Handvat om gedrag aan de orde te stellen

2013 • 2014

CHECK Eenmalige uitgave over elektronische controle Voor professionals in de strafrechtketen

Handvat om gedrag aan de orde te stellen CHECK

Voor professionals in de strafrechtketen

1

Colofon

Dit magazine is een eenmalige uitgave ter ere van de lancering van het Loket Elektronische Controle: ec.3ro.minvenj.nl. In het magazine wordt de term elektronische controle (EC) gebruikt in plaats van elektronisch toezicht (ET), omdat het altijd gaat om toezicht in combinatie met elektronische controlemiddelen. Begeleiding/hoofdredactie Reclassering Nederland, afdeling Media & Communicatie

Interviews/tekst Anka van Voorthuijsen, mr. Lisette Ruis - De Taaljurist

Vormgeving Ivo de Boer, Angelique Ketelaar - Typetank

Fotografie Eelco Hofstra

Drukwerk Drukkerij Libertas

ec.3ro.minvenj.nl CHECK


Utrecht, oktober 2013

INHOUD 06 Handvat om gedrag aan de orde te stellen

Door recente wetgeving is er meer aandacht voor de inzet van bijzondere voorwaarden, zoals een locatiegebod of –verbod met EC. Soraya Beumer, regiomanager Rotterdam-Dordrecht bij Reclassering Nederland, vertelt erover. Projectleider Michiel van der Veen legt bovendien uit wat het Loket Elektronische Controle behelst.

10 EC kan straf scherper maken

Vanaf het prille begin heeft procureur-generaal Marc van Nimwegen van het Openbaar Ministerie veel heil gezien in de toepassing van elektronische controle. Controle via een enkelband kan een straf of een maatregel scherper maken, vindt hij. De procureurgeneraal geeft zijn visie op de inzet van EC.

14 Morele grenzen bewaken

Van fervent tegenstander naar overtuigd voorstander van elektronische controle. Mike Nellis, hoogleraar aan de Universiteit van Strathclyde, vertelt waarom hij van mening veranderde. Wat hem betreft is EC hét middel bij uitstek om detentie te voorkomen of eerder te beëindigen.

18 Komst loket maakt alerter

Fred Sieders is rechter-commissaris bij de Rechtbank Noord-Nederland. Hij beschouwt EC als een extra tool die bij de voorgeleiding van een verdachte actief zou moeten worden benut. De komst van het Loket Elektronische Controle zorgt er volgens Sieders voor dat je alerter bent om na ta gaan of EC een optie is.

En ook: 05 Vooraf met Sjef van Gennip 16 Feiten & cijfers over EC

12 EC-deskundigen SVG over hun vak 20 EC & fases strafproces

Twee varianten Elektronische controle ondersteunt bij het toezicht op de naleving van de bijzondere voorwaarden locatiegebod en/of -verbod. Er zijn twee varianten.

Locatiegebod

De RFId-enkelband werkt op basis

enkelband en in huis wordt een ontvanger

van radiogolven en wordt gebruikt voor de

geplaatst. Hij moet zich houden aan

bijzondere voorwaarde ‘locatiegebod’. De

een tijdschema. Afwijkingen worden

verdachte/veroordeelde krijgt een

automatisch gesignaleerd.

Locatieverbod

De GPS-enkelband wordt gebruikt bij de bijzondere voorwaarde ‘locatieverbod’, soms in combinatie met een locatiegebod. Vaak draagt de verdachte/veroordeelde in dit geval niet alleen een enkelband, maar buitenshuis ook een zogenaamde GPS-unit. Er zijn ook GPS-enkelbanden, waarin deze

4

CHECK


unit is geïntegreerd. Plaatsbepaling gaat via satellieten. De satelliet heeft continue contact met de GPS-unit, registreert nauwkeurig de verplaatsingen en geeft de positie van betrokkene door. Wanneer die een verboden gebied betreedt, vindt signalering, alarmering en opvolging plaats.

vooraf

Drempel verlagen De groep verdachten en veroordeelden die baat heeft bij elektronische controle (EC) is zonder twijfel groter dan het aantal dat feitelijk met ‘een bandje’ loopt. Ter illustratie; van de 78 duizend opgelegde (on) voorwaardelijke straffen in 2012 is in 173 zaken EC benut. Hoewel het uiteraard niet om kwantiteit gaat, wel of niet een enkelband inzetten ter controle van een locatieverbod of -gebod is altijd een inhoudelijke afweging, is er in mijn beleving zeker ruimte voor groei. Daarom hebben we de dienstverle-

dwingt daders in een structuur,

ning en toegankelijkheid verbe-

slachtoffers kunnen worden be-

terd en samen met de Stichting

schermd. Bovendien hebben we met

Verslavingsreclassering GGZ (SVG)

EC een innovatie in handen waar-

het Loket Elektronische Controle

mee we beter kunnen controleren

ontwikkeld. Met deze beveiligde

of de door u opgelegde bijzondere

website kunt u in een paar stappen

voorwaarden worden nageleefd.

bij ons nagaan of EC in uw zaak een geschikt middel is. Het loket is

Met controle alleen zijn we er niet.

