WAAR HEBBEN WE HET OVER?

. 04 . 1. /v 0

DOEL >

15

Coalitieakkoord Gemeente Aalten 2014-2018, de ‘Atlas van kansen voor de grensregio Achterhoek-Borken’ (2012) , ‘Groeien aan de Grens’ (2014).

11 .

INVENTARISATIE, KANSEN & MOGELIJKHEDEN

/ TL

1

AANLEIDING >

Inventariseren en benoemen van kansen / (on)mogelijkheden op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking. Bepalen van de rol die de Gemeente Aalten moet spelen.

DOELGROEP >

College van B&W en raad Gemeente Aalten.

OP BASIS VAN>

Gesprekken met verantwoordelijk programmamanagers / teamcoördinatoren, bestuurders en belanghebbenden op gebied van onderwijs, arbeidsmarkt, bedrijfsleven, toerisme, cultuur en dienstverlening.

ACHTERGRONDINFORMATIE

DEFINITIE

ATLAS VAN KANSEN - In 2012 verscheen de Atlas van Kansen voor de grensregio Achterhoek-Borken (Marlet, Ponds &

van Woerkens). Dit onderzoek werd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties uitgevoerd en beschrijft de voordelen en kansen die grensoverschrijdende samenwerking in deze specifieke grensregio kan bieden. De onderzoekers koppelen deze voordelen en kansen aan een aantal grensbarrières die de uitvoering en verwezenlijking ervan in de weg staan. Zo zijn er grensbarrières te constateren op het gebied van wet- en regelgeving en mobiliteit, maar ook op het gebied van taal en cultuur. Uit het onderzoek blijkt dat het wegnemen van grensbarrières bijdraagt aan de vitaliteit van de grensregio doordat optimaal gebruik kan worden gemaakt van agglomeratievoordelen zoals die aanwezig zijn in centraal gelegen regio’s en gemeenten. Hiervoor is samenwerking op verschillende niveaus en tussen verschillende partijen vereist.

GRENS•OVER•SCHRIJ•DEND [xrɛnsovər'sxrɛidənt]

INTERREG V - Om samenwerking in de grensstreek te stimuleren, wordt van 2016 tot 2020 in het kader van het Europese

1) zich over de landsgrens begevend 2) bepaalde normen te buiten gaand

EUREGIO’S - Nederland telt 5 provincies die aan Duitsland grenzen. Drie deelstaten die aan Nederland grenzen zijn Nieder-

SA•MEN•WERK•ING

subsidieprogramma “INTERREG V-a” ongeveer 440 miljoen euro geïnvesteerd in de grensoverschrijdende samenwerking tussen Nederland, Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen. Dit betekent een forse stijging in vergelijking tot eerdere subsidieperiodes. De focus in INTERREG V-a ligt met name op het ondersteunen van innovatie, ontwikkelingen van producten en het faciliteren van het MKB. De EUREGIO heeft een kaderprogramma ingediend van waaruit ook kleinere projecten bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en cultuur gesubsidieerd kunnen worden.

sachsen, Nordrhein-Westfalen en Rheinland-Pfalz. Het thema grens lijkt weliswaar recentlijk een heet hangijzer, echter wordt al jaren grensoverschrijdend samengewerkt tussen Nederland en Duitsland. Het in 1958 opgerichte samenwerkingsverband EUREGIO is daarvan een van de meest concrete en succesvolle voorbeelden. In navolging op de EUREGIO zijn nog vier Nederlands-Duitse euregio’s opgericht, te weten: Eems-Dollard Regio, Euregio Rijn-Waal, Euregio Rijn-Maas Noord en Euregio Maas-Rijn. Gezamenlijk zijn zij faciliterend, initierend en een kennisbron voor organisaties en overheden die zich met grensoverschrijdende samenwerking bezighouden. Hiervoor zijn zij voor een groot deel afhankelijk van de input en medewerking van de Nederlandse en Duitse lidgemeentes.

['samə(n)wɛrkɪŋ]

1) het aan hetzelfde werken met een of meer anderen

WAAR HEBBEN WE HET OVER ?

