Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie SURINAME

Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie

SURINAME Capaciteitsopbouw ter ondersteuning van de Voorbereiding van de Economische Partnerschap Overeenkomst

(8 ACP TPS 110 – EPA # 059) Finaal Rapport : December 2005

Metra Economische Consulting Ltd ● 3 Mount Pleasant Road, Caterham CR3 6LP Surrey, United Kingdom Tel: +44 (0) 1883 349690 ● Fax: +44 (0) 1883 347739 ● Email: [email protected] Registered in England No. 4426698 ● VAT No GB 796000627 PROPLAN Consultancy ● Heerenstraat 6 Bov, Paramaribo, Suriname ● Tel: (597) 411141 ● Fax: (597) 411151 ● E-mail: [email protected]

INHOUD VOORWOORD ....................................................................................................................1 INLEIDING

..................................................................................................................... i

LIJst VAN AFKORTINGEN.................................................................................................... iii SAMENVATTING ................................................................................................................... v 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Historisch Perspectief ................................................................................................. v Het EPA Proces .......................................................................................................... v Verwachtte Effecten van een EPA op Suriname .......................................................viii Fiscale Impacts van een EPA en Compensatiemechanismen.................................... ix Sensitieve Producten ................................................................................................. xi Effect op Bestaande Belangrijke Sectoren ................................................................xiii Sociale-, Milieu- en Andere Effecten ........................................................................ xiv De Cariforum Dimensie............................................................................................. xv Toekomst Vooruitzichten: Nieuwe Business waarvan de Ontwikkeling onder een EPA kan worden gestimuleerd .................................................................................. xv

HOOFDSTUK 1 De Surinaamse Economie..........................................................................1 1.1 Inleiding ......................................................................................................................1 1.2 Economische Trends ..................................................................................................1 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5 1.2.6 1.2.7 1.2.8 1.2.9 1.2.10

BBP per Sector ..................................................................................................3 Werkgelegenheid...............................................................................................3 De Externe Sector..............................................................................................4 Directe Buitenlandse Investeringen....................................................................5 Fiscaal Beleid ....................................................................................................5 Monetair en Wisselkoersbeleid ..........................................................................7 Productiviteit en Konkurrentievermogen.............................................................7 Handelsbeleid ....................................................................................................7 Governance .......................................................................................................9 Ontwikkelingssamenwerking en Internatonale financiering ................................9

HOOFDSTUK 2 Internationale Handel ................................................................................11 2.1 Handelspartners 2000-2003......................................................................................11 2.2 Handel met de Europese Unie .................................................................................12 HOOFDSTUK 3 Naar een EPA ...........................................................................................18 3.1 Lomé – Een afnemend voordeel voor ACP ..............................................................18 3.2 Cotonou behelst een Transitie ..................................................................................19 3.3 EPA’s moeten worden Onderhandeld op Regionaal niveau .....................................19 3.4 Hoe is de Caribbean georganiseerd.........................................................................20 3.4.1 3.4.2 3.4.3

Onderhandelingsprincipes ...............................................................................20 Structuur Onderhandelingsteam .....................................................................21 Indicatief Onderhandelings Schema ...............................................................23

HOOFDSTUK 4 Overzicht van Belangrijke Sectoren............................................................26 4.1 Rijst...........................................................................................................................26 4.1.1 Achtergrond .....................................................................................................26 4.1.2 EU Preferentiele Handelsovereenkomst ..........................................................27 4.1.3 Toekomst Vooruitzichten en Benodigde Acties ................................................28 4.2 Bananen ...................................................................................................................29 4.2.1 Achtergrond .....................................................................................................29 4.2.2 EU Preferentiële Handelsovereenkomst ..........................................................30 4.2.3 Toekomst Vooruitzichten en benodigde Acties.................................................30 4.3 Vis en Garnalen ........................................................................................................31 4.3.1 Achtergrond .....................................................................................................31 4.3.2 Toekomst vooruitzichten en benodigde Acties .................................................32 4.4 Goudmijnbouw..........................................................................................................32 4.4.1 Achtergrond .....................................................................................................32 4.4.2 Toekomst Vooruitzichten en Benodigde Acties ................................................33 4.5 Bauxietmijnbouw.......................................................................................................33 4.5.1 Achtergrond .....................................................................................................33 4.5.2 Toekomst Vooruitzichten en benodigde Acties.................................................34 4.6 Toerisme...................................................................................................................34 4.6.1 Achtergrond .....................................................................................................34 4.6.2 Toekomst Vooruitzichten en benodigde Acties.................................................35 HOOFDSTUK 5 Suriname SWOT Analyse..........................................................................36 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

Introductie .................................................................................................................36 Sterkten ....................................................................................................................36 Zwakten ....................................................................................................................37 Bedreigingen.............................................................................................................39 Kansen .....................................................................................................................40 Benodigde Acties en Tijdschema ..............................................................................40

HOOFDSTUK 6 Fiscale Impacts .........................................................................................42 6.1 6.2 6.3 6.4 6.4 6.5 6.6 6.7

Waarom zullen er Fiscale Impacts zijn? ....................................................................42 Het Relatieve Belang van Importheffingen ................................................................42 EU en Andere landen als Heffingsgeneratoren .........................................................44 Import Heffingsniveau ...............................................................................................45 Gedetaileerde Analyse van EU Importen en Betaalde Heffingen ..............................47 Raming van de Heffingsverliezen onder EPA............................................................49 Oplossingen voor het Compenseren van Inkomstenderving ......................................50 Andere Implicaties ....................................................................................................51

HOOFDSTUK 7 Impact Analyse - Sociaal en Armoede, Milieu & Gender..........................54 7.1 7.2 7.3 7.4

Sociale en Armoede efecten .....................................................................................54 Milieu Effecten ..........................................................................................................55 Gender aspekten ......................................................................................................57 De effecten van een EPA op Duurzame ontwikkeling................................................57

HOOFDSTUK 8

Sensitieve Producten.............................................................................59

8.1. Samenstellen van een lijst van Sensitieve Producten................................................59 8.2 De Lijst van Sensitieve Producten.............................................................................60 8.3 De 8 Sensitieve Producten........................................................................................61 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.3.4 8.3.5 8.3.6 8.3.7 8.3.8

Rum.................................................................................................................61 Bier ..................................................................................................................62 Houten Meubels...............................................................................................62 Wasmiddelen, Schoonmaakmiddelen ..............................................................62 Toilet papier.....................................................................................................63 Bezems en Borstels .........................................................................................63 Margarine en Vetten ........................................................................................63 Ice Cream ........................................................................................................64

8.4. Conclusie ..................................................................................................................64 HOOFDSTUK 9 Potentiele Export Producten......................................................................65 9.1 Doelen ......................................................................................................................65 9.2 Methodologie ............................................................................................................65 9.2.1 9.2.2 9.2.3

Constructie van een Initiële (Lange) Lijst .........................................................65 Verfijning van de Lijst.......................................................................................66 Selectie Criteria voor Toekomstig Sukses........................................................66

9.3 Onderzoek en Resultaten .........................................................................................67 9.4 Benutting van de Kansen : Wat kan de Overheid Doen ?..........................................68 HOOFDSTUK 10 Capaciteitsopbouw en Additionele Trainingsbehoeften ...........................71 10.1 “Hub and Spokes” en ad hoc Metra Assistentie aan HI .............................................71 10.2 Mini-Workshop Programma.......................................................................................72 10.3 Additionele Trainingsbehoeften.................................................................................73 10.3.1 Instituten betrokken in Handelsbeleidsformulering en Implementatie ..............73 10.3.2 Ministerie van Handel en Industrie ...................................................................73 10.3.3 Ministerie van Buitenlandse Zaken ..................................................................74 10.3.4 Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (LVV) .......................................74 10.3.5 Ministerie van Financiën ..................................................................................74 10.3.6 Ministerie van Planning en Ontwikkelingssamenwerking .................................74 10.3.7. Ministerie van Transport, Communicatie en Toerisme .....................................74 10.3.8 Private Sector Organisaties .............................................................................75 10.3.9 Beoordeling van de Capaciteit tot Formulering en Implementatie van Handelsbeleidsonderwerpen .........................................................................................75 10.3.10 Resultaten van de Training Needs Assessment...............................................77 10.3.11 Andere Specifieke zaken bij de Training Needs Assessment...........................78 10.3.12 Voorgestelde Inhoud van Capaciteitsopbouw trainingen..................................79 10.4 Facilitering van de Formatie van een Suriname Trade Coordinatie Team ................81