eenvoudig in gebruik en op ieder

Daarmee dringen we criminaliteit

moment dat het u uitkomt beschik-

op de lange termijn niet terug. Daar

baar. Gemak dient de mens en in dit

is meer voor nodig, waaronder

geval ook het collectief, want meer

een goede begeleiding tijdens het

inzet van EC draagt in combinatie

reclasseringstoezicht met EC. Om

met een persoonsgerichte aanpak

ervoor te zorgen dat iemand zijn

bij aan een veiliger samenleving.

leven weer op de rit krijgt, zijn gedrag verandert. Dat zijn factoren die

Tegenover het gemak van de

bijdragen aan een delictvrij bestaan.

website, staat het maatwerk van de

En EC fungeert daarbij waar zinvol

adviseurs van de reclassering. Per

als stevige stok achter de deur.

zaak wordt nauwkeurig bekeken of EC al dan niet een goed aanvullend

Genoeg drijfveren dus, om de drem-

middel is om controle te houden

pel naar toezicht met EC te verlagen

op de bijzondere voorwaarden. Na

met het Loket ec.3ro.minvenj.nl.

uw adviesaanvraag via de website,

In dit magazine vindt u er meer

onderzoeken onze EC-deskundigen

informatie over. Waar is het precies

onder meer nauwkeurig of EC al dan

voor? Voor wie is het geschikt?

niet meerwaarde heeft in uw zaak.

Op welke momenten in het strafproces? Zo willen we de bekendheid

Voordelen van EC zijn er volop;

van EC vergroten en u inspireren het

Sjef van Gennip, algemeen directeur

school of werk kan doorgaan, het

loket in gebruik te nemen.

Reclassering Nederland

CHECK


5

Handvat om gedrag aan de orde te stellen Reclassering Nederland werkt sinds 1995 met elektronische controle (EC). Aanvankelijk om daders in de laatste detentiefase te laten wennen aan een toenemende mate van vrijheid. Sinds de wet voorwaardelijke sancties (2012) is er meer aandacht voor de inzet van bijzondere voorwaarden, zoals een locatiegebod of -verbod met EC, op andere momenten in het strafproces.

“Als alternatief voor voorlopige hech-

handvatten om gedrag aan de orde te

len van, meestal, een locatiegebod

tenis vind ik EC erg waardevol en daar

stellen en eraan te sleutelen: hoe kun-

werkt als steun in de rug voor de

zie ik onder meer ruimte voor groei.

nen we je leven meer structuren? Of:

persoon ‘aan de band’. Het geeft

De komst van het Loket Elektroni-

pas op, waarom kom je toch steeds bij

duidelijkheid en dwingt iemand in

sche Controle draagt daar aan bij. Bij

het verboden gebied in de buurt?”

een structuur. Bovendien is het zo dat als de grens wordt genaderd, er

deze website kun je een in een paar stappen een reclasseringsadvies aan-

Met EC kun je als toezichthouder

onmiddellijk een waarschuwings-sms

vragen, waarin EC is meegenomen”,

goed controleren of iemand zich

aan de onder toezicht gestelde volgt. “Als de grens toch wordt overschre-

aldus Soraya Beumer, regiomanager Rotterdam-Dordrecht bij Reclassering Nederland en nauw betrokken bij de realisatie van het loket.

Meer structuur EC geeft de toezichthouder meer

Locatiegebod werkt als steun in de rug voor de persoon ‘aan de band’

begeleidingsmogelijkheden, eventueel

6

den, krijgt de reclasseringswerker een seintje. Afhankelijk van de aard van de melding en het risico wordt vervolgens ingegrepen.”

Ketenverantwoordelijkheid De regiomanager beschouwt het

in combinatie met opname in een

houdt aan de bijzondere voorwaar-

adequaat gebruiken van EC als een

24-uurs instelling of een extramurale

den. “Door de bewegingsvrijheid te

‘ketenbrede verantwoordelijkheid’

behandeling. “Als iemand aan een

beperken en te controleren, doen we

die helpt om detentieschade te

gps-band loopt, krijg je inzicht in zijn

aan risicobeheersing en dit draagt bij

beperken, de samenleving veiliger

dagen nachtritme, z’n bewegings-

aan het voorkomen van recidive.”

te maken en slachtoffers beter te

patroon. Dit geeft toezichthouders

Ook leert de ervaring dat het instel-

beschermen. “Kijk naar de landelijke, ➔

CHECK


Soraya Beumer, regiomanager Rotterdam-Dordrecht bij Reclassering Nederland en Michiel van der

Veen, projectleider Loket Elektronische Controle

lees verder op pagina 8

CHECK


7

Feiten & cijfers Totaal aantal toezichten met EC Instroom toezichten reclassering met EC

1500 1200 900 600 300 0

➔

2002 2003

2004 2005 2006

2007

2008 2009

intensieve overvallersaanpak. Daar

maar wel een die inhoudelijk de

werkt de inzet van EC heel goed.”

