 % voor hun rekening, toiletten 20 %, bad en douche 39 %, en 6 % wordt gebruikt voor het wassen van de auto en het besproeien van de tuin. Jiffy heeft hieronder een paar nuttige tips voor een meer verantwoordelijk watergebruik op een rijtje gezet.
≤ Water
≤ Vang
regenwater op!
Wilt u uw auto wassen of de planten gieten, dan is regenwater een perfect alternatief voor drinkwater. Vang het op in lege emmers of andere recipiënten. Vergeet overigens niet dat u uw planten het best ’s avonds kunt gieten.
14
≤ Draai
de kraan dicht!
Een kraan die de hele dag druppelt, verbruikt ongeveer 25 liter water. Door de kraan dicht te draaien bij het tandenpoetsen, bespaart u 12 tot 15 liter water. Stel dat alle Europeanen dat tegelijkertijd doen, dan kunnen met het water dat op die manier in één jaar wordt bespaard, 6 000 olympische zwembaden worden gevuld. Een douche verbruikt vier keer minder water dan een bad. Spaar dus het milieu én uw portemonnee en neem een douche!
≤ Wacht
tot uw machine vol zit of gebruik de toets "halve belading"
Zet uw was- en afwasmachine pas aan als ze helemaal volgeladen zijn. Moet u toch nodig wassen of afwassen en zit uw toestel niet helemaal vol, gebruik dan de toets "halve belading". Zo verbruikt u niet alleen minder water, maar ook minder elektriciteit.
≤ Water
≤ Verf,
vernis, geneesmiddelen, olie…
Spoel geen chemische producten (verf, vernis, insectenbestrijdingsmiddelen, geneesmiddelen) door de gootsteen. Hetzelfde geldt voor bak- en braadolie, slaolie, en zeker voor motorolie. Deze producten kunnen sterfte van de fauna in de afvoerpijpen of blokkering van de afvoerpijpen veroorzaken en zo de afvoer beschadigen. Ga na of er in uw buurt centra voor de inzameling van geneesmiddelen en olie liggen waar u met uw oude geneesmiddelen en gebruikte olie terecht kunt.
≤ Draai
de kraan dicht!
Een douche verbruikt vier keer minder water dan een bad. Spaar dus het milieu én uw portemonnee en neem een douche!
≤ Aarde Alles wat leeft, in al zijn verschijningsvormen, valt onder het begrip biodiversiteit – soorten, genetische variaties binnen een soort en ecosystemen. De biodiversiteit voorziet ons van een breed assortiment essentiële diensten, zoals voedsel, schoon water en bestuiving. Voorts maakt de biodiversiteit het onder meer mogelijk de verandering van het klimaat te controleren en natuurgerelateerde risico’s te milderen. Uitgedrukt in geld is de waarde van de goederen en diensten die door ecosystemen en soorten (met andere woorden door het leven op aarde) worden geleverd, geschat op 26 biljoen euro per jaar – bijna twee keer zoveel als de waarde van wat de mens jaarlijks produceert. Volgens ramingen verloopt het biodiversiteitsverlies tegenwoordig 1 000 tot 10 000 keer sneller dan in de loop van de geschiedenis het geval was. Het uitsterven van soorten is vooral te wijten aan intensieve productiesystemen, bebouwing van habitats, ontginning van grondstoffen, overbevissing en -bejaging van natuurlijke rijkdommen, vervuiling en de mondiale klimaatverandering.
17
De ecologische voetafdruk van een Europeaan bestrijkt 4,97 ha*. Als de 6 miljard mensen die momenteel de aarde bevolken, allemaal leefden en consumeerden zoals de Europeanen, zouden we bijna drie aardes nodig hebben. Het grootste probleem met het huidige grondstoffenverbruik is niet – zoals de meeste mensen denken – de mogelijke schaarste van bepaalde niet-hernieuwbare bronnen, maar wel de impact die onze consumptie van grondstoffen heeft op het milieu. Zo werden de eeuwig beschikbaar geachte voorraden fossiele brandstoffen in enorme hoeveelheden gebruikt voor de opwekking van energie, met uitermate ernstige milieuproblemen als luchtvervuiling en de opwarming van de aarde tot gevolg. In het geval van hernieuwbare hulpbronnen (planten, vis, dieren) vormt de schaarste op zich een milieuprobleem. Zo staat het uitsterven van een soort gelijk aan het verlies van biodiversiteit, en gaat het innemen van grond automatisch gepaard met de verdwijning van habitats.