SOFTSKILLS

HARDSKILLS

DE AFGELOPEN JAREN is het thema grensoverschrijdende samenwerking op basis van de Atlas van Kansen voor de grensregio Achterhoek-Borken en de hierop volgende publicatie ‘Groeien aan de Grens’ op tal van plaatsen en in tal van organisaties opgepakt of verder geintensiveerd. Er is een groeiende overtuiging aan zowel Nederlandse als Duitse zijde dat de toekomst en vitaliteit van de regio mede afhankelijk is van grensoverschrijdend samenwerking. Voor veel (overheids-)organisaties gold jarenlang dat grensoverschrijdende samenwerking geen thema voor kaderstellende discussies vormde en er vaak geen integraal beleid op dit vlak bestond. Hoewel dat in veel gevallen nog steeds zo is, is er een verandering in opvatting waar te nemen en stijgt het urgentiegevoel om beleid te vormen of koers te bepalen. In de Achterhoek heeft het thema ‘grens’ daarom bijvoorbeeld een plek gekregen in het programma Achterhoek 2020. Hoofdpunten hierbij vormen de thema’s onderwijs, arbeidsmarkt en bedrijvigheid. Gecombineerd met landelijke, grensregionale ontwikkelingen is een aantal speerpunten te definieren die als het primaat voor grensoverschrijdende samenwerking gelden. In het coalitieakkoord 2014-2018 van de Gemeente Aalten zijn deze gedeeltelijk terug te vinden.

ARBEIDSMARKT

De potentie van grenspendel van Nederland naar Duitsland is relatief groot. Met name het MKB in de Duitse grensregio’s heeft te maken met een groeiend tekort aan vakkrachten. Tegelijkertijd is de werkloosheid in de Nederlandse grensregio’s, waaronder de Achterhoek, relatief hoog. De aanwezigheid van grensbarrières op de arbeidsmarkt is hierbij een belangrijke oorzaak. Om te komen tot vitale grensregionale arbeidsmarktregio’s dient op zowel landelijk, regionaal als lokaal te worden samengewerkt. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om wijziging van wet- & regelgeving, maar ook om informatievoorziening, het verbinden van bedrijven en werknemers en investeren in onderwijs waardoor jongeren zich in de toekomst met groter gemak op de Nederlandse of Duitse arbeidsmarkt kunnen begeven.

BEDRIJVIGHEID

Hoewel er al veel gebeurt om de grensoverschrijdende economie te stimuleren, bestaat een breed gedragen besef dat er nog veel is te winnen . Voor het bedrijfsleven, zoals bij de arbeidsmarkt, geldt dat verschillen op het gebied van diploma-erkenning, beroepskwalificatie en verschillen binnen sociale en fiscale domein hindernissen vormen die het optimaal benutten van de aanwezige potentie in grensregio in de weg staan. Daarnaast gaat het bij samenwerking in het bedrijfsleven ook om kennisoverdracht, innovatie, duurzaamheid en een gezamenlijke positionering van de regio in het buurland. Voor een adequate grensoverschrijdende economie is ook infrastructuur / mobiliteit van groot belang.

TOERISME / CULTUUR

Het unieke karakter van de grensstreek wordt in veel culturele en toeristische projecten benut. Bekend hierbij zijn onder ander de projecten ‘Geheim over de grens’ en ‘Das andere Holland’. De lokale VVV’s spelen steeds meer in op wat de grensregio te bieden heeft en culturele projecten en activiteiten worden in toenemende mate in het buurland onder de aandacht gebracht. Op het niveau van provincie en deelstaat is het behoud van cultureel erfgoed een gedeeld speerpunt. Qua toerisme en cultuur functioneert de grensregio al behoorlijk als grensoverschrijdende agglomeratie. Samenwerking vindt verder plaats tussen theaters, muziekscholen en musea. Voorts wordt ingezet op het het ondersteunen van kleine en middelgrote toeristische ondernemingen in het EUREGIO-gebied.

ONDERWIJS

Geringe kennis van de Nederlandse resp. Duitse taal en cultuur onder inwoners van de grensstreek vormt een van de grootste grensbarrieres die een vitale grensregio in de weg staat. Om (jonge) mensen voor de regio te boeien en kennis in de grensstreek te behouden is het van belang te investeren in grensoverschrijdend onderwijs. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het jong beginnen met buurtaalonderwijs binnen het PO, een op het EUREGIO-gebied georienteerd internationaliseringsbeleid binnen het VO en het faciliteren van grensoverschrijdende stages voor leerlingen in het MBO, HBO en WO. Hiervoor is nauwe samenwerking tussen scholen, overheidsinstellingen en het bedrijfsleven noodzakelijk. Deze samenwerking is in het EUREGIO-gebied op alle fronten in de afgelopen jaren sterk toegenomen.