diepte ingaat. Dat gebeurt aan de hand van een aantal vragen dat op

2011

2012

We willen niet 24 uur per dag alle trails van iemand volgen

Toch wordt EC nog relatief weinig

de website moet worden ingevuld.

gebruikt. Om daar verandering in te

Daarmee wordt ingezoomd op het

brengen, is het Loket Elektronische

specifieke delict en de verdachte/

Controle bedacht. Projectleider Mi-

veroordeelde. Zo wordt nauwkeurige

chiel van der Veen: “Deze beveiligde

informatie verkregen. Die dient als

website geeft reclasseringswerkers,

ondersteuning bij het onderzoek van

uur thuis’ genoeg.” Van der Veen:

officieren van justitie en rech-

de EC-specialist om te komen tot een

“Technisch is veel mogelijk, maar

ters-commissarissen eigen regie.

advies. Het blijft dus altijd maatwerk.”

daar gaat het niet om. We willen niet

Zij kunnen het loket op elk moment

8

2010

24 uur per dag alle trails van iemand

dat het ze schikt gebruiken. Het is

Geen beveiligingsbedrijf

volgen. We zijn geen beveiligings-

gebruiksvriendelijk en vergelijkbaar

De techniek voor EC, vooral met gps,

bedrijf.” Beumer: “Het gaat ons om

met een webwinkel.”

biedt veel mogelijkheden, ‘maar er

het doel. We gebruiken die gegevens

moet natuurlijk wel sprake zijn van

om een gesprek met iemand aan te

Efficiëntie en maatwerk

een risico dat die inzet rechtvaardigt’,

gaan, om te werken aan gedragsver-

Het loket is een verbetering van de

vult Beumer aan. “Als je een jongere

andering. En daarnaast is het één

dienstverlening aan opdrachtgevers,

’s avonds bij het winkelcentrum en

van de middelen om beter toezicht te

vindt Van der Veen. “De uitdaging

zijn vrienden weg wilt houden, is een

kunnen houden op de naleving van

was om een efficiënte tool te maken,

locatiegebod ‘van 19.00- tot 07.00

de bijzondere voorwaarden.”

CHECK


Feiten & cijfers Per strafmodaliteit 2012 telde 153 schorsingen

Uitsplitsing totaal aantal toezichten met EC in 2012 naar strafmodaliteit

voorlopige hechtenis met EC. Het totaal aantal schorsingen was in dat jaar 4100. Van de 8500 (deels) voorwaardelijke

Voorlopige Invrijheidstelling

veroordelingen in 2012 gingen er 173 zaken gepaard met een toezicht met een locatieverbod of -gebod met EC.

152 679

Penitentiair Programma

2

Tbs met voorwaarden

3

Tbs met voorwaardelijke beëindiging dwangverpleging

173

(Deels) voorwaardelijke veroordeling

153 Totaal 1162

Schorsing voorlopige hechtenis

Verslaafden succesvol aan de enkelband onze reclasseringswerkers. Een

Afspraken die onze reclasserings-

instrument dat zij kunnen inzetten

werkers benutten om bij de cliënt

bij maatwerk en een persoons-

tot blijvende gedragsverandering te

gerichte aanpak. De aanpak blijkt

komen. De periode met een enkel-

“Elektronische controle (EC) mag

succesvol, ook bij onze verslaafde

band houdt immers ook weer op. De

nooit een straf op zich zijn, maar is

cliënten. Cliënten die normaal veel

verslavingsreclassering is enthousi-

bedoeld als toevoeging op reclas-

moeite hebben met enige structuur

ast over de recente ervaringen met

seringstoezichten. Dat zeiden we

aanbrengen in hun leven kunnen dit

EC. De komende periode kijken we

direct, toen we twee jaar geleden als

door EC wel.

graag samen met de ketenpartners in welke situaties EC verder kan

Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG) startte met het zelfstan-

Meer structuur en een normaal

worden ingezet. Het loket biedt een

dig uitvoeren van EC. We hebben het

dagen nachtritme blijken te helpen

mooie gelegenheid daar een start

dan over toezichten waarbij sprake

bij voorkoming van terugval in

mee te maken.”

is van een locatiegebod of -verbod.

delictgedrag en middelengebruik.

EC is zinvol extra gereedschap voor

Ze houden zich beter aan afspraken.

Edwin ten Holte, directeur SVG

CHECK


9

EC kan een straf of maatregel scherper maken Vanaf de prille start heeft procureur-generaal Marc van Nimwegen van het Openbaar Ministerie heil gezien in elektronische controle (EC). Het kan een straf of maatregel scherper maken, stelt hij. “De registratie en de techniek zijn eenduidig. Als iemand zich niet aan de afspraken houdt, is het snel duidelijk. Dit maakt het streng en geloofwaardig.”