TABELLEN EN BOXEN Tabel 1.1: Tabel 1.2: Tabel 1.3 Tabel 1.4: Tabel 1.5: Tabel 1.6: Tabel 1.7:

Suriname: Selecte Economische Indicatoren..............................................2 Suriname: BBP per Sector ..........................................................................3 Suriname: Formele Werkgelegenheid per Sector ........................................4 FDI Instroom voor Selecte Caraïbische landen, 1992-2003 (US$M)............5 Suriname: Overheids Inkomsten en Uitgaven..............................................6 Belangrijkste Export Producten naar waarde en % van de Exporten ...........8 Suriname’s Importen naar Economisch gebruik (als % van het totaal) ........9

Tabel 2.1: Tabel 2.2 Tabel 2.3: Tabel 2.4: Tabel 2.5: Tabel 2.6: Tabel 2.7:

CARICOM Handelspartners 2003..............................................................11 Suriname’s Handelspartners 1980-2004....................................................11 Surinaamse Importen naar Bron................................................................12 Suriname’s Exportbestemmingen ..............................................................12 Handel met de Europese Unie..................................................................13 Belangrijkste Surinaamse Exporten naar de EU: per Product, 2003 ..........15 Suriname’s Belangrijkste Importen uit de EU, 2003...................................17

Tabel 4.2: Tabel 4.3:

Vis- en garnalen Productie in Suriname: 1993-2001 (ton) .........................31 Bauxiet Productie, 1996-2002 ...................................................................34

Tabel 6.1: Tabel 6.2: Tabel 6.3: Tabel 6.4: Tabel 6.5: Tabel 6.6: Tabel 6.7: Tabel 6.8:

Suriname’s Belastingsstructuur 2003 ........................................................42 De Heffingsniveaus zijn Dalende ...............................................................43 Bijdragen van verschillende Belastingen aan BBP ....................................43 Trends in Invoerrechten ontvangsten ........................................................44 Invoerrechten naar land van Origine..........................................................44 Aktuele Heffingsniveaus van enkele Belangrijke Europese Importen.........45 Belangrijke EU importgoederen en hun Heffing (2004)..............................46 Suriname’s importen en importheffingen uit de EU 2000-2004 ..................47

Tabel 8.1:

Verkorte lijst van EPA Sensitieve Producten .............................................61

Tabel 9.1: Tabel 9.2:

Voorbeeld van het Algemene Score Systeem............................................67 Comparatieve Scores van Geselecteerde Export Producten/Diensten ......68

Box S.1: Box S.2: Box S.3: Box S.4: Box S.5: Box S.6: Box S.7: Box S.8: Box S.9:

Het Falen van Lomé .................................................................................... v Schema van Onderhandelingen ................................................................ vii Wat gebeurt Wanneer (1) – Voor 2008...................................................... vii Wat Gebeurt Wanneer (2) – Na 2008 ........................................................ vii CARIFORUM-EC EPA Onderhandelingen op 3 niveau’s...........................viii Positieve en Negatieve Impacts ................................................................viii Suriname’s Belasting Structuur - 2003 (IMF) ............................................. ix Invoerrechten naar Regio ............................................................................ x Wat zal Suriname verliezen, wanneer? ....................................................... x

Box 5.1:

SWOT Analyse..........................................................................................37

Box 6.1: Box 6.2: Box 6.3:

What zal Suriname verliezen, wanneer?....................................................49 Opties........................................................................................................50 Andere Implicaties van Heffingsreducties op EU Goederen.......................52

Box 10.1:

Handelsbeleids Formulering en Strategie in de Caribbean Context...........80

APPENDICES Appendix 1 Appendix 2 Appendix 3 Appendix 4 Appendix 5 Appendix 6 Appendix 7 Appendix 8

Terms of Reference ................................................................................ A-1 Lijst van Organisaties en Personen Geconsulteerd ................................. A-8 Bibliography .......................................................................................... A-12 Mini-Workshop Programme................................................................... A-17 Training Needs Assessment Questionnaire .......................................... A-18 Establishment van de Suriname Trade Co-ordination Team (STCT) ........................................................................................ A-22 Potential Goods and Services for Export to the EU Market ................... A-28 Product Profiles – Sensitive Products.................................................... A-53

VOORWOORD

Deze tekst is tot stand gekomen met financiële ondersteuning van de ACP-EU Programme Management Unit voor capaciteitsopbouw in het kader van de EPA onderhandelingen. De visies die hierin tot uiting komen zijn van de leden van het Project Team en geven op geen enkele wijze de officiële mening van het ACP Secretariaat van de Europese Commissie weer. Het Metra Team maakt van deze gelegenheid gebruik om dank uit te spreken voor alle ondersteuning die zij hebben mogen ondervinden van de Directeur en de staf van het Ministerie van Handel & Industrie in Paramaribo. Dank ook aan alle stakeholders van de overige Ministeries en Overheidsafdelingen, de Private Sector organisaties, individuele bedrijven en NGO’s die een waardevolle bijdrage hebben geleverd aan de studie, zowel gedurende meetings met het team als gedurende de Workshops en het Seminar. Het was een genoegen met u te werken.

Patrick R.J. Sinnott Project Team Leader Metra Economische Consulting Ltd Caterham, UK 8 December 2005

INLEIDING Onder de Cotonou Overeenkomst ondertekend in juni 2000 tussen de EU en de ACP landen is er een Partnerschap gecreërd gebaseerd op reductie en eventuele uitroeiing van armoede, consistent met duurzame ontwikkeling en de geleidelijk integratie van de ACP landen in de wereldeconomie. Voor handelssamenwerking tussen de EU en de ACP landen was een nieuwe benadering nodig, aangezien:  het jarenlang gehanteerde systeem van niet-reciproke handelspreferenties onder opeenvolgende Lomé Conventies niet in staat is gebleken de daling in het aandeel van de ACP landen in de wereldhandel tot staan te brengen en te voorkomen dat deze worden gemarginaliseerd in de wereldhandel.  WTO regels niet-reciproke handelovereenkomsten niet toestaan. Daarenboven is uit de ervaring uit het verleden geconcludeerd dat:  Een concentratie op ACP-EU handelssamenwerking de aandacht heeft afgeleid van het potentieël welke de nationale, regionale en niet-EU internationale markten te bieden hebben. Om die reden was het nodig om de ambities van de Overeenkomst uit te breiden teneinde “de soepele en geleidelijke integratie van de ACP staten in de wereld economie te stimuleren”.  Er een noodzaak is om de scope van samenwerking uit te breiden aangezien tarieven voor de handel aan belangrijkheid inboeten tegenover het groeiend belang van niet-tarief maatregelen zoals standaarden, veterinaire-, sanitaire-, en phytosanitaire regels van milieubeschermende maatregelen, en van subsidies aan de landbouw in de EU.  Economische- en handelssamenwerking geen doel op zich is maar moet worden ontworpen als instrument om tot duurzame ontwikkeling te komen. Het instrument dat is ontwikkeld om tot deze nieuwe benadering van de EU-ACP economische- en handelssamenwerking te komen is de Economic Partnership Agreement (EPA). Deze is gebaseerd op vier principes: i.