DIENSTVERLENING

Grensoverschrijdende dienstverlening heeft zich ontwikkeld tot een belangrijk programma-onderdeel binnen de EUREGIO. Organisaties (bijv. zorgpartijen of reddingsdiensten) vinden elkaar uit behoefte om kennis uit te wisselen of uit noodzaak, bijvoorbeeld acute zorg in het grensgebied of rampenbestrijding. Ziekenhuizen werken steeds meer samen zodat patiënten in de grensregio zo snel mogelijk de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben. Hiervoor is afstemming tussen organisaties en informatie richting de burger van groot belang.

PRAKTIJK

2 INVENTARISATIE, KANSEN & MOGELIJKHEDEN

GEMEENTE ENSCHEDE - In het kader van de hoge werkloosheid in de

regio Twente is het stimuleren van arbeidsmobiliteit over de grens hoog op de agenda van o.a. de Gemeente Enschede komen te staan. Om op zowel korte als lange termijn tot oplossingen te komen en te werken aan een vitale grensregio, is de Gemeente Enschede een project gestart getiteld ‘ Duitsland werkt!’. In dit project zijn de thema’s werken, leren en investeren opgenomen met als onderliggend fundament een coördinatiepunt vanwaaruit de drie thema’s met elkaar worden verbonden. Hoewel in eerste instantie gericht op de arbeidsmarkt vormen het investeren in onderwijs (bijv. ROC van Twente en Saxion) en het bedrijfsleven (MKB, innovatie, duurzaamheid) een steeds belangrijkere rol in de grensoverschiaanpak van Enschede. Daarnaast wordt ook nadrukkelijk de samenwerking met Drenthe en de Achterhoek gezocht.

VOORBEELD IN (NL)

WAT GEBEURT ER IN DE (EU-)REGIO ? DE GEMEENTE AALTEN is lidgemeente van de Regio Achterhoek en lidgemeente van de EUREGIO en commiteert zich daarmee aan de doelstellingen die in beide samenwerkingsverbanden zijn vastgelegd. Het is daarom zinvol zoniet noodzakelijk om een inventarisatie van lokale activiteiten, mogelijkheden en kansen binnen het brede spectrum aan activiteiten op EUREGIOnale schaal te plaatsen. Ter vereenvoudiging zijn in onderstaand overzicht echter niet alle regio’s en Kreise in het EUREGIO-gebied opgenomen.

NEDERLAND

DUITSLAND EUREGIO REGIO ACHTERHOEK

298.000

Nordrhein-Westfalen Nordrhein-Westfalen (NRW) is met 17,5 miljoen inwoners de qua inwoneraantal grootste deelstaat van Duitsland. NRW bestaat uit meerdere ‘Regierungsbezirke’ waarvan de Bezirke Münster en Düsseldorf aan Gelderland grenzen. De Regierungsbezirke zijn onderverdeeld in Kreise, Städteregionen en Kreisfreie Städte. De Kreis Borken, is als onderdeel van Bezirk Münster, met haar grootste ‘kreisangehörige Stadt’ Bocholt voor de Achterhoek het meest interssant. NRW heeft BBP dat vergelijkbaar is met geheel Nederland en is een van de economische harten van Duitsland. Grensoverschrijdende thema’s die op de agenda van NRW staan, hebben vooral betrekking op economie, duurzaamheid en innovatie. Naast haar economische sterkte, beschikt NRW verhoudingsgewijs over veel hogescholen en universiteiten en heeft het zich de afgelopen jaren ook op cultureel gebied sterk ontwikkeld.

S L

• • • •

Samenwerking ziekenhuizen 250 Jaar Grens Spoorverbinding Achterhoek-Borken Ondernemerspunten (Gaxel / Oude IJsselstreek-Bocholt) • Actieprogramma Achterhoek-Borken (o.a. pilot zorg, innovatiehubs) • Jobhunter Duitsland SDOA

In de Kreis (-kommunen) (EUREGIO)NAAL

Euregionalisering PO &VO ERIH - cultureel erfgoed Grenzeloze Toeristische Innovatie (GTI) Pact Arbeidsmarkt over de grens! Ler(n)ende Euregio O(o)st INTERREG V Unlock INTERREG V i-Pro INTERREG V PREpare

(BOVEN)LOKAAL

In de regio (-gemeenten) • • • • • • • • •

Regionale 2016 ERIH - cultureel erfgoed Grenzeloze Toeristische Innovatie (GTI) Pact Arbeidsmarkt over de grens! Ler(n)ende Euregio O(o)st INTERREG V Unlock INTERREG V i-Pro INTERREG V PREpare Euregionalisering PO &VO

In de Gemeente Aalten

???