Een goede risicoanalyse is bij EC

en moderne uitbreiding van het toe-

dat soort lichte strafbare feiten kan

natuurlijk van het grootste belang

zicht: “Een zakelijke, effectieve vorm

EC zo’n betekenisvolle interventie

en die wordt volgens hem goed

van controle die op een andere

zijn. Dan krijgen ze een bekeuring,

gewaarborgd via de vraagstelling

manier niet mogelijk zou zijn.”

ze mogen twee maanden niet op het winkelcentrum komen en dat

bij het nieuwe Loket Elektronische

10

Controle en de inzet van specialis-

Betekenisvolle interventie

kun je met EC heel efficiënt contro-

ten vanuit de reclassering. “Bij licht

Hij omschrijft EC als een ‘beteke-

leren. Stel dat ze ook nog spijbelen

huiselijk geweld is een locatiever-

nisvolle interventie’. “Ik denk dat

bod mét EC een veel effectievere

we het vaker aan de voorkant van

manier om toezicht te houden. Je

het proces in kunnen zetten en het

kunt iemands gaan en staan een-

meer los moeten zien van straf-

voudig uitlezen.”

oplegging. Denk aan onze nieuwe

Je moet nuchter en realistisch zijn

werkwijze bij conflicten die via ZSM

in wat je kunt en wilt, vindt de

worden afgehandeld. Daarbij is de

procureur-generaal: “Voor iemand

maatschappelijke betekenis vaak

die levensgevaarlijk kan zijn voor

belangrijker dan de strafrechte-

zijn slachtoffer, is een enkelband

lijke implicaties. Jongeren die een

geen optie. Als die ondanks een ge-

winkelcentrum onveilig maken,

en dat daar thuis geen grip op is.

biedsverbod bij een slachtoffer in de

kun je een bekeuring geven of een

Dan kun je de software van de en-

buurt is en het alarm gaat af, ben je

werkstraf opleggen maar als ze hun

kelband zo programmeren dat ze op

natuurlijk al te laat.” Van Nimwegen

gedrag niet veranderen, los je die

bepaalde tijden op school en thuis

beschouwt EC als een eigentijdse

situatie en de overlast niet op. Voor

moeten zijn. Als toezichthouder kun

CHECK


Voor iemand die levensgevaarlijk kan zijn voor zijn slachtoffer, is een enkelband geen optie

je zó aflezen of dat ook inderdaad gebeurt.” Van Nimwegen: “Het gaat erom dat we met EC onze beslissingen juridisch en maatschappelijk meer kracht bij kunnen zetten. Als je wilt dat iemand na een misstap met de gezonde kant van zijn leven verder kan, is EC volgens mij een perfect

In plaats van niets doen kun je met EC bijvoorbeeld alvast een locatieverbod afdwingen Marc van Nimwegen, procureur-generaal

middel om te controleren en te

Openbaar Ministerie

disciplineren. Maar ik denk dat EC ook zinvol kan zijn aan het eind van een detentie, bij voorwaardelijke invrijheidsstelling. EC is goed te gebruiken om iemand een toenemende graad van vrijheid te geven.”

Professioneel aanbieden

een voorbeeld van. Je kunt ermee

maanden voor komt en iemand zit

Dat er vanuit het OM vooralsnog

aan de slag op het moment dat jij er

niet in voorlopige hechtenis, dan

relatief weinig aanvragen werden

behoefte aan hebt. Als je het loket

vind ik dat je EC als serieuze optie

gedaan heeft deels een praktische

als een webwinkel beschouwt, dan

kunt overwegen. In plaats van niets

oorzaak, denkt de procureur-gene-

wordt EC nu als een goed product

doen kun je met EC bijvoorbeeld

raal. “Iedereen is druk. Als je dan

serieus in de markt gezet.”

alvast een locatieverbod afdwingen. Dat iemand die voor moet komen

in een telefoonlijst moet zoeken naar een contactpersoon voor

Haken en ogen

vanwege een vechtpartij gedurende

EC, of je stuurt een mail en moet

Juridisch zijn er nog wel wat haken

die vier maanden ‘s avonds niet in

maar afwachten wanneer iemand

en ogen, beseft hij. “Bij zaken

het uitgaansgebied mag komen.

antwoordt of van lunchpauze terug

die we nu seponeren kunnen we

Maar juridisch is dat natuurlijk niet

is, dan is dat al snel teveel gedoe.

natuurlijk voorwaarden formuleren

waterdicht, dat je dat als OM op

Als je wilt dat professionals EC gaan

en daar zou je heel goed EC als

mag leggen. Een gedragsaanwijzing

gebruiken, moet je het ook op een

mogelijkheid bij kunnen betrekken.

biedt wellicht aanknopingspunten,

professionele manier aanbieden.

Maar stel dat je wel wilt dagvaar-

maar het is duidelijk dat we daar de

Daar vind ik dit nieuwe loket echt

den. Als een zaak dan pas over vier

grenzen moeten verkennen.’’

CHECK


11

SVG: vooral deze cliënten zoeken de grenzen op Elektronische controle (EC) kan ook worden ingezet bij verdachten of veroordeelden met een verslaving. Waar loop je dan in de praktijk tegenaan? Leander Grooten en Koen Verbeet, EC-deskundigen bij de Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG), vertellen over hun ervaringen. Als je onder invloed bent van middelen is

te geven en te bekijken in hoeverre iemand dat aan-

het lastiger je aan afspraken te houden of

kan. De elektronica liegt niet. Je ziet als begeleider

op tijd ergens te zijn. Toch merken wij dat

precies of iemand zich aan de afspraken houdt, daar

een enkelband uitstekend kan werken bij onze cli-

hoef je niet over te discussiëren.