Partnerschap: De EPAs zijn voor bilaterale vrijhandel met rechten en verplichtingen aan beide zijden, inclusief de noodzaak voor ACP landen om het gepaste beleid te voeren om de capaciteit aan de aanbodzijde van de economie te versterken en de transactiekosten te verlagen.

ii. Regionale Integratie: De EPAs worden beschouwd als een krachtige manier om de integratie in de wereldeconomie te bevorden en zullen worden gesloten met bestaande regionale vrijhandelsgebieden. iii. Ontwikkeling: EPAs zijn boven alles een instrument voor ontwikkeling en zullen worden ontworpen met de flexibiliteit die rekening houdt met de economische-, sociale- en milieubeperkingen van de ACP landen alsmede hun capaciteit om zich aan de nieuwe handelsomgeving aan te passen. iv. Koppeling met WTO: EPAs zijn bedoeld als een tussenstation ter faciliëring van de integratie in de wereldeconomie en als zodanig dienen ze kompatibel te zijn met de regels van de WTO. De implicaties van hun aansluiting bij een regionale EPA met de Europese Unie vanaf 2008 zijn voor elk ACP-land substantieel. Het is belangrijk voor Suriname, net als voor andere

Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

i

ACP naties, dat die condities worden onderhandeld die de beste lange-termijn voordelen opleveren. Met het doel de ACP landen te ondersteunen om de aan de orde zijnde vraagstukken beter te begrijpen en om hun onderhandelingsteams en plannen beter te structureren, is het ACP Secretariaat in 2002 overgegaan tot de kreatie van een Programme Management Unit (PMU) in Brussel voor de versterking van de capaciteit van ACP landen in het kader van de EPA onderhandelingen. De PMU is gefinanciëerd door de Europese Commissie en wordt geleid door het ACP Secretariaat. De PMU heeft een aantal studies in individuele ACP landen en de regio’s uitgevoerd met als doel:  Het informeren van de stakeholders (in de publieke sector, de private en de civiele sectoren) over het mechanisme, het tijdschema en de implicaties van de EPA discussies.  Het stimuleren van de opbouw van organisatorische structuren om aan de onderhandelingsbehoeften van het land tegemoet te komen.  Het analyseren van de waarschijnlijke effecten van de verschillende mogelijke opties van een EPA. In Suriname’s geval is de study uitbesteed door de PMU en uitgevoerd door experts van Metra Economic Consulting Ltd (UK) tussen februari en augustus 2005. Metra’s team rapporteerde hoofdzakelijk aan het Surinaamse Ministerie van Handel en Industrie (HI), terwijl de Ministeries van Planning en Ontwikkelingssamenwerking (PLOS) en Buitenlandse Zaken (BUZA) regelmatig werden geïnformeerd. De Terms van Reference voor de “Study of de Impact and Sustainability of an EPA between Suriname and the EU in the context of CARIFORUM” zijn te lezen in Appendix A. De Europese Metra experts Patrick Sinnott en Ann Bartholomew hebben gewerkt in Paramaribo gedurende de maanden maart tot en met juli 2005, samen met hun Surinaamse kollega Winston Ramautarsing. Tussentijds werd eind maart een Inceptierapport ingeleverd en een beknopte Voortgangsrapport eind april. Een serie van mini trainingsworkshops is tussen april en juli op het Ministerie van HI ten behoeve van een 20-30 tal stafleden van de betrokken Ministeries en Intermediaire Organisaties die het meest betrokken zijn bij handelsbeleidsonderwerpen gehouden. Een druk-bezocht Seminar is in het Hotel Krasnapolsky in Paramaribo gehouden op 1 en 2 juni en een Verslag van de Bevindingen van het Seminar is kort daarna gedistribueerd. Het huidige document is het finaal rapport. In augustus is het concept naar de diverse betrokken instanties opgestuurd, met de uitnodiging tot het leveren van kommentaar en het stellen van vragen. Het ministerie van HI heeft haar commentaren opgestuurd naar Metra en ook de PMU heeft haar commentaar gegeven. Het rapport is aan de hand van deze commentaren bijgesteld en als Finaal Rapport ingediend. Net als de eerdere dokumenten is het Finaal Rapport beschikbaar in zowel een Nederlandstalige als een Engelstalige versie. Daarnaast is het ook electronisch beschikbaar gesteld.


ii

LIJST VAN AFKORTINGEN ABS ACP ASYCUDA BBP BUZA CARICOM CARIFORUM CEMAC CET COMESA CRNM CSME DG EBA ECLAC ECOWAS EDF EIU EPA FAO FDI FIAS FTAA GATT HI IDB IMF ITNU KKF LVV MDG MFN MOP NSA OCT ODA PLOS PMU RoO SADC SMME SNT SPS SRD SRG STCT TBT TFP TPA TTCIC

Algemeen Bureau voor de Statistieken Africa, Caribbean, Pacific Computer programma bij de Douane Bruto Binnenlands Product Ministerie van Buitenlandse Zaken The Caribbean Community and Common Market CARICOM + Dominicaanse Republiek Communauté Économique et Monétaire de l'Afrique Centrale Common External Tariff Common Market for Eastern & Southern Africa Caribbean Regional Negotiating Machinery Caribbean Single Market & Economy Directoraat Generaal Everything But Arms Economische Commissie voor Latin America en de Caribbean Economic Community of West African States European Development Fund Economist Intelligence Unit Economische Partnership Agreement Food & Agriculture Organisation Foreign Direct Investments Foreign Investments Advisory Service Free Trade Area of the Americas General Agreement on Tariffs and Trade Ministerie van Handel & Industrie Inter-American Development Bank International Monetary Fund International Trade Negotiations Unit Kamer van Koophandel en Fabrieken Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij Millennium Development Goal Most Favoured Nation Meerjaren Ontwikkelings Plan Non-State Actor Overseas Countries and Territories Overseas Development Agency Ministrie van Planning en Ontwikkelings Samenwerking Programme Management Unit (Brussels) Rules of Origin Southern Africa Development Community Small, Medium and Micro-Enterprises Suriname Negotiating Team Sanitary and Phytosanitary Measures Surinaamse Dollar Surinaamse Gulden Suriname Trade Coördinating Team Technical Barriers to Trade Total Factor Productivity Trade Policy Adviser Trinidad & Tobago Chamber of International Commerce


iii

TTMA UN UNCTAD UNDAF VVOB VSA WIPO WTO WB

Trinidad & Tobago Manufacturers Association United Nations United Nations Conference on Trade and Development United Nations Development Assistance Framework Vlaamse Associatie voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische Bijstand Vereinigde Staten van America World Intellectual Property Organisation World Trade Organisation WereldBank


iv

SAMENVATTING 1. 1.1.

Historisch Perspectief Vanaf de kreatie van de Europese Economische Gemeenschap (nu EU) was er een speciale handelsregeling gemaakt voor de recentelijk onafhankelijk geworden vroegere koloniën van de Lidstaten. Onder de Lomé Conventie kregen zij heffings-vrije toegang tot de EU markt voor bepaalde geselecteerde producten, samen met een lopende ontwikkelingshulp pakket onder het Europese Ontwikkelings Fonds (EOF).

1.2. De Lomé Conventies werden voortgezet tot 2000 (Lomé I, II, III, IV). Met de uitbreiding van de Europese Gemeenschap werden steeds meer ontwikkelingslanden (vroegere koloniën van de nieuwe EC lidstaten zoals Engeland, Spanje, Portugal) aangesloten bij de Lomé Conventies en daarmee oook de ACP groep. ACP groeide in de tijd tot het huidige ledental van 77 landen. 1.3. Met de tijd begon ACP’s recht op heffings-vrije toegang tot de EC (later EU) markten aan belangrijkheid in te boeten aangezien invoerrechten over de gehele wereld geleidelijk aan werden afgebouwd onder opeenvolgende rondes van de General Agreement on Tariffs and Trade (GATT). GATT ging in 1995 over in de World Trade Organisation (WTO). 1.4. De oorspronkelijke gedachte was dat het aan de ACP landen verlenen van heffingsvrije toegang tot de EC markt, plus de EOF ontwikkelingshulp, hen in staat zou stellen vooruit te gaan. Als groep zijn ze tot op zekere hoogte er op vooruit gegaan, maar lang niet zoveel als verwacht.

Box S.1:

Het Falen van Lomé

 Gedurende de 20+ jaren voorafgaand aan de ondertekening van de Cotonou Overeenkomst hadden de bestaande regelingen van Lomé niet tot groei noch tot diversificatie van de exporten van de ACP landen als groep geleid.  Tussen 1976 en 1999 was het aandeel van ACP landen in de wereld exporten verminderd van 3,4 naar 1,1%;  Het aandeel van ACP landen in de totaal van de EU importen slonk van 6,7 naar 2,8%;  In 1999 zorgden slechts 10 Africaanse landen voor 61% van alle ACP exporten; 9 producten (voornamelijk grondstoffen, inclusief vertegenwoordigden 57% van de exporten van alle ACP landen.

2. 2.1.

aardolie)

Het EPA Proces Tegen de tijd dat het nut van de Lomé Conventies aan het afnemen waren besloot de WTO dat er geen verdere reden waren om de ACP van de nieuwe wereldorde uit te sluiten. In deze nieuwe orde zouden alle handelsovereenkomsten tussen naties of regionale economische groepingen op reciproke basis en niet-discriminatoir zijn.


v

2.2.