(BOVEN)LOKAAL

E Z N E

OS

E N E ER M G M M I O LO

G R

Per 1 september 2015 heeft de provincie een vertegenwoordiger op het consulaat in Düsseldorf zitten die de belangen van Gelderland in Nordrhein-Westfalen behartigt. Een van de taken is het verbinden van de Achterhoek met het economisch sterke en cultureel interessante Ruhrgebiet. Dit door bedrijven te verbinden, maar ook mobiliteit te verbeteren. Als onderliggend fundament zet de provincie onder meer in op versterking van grensoverschrijdend onderwijs in brede zin; zowel primair, voortgezet als middelbaar/hoger onderwijs. De provincie is daarnaast programmapartner in INTERREG.

(EUREGIO)NAAL

18.000.000

3.400.000

Provincie Gelderland

• • • • • • • •

NRW

ATIO N

73.000

KREIS BORKEN

27.000

BOCHOLT

370.000

2.000.000

AALTEN

E CH

S

GLD

NA

OV T F

I E R D W B ON IJ

N A H BARSPR A CH

E I LITEIT

I N WIRTSC

• Kompass 2025 • Actieprogramma Achterhoek-Borken (o.a. pilot zorg, innovatiehubs) • Jobhunter Duitsland SDOA • Kulturhistorisches Zentrum Vreden • ‘Hollandausschüsse’ • 250 Jaar Grens • Industrie- und Handelskammer • Jobcenter / Agentur für Arbeit

In de Stadt Bocholt • • • • • •

Europabüro Kubaai Wirtschaftsförderung Jobcenter Fachhochschule Frauenbrücke

! MOGELIJKHEDEN / KANSEN ?

• • • • •

INTERREG V PREpare Krachtige Kernen ‘Dinxperwick’ Buurtaalonderwijs PO Samenwerking met Oude IJsselstreek en Winterswijk

INVENTARISATIE, KANSEN & MOGELIJKHEDEN

INDRUK

3

Ad hoc persoonsgebonden

Geen structureel beleid Opportunistisch gunfactor duurzaam tijdsintensief resultaat

Ver van mijn bed

diffuus beeld

Verankering

Bestuurlijke ambitie - ambtelijke realiteit eilandjes Geen optimale taakverdeling

Projectmatig

zichtbaar maken

WAT GEBEURT ER IN DE GEMEENTE AALTEN ?

