29-9-2013
Tieners en diabetes: de verbinding maken tussen wetenschap en praktijk
Type 1 diabetes bij tieners: waar hebben we het dan eigenlijk over?
ZELF management
1
29-9-2013
Prevalentie De omvang van het probleem…
Bron: International Diabetes Federation
T1D in Nederland Incidentie 0.2% per 1000 kinderen tot 19 jaar Ongeveer 700 kinderen diagnose T1D per jaar Ongeveer 6000 kinderen in Nederland T1D
“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity” World Health Organization 1948
2
29-9-2013
Recept voor het creëren van psychische problemen in families
Luther Travis MD
ingrediënten: • Een chronische ziekte, bij voorkeur bij het kind • Zorg voor een ziekte met een onzekere oorzaak, bij voorkeur met erfelijkheidsfactor, zodat iedereen zich schuldig voelt • Maak de behandeling essentieel voor welzijn, tijdsintensief en moeilijk • Maak het ziekte management pijnlijk • Zorg ervoor dat de behandeling interfereert met de normale levensstijl • Maak zelf discipline essentieel voor het succes van de behandeling • Zorg voor een groot multidisciplinair team, met individuen met onzekere doelen die conflicterende adviezen geven
Diabetes en medische psychologie? • Diagnose T1D ervaren als een significante psychologische crisis • 10 jaar na diagnose heeft voldoet 1/3 van de kinderen aan een DSM-IV classificatie • Psychologische factoren blijken voor 50% de therapietrouw te bepalen • Psychologische behandelingen blijken HbA1c en psychosociaal welbevinden te verbeteren
Adolescentie • Kwetsbare periode van grote biologische en psychologische veranderingen • In de dynamische sociale context
Meestal zonder problemen… • Aantal adolescenten met ernstige internaliserende of externaliserende problemen <15% • Tot 17 jaar toename van externaliserende problemen, daarna echter daling • 12-20% ervaart depressieve gevoelens
3
29-9-2013
Adolescentie en T1D Maar wat als je dan ook nog diabetes hebt?
≠ autonomie
Hoe uit zich dit op psychologisch vlak?
T1D & zelfzorg
peers
>35 recente studies die wijzen op verminderd wellbeing en kwaliteit van leven bij kinderen, jongeren met T1D en hun ouders
’Cijfer voor je Leven’
Nederlandse jongeren
De ladder vraag
10 9
Hiernaast zie je een ladder afgebeeld. Helemaal bovenaan de ladder is het best mogelijke leven voor jou, helemaal beneden aan de ladder geeft het slechtst mogelijke leven voor jou weer. Waar denk jij dat jij over 't algemeen je nu ergens op de ladder bevindt? Kleur het blokje dat best beschrijft waar jij je nu op de ladder bevindt.
Data afkomstig uit proefschrift: ‘Selfperception of psychological functioning and coping ability of adolescents with T1D and their parents’ (2012)
Beste leven mogelijk
8 7 6 5 4 3 2 1 Slechtste leven mogelijk
0
4
29-9-2013
‘Cijfer voor je leven’
Depressie bij adolescenten T1D [1]
Ladder 'Rate your Life'
• Hoewel kinderen en adolescenten enigszins verhoogde levels depressieve symptomen rapporteren, zijn deze (bijna) normaal in meer recente studies (Reynolds, 2011)
10 9
*
8 gemiddelde scores
8,0 7
7,4
6 ladder
5
• Waarschijnlijk door de technologische veranderingen in diabetes management
4 3 2 1 T1DM
CC
ISPAD 2013
Depressie bij adolescenten T1D [2] • Maar depressie is heterogeen begrip
• Toch nog 1 op 7 à 8 tieners T1D depressief (Hood, 2006; Maas, 2013)
• Weinig bekend over individuele symptomen