In 2000 werd de finale versie van de Lomé Conventie bekend als Cotonou en niet als Lomé V (vanwege verandering van ondertekeningslokatie van de hoofdstad van Togo naar de hoofdstad van buurland Benin). In feite verlengde Cotonou de belangrijkste voorzieningen van Lomé (heffings-vrije toegang tot de EU, EOF hulpprogramma’s) voor de laatste maal tot aan december 2007. Het erkende wel dat er in de tussentijd andersoortige regelingen moesten worden onderhandeld welke per januari 2008 zou moeten ingaan.

2.3. In de Cotonou Conventie tussen ACP en de EU was reeds aangegeven dat de nieuwe Overeenkomst die voor 2008 zou worden onderhandeld zich niet simpel alleen met handel zou bezig houden. Ze zouden betekenen dat de EU en de ontwikkelingslanden in partnerschap zouden handelen om de economische status van de laatste te verbeteren. Daarom zouden de nieuwe overeenkomsten (Regionale) Economische Partnership Overeenkomsten (EPA’s) genoemd worden. In die zin verschilt het van een traditionele handelsovereenkomst zoals FTAA, welke geen harde committering voor ontwikkeling bevat. 2.4. In 2002 na Fase 1 van de EPA discussies werd de belangrijke beslissing genomen dat de EPAs zouden worden onderhandeld op regionale basis. Er waren dus 6 regionale EPAs gepland en alle ACP landen hebben de kans gekregen om te participeren in een daarvan. 2.5. De zes ACP regio’s en hun vertegenwoordigende regionale organisaties zijn: - West Africa (ECOWAS + Mauritania) - Centraal Africa (CEMAC + Sao Tome e Principe) - Zuidelijk Africa (SADC + Madagascar) - Oost Africa (COMESA) - Pacifische Eiland Staten (Pacific Islands Forum) - Caribbean (CARIFORUM) 2.6 Elk van de zes regionale economische groepen hebben ontwikkeld (in sterkere of mindere mate): -

een “road map” met het tijdschema van de benodigde activiteiten, die moeten leiden naar de belangrijkste EPA onderhandelings sessies met de EU in 2007.

-

een regionaal-niveau organisatie die verantwoordelijk is voor onderhandelingen met de EU – en die rekening houdt met zowel de algemene zorgpunten van de landen in hun regio en de legitieme additionele zorgpunten van individuele landen.

-

een aantal organisaties, een per land, verantwoordelijk voor het formuleren van het land’s noden en wensen die deze door communiceert naar de centrale regionale organisatie. In Suriname’s geval zal het de Suriname Trade Coördinating Team (STCT) worden.


vi

2.7

Het voorlopige tijdschema van de CARIFORUM-EU onderhandelingen ziet er alsvolgt uit:

Box S.2: Initiële fase Tweede fase Derde fase Laatste fase 2.8.

Schema van Onderhandelingen Consensus over prioriteiten van de EPA onderhandelingen Overeenkomst over de strategische benadering van CARIFORUM’s regionale integratie Structurering en consolidatie van de EPA onderhandelingen Finalisatie

april 2004 –sept 2004 sept 2004 -sept 2005

sept 2005 - dec 2006 jan 2007- dec 2007

Wat zal er allemaal voor een EU-Caraïbische EPA gebeuren en wanneer?

Box S.3:

Wat Gebeurt Wanneer (1) – Voor 2008

 In 2005 zullen alle CARIFORUM landen hun posities bepalen … Suriname is nu met dat proces bezig.  In 2006 zal de CRNM de onderhandelingsposities uitwerken… waarbij zowel de gezamenlijke CARIFORUM posities als de individuele landen sensitiviteiten zo ruim mogelijk worden meegenomen.  In 2007 vinden de serieuze onderhandelingen plaats tussen de EU en de CRNM.  Op 1 januari 2008 treedt de EPA in werking.

Box S.4:

Wat Gebeurt Wanneer (2) – Na 2008

 Maximaal 12 jaren voor volledige implementatie < 2020.  CARICOM leden schaffen invoerrechten op EU goederen (en diensten?) af.  Bepaalde exepties (<10%) zijn toegestaan om o.a. kwetsbare sectoren te beschermen.  Adoptie van standard WTO regelgeving t.a.v. investeringen, IPR, RoO, etc.  Partnerschap en ontwikkelingsaspecten worden hierbij betrokken.

2.9

CARIFORUM – EU discussies vinden plaats op drie niveaus:


vii

Box S.5: CARIFORUM-EC EPA Onderhandelingen vinden plaats op 3 niveaus Niveau

CARIFORUM

Ministeriëel

EC

Minister - Dame Billie Miller van Barbados (Lead Ministerial) + Troika DR, St. Lucia, Belize

Peter Mandelson Commissaris voor Handel

Hoofd Onderhandelaar

Richard Bernal – CRNM

K. Falkenberg – Seniore Official – DG Handel

Technisch Team

EPA College van Onderhandelaren

Staf van DG Handel

3.

Verwachtte Effecten van een EPA op Suriname

3.1. De belangrijkste soorten van effecten op Suriname zijn hieronder aangegeven.

Box S.6:

Positieve en Negatieve Effecten

 Duurzame positieve effecten verwacht van een EPA: o

Handel EN ontwikkeling hand in hand (EU benadrukt nu “en”)

o

Proces van regionalisatie is geaccentueerd

o

Stimulans voor grondstoffen)

o

Continue toegang to EU markt (met hulp bij SPS zaken etc.)

o

Kansen om lopende problemen op te lossen

o

Kansen op verbetering van het investeringsklimaat

business

in

het

algemeen

(goedkopere

import

 Negatieve Effecten (hopelijk tijdelijk): o

Nationale inkomsten zullen dalen wanneer invoerrechten worden verlaagd (er is een belastingsmechanisme nodig om dit te compenseren)

o

Indien het snellere groei genereert dan creërt het meer milieuproblemen (emissies, oude autos, plastieke flessen, etc.)

o

Educatieve programmas kunnen de nieuwe situatie niet bijbenen (e.g. talen training, vocational training, boekhouding, etc.)

3.2.

De verwachtte positieve effecten zijn lange-termijn, gedeeltelijk afgeleid van de voordelen van vrijhandel, deels van groter regionale cohesie, deels van de hulp voor duurzame ontwikkeling welke de EU zal geven hand-in-hand met een EPA.

3.3.

Anderzijds zullen naar verwachting de negatieve effecten tijdelijk zijn, met andere woorden overbrugbaar. De meest duidelijke is de fiscale impact, aangezien de Douane minder aan invoerrechten binnenkrijgt. Goederen uit de EU zullen het land heffings-vrij binnenkomen.


viii

3.4.

De tarieven zullen waarschijnlijk gradueel worden afgebouwd waardoor de volledige impact niet direkt wordt gevoeld. Dit zal worden gedaan als gezamenlijk program voor alle CARICOM landen omdat die een CET hebben. Dat zou betekenen dat CARICOM een schema voor tariefsreduktie op EU goederen over de transitie periode van 20082020.

4.

Fiscale Impacts van een EPA en Compensatiemechanismen

4.1

Feit is dat in 2004 Suriname US$ 11.5 Miljoen verdiende aan invoerrechten op goederen van EU origine. Dit totaal is gedaald van US$ 12.8 Miljoen in 2000, grotendeels vanwege de verlaging van de CARICOM CET.

4.2

De waarde van invoerrechten verdiend op ALLE importen is gelijk aan ca. 16% van Suriname’s totale inkomsten. Haar belang ten opzichte van andere inkomstenbronnen is in de volgende grafiek aangegeven.