ARBEIDSMARKT PROGRAMMA 3

BEDRIJVIGHEID PROGRAMMA 1

TOERISME / CULTUUR PROGRAMMA 1

ONDERWIJS

PROGRAMMA 3

DIENSTVERLENING PROGRAMMA 3

OVERIGE

PROGRAMMA’S

De Gemeente Aalten heeft als lidgemeente van de Regio Achterhoek een financiële bijdrage geleverd aan het INTERREG V-a project ‘UNLOCK’. Dit project heeft als doel het potentieel aan werknemers voor het MKB grensoverschrijdend te ontsluiten. Met hulp van ongeveer 2,2 miljoen euro moet de komende jaren onder andere de samenwerking tussen de intermediairs aan beide kanten van de grens verbeterd worden en ondersteuning aan het MKB bij het werven van werknemers uit het buurland gefinancierd worden. Ook advies aan grenspendelaars wordt ondersteund. Meer activiteiten op het gebied van de arbeidsmarkt dan het maandelijkse EUREGIO-spreekuur te Dinxperlo (in het kader van het afgeronde INTERREG IVa project ‘Burgeradvisering’) vinden op dit moment niet plaats. Er is duidelijk ruimte voor uitbreiding van activiteiten met en richting Duitsland. Het bedrijfsleven in de Gemeente Aalten heeft, onder andere bij monde van de IKAD, recentelijk de wens geuit om meer richting Duitsland te kijken en te handelen. Zij zouden graag contacten aanhalen met ondernemers in Duitsland en zoeken aansluiting op ondernemersverenigingen in aangrenzende Nederlandse buurgemeentes. Het valt op dat er weinig bekend is over de ontwikkelingen rondom het Grensoverschrijdend Dienstencentrum Gaxel en ondernemerspunt Oude IJsselstreek-Bocholt. Wat betreft de middenstand profiteert met name Dinxperlo al van grote aantallen Duitse bezoekers. Dit is echter eerder te danken aan de directe grensligging dan aan een strategie. In Aalten en Bredevoort komen duidelijk minder Duitse bezoekers. Er wordt wel ingezet op het aantrekken en vasthouden van Duitse daggasten, onder meer door Stichting Aalten Promotie, maar dit is nog niet substantieel en zou in regionaal verband moeten worden opgepakt. Binnen toerisme en cultureel erfgoed vormt het thema grens(beleving) een speerpunt. Daar waar kansen zich voordoen, worden deze o.a. in samenwerking met Stichting Achterhoek Toerisme en in het kader van LEADER opgepakt. Kleinere initiatieven bestaan bijv. in het zichtbaar maken van oude grensstenen. Als beoogd partner in het INTERREG V a project ‘Krachtige Kernen’ zou Dinxperlo, in navolging op het project ‘Kernenfoto’s, onderdeel in de clusters ‘Family Community’ en ‘Service Community MKB’ kunnen worden. Dit project bevindt zich nog in de conceptfase. Opvallend zijn ook de ontwikkelingen rondom het bevaarbaar maken van Aastrang waarin verschillen in beleving aan Duitse en Nederlandse kant waar te nemen zijn. Op het gebied van cultureel erfgoed is aangehaakt op het haalbaarheidsonderzoek naar het uitbreiden van de ERIH (European Route of Industrial Heritage) in het grensgebied en bestaat er voorzichtige interesse in deelname aan een INTERREG V a project op het gebied van landweren. Hier ligt echter geen initierende of actieve rol bij de Gemeente Aalten. Musea (bijv. Grenzblickatelier, Aaltense Musea en Grenslandmuseum) onderhouden al goede contacten over de grens. Wat betreft het primair onderwijs is scholenstichting Essentius betrokken bij de ontwikkeling van een INTERREG V a project waarin de brede implementatie van buurtaalonderwijs in het EUREGIO-gebied centraal staat. Het gaat hierbij om basisscholen in Dinxperlo. Basisscholen uit Aalten zijn benaderd door de Regio Achterhoek, maar er is tot dusverre geen respons gekomen. Stichting Accent heeft aangegeven de focus vooral op Engels als vreemde taal te houden, hoewel afzonderlijke Accent-scholen in Winterswijk wel interesse in buurtaalonderwijs hebben getoond. Binnen het voortgezet onderwijs speelt Christelijk College Schaersvoorde regionaal een belangrijke rol als het gaat om euregionalisering van het onderwijs. Op locatie Winterswijk is in schooljaar 2014-2015 gestart met Goethe-Duits. De wens is om dit ook op locaties in Aalten en Dinxperlo uit te breiden. Verder lopen er al contacten met Bocholt en zoekt men nauwere samenwerking met de Westfälische Hochschule. Mogelijkheden voor VTO-Duits worden op dit moment onderzocht, onder meer in regionaal verband. Hier liggen kansen voor de Gemeente Aalten. Binnen het thema dienstverlening vallen met name de binationale politiepost en het grensoverschrijdend woonzorgcentrum Dr. Jenny in Dinxperlo op. Recentelijk staat in de regio het onderwerp grensoverschrijdende acute zorgverlening hoog op de agenda. Hiervoor hebben in de afgelopen jaren op initiatief van bureau Acute Zorg Euregio een drietal pilotprojecten geslopen om zorgvoorziening over de landsgrens heen te vergemakkelijken. In november 2015 zal als vervolg hierop het INTERREG V a project ‘PREpare’ van start gaan. Onderdeel hiervan is onder andere het opleiden van Duitse ambulancebestuurders zodat zij ook zorg in Nederland kunnen geven. Deze situatie speelt onder meer in Dinxperlo - Suderwick. Ook komt er een online platform voor acute grensoverschrijdende zorg. Binnen de gemeentelijke organisatie bestaat zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau een enigszins diffuus beeld van deze ontwikkelingen. Het meerendeel van activiteiten en projecten spreidt zich uit over de programma‘s 1 en 3. Een directe link met grensoverschrijdenden samenwerking ligt verder binnen programma 6 als het gaat om subsidietrajecten zoals INTERREG. Binnen de overige programma’s zijn nagenoeg geen activititeiten aan te wijzen die binnen het beschreven kader direct relevant zijn. Er zijn hier wel kansen aan te wijzen zoals bijvoorbeeld het afstemmen van bluswateropvang en grensoverschrijdende gladheidsbestrijding (programma 2). De vraag is of hier op korte termijn prioriteit aan moet worden gegeven. Het sporadische contact met Duitse klanten via het KCC lijken in eerste instantie niet binnen het primaat te vallen. Tot slot is de door de Regio Achterhoek te organiseren Duitslandtraining voor ambtenaren een actueel thema dat door personeelszaken is opgepakt en in de organisatie is uitgezet.