• combi depressie en grensoverschrijdend gedrag → HbA1c
• Verschillen tussen jongens en meiden
ISPAD 2013
Individuele depressieve symptomen en
Individuele depressieve symptomen en
bloedglucoseregulatie bij puber jongens
bloedglucoseregulatie bij puber meiden
CDI-1: sadness CDI-2: pessimism CDI-3: self devaluation CDI-4: anhedonia CDI-5: misbehavior
Model * B p -.039 .778 .008 .953 .142 .289 -.146 .286 -.003 .983
CDI-6: pessimistic worrying
.277
.042
CDI-7: self-dislike CDI-8: self blaming CDI-9: suicidal ideation CDI-10: feeling like crying CDI-11: irritation CDI-12: reduced social interest CDI-13: indecision CDI-14: negative body image
.148 .134 -.156 .018 -.113 -.207 .008
.274 .321 .247 .897 .405 .121 .955
CDI-15: homework difficulties CDI-16: sleeping disturbances CDI-17: lack of energy CDI-18: reduced appetite CDI-19: somatic preoccupation CDI-20: loneliness CDI-21: dislike school CDI-22: lack of friends CDI-23: reduced school performance CDI-24: self devaluation comp. to peers CDI-25: feelings of being unloved CDI-26: disobedience CDI-27: arguing
B .007 .034 -.154 -.056 -.119 -.070 .016 .150 -.009 .112 .070 .128 -.143
Table 1. Standardized regression coefficients for the association of each CDI item and the HbA1c (boys T1D) * Model adjusted for age ISPAD 2012
p .957 .806 .256 .687 .408 .609 .907 .272 .949 .404 .607 .342 .294
CDI-1: sadness CDI-2: pessimism
CDI-3: self devaluation CDI-4: anhedonia CDI-5: misbehavior CDI-6: pessimistic worrying CDI-7: self-dislike CDI-8: self blaming
CDI-9: suicidal ideation CDI-10: feeling like crying CDI-11: irritation CDI-12: reduced social interest CDI-13: indecision
CDI-14: negative body image
Model* B p .212 .053 CDI-15: homework difficulties .034 .757 CDI-16: sleeping disturbances .250 .022 CDI-17: lack of energy .137 .217 CDI-18: reduced appetite .067 .541 CDI-19: somatic preoccupation .082 .468 CDI-20: loneliness .082 .462 CDI-21: dislike school .020 .854 CDI-22: lack of friends reduced school performance .219 .046 CDI-23: CDI-24: self devaluation comp. to .107 .337 peers .195 .077 CDI-25: feelings of being unloved .078 .482 -.070 .538 CDI-26: disobedience CDI-27: arguing .
324
.003.
B .093 .112 087 .095 .043 .053 .053 -.037 -007 .080
p 401 .309 .430 .396 .696 .638 .633 .740 .948 .476
-.039
.728
.288 .038 .171
.124
Table 1. Standardized regression coefficients for the association of each CDI item and the HbA1c (girls T1D) * Model adjusted for age ISPAD 2012
5
29-9-2013
‘Cijfer voor je leven’ cijfer voor je leven T1D
7% depressief
Depressie en de impact op ouders…
cijfer voor je leven CC 58% depressief
22% (n=32)
*
*
7% (n=9)
≤6
≤6
≥7
≥7
*
*
Gedragsproblemen Gedragsproblemen (YSR)
Kortom,….
57
*
gemiddelde scores
56 55 54
T1DM CC
53 52
… een verscheidenheid aan risico’s en problemen
51 50 anx/depr with/depr
som
soc
thou
att
rulbre
aggr
subschalen YSR
* Significant verschil
Wat betekent dit voor de praktijk?
ISPAD 2013
Screening van psychologische problemen in de routine zorg
6
29-9-2013
Geef je leven een cijfer
En dit bespreken…
MyQ
Stepped Care model
moeders EN vaders
Geef je leven een cijfer 3 mnd
psychologische screening & bespreken
Verwijzing psycholoog
jaarlijks
Psychologisch onderzoek - Sociaal emotioneel
Psychologische interventie
- neuropsychologisch
neuropsychologisch onderzoek
7