ënten. Er zijn verslaafde veelplegers die nooit meer

We merken dat er met een enkelband minder

van de middelen afkomen. Die hebben misschien de

recidive is. Er kijkt iemand mee, daarvan is de onder

helft van hun leven in de gevangenis gezeten. Als

toezicht gestelde zich bewust en dat heeft effect.

zij in de samenleving terugkeren, valt alle structuur

We hadden een veroordeelde voor huiselijk geweld

weg. Bij dit type cliënten kan een enkelband goed

die zijn ex stalkte. De enkelband weerhield hem er

helpen. Dit mag wel, dat mag niet. Hier wel, daar

van om naar haar wijk te gaan. Hij wist dat er on-

niet.

middellijk een alarm af zou gaan als hij in de buurt kwam, en dat er dan meteen politie zou komen. Na

Dat veel verslaafden geen vaste dagbesteding

drie maanden was de pijn van die scheiding wat

hebben, maakt het lastiger. EC is er op ingesteld

afgezwakt en lukte het zonder enkelband.

dat iemand op een bepaald moment bijvoorbeeld aan het werk is, of juist thuis. Dat is voor ons als

Een enkelband laat zien waar iemand is, niet wat

reclassering dus een uitdaging, om te kijken wat

hij daar doet. Het gevaar van schijnveiligheid ligt op

iemand kan doen.

de loer. Als iemand een gebiedsverbod heeft, kan

Vooral deze cliënten zoeken de grenzen op: nét niet

hij zijn slachtoffer in een supermarkt tegenkomen

op tijd de enkelband opladen, nét een rondje buiten

waar hij wél mag komen. Een enkelband is niet

het gebied lopen. Dat zien we natuurlijk meteen.

zaligmakend en werkt pas echt als er ook een plan

Hoe streng je bent bij overtredingen heeft te maken

van aanpak is, er doelen zijn gesteld en er toezicht

met de voorgeschiedenis, de risico’s en de reclasse-

wordt uitgevoerd door een reclasse-

ringswerker. We volgen de landelijke afspraken en

ringswerker.

daarnaast gaat het om maatwerk. Een enkelband is een goed middel bij re-integratie, om mensen – gecontroleerd - steeds meer vrijheid

12

CHECK


Leander Grooten, EC-specialist Stichting Verslavingsreclassering GGZ

Case L., man, 33 jaar, veelpleger (vermogensdelicten, geweldszaken), verslaafd aan GHB, extacy en cocaïne. Verstandelijk beperkt. L. woonde na een periode van detentie in het kader van de ISD-maatregel in een instelling voor dak- en thuislozen. Voor zijn resocialisatie kreeg hij in het voorjaar van 2013 een GPSenkelband om. Koen Verbeet was zijn toezichthouder namens IrisZorg Verslavingsreclassering. “De enkelband was zo geprogrammeerd dat L. zich op bepaalde tijden op het terrein van de instelling moest bevinden. Om hem dat uit te leggen, hebben we een schema gemaakt op Jip- en Janneke-niveau en dat op zijn deur geplakt. We konden zien dat hij geen risicovolle plekken meer bezocht en er was geen sprake van recidive tijdens de periode met de enkelband. Ik ben ervan

Koen Verbeet, toezichthouder SVGinstelling IrisZorg

overtuigd dat hij zonder enkelband snel weer naar zijn vrienden was gegaan en onder invloed van middelen onverantwoorde dingen had gedaan. Zijn zoontje zonder toestemming meenemen, uitgaan, ruzie zoeken: dat was altijd het patroon. Door de enkelband veranderde dat, hij bleek gevoelig te zijn voor die druk. Hij realiseerde zich: big brother is watching me, als ik over de schreef ga, komt er een melding binnen bij mijn toezichthouder en wordt het toezicht weer opgeschaald. Op een gegeven moment zijn we in samenspraak met hem de tijden gaan verruimen, dat vond hij fantastisch, hij had het idee dat hij inspraak had, verantwoordelijkheden kreeg. Een verslaving staat een enkelband dus zeker niet in de weg. Het is een goed middel, het maakt duidelijk of een cliënt zich kan handhaven binnen bepaalde kaders.”

CHECK


13

Morele grenzen bij inzet EC bewaken Een enkelband is een overbodig instrument. Daar was de Schotse Mike Nellis, destijds criminoloog en maatschappelijk werker, in de jaren ’90 van overtuigd. In de loop der tijd veranderde zijn visie volledig en maakte hij elektronische controle (EC) tot zijn specialiteit. “Door de jaren heen merkte ik dat EC

niets over het recidiverisico ná het

zonder tussentijdse evaluatie. “Het

hét middel bij uitstek is om detentie

EC-traject. “Zonder begeleiding

is veel beter het controle-regime

te voorkomen of eerder te beëindi-

word je alleen gedurende een

geleidelijk af te bouwen en je

gen”, aldus Nellis, die nu hoogleraar

aantal maanden gecontroleerd.

telkens af te vragen welke risico’s

Criminal & Community Justice is bij

Niemand heeft geholpen met het

er nog bestaan. Bij goed gedrag

de Universiteit van Strathclyde.

oplossen van problemen, het vinden

kunnen de voorwaarden worden versoepeld.”