BESTUURLIJK Er zijn slechts sporadisch bestuurlijke contacten over de grens buiten bestaande vergaderstructuren om. Raadsuitwisselingen vinden ad hoc plaats en beperken zich vaak tot een gezellig samenzijn zonder effectief vervolg. Een bestuurlijk fenomeen dat opvalt, is de Internationale Adviescommissie Aalten-Bocholt. Deze commissie komt 2x per jaar samen en er bestaat in de gemeentelijke organisatie een diffuus beeld van haar activiteiten. Hoewel een pragmatische aanpak is opgenomen in de doelstellingen van de commissie, lijkt er weinig concreets uit voort te komen en vloeit weinig richting ambtenaren en bestuurders terug. Acties zijn persoonsgebonden en daarmee niet duurzaam en het mandaat is niet helder. Tevens lijkt de samenwerking zich vooral te focussen op Dinxperlo-Suderwick en niet op Aalten en Bocholt in breder (eu-)regionaal kader. In de Stadt Bocholt bestaat eenzelfde opvatting over de commissie. De potentie die deze bestuurlijke grensoverschrijdende commissie heeft, wordt nog niet benut.

SAMENGEVAT Hoewel er een stijgende lijn is waar te nemen in grensoverschrijdende activiteiten in de grensregio, blijkt bij nadere beschouwing dat de Gemeente Aalten op relatief geringe schaal actief betrokken is bij deze activiteiten. Het merendeel van activiteiten en projecten speelt in of tussen andere gemeentes in de regio of wordt door externe belanghebbenden opgepakt. Dit is op zich geen negatieve constatering, maar opvallend is dat een groot deel van deze activiteiten binnen de gemeentelijke organisatie inhoudelijk niet of slechts gedeeltelijk bekend is terwijl de wens voor samenwerking met Duitsland er wel is. Het kennis-/informatieniveau onder beleidsmedewerkers, raadsleden en bestuurders is erg variabel. Er bestaat geen structurele afstemming of integraal beleid op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking. Mede hierdoor is een scheve verhouding tussen actualiteit, realiteit, ambitie en mogelijkheden ontstaan. Grensoverschrijdende samenwerking wordt als tijdsintensief ervaren en contacten lijken moeizaam te leggen en te onderhouden. Het ontbreken van resultaten op korte termijn zorgt er daarbij voor dat de directe meerwaarde van grensoverschrijdende samenwerking niet altijd wordt ingezien. Onder andere hierdoor bestaat er een enigszins negatief beeld van de Interationale Adviescommissie Aalten-Bocholt. Ondanks het feit dat de Gemeente Aalten het thema grensoverschrijdende samenwerking op dit moment niet actief en effectief heeft uitgewerkt, bestaat er veel potentie. Om deze potentie substantieel en duurzaam te kunnen benutten, dient aan een aantal belangrijke randvoorwaarden te worden voldaan en de focus, die op dit moment met name op Dinxperlo ligt, te worden verruimd.