4.3

Box S.7:

Suriname’s Belasting Structuur - 2003 (IMF)

Inkomsten Type

SRD Miljoen

Percentage

Inkomenstenbelasting

171.6

23.2

Vennootschapsbelasting

123.9

16.8

Accijnzen (op dranken, tabak, benzine) + loterij + vermakelijkheidsbelasting Omzetbelasting

118.1

16.0

154.8

21.0

Importheffingen

118.7

16.1

34.0

4.6

17.0

2.3

738.1

100

Andere rechten op import (Statistiekrecht 15.3, Consentrecht 18.7) Anderen Totaal

4.3. In een EPA met de EU worden slechts de heffingen op importen uit de EU gemist. Heffingen op VS, Braziliaanse en andere importen blijven overeind tenzij er andere vrijhandelsovereenkomsten worden gesloten (o.a. met Mercosur of de geplande FTAA) Het relatief belang van heffingen op importen in Suriname uit de belangrijkste handelsblokken is aangegeven in de tabel hieronder.


ix

Box S.8:

Invoerrechten per Regio

EU

Nederland Andere EU VSA Brazilië Andere – FTAA

De Americas

CARICOM Rest van de Wereld TOTAAL

Vb. Japan

$ miljoen 2004 10.0 1.5 21.3 5.9 5.7 In principe 0

%age EU

21.5

US 39.8 Brazilië 11.0 Andere 10.7 0

Ca. 9

17

53.5

100

Terwijl er ca. US$ 11.5 Miljoen op het spel staat in een EPA, staat US$ 33 Miljoen op het spel in een eventuele FTAA (deze zijn gecalculeerd in huidige geldwaardes en op basis van de bestaande samenstelling van producten en origines). Box S.9 geeft een aannemelijk scenario weer, maar het is slechts een scenario.

Box S.9:

Wat zal Suriname verliezen, wanneer ?



De heffingen wordt zeer waarschijnlijk afgebouwd volgens een tijdschema voor het gehele CARIFORUM.



Indien uiteindelijke wordt overeengekomen dat de tarieven worden gereduceerd naar nul in drie fasen … in 2010, 2014, 2018, zou Suriname op basis van huidige trends en in geldeenheden van vandaag, aan heffingen op EU goederen derven: US$ 4M per jaar van 2010-2013 US$ 8M per jaar van 2014-2017 US$ 12M per jaar vanaf 2018 en verder.



Over dezelfde tijdsperiode vergeleken zou een FTAA tot gevolg kunnen hebben dat Suriname aan heffingen op Noord/Zuid Amerikaanse goederen bedragen zou derven in de orde van 2 tot 3 keer …..… hetgeen zelfs tot ca. US$ 40 M per jaar zou kunnen oplopen.

Het is niet goed mogelijk om preciese heffingsbedragen aan te geven die Suriname onder an EPA met de EU zal derven in de tijd, aangezien het tijdschema van heffingsafbouw nog moet worden onderhandeld. 4.5

Natuurlijk hangt het werkelijke effect op de belastingontvangsten van Suriname af van het import patroon (welke producten, van waar) die geldig zal zijn op die momenten in de toekomst wanneer de heffingen op EU importgoederen het eerst worden gereduceerd, en uiteindelijk worden afgeschaft. Dit is vooralsnog moeilijk te becijferen aangezien:


x

4.6

(a)

het tijd-schema en de stapsgewijze reducties van de heffingen zal waarschijnlijk pas in 2007 bekend zijn voor de EPA, en voor de FTAA is het ook niet te voorzien.

(b)

er kunnen in de tussentijd veranderingen in de samenstelling van het importpakket optreden.

(c)

verlaging van de invoerheffingen op goederen (vb. uit de EU) kan leiden tot Handelskreatie (totale consumptie verhoging) en/of Handelverschuiving (een groter marktaandeel voor de goedkoper geworden EU producten).

(d)

de economische groei in het land kan neiging tot importeren veranderen.

Bij het compenseren voor de gereduceerde inkomsten uit invoerrechten op EU producten dient gekozen te worden voor een oplossing die inspeelt op zulke toekomstige veranderingen. Aanpassing van de OB zou aan dat doel kunnen beantwoorden aangezien ze net als bij de invoerrechten wordt toegepast op de waarde van de goederen. Het grote verschil is wel dat ze wordt toegepast op alle goederen, zowel die van EU-, VSA-, CARICOM- of welke andere buitenlandse origine dan ook, zelfs op die van Surinaamse origine. (a) tijdens het Seminar op 1-2 juni 2005 is er benadrukt om eerdere andere belastingvormen te willen aanspreken, bijvoorbeeld in de mijnbouw. (b) een relatief eenvoudig alternatief zou kunnen zijn het verhogen van de OB, waarvan het huidige niveau 10% op goederen bedraagt. In de uitvoering zal het Ministerie van Financiën het vereiste verhoogde percentage vaststellen, maar onze eigen schatting geeft aan dat de OB zou moeten worden verhoogd met 23%. Indien we ook zouden moeten compenseren voor heffingsverliezen in een FTAA scenario zou dat een substantieel hogere stijging vergen. (c)

een theoretisch betere oplossing voor de lange termijn zou kunnen zijn de introduktie van een systeem van Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW), zoals die in Nederland en de EU gangbaar is. Deze vorm van belastingheffing vereist een zware administratie om het te controleren evenals moderne administratie systemen operationeel in alle bedrijven. Dit zou best wel te complex kunnen zijn voor Suriname om dat in de nabije toekomst in te voeren. Indien het OB systeem de gewenste bijstelling kan opleveren is het waarschijnlijk het meest practische antwoord.

Dit is voor alle duidelijkheid een kwestie voor het Ministerie van Financiën om aan te geven welk compensatie mechanisme zou kunnen worden gehanteerd. Het heeft er echter veel van dat er op zijn minst een oplossing voor gevonden kan worden.

5.

Sensitieve Producten

5.1 Het is relatief eenvoudig een alternatieve vorm van Belastingheffing op goederen te vinden (vb. een verhoogde OB) bedenken. Feit is echter dat welke methode er ook wordt gekozen het betekent een verkleining van het prijsverschil tussen alle EU importproducten en de Surinamese lokale productie. Voor de overgrote meerderheid van de EU importen is er geen Surinaamse equivalent, zoals de volgende tabel aangeeft: Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

xi

Belangrijkste Individuele over $1 M

Importen ex-EU

Geraamde Waarden US$

Heffing %

Vrachtvoertuigen

7,100,000

10

Blom (harde tarwe)

5,600,000

5

Telecommunicatie equipment

5,500,000

0

Soya olie (ruwe)

5,400,000

40

Electriciteits generatoren

3,800,000

5

Vitamines en vergelijkbare producten

3,000,000

5

Suiker (in poeder vorm, niet ruw)

2,800,000

10

Kaas

2,300,000

5

Melk poeder (onder 1.5% vet)

2,200,000

10

Bulldozers en onderdelen

1,700,000

5

Auto’s

1,500,000

35-45

TV & radio equipment

1,500,000

5 or 20

Bier

1,300,000

50

Whisky, merky, vodka, gin, etc

1,200,000

50

Vele van deze zijn technische producten w.o. de mechanische industriën (v.b. machines, metaalproducten, motorvoertuigen) en de electrische en electronische industriën (v.b. telecommunicatie equipment). De lijst omvat ook vele basis voedingsmiddelen en alcoholische dranken. 5.2 Maar er zijn ook een aantal Surinaamse producten die in directe konkurrentie staan met Europese importen. Een initiële beoordeling van de import data van de Douane en gesprekken met sector deskundigen geeft aan dat deze zouden kunnen zijn: -

Rum Bier Houten meubels Wasmiddelen/schoonmaakmiddelen Toilet papier Bezems en borstels Margarine & vetten Ice cream

5.3

Er zijn ook Surinaamse producten die geen directe EU equivalenten hebben maar toch konkurrentie van EU importen kunnen verwachten. Bijvoorbeeld, wanneer geimporteerde whisky (uit Scotland) substantiëel goedkoper wordt kunnen de gebruikers overschakelen en zullen de rumverkopen fors dalen.

5.4

De Metra consultants hebben de leidende producenten van deze 8 producten geinterviewd teneinde hun opinies te vernemen over de mate waarin hun marktaandelen (in Suriname, of in sommige gevallen de wijdere CARICOM) in de praktijk onder druk zouden komen te staan. Er was een algemen bezorgdheid over de effecten die een EPA zou kunnen hebben op de omzetten en ook ten aanzien van de mogelijke directe en indirecte werkgelegenheids effecten. De producenten gaven, ieder met zijn eigen accenten, aan dat een zo ruim mogelijke transitieperiode hun in staat


xii

zou stellen om zich aan te passen aan de nieuwe konkurrentieomgeving door efficiëntie verhoging, kostenverlaging, productontwikkeling en niche marketing. 5.5

De WTO regels over vrijheid en reciprociteit van handel geven aan dat in een nieuwe handelsovereenkomst de reductie van heffingen naar zero (in beide richtingen) moeten slaan op “substantially all Trade”. De kwantificering van “substantially all” is nog steeds een grijs gebied, maar er zijn enkele precedenten waarbij het percentage volledig heffingsvrije handel (naar waarde) 85-90% bedroeg. De EU heeft ook gesteld dat het zoveel als mogelijk de ACP nationale/regionale noden voor voortgezette tariefsbescherming voor producten waar de locale productie door het nul-tarief met overleving wordt bedreigd, zal erkennen. Ze hebben ook aangegeven niet te zijn “committed to artificial maximum figures”. Daarmee suggereren ze dat het toestaan van voortgezette heffingsbescherming niet simpel het toestaan van uitzondering voor de meest waardevolle 10%, of zelfs 15% betekent. Het zal moeten worden berekend op basis van REËLE noodzaak. Indien deze REËLE behoefte de richtlijnen zouden overschrijden zou dat betekenen dat de EU deze zal bepleiten bij de WTO.