Elk jaar wordt in de Europese Unie alleen 1,3 miljard ton afval geproduceerd, waarvan 40 miljoen ton gevaarlijk is. Dit komt neer op 3,5 ton vast afval per persoon. Tel hier de 700 miljoen ton landbouwafval bij en u ziet dat de – milieuvriendelijke – behandeling en verwijdering van deze berg geen sinecure is. Volgens ramingen van de OESO zullen we tegen 2020 45 % meer afval produceren dan in 1995. Daarbij komt nog dat het grootse deel van wat we weggooien, in verbrandingsovens of op stortplaatsen terecht komt: twee afvalverwerkingsmethoden die schadelijk zijn voor het milieu. Uit het afval komen stoffen vrij als koolstofdioxide en methaan, die in de atmosfeer worden uitgestoten, en chemicaliën en bestrijdingsmiddelen, die in de grond en het grondwater sijpelen. Afval valt weliswaar niet volledig te vermijden, maar zeker wel te verminderen.
Enkele feiten op een rij • In Europa zijn 42 % van de zoogdieren en 45 % van de vlinders bedreigd. 80 % van de visbestanden wordt wegens overbevissing met uitsterven bedreigd of is zijn lot niet zeker. • In Europa is het aantal in landbouw- en bosgebieden voorkomende vogels tussen 1980 en 2002 met 71 % gedaald. • Anderzijds wordt 18 % van het grondgebied van de 15 "oude" lidstaten momenteel beschermd in het kader van het Natura 2000-netwerk van de EU.
Wist u dat ... De productie van de onderstaande producten met heel wat afval gepaard gaat? • 1 kg aluminium 5 kg • een tandborstel 1,5 kg • een koffiezetapparaat 298 kg • een mobiele telefoon 75 kg • een computer 1 500 kg • een gouden ring 2 000 kg Bron: Wupperstal Institut (www.wupperinst.org) NB: Op deze website, die niet door de Europese Commissie wordt beheerd en bijgewerkt, wordt niet noodzakelijk het officiële standpunt van de Commissie weergegeven. Het is mogelijk dat de site niet in alle talen van de Europese Unie beschikbaar is.
*Voor meer informatie: www.ecologicalfootprint.com NB: Op deze website, die niet door de Europese Commissie wordt beheerd en bijgewerkt, wordt niet noodzakelijk het officiële standpunt van de Commissie weergegeven. Het is mogelijk dat de site niet in alle talen van de Europese Unie beschikbaar is.
≤ Aarde
18
19
Hoe kan ik minder afval produceren? Gemiddeld produceert een Europeaan 1 kg afval per dag. Willen we hier paal en perk aan stellen, dan is het motto "Reduce – Reuse – Recycle" (verminderen, hergebruiken en recyclen:
≤ VERMINDEREN Beperk het verpakkingsafval door in bulk te kopen of herbruikbare producten aan te schaffen: • Koop groenten en fruit los in plaats van voorverpakt. • Koop geconcentreerde producten, waarvoor minder verpakkingsmateriaal nodig is.
≤ HERGEBRUIKEN Geef spullen een andere bestemming in plaats van ze weg te gooien: • Opknappen: fris uw oude bankstel op, in plaats van een nieuw te kopen. • Herstellen: laat uw schoenen verzolen zodat ze lange meegaan. • Hergebruik voor een andere doel: gebruik de achterkant van bedrukt papier als klad, en plastic dozen om dingen in op te bergen. • Geef spullen weg of verkoop ze tweedehands.
≤ Aarde
≤ RECYCLEN
≤ Winkel met herbruikbare plastic (PE) tassen!
≤ Koop
Sorteer papier, karton, hout, aluminium blikjes, plastic flessen, glazen flessen en potjes, elektrische apparaten, computerhardware, batterijen, … Soms zult u verpakkingen moeten kopen die niet herbruikbaar zijn. Kies in dat geval verpakkingen die gerecycled kunnen worden en sorteer ze. Oude kartonnen dozen worden gebruikt om kranten van te maken; met oude glazen flessen worden er weer nieuwe geproduceerd, en plastic flessen krijgen een tweede leven als een nieuwe verpakking, bouwmateriaal of zelfs kleding.