“Als het in de juiste gevallen wordt

Zonder begeleiding word je alleen gedurende een aantal maanden gecontroleerd

toegepast, onderdrukt het crimineel gedrag. De omstandigheden moeten de doorslag geven bij de keuze voor EC. Huisarrest met enkelband kan bijvoorbeeld zorgen voor grote spanningen in de thuissituatie van de delinquent. Deze wordt

De technische mogelijkheden van EC nemen toe. Het wordt daarom steeds belangrijker óók de morele grenzen in de gaten te houden. De hoogleraar noemt als onwenselijk voorbeeld de

gedwongen thuis te blijven, terwijl

van een baan of met gedragsveran-

VS. Daar wordt EC (meestal

hij voorheen juist op die tijdstip-

dering. EC is dus alleen van meer-

in de vorm van gps-tracking)

pen weg was.” Nellis heeft in de

waarde als het wordt gecombineerd

opgelegd gedurende de tijd van

praktijk gezien dat dit kan leiden

met begeleiding.”

de voorwaardelijke straf. In

tot huiselijk geweld. Bovendien

14

Morele grenzen

sommige gevallen levenslang.

voorkomt de enkelband niet altijd

Geleidelijke afbouw

crimineel gedrag. “Een drugsdealer

De enkelband is onder meer een

tweederangsburgers.”

is prima in staat vanuit zijn woning

zeer geschikt middel bij het gefa-

Nellis is niet bang dat het

zijn handel voort te zetten.”

seerd en gecontroleerd terugkeren

in Europa ook deze kant

in de samenleving. Daarmee kan

opgaat. “Hier beschouwt

“Er ontstaan dan een soort

Recidive

recidive worden voorkomen, stelt

men dat als een inbreuk

Onderdrukking van crimineel

de Schot. Nu wordt EC nog te vaak

op de mensenrechten.”

gedrag zegt volgens Nellis nog

opgelegd voor een vaste periode,

Toch is het belangrijk

CHECK


kritisch te blijven. Als je kiest voor

missen echter de ervaring voor de

één organisatie. De reclassering is

jarenlange elektronische controle

begeleiding.” Beide functies neer-

hiervoor uitermate geschikt.”

met toezicht, zou je telkens na een

leggen bij commerciële organisaties

Bekendheid

bepaalde periode moeten bekijken of dit nog nodig is.”

Juiste expertise Over de vraag wie de controle- en begeleidingsfunctie moet vervul-

De hoogleraar vindt dat er meer

Er ontstaan dan een soort tweederangsburgers

aandacht zou moeten komen voor alle mogelijkheden van EC. Voorlichting daarover is wat hem betreft hard nodig. Hij ziet de

len is Nellis duidelijk. “Dit moet

komst van het Nederlandse Loket

een organisatie zijn met de juiste

Elektronische Controle dan ook als

expertise voor beide functies, die

vindt de Schot niet verstandig. “Zij

een positieve ontwikkeling. “Het

tevens de morele grenzen bewaakt.

zijn erbij gebaat als zoveel mogelijk

draagt bij aan de zichtbaarheid en

De politie en het gevangeniswe-

mensen onder EC komen te staan.

bekendheid van de opties van EC.

zen zijn uitstekend in staat om de

Het effectiefst is om de twee

Dat is een goede zaak.”

controlefunctie uit te voeren. Zij

functies uit te laten voeren door

Mike Nellis, hoogleraar Criminal & Community Justice aan de Universiteit van Strathclyde

CHECK


15

Feiten & cijfers Leeftijdsopbouw schorsing & (on)voorwaardelijke straf De gemiddelde leeftijd van verdachten/veroordeelden met een enkelband is 27 jaar in 2012. Het gaat in dit geval alleen om EC in het kader van een schorsing voorlopige hechtenis of een (deels) voorwaardelijke veroordeling.

Leeftijdsgroep

Locatiegebod

Locatieverbod

18-24

159

68%

44

47%

Totaal EC 203

25-34

36

15%

23

25%

59

35-44

11

5%

15

16%

26

45-54

21

9%

9

10%

30

55-64

3

1%

2

2%

5

65 en ouder

3

1%

-

0%

3

233

100%

93

100%

326

Totaal in 2012

Toezichten met EC in 2012 naar delictsoort Totale instroom toezichten

Elektronische controlemiddelen zijn

Toezichten met EC

in 2012 vooral toegepast in die zaken

31%

36%

waarbij er (vermoedelijk) sprake is

47%

8%

39% 3% 1%

3%

Totaal 326

geweest van agressie. Gevolgd door vermogensdelicten zonder geweld. Het gaat hierbij alleen om EC in geval

5%

7%

6%

Vooral geweldsdelicten

8%

Totaal 17.811

5%

van schorsing voorlopige hechtenis of EC bij een (deels) voorwaardelijke veroordeling.