5.6. Exempties om sensitieve producten in een regionale EPA te beschermen kan op twee manieren worden bekeken: -

CARICOM als geheel heeft exempties voor selecte producten die sensitief zijn voor de regio als geheel, Individuele lidlanden hebben exempties op maat gesneden van hun eigen specifieke omstandigheden.

Enkele hypothetische voorbeelden ter illustratie: Suriname en Guyana zouden hun verwerkte houtproducten willen beschermen tegen verhoogde Scandinavische konkurrentie, Trinidad haar chemische producten tegen die van EU multinationals, en landen met substantiële brouwerijen hun locaal bier ? Dit geldt niet voor alle landen. Zullen alle CARIFORUM landen eenzelfde beschermend gezamenlijk Tarief op EU Importen krijgen, of zal dat per land worden bepaald ? Vanuit een regio-breed vrijhandelsstandpunt, waarbij excepties op basis van reële noodzaak zijn toestaan, zou het beter zijn deze excempties per land vast te stellen. Anders gaat een deel van het voordeel verloren. 5.7

6.

Een eerste berekening geeft aan dat, indien exemptie van de algemene heffings-vrije regel op importen door Suriname voor alle 8 producten zou worden gevraagd, deze de exemptie richtlijn van 10% niet overschrijdt.

Effect op Bestaande Belangrijke Sectoren

6.1. Los van de sensitieve producten zal het directe effect van een EPA op Suriname’s belangrijkste economische sectoren er waarschijnlijk alsvolgt uit zien: - mijnbouw (goud, bauxiet) en minerale verwerking (bauxiet naar aluinaarde): geen. Er is geen competitie met EU importen en de bestaande exporten naar Europa (vb. goud naar Belgie) zal er geen stimulans noch beperking van een EPA ondervinden. - aardolie: geen


xiii

- garnalenvangst en -verwerking: het product heeft een aktieve markt in de EU, maar er moet worden gewerkt aan de Rules of Origin (RoO) en op kwaliteitsgebied (SPS) om lange-termijn markt toegang te garanderen. - visvangst: net als voor garnalen - bananen: de gecompliceerde EU markt toegang (licenties etc) moet nog in 2005 worden opgelost. Indien het echter niet voor de directe CARIFORUM-EU onderhandelingen plaatsvind zal het uiteindelijk in die context moeten worden opgelost. - rijst: het niveau van bescherming is dalende. Guyana en Suriname’s positie moet worden geaccommodeerd gedurende de transitie periode. Op de langere termijn zijn er acties noodzakelijk die meer op CARICOM dan op EU niveau liggen. - fruit & groenten: hier is assistentie op het gebied van organische certificering gewenst. - toerisme: geen direct effect, maar EPA onderhandelingen bieden kansen en middelen om de zo broodnodige ontwikkeling van de aanbodzijde te verbeteren.

7. 7.1

Sociale-, Milieu- en Andere Effecten Naast de fiscale en sectorale economische effecten zijn er ook andere mogelijke effecten die niet kwantificeerbaar zijn. Deze omvatten o.a.: 

Sociale en Armoede Effecten: Een EPA zal uitbreiding van werkgelegenheid in bepaalde sectoren en reductie in andere bewerkstelligen. Op kort tot middellange termijn zal de werkloosheid vermoedelijk toenemen. Dit zal dan ook leiden tot toename in armoede en ongelijkheid, tenzij er alternatieve vormen van werkgelegenheid wordt gegenereerd.



Aan de positieve zijde zal een reductie in tarieven leiden tot een daling van de prijzen voor een aantal consumptiegoederen waardoor de koopkracht van de consument wordt verbeterd, in het bijzonder van de arme mensen. Anderzijds zal de verlaging van tariefinkomsten leiden tot fiscale beperkingen, tenzij andere inkomstenbronnen worden gevonden. Dit kan dan leiden tot lagere overheidsuitgaven in de sociale sectoren en bestedingen aan armoedebestrijding op gebieden als educatie en gezondheid.



Milieu Effecten: Milieudruk in de Caribbean vloeit voort uit economische activiteiten zoals landbouw, bosbouw, visserij, mijnbouw en toerisme. Deze activiteiten hebben kunnen bodemerosie veroorzaken en leiden tot verlies van biodiversiteit. Een EPA kan de milieudruk verhogen als de exploitatie van deze hulpbronnen zou worden geintensifeerd. Er is momenteel beperkte capaciteit om het milieu duurzaam te managen, met name in landbouw, informele/illegale mijnbouw, toerisme en bosexploitatie.



Gender: Handelsliberalisatie kan anders doorwerken op de man dan op de vrouw. Met name waar er een gender verdeling van arbeid bestaat en de expansie en contractie van werkgelegenheid door heffings-vrije importen zal verschillende effecten hebben. In Suriname zijn de belangrijkste exportsectoren in de extractie van natuurlijke hulpbronnen voornamelijk door mannen bemensd met name in het mijnen van bauxiet, goud, bosexploitatie en visvangst. Vrouwen zijn meer betrokken in de agrarische sectoren zoals bananenproductie. De belangrijkste gebieden met de meeste potentieel om te expanderen is het toerisme, die sterk vrouw gedomineerd is, en agro-industriele producten die zowel man als vrouw betrekt. De industriesector zal waarschijnlijk marktaandeel verliezen door de


xiv

toegenomen goedkopere EU importen. Interviews met de belangrijkste betrokken bedrijven gaven aan dat het effect van verlies aan werkgelegenheid waarschijnlijk gelijkelijk zou zijn verdeeld tussen man en vrouw.

8.

De Cariforum Dimensie

Vele van de vraagstukken waar Suriname potentiëel mee te maken heeft, in termen van voor- en nadelen van een EPA, gelden ook voor de andere CARIFORUM staten. Zowel op fiscaal, sociaal en milieu gebied zijn deze vergelijkbaar, waarbij de aksenten van land tot land kunnen verschillen. In de produktie en de handel zijn de meeste van Suriname’s zorgen gelijk aan die van de CARIFORUM staten. Anderzijds zijn er ontegenzeggelijk een paar gebieden waar Suriname een eigen belang heeft die niet gedeeld word door de anderen. Verschillende andere CARIFORUM landen hebben – net als Suriname - een EPA impact studie gemaakt. Het is van belang dat CRNM, als de centrale onderhandelings autoriteit, diepgaand wordt geinformeerd door Suriname en de andere landen over hun strategische nationale posities. Hoewel deze EPA Impact Studies van groot belang zijn, zijn ze slechts een input (naast mogelijke andere) in het proces van het bepalen van deze nationale posities. Het belangrijkste hierbij is: Communicatie. CRNM kan haar job in het belang van de CARIFORUM landen het beste doen, indien de lidlanden hun cases goed-beargumenteerd aan hun presenteren.

9.

Toekomst Vooruitzichten: Nieuwe Business waarvan de Ontwikkeling onder een EPA kan worden gestimuleerd

8.1. Hoewel niet strict onderdeel van een impact analyse is het Metra Team gevraagd om te identificeren en de vooruitzichten te onderzoeken van een aantal producten en diensten met export potentiëel. De EPA onderhandelingen kunnen kansen bieden om hun ontwikkeling te stimuleren. Momenteel staan op de Verkorte lijst: - Agrarische producten: …tropisch fruit, organische groenten, exotische bloemen, potplanten, medicinale planten; - Industriële of agro-industriële producten: …parketvloeren, houten mouldings, voedsel saucen; - Diensten: … call centres, back office data diensten, eco-toerisme en conferentie diensten. 8.2. Op het practische niveau kan het proces van business ontwikkeling op het micro niveau (van de individuele bedrijven) op verschillende manieren worden ondersteund door de Europese Commissie. Ideën voor nadere uitdieping in dit verband zijn o.a.: -

De creatie en initiële expert bemensing van een SMME ontwikkelingsbureau, ter ondersteuning van ondernemerschap, assistentie aan potentiële en startende business mannen en vrouwen voor een professionele start, het voorzien in practische handboeken over diverse business aspecten zoals kostencalculatie, schrijven van business plannen, marketing, exporteren, etc.


xv

-

De creatie van een “one-stop-shop” voor Surinaamse en Buitenlandse bestaande en potentiële investeerders, alwaar deze alle benodigde informatie kunnen verkrijgen en de benodigde formaliteiten kunnen afhandelen.