PRAKTIJK

4 INVENTARISATIE, KANSEN & MOGELIJKHEDEN

KERKRADE / HERZOGENRATH - De grensligging van de gemeente

Kerkrade en Stadt Herzogenrath zorgt al jaren voor intensieve samenwerking op verschillende terreinen. In 1991 werd deze samenwerking officieel bekrachtigd door het ondertekenen van een intentieverklaring. In 1998 volgde daaruit het oprichten van het Openbare Lichaam Eurode. Het samenwerkingsverband is bijzonder doordat het niet op informaliteit berust, maar een rechtspersoon vormt. De samenwerking werd verder geconcretiseerd door de bouw van het Eurode Business Center (EBC) in 2001. Dit vormde het eerste grensoverschrijdende bedrijfsverzamelgebouw van Europa. Het gebouw dat zich exact op de Nederlandse-Duitse staatsgrens bevindt, biedt met een oppervlakte van ongeveer 3500 m2 op dit moment plaats aan 65 Nederlandse en Duitse bedrijven. Deze bedrijven profiteren van zowel Nederlands als Duits recht en kunnen op een optimale manier internationaal opereren.

VOORBEELD IN (NL & D) AB

WELKE ROL KAN DE GEMEENTE SPELEN ?

+- 190 NL - D

RAAD

43 NL / 43 D + voorzitter

25

leden

ONDERWIJS GEZONDHEIDSZORG OPENBARE VEILIGHEID

UIMTE ER

25

leden

ONTW. . H

25

leden

OZER) (M

ECONO

EN MIE A

MAATSC

ENERGIE INFRASTRUCTUUR RUIMTELIJKE ONTW.

Uitvoering en begeleiding van onder andere INTERREGprojecten en uitwisseling van opgedane kennis en ervaring met andere gemeenten en externe belanghebbenden.

URZAM U D

Voorbereiden en deelname aan landelijke rondetafelgesprekken, contacten met gedeputeerden en medewerkers provincie, contact met Europa-afgevaardigden en leden van de Tweede Kamer. Lobby sterker maken door als grensregio op te treden.

KE ONT LIJ

Intern informatie over actuele projecten en ontwikkelingen uitwerken, doorsturen en bewaren. Extern organiseren van informatiebijeenkomsten en het ter beschikking stellen van informatie over (eu-)regionale, provinciale en landelijke programma’s en beleid.

SUBSIDIE

INNOVATIE MKB ARBEIDSMARKT TOERISME

INFORMEREN

EIDSMA RB

T RK

Voorzie de organisatie van voldoende know-how door nascholing, trainingen, hospiteren bij partnerorganisatie, grensoverschrijdende stages en werken in binationale werkgroepen. Kennis is onder andere van belang op het vlak van organisatiestructuren, wet-/regelgeving, subsidiemogelijkheden en taal en cultuur.

Intern werken in teamverband waarbij uitwisseling tussen vakgebieden plaatsvindt. Extern aangaan en onderhouden van contacten met belanghebbenden op het gebied van bijv. bedrijfsleven en onderwijs zodat kruisbestuiving ontstaat. Verbindingen leggen met ander gemeentes, zowel in eigen regio als over de grens.

LOBBY

W.

KENNIS

VERBINDEN

11 NL - D

EUREGIO SECRETARIAAT

DB

BESTUURLIJK

COMMISSIE GRENS

BESTUURLIJK

AMBTELIJK

AMBTELIJK

? ? ?

? ? ?

GEMEENTE

SITUATIE IN AALTEN

EUREGIO COMMISSIES

Wel vertegenwoordiging vanuit Gemeente Aalten

REGIONALE AMBTELIJKE AFSTEMMING Geen vertegenwoordiging vanuit Gemeente Aalten

• Denk in nieuwe samenwerkingsverbanden

EXTERNE PARTIJEN

EXTERNE PARTIJEN

D

• De focus is te klein en ambities te licht • Overheden dienen aangesloten te blijven op de economische sector en het maatschappelijk middenveld die in toenemende mate internationaliseren

NL

• Waak voor het teveel opnemen van een regierol, maar blijf voldoende op de hoogte

CENTRAAL COÖRDINATOR GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING

DECENTRAAL VERANTWOORDELIJKEN GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING BINNEN TEAMS

BESTUURLIJKE COMMISSIE OF RAADSWERKGROEP

• Laat de wil voor grensoverschrijdende samenwerking niet alleen afhangen van negatieve impulsen zoals krimp of werkloosheid • Durf te investeren, ook al is de output niet direct zichtbaar

INVENTARISATIE, KANSEN & MOGELIJKHEDEN

MEERWAARDE

5

• Agglomeratievoordelen • Basis voor burgerdialoog • Ontwikkeling Europees bewustzijn • Profilering en city-/regiomarketing • Vergroten vakkennis en competenties door wederzijdse uitwisseling • Vergroten probleemoplossend vermogen van organisatie

VERTALING NAAR DE PRAKTIJK 2: INHOUD

COALITIEAKKOORD 2014-2018 “Activeren en intensiveren samenwerking met onze Duitse buren. Samenwerken op gebied van arbeid, werkgevers, onderwijs en zorg. Actieplan maken voor de komende vier jaar.”