1% Agressie

Verkeer

Overig

Opiumwet

Zeden

Vermogensdelict met geweld

Vermogensdelict zonder geweld

Toezichten met EC in 2012 naar strafmaat A geheel voorwaardelijk

E meer dan 12 maanden

17% (37)

D 3-6 maanden

C 6-12 maanden

(31)

voorwaardelijke gevangenisstraffen, of een combinatie daarvan,

(26)

(23)

EC wordt vooral ingezet bij zwaardere delicten, waarvoor (on)

15%

12% 11%

Zwaardere delicten

Totaal 212

45% (95)

zijn opgelegd. Het totaal is hier 212 in plaats van 326. Dit komt doordat er niet in alle gevallen

B minder dan 3 maanden

een straf is gevolgd na een schorsing voorlopige hechtenis of doordat er nog geen vonnis is.

16

CHECK


Feiten & cijfers Toezichten PP/VI met EC in 2012 naar leeftijd % 40

249

35

195

30 25 20

PP met EC

52

49

VI zonder EC VI met EC

185 161

153

30

130

Leeftijdsopbouw PP en VI

124 93 19

15

De gemiddelde leeftijd bij PP-toezichten is 36 jaar.

10 32

5 0

16

18-24 jaar

25-34 jaar

35-44 jaar

45-54 jaar

13

2

55-64 jaar

Bij VI-toezichten is dit 33 jaar. 2

-

65 jaar en ouder

Detentiefasering

Delictensoorten PP en VI

Detentiefasering met het Penitentiair Programma (PP)

Bij de VI-toezichten en de PP-toezichten

om de re-integratie van gedetineerden te bevorderen,

met EC is een verschuiving te zien in de

gebeurt in 70% van de gevallen in combinatie met EC

delictsoorten. Er is, in vergelijking met

(2012). 18% van de gedetineerden die in 2012 Voor-

de reguliere toezichten zonder EC, vooral

waardelijke Invrijheidstelling (VI) krijgt, wordt gecon-

een sterke groei van druggerelateerde

troleerd met een enkelband. Bij zowel PP als VI staan

delicten en vermogensdelicten met

de gedetineerden onder toezicht van de reclassering.

geweld.

Toezichten PP/VI met EC in 2012 naar delictsoort

(14)

(25)

30%

23% (35)

24%

(27)

(26)

21%

19% (131)

(139)

Totaal 679

24% (161)

(202)

(37)

22%

19% (29)

18%

4%

Totaal 674

3%

Totaal 152

9%

PP met EC

VI zonder EC

VI met EC

(145)

18%

6%

(9 )

(119)

1% (1)

5%6) (3

15%

28%

(103) 1% (6)

9% (59)

(193)

1% (7) Agressie

Opiumwet

Overig

Verkeer

Vermogensdelict met geweld

Vermogensdelict zonder geweld

CHECK

Zeden


17

Komst Loket Elektronische Controle maakt alerter Fred Sieders is rechter-commissaris bij de Rechtbank NoordNederland. Hij beschouwt elektronische controle (EC) als extra tool die bij de voorgeleiding van een verdachte actief zou moeten worden benut. De komst van het Loket Elektronische Controle zorgt volgens Sieders voor ‘meer alertheid om na te gaan of EC een optie is.’

Uitgangspunt van ons recht

en je kunt dat op een andere manier

hulp-rapportage van de reclassering.

is dat je als verdachte in

doen dan door opsluiting, dan ver-

Die is heel belangrijk voor ons. We

vrijheid je berechting af mag

dient dat onze voorkeur.

schorsen alleen als de reclassering dat adviseert, niet als slechts een

wachten. In principe ga je niet naar een Huis van Bewaring, alleen bij

Aanvankelijk was ik wat argwanend

advocaat of een verdachte daarom

ernstige feiten en als het echt niet

over de controlemogelijkheden. Ik

vraagt. Als blijkt dat een verdachte

anders kan. Daarom vind ik dat je

ben ervan overtuigd dat het contro-

goede afspraken met de toezicht-

alle mogelijkheden die je hebt om

lemiddel inmiddels technisch goed

houder heeft en bijvoorbeeld in een

iemand niet de bewaring in te laten

doorontwikkeld is. De mogelijkheden

afkickkliniek terecht kan of bereid is

gaan, moet gebruiken. EC is een ex-

zullen waarschijnlijk alleen maar

om mee te werken aan urinecontro-

tra mogelijkheid om de bewaring van

groter worden. Maar het succes van

les, kunnen dat redenen zijn om de

een verdachte te schorsen. Daarmee

EC staat of valt natuurlijk uiteindelijk

bewaring te schorsen. EC zou een

krijgen we als rechters-commissaris-

met een adequate reactie als er

deel van dat toezicht kunnen onder-

sen een extra instrument. Ik vind dat

iemand in een gebied komt waar hij

steunen, vooral als het van belang is

we daar actief mee om moeten gaan.

niet mag komen.

om de mate van bewegingsvrijheid van een verdachte in te perken.