-

Het ondersteunen van micro-financiëringsinitiatieven die nieuwe kleine individuele bedrijven van de grond kan helpen. Minstens een micro-financiërings institutuut is loopt met plannen om een operatie in Paramaribo in de nabije toekomst op te zetten. Dit zal moeten worden gemonitored, met name indien er donor ondersteuning voor nodig is.

-

Voor de reeds geïnteresseerde gevestigde ondernemers de benutting van de reeds bestaande partnerschap-faciliterings programmas, vb. de Nederlands-Surinaamse SME partnership programma, en het gezamenlijke EU-ACP agentschap Pro€Invest (welke lokaal wordt vertegenwoordigd door KKF).


xvi

HOOFDSTUK 1 DE SURINAAMSE ECONOMIE

1.1

Inleiding

Suriname is een klein land gelegen aan de noordkust van Zuid America, met een bevolking (midden-2003) van 481.000, waarvan de overgrote meerderheid in de hoofdstad Paramaribo of langs de Atlantische kust woont. De economie van Suriname is gebaseerd op het mijnen van bauxiet en goud als gevolg waarvan zij bijzonder afhankelijk is van internationale handel. Bauxiet wordt verwerkt tot aluinaarde die meer dan 15 procent van het BBP en 70 procent van de exportverdiensten uitmaakt. In het verleden was de agrarische sector veel belangrijker, met bananen, rijst, palmolie, vis, citrus en suiker als belangrijke exporten, maar vele hiervan zijn met de jaren in belangrijkheid teruggelopen of totaal beëindigd. De belangrijkste exporten zijn momenteel aluinaarde, goud, vis en garnalen en rijst. De bevolking is etnisch gefragmenteerd vanwege Suriname’s geschiedenis als Nederlandse kolonie. Daarbij werden immigranten geïmporteerd om te werken op suikerplantages gedurende de 18e en de 19e eeuw, aanvankelijk uit Africa, later uit India en dan uit Indonesië. De bevolking bestaat momenteel uit Hindustanen, Creolen, Javanen, Indianen en Chinezen. Het land kent een parlementaire democratie waarbij politieke partijen voornamelijk langs etnische lijnen zijn gevormd.

1.2

Economische Trends1

Suriname’s afhankelijkheid van internationale handel in grondstoffen heeft geresulteerd in een economie die kwetsbaar is voor veranderingen in goederenprijzen. De wereldmarkt prijsfluctuaties in het verleden hebben vaker, naast de politieke instabiliteit en zwak macroeconomisch beleid, tot wisselvalligheid geleid. Hierdoor is de werkgelegenheid en de nationale productie gestagneerd, hetgeen de economie negatief heeft beinvloed. De economie stagneerde in de jaren 80 met herstel pas in het midden van de jaren 90. Het land heeft twee perioden van hyperinflatie gekend, t.w. de periode 1992-1994 en meest recent de periode 1998-2000 waarbij de inflatie in 1999 113 procent bereikte (ECLAC, 2004). Na 1991 veroorzaakte o.a. een daling in de wereldmarktprijs voor bauxiet naast de ruime overbesteding van overheidswege grote fiscale onevenwichtigheid en ondernam de overheid een Surinaams structureel aanpassingsprogramma. De waarde van de munt daalde, de inflatie versnelde en de werkgelegenheid en productie namen af. De economie vertoonde weer een positieve economische groei in 1997 en 1998, vanwege een stabiel macroeconomisch klimaat maar ook als gevolg van hoge aluinaardeprijzen en een verhoogde instroom van direkte buitenlandse investeringen (FDI). Als gevolg van een forse verhoging van de overheidsalarissen in 1997 ontstond opnieuw instabiliteit en vertoonde BBP formele sector een negatieve groei van - 0.9 procent in 1999 en - 1.1 procent in 2000. In 2001 introduceerde de overheid een aantal stabilisatiemaatregelen om de inflatie te beteugelen en

1

Dit hoofdstuk is gebaseerd op data gepubliceerd door internationale instanties, teneinde een consistente set van statistieken en informatie aan te bieden. De bron van deze informatie zijn de Surinaamse Overheids organisaties, in het bijzonder het Ministerie van Financiën en de Centrale Bank van Suriname. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

1

de wisselkoers te stabiliseren. Deze stabilisatiemaatregelen resulteerden in een fiscaal overschot en herstel van de economische groei. Vanaf 2001 is de economische groei wederom versneld met gemiddelden rond 5 procent in 2003 en 2004 zoals aangegeven in Tabel 1.1. Dit is met name het resultaat van grootschalige investeringen in de mijnbouwsector w.o. een nieuwe goudmijn (Rosebel) geopend in 2004 en de uitbreiding van de aluinaarde raffinaderij. Deze trend zal zich naar verwachting voortzetten. Het BBP wordt geacht te groeien met 5 procent in 2005 (IMF, 2005) en de inflatie zal naar verwachting verder dalen naar een 8.6 procent in 2005. De inflatie bedroeg 23.1 procent in 2003 en 40 procent in 2001. Suriname heeft echter nog steeds een van de laagste per capita inkomens in de Caribbean waarvan de BBP per capita naar schatting ( 2003) US$ 2,943 bedroeg (EIU, 2005).

Tabel 1.1: Suriname: Selecte Economische Indicatoren 2001

2002

2003

Schatting 2004

Proj. 2005

Reele Economie (jaarlijkse % verandering) BBP in 1990 prijzen

4.5

3.0

5.3

4.6

4.8

BBP in marktprijzen

41.4

34.3

18.8

14.1

13.8

4.9

28.4

13.1

9.1

9.0

Consumenten prijzen (jaargemiddelde)

39.8

15.5

23.1

9.0

8.6

Wisselkoers (Suriname dollars per US$, jaareinde)

2.18

2.35

2.60

2.74

-

-166.3

-60.1

-140.9

-145.7

-145.6

Handelsbalans

15.6

52.5

-30.2

67.8

99.5

Exporten f.o.b.

449.3

529.3

638.5

880.6

1,024.7

Importen f.o.b.

-433.7

-476.8

-668.7

-812.8

-925.1

Dienstenbalans, netto

-115.3

-127.6

-132.6

-143.8

-153.4

Inkomsten en schenkingen

38.7

29.3

43.7

35.5

36.2

Directe belastingen

17.4

10.4

11.6

13.3

12.8

Indirecte belastingen

16.1

14.1

16.2

15.6

16.9

Niet-belasting inkomsten

3.6

3.5

4.5

4.4

4.3

Schenkingen

1.6

1.3

2.3

2.2

2.2

35.0

35.9

34.8

37.3

39.0

12.0

15.2

15.3

15.2

15.3

54.3

58.1

52.3

48.7

48.1

7.6

14.9

12.8

14.3

13.7

46.8

43.3

39.5

34.5

34.3

Consumenten prijzen (einde jaars)

Lopende Rekening (US$ miljoen)

Overheid ( in procenten van BBP)

Totale uitgaven Lonen en salarissen Totale Publieke Schuld ( in procenten van BBP) Binnenlands Extern Bron: IMF (2005)


2

1.2.1

BBP per Sector

In Tabel 1.2 wordt de ontwikkeling van het BBP per sector tussen 1999 en 2003 weergegeven. De overheid van Suriname draagt het grootste deel bij aan het BBP met 16.1 procent in 2003, gevolgd door de financiële sector met 11 procent van BBP en de handel, restaurant en hotel sector met 10.9 procent van BBP. Het aandeel van de landbouw bedroeg 9.2 procent. Het aandeel van de mijnbouw aan BBP bedroeg slechts 7.7 procent ondanks haar grootste bijdrage als generator van deviezen, terwijl de industrie haar aandeel aan BBP in de tijd zag dalen van 7.9 procent van BBP in 1999 naar 4.8 procent in 2003.