VAGE AMBITIE

NIKS DOEN

VAGE VISIE

WEL WAT DOEN

GEEN PROCES

ONTWIKKEL VISIE Stel een strategische, integrale visie op die aansluit op (eu-)regionale domeinen en kadervormend is voor huidige en toekomstige grensoverschrijdende projecten en niet-projectmatige activiteiten zoals kennisuitwisseling of lobby. Neem input van externe en/lokale partijen in dit proces mee.

UITVOERING

1: PROCES TIJD / CAPACITEIT Een optimale en effectieve implementatie van het thema grensoverschrijdende samenwerking brengt een takenpakket met zich mee waarvoor extra capaciteit benodigd is. Dit is de belangrijkste randvoorwaarde. Belangrijk is om hierbij te kijken naar de bestuurlijke portefeuilleverdeling en de rol en structuur van de Internationale Adviescommissie.

Uit een globale inventarisatie op lokaal niveau en in euregionaal verband komen een aantal concrete punten / thema’s naar voren die op korte termijn door de Gemeente Aalten en in eventuele directe samenwerking met de Stadt Bocholt kunnen worden opgepakt. Ofwel door actieve deelname binnen een project ofwel door het leggen van verbindingen of simpelweg inwinnen van informatie en verspreiding ervan. Daarnaast zijn kansen aan te wijzen die echter nadere beschouwing behoeven en waarvoor uitgebreider overleg door de Gemeente Aalten met externe belanghebbenden, zowel aan Nederlandse als aan Duitse kant, benodigd is.

Buurtaal PO

Uitwisseling vakkrachten

Programma 3 Onderwijs

Programma 3 Werk en inkomen

Stimulans bedrijvigheid

Krachtige Kernen CENTRAAL COÖRDINATOR GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING

DECENTRAAL VERANTWOORDELIJKEN GRENSOVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING BINNEN TEAMS

Programma 1 Ruimtelijke ordening

BESTUURLIJKE COMMISSIE OF RAADSWERKGROEP

INTERNE COMMUNICATIE Zorg ervoor dat de verantwoordelijke en betrokken beleidsmedewerkers/ leiddinggevenden / bestuurders zicht krijgen op actuele ontwikkelingen en structuren en werk aan het wegnemen van een mogelijk te negatieve, te ambitieuze of te onrealistische beeldvorming.

EXTERNE COMMUNICATIE Wordt zichtbaar voor externe lokale belanghebbenden, investeer in lokale en regionale netwerken, leg en onderhoudt contacten met Duitse organisaties en overheden. Laat zien wat je doet of wat je van plan bent en baseer de plannen ook op input van buitenaf.

Programma 1 Ruimtelijke ordening

Acute Zorg / PREpare

Euregionalisering VO

Mobiliteit? Duurzaamheid?

Aanbestedingen? Sport?

Programma 3 Maatschappelijke zorg

?

Programma 3 Onderwijs

?

3: OUTPUT Grensbarrieres zijn complex en divers en investeringen op lange termijn lijken nodig om drempels daadwerkelijk weg te kunnen nemen. De vraag is of deze investeringen in verhouding staan met hetgeen ze opleveren. De vraag naar de meerwaarde van grensoverschrijdende samenwerking is terecht, maar het effect van verschillende maatregelen en investeringen is soms moeilijk meetbaar en niet altijd in harde cijfers uit te drukken. Hoewel er cijfers bekend zijn over bijv. grenspendel en patientenmobiliteit, is een algehele inschatting van kosten en baten ingewikkeld en tijdsintensief. Wel kan een zgn. ‘quickscan’ bijdragen aan besluitvorming van verschillende partijen. Een voorstel namens de Atlas voor gemeenten is reeds besproken in verschillende gremia waaronder de Commissie Grens en de EUREGIOcommissie Economie en Arbeidsmarkt. Een dergelijke analyse moet op grensregionale schaal worden uitgevoerd. Een besluit over de uitvoering ervan is nog niet genomen.