18

Natuurlijk zijn er soms goede

Als rechter-commissaris zie ik een

redenen om iemand juist niet te

verdachte kort. Als de officier van

Iemand die een alcoholprobleem

schorsen. Bijvoorbeeld in het belang

justitie besluit om een verdachte

heeft en met drank op steeds veel

van het onderzoek, als de rechtsorde

voor te geleiden, zou er eigenlijk al

rotzooi schopt en geweld gebruikt in

ernstig is geschokt, of als het om

naar de mogelijkheid van EC gekeken

het uitgaansgebied, kun je met een

een zeer ernstig feit gaat. Dan moet

moeten zijn. Je moet die optie zo

enkelband en een locatiegebod thuis

iemand in bewaring. Bij een ver-

vroeg mogelijk onderzoeken. De

houden. Dan bedrinkt hij zich mis-

denking van een levensdelict laat je

rechter-commissaris is een tus-

schien thuis, maar in elk geval niet

iemand niet naar huis gaan met een

senstation en bepaalt alleen of een

in de kroeg. Of in geval van huiselijk

enkelbandje. Je hebt ook verplich-

verdachte vast moet blijven zitten of

geweld kun je een enkelband met

tingen aan de maatschappij, om te

in vrijheid een eventuele strafzaak

een gebiedsverbod instellen waarbij

laten zien dat je ingrijpt. Maar als het

af mag wachten. We zien soms pas

een verdachte niet in een straal

gaat om lichtere vergrijpen en het in-

twee uur voor de behandeling van

van zoveel honderd meter bij zijn

dammen van het risico op herhaling

zo’n zaak een dossier en een vroeg-

ex-partner in de buurt mag komen.

CHECK


Fred Sieders, rechter-commissaris Rechtbank NoordNederland

Dat zou allemaal goed kunnen werken denk ik. Als rechter-commissaris heb ik zelf nog nooit het initiatief genomen om iets met EC te doen. Eigenlijk, omdat het ook nog nooit is voorgesteld door de reclassering. Maar nu we er steeds meer van afweten en het Loket Elektronische Controle toegankelijke informatie biedt, gaan we er wel meer op koersen, verwacht ik. Als het zo makkelijk wordt om het aan te vragen, met een paar drukken op de knop en je hebt zo’n advies binnen een paar dagen, dan ben je wel alerter om na ta gaan: is EC misschien iets? Als de reclassering er vertrouwen in heeft, wie zijn wij dan om daar aan te twijfelen. Met EC bouw je extra controle in. En een verdachte weet: schorsen is een mooie kans. Die wil je meestal graag grijpen. En hij weet ook: als het mis gaat, staat er heel snel een politiebusje op de stoep om je op te halen en alsnog naar het Huis van Bewaring te brengen.

CHECK


19

De GPS-/RFId-enkelband is multi-inzetbaar. Het middel voor de ondersteuning van het reclasseringstoezicht kan op diverse momenten in het strafproces worden ingezet.

EC & de fases in het strafproces Schorsing voorlopige hechtenis

Penitentiair Programma Laatste fase van detentie ➔ mogelijk geleidelijke terugkeer naar de samenleving van gedetineerde • hiervoor geldt altijd een locatiegebod met reclasseringstoezicht • eventueel een locatieverbod • enkelband ondersteunt bij controle op naleving

Onderzoek loopt nog ➔ rechtbank beslist over voorlopige hechtenis • verdachte kan vrijkomen onder voorwaarden • voorwaarde kan zijn locatiegebod en/of -verbod • reclassering kan toezicht houden op naleving voorwaarden • enkelband ondersteunt bij controle op naleving

Voorwaardelijke veroordeling

Voorwaardelijke invrijheidstelling Na twee derde van de gevangenisstraf ➔ altijd onder voorwaarde geen strafbaar feit te zullen begaan • mogelijk onder bijzondere voorwaarden eerder vrij • voorwaarde kan zijn locatiegebod en/of –verbod • reclassering kan toezicht houden op naleving voorwaarden • enkelband ondersteunt bij controle op naleving

Vonnis is gewezen ➔ met (deels) voorwaardelijke straf • kan in combinatie met bijzondere voorwaarden • voorwaarde kan zijn locatiegebod en/of -verbod • reclassering kan toezicht houden op naleving voorwaarden • enkelband ondersteunt bij controle op naleving

Tbs met voorwaarden

Tbs met voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging Maatregel voor daders met een psychiatrische ziekte of stoornis ➔ rechter beslist periodiek over al dan niet voorwaardelijke beëindiging • bij beëindiging gelden voorwaarden • voorwaarde kan zijn locatiegebod en/of -verbod • enkelband ondersteunt bij controle op naleving

Maatregel voor daders met een psychiatrische ziekte of stoornis ➔ dader moet zich houden aan bepaalde voorwaarden • voorwaarde kan zijn locatiegebod en/of -verbod • enkelband ondersteunt bij controle op naleving

Check of ECVoorkan opin ec.3ro.minvenj.nl CHECK professionals de strafrechtketen 20

Handvat om gedrag aan de orde te stellen

Recommend Documents