Tabel 1.2: Suriname: BBP per Sector Bruto Binnenlands Product

1999

2000

2001

2002

2003

Landbouw, Veeteelt en Visserij

8.4

10.1

9.9

9.5

9.2

Mijnbouw

7.3

8.9

7.4

6.9

7.7

Industrie

7.9

8.2

5.8

4.6

4.8

Electriciteit, Water en Gas

3.4

2.9

3.3

2.6

2.7

Constructie

3.2

2.9

3.1

2.8

3.0

13.8

13.6

11.7

10.8

10.9

5.9

7.4

7.0

6.7

6.9

Financiële diensten

11.9

11.7

11.9

11.3

11.0

Overheid

13.3

13.8

12.8

16.9

16.1

1.7

2.4

1.8

2.0

2.0

Min: imputed service charges

- 4.1

- 3.1

- 3.0

- 3.0

- 3.0

Plus: Indirecte belastingen –Subsidies

12.6

9.0

14.0

14.0

14.0

Informele sector

14.7

12.2

14.2

14.9

14.6

Totaal (procent)

100

100

100

100

100

Handel, Restaurants en Hotels Transport en Communicatie

Persoonlijke diensten

Bron: IMF, 2005

De diensten sector draagt het meeste bij aan het BBP (zelfs zonder de overheid). Deze bedroeg ca. 31 procent van BBP in 2003, tegenover 17 procent voor primaire activiteiten en 10.5 procent voor secundaire activiteiten. De schattingen van de informele sector lopen uiteen. Deze sector is door het IMF (2005) geschat op 14.9 procent van het BBP in 2002, terwijl de Economist Intelligence Unit (EIU) dit voor hetzelfde jaar schat op 21 procent (EIU 2005).

1.2.2

Werkgelegenheid

De meerderheid van de werkgelegenheid in de formele sector in Suriname is in de publieke sector. Zoals Tabel 1.3 aangeeft bood de overheid in 2003 werkgelegenheid aan 62 procent van de werkende bevolking. Dit is duidelijk een zware last voor de publieke financiën aangezien de loonkosten 15.3 procent van BBP in 2003 bedragen, wat neerkomt op de helft van alle lopende overheidsuitgaven. De publieke sector is niet alleen de grootste werkgever van het land, het besteedt jaarlijks aan overheidsuitgaven ca. 39 procent van het BBP. Er Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

3

zijn grote problemen vanwege overbemensing, absentëisme, het recruterings-, benoemingsen beloningsbeleid bij de overheid en ondanks pogingen om dit probleem aan te pakken is er weinig vooruitgang. De groeiende omvang van de publieke sector is inefficiënt en remt de private sector ontwikkeling. De tweede sector in termen van werkgelegenheid is de handel die 10 procent van de totale werkgelegenheid uitmaakt, direkt gevolgd door industrie met 9.7 procent. Andere sectoren dragen erg weinig bij aan de werkgelegenheid; mijnbouw slechts 3.5 procent van de totale werkgelegenheid en diensten zoals bankwezen en verzekeringswezen met respectievelijk 2.3 procent en 0.5 procent.

Tabel 1.3 Suriname: Formele Werkgelegenheid per Sector In procenten van het totaal

1999

2000

2001

2002

2003

Mijnbouw

4.4

4.0

3.8

3.4

3.5

Industrie

10.4

10.1

9.9

9.8

9.7

Nutsvoorzieningen

2.3

2.6

2.6

2.7

2.7

Constructie

2.1

2.0

2.0

2.0

2.0

Handel

9.9

10.0

9.9

10.0

10.0

Transport & Communicatie

3.5

3.3

3.2

3.1

3.3

Bankwezen

2.5

2.4

2.1

2.3

2.3

Verzekeringen

0.5

0.5

0.5

0.5

0.5

Overige Diensten

3.5

3.5

3.7

3.8

4.0

61.0

61.6

62.4

62.4

62.0

100.0

100.0

100.0

100.0

100.0

Overheid Totaal Bron: IMF, 2005

De werkloosheid is geraamd op 17 procent in 2000 (CIA World Factbook), terwijl er geen recentere data beschikbaar zijn. Vanwege eerdergenoemde macro-economische problemen vertoont Suriname in de jaren 90 een relatief trage werkgelegenheidsontwikkeling in vergelijking tot de rest van de Caribbean. Er bestaan echter nog steeds structurele belemmeringen op de arbeidsmarkt welke de werkgelegenheidsgroei afremmen. Het is slechts mogelijk om werkers te ontslaan via een vergunning van het Ministerie van Arbeid welke moeilijk te krijgen is, resulterend in een terughoudendheid bij de werkgevers om mensen aan te trekken. Aangezien er geen werkloosheidsuitkeringen bestaan fungeert het ambtenaren apparaat als een sociaal vangnet. Dit leidt tot overbemensing, spookambtenaren en patronage.

1.2.3

De Externe Sector

Suriname is een erg open economie met een “Handel t.o.v. BBP” ratio van 171 procent en een “Importen t.o.v. BBP” ratio van boven de 50 procent. De lopende rekening vertoont historisch altijd een tekort, hoewel de handelsbalans sinds 2000 doorgaans positief is (zoals aangegeven in Tabel 1.1) vertoont de dienstenbalans een tekort. Vanwege de zwakke prestaties in de diensten sector bedroeg het tekort op de dienstenbalans -15 procent van het Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

4

BBP in 2003. Het tekort op de lopende rekening is voornamelijk gefinanciëerd middels FDI en ontwikkelingshulp (ODA), welke samen toenamen van 6 procent van het BBP in 2002 naar 14 procent in 2003. Dit had een negatieve doorwerking op de niet-mijnbouw industrieën, waardoor de konkurrentiekracht van de niet-minerale exporten werden ondermijnd met een stagnatie op de exportmarkt als gevolg. Het laatste jaar bereikten de internationale prijzen voor bauxiet en goud enorme hoogten waardoor hun exportwaarde fors is gestegen. Anderzijds, hebben de grote investeringen door de mijnbouwmaatschappijen in 2003 en 2004, alsmede de verhoogde importen van consumptie goederen, de verhoogde exporten geneutraliseerd.

1.2.4

Directe Buitenlandse Investeringen

Suriname is het enige land in Zuid America die een consistente negatieve FDI instroom vertoont sinds 1999. Tabel 1.4 geeft aan dat het 1992-1997 gemiddelde voor Suriname aan FDI instroom negatief US$ 20 miljoen bedroeg, terwijl deze in 2003 negatief US$ 92 miljoen bedroeg. Dit steekt schril af tegen de andere landen in de Caraïbische regio die allen een positieve instroom van FDI vertonen.

Tabel 1.4: FDI Instroom voor Selecte Caraïbische landen, 1992-2003 (US$M) Land

1992-1997 (jaar

1998

1999

2000

2001

2002

2003

gemiddelde)

Suriname Guyana Barbados Trinidad &Tobago Jamaica Grenada

-20 90 13 454 166 22

38 47 16 730 369 49

-24 48 17 643 524 42

-97 67 19 680 469 37

-27 56 19 835 614 59

-74 44 17 791 479 58

-92 26 121 616 520 59

Bron: UNCTAD (2005)

Op de ranglijst van FDI prestaties in 2003 nam Suriname, volgens UNCTAD’s Inward FDI Performance Index (UNCTAD, 2004), de laatste plaats in op 140. In Suriname waren er slechts 12 buitenlandse vestigingen. Het merendeel der FDI is in de mijnbouw sector, maar politieke en macro-economische instabiliteit, alsook een gebrekkige wettelijke bescherming voor investeringen, heeft de FDI in andere sectoren ontmoedigd.

1.2.5

Fiscaal Beleid

De belangrijkste middellange termijn doelstelling van het fiscaal beleid is het handhaven van een gematigd begrotingsevenwicht door strakke controle over lopende- en kapitaalsuitgaven en de reductie van de publieke schuld naar een niveau van onder de 40 procent per 2009. De Fiscal Responsibility Law van 2000 vestigde een fiscaal raamwerk door de invoering van een plafond op de publieke schuld van 60 procent en op de binnenlandse publieke schuld van 15 procent. Momenteel is de schuldpositie nog hoog