Voor de productie van een herbruikbare plastic tassen is drie keer minder water nodig dan voor de productie van papieren tassen met een vergelijkbare inhoud. Bovendien ligt de uitstoot van broeikasgassen en zure gassen bij plastic 80 % tot 90 % lager. Met een boodschappentas aan de arm kunnen we de impact op het milieu zelfs nog verder beperken.
Batterijen bevatten schadelijke chemische stoffen en metalen en moeten daarom worden ingeleverd in de daartoe bestemde inzamelcentra. Of u kunt herlaadbare batterijen gebruiken.
≤ Ban
de wegwerpdoekjes!
In een gemiddeld Europees gezin belandt elk jaar 50 kg wegwerpdoekjes in de afvalemmer. Als elke gezin dit soort doekjes gebruikt om hygiënische redenen en voor de schoonmaak, zou de afvalberg met maar liefst 9 miljoen ton per jaar groeien. Door een stofdoek en andere stoffen schoonmaakdoeken te gebruiken, voorkomt u dus een hoop afval én geeft u iets wat u wilde weggooien, een nieuwe bestemming.
≤ Elektronisch
afval
In een tijdperk waarin de technologische innovatie een enorme vaart neemt, is de neiging groot om dat laatste model mobieltje, die hypermoderne televisie of een geavanceerde afwasmachine aan te schaffen. De hoeveelheid elektronisch afval neemt jaarlijks met 3 à 5 % toe. Elke burger van de EU produceert ongeveer 17 tot 20 kg van dit soort afval per jaar. Tot dusverre is 90 % ervan zonder voorafgaande behandeling afgevoerd naar stortplaatsen, verbrand of gerecycled. Elektronisch afval bevat onder meer zware metalen en chemisch stoffen die, tenzij ze zorgvuldig worden verwijderd, uitermate schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van de mens. Met ingang van 13 augustus 2005 zal de consument bij aankoop van een nieuw apparaat zijn oude apparaat gratis in de winkel kunnen inleveren.
≤ Aarde
herlaadbare batterijen!
≤ Natuur
en biodiversiteit
Consumenten die weten hoe de producten die zij kopen, zijn gemaakt, kunnen ertoe bijdragen dat bedrijven ervan afzien producten op de markt te brengen die schadelijk zijn voor het milieu. Door op een verantwoordelijke manier te reizen, kunnen we de schoonheid van de plaatsen die we bezoeken, helpen instandhouden.
TIPS VAN JIFFY Speel de quiz van Jiffy en ontdek massa’s tips over hoe u orde op zaken kunt stellen: http://europa.eu.int/comm/environment/toolkits/index_en.htm
DE “TOOLKIT”-DATABANK Via deze databank kunt u 140 websites van over heel Europa raadplegen en toolkits opvragen die naar land, thema, taal, instrument en/of doelgroep zijn opgesplitst. Voorts vindt u er informatie over de manier waarop milieuproblemen in uw land worden opgelost en wat u thuis en in uw eigen woonplaats kunt doen voor het milieu. http://www.europa.eu.int/comm/environment/toolkits/search_en.htm
≤
RECYCLEN ...
Sorteer papier, karton, hout, aluminium blikjes, plastic flessen, glazen flessen en potjes, elektrische apparaten, computerhardware, batterijen, …
VERKOOP EN ABONNEMENTEN De publicaties van het Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen waarvoor een vergoeding wordt gevraagd, zijn verkrijgbaar bij onze over de hele wereld verspreide verkoopkantoren. Hoe kan ik in het bezit komen van een publicatie? • Op de lijst van verkoopkantoren kiest u een kantoor, waar u vervolgens een bestelling plaatst.
≤ Aarde
Hoe kan ik in het bezit komen van de lijst van verkoopkantoren? • Ofwel kunt u de internetsite van het Publicatiebureau raadplegen:http://publications.eu.int • Ofwel vraagt u om toezending van de lijst per fax [(352) 2929 42758] en ontvangt u deze op papier.
Europese Commissie Tijd om orde op zaken te stellen! Wat wij moeten doen en laten voor een groenere wereld. Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen 2005 — 20 blz. — 21 x 21cm ISBN 92-894-9848-X
NB: De websites die op de Europa website in de databank van de milieu-“toolkit” zijn opgenomen, worden niet door de Europese Commissie beheerd en bijgewerkt, en geven niet noodzakelijk het officiële standpunt van de Commissie weer. Het is mogelijk dat deze sites niet in alle talen van de Europese Unie beschikbaar zijn.
KH-60-04-644-NL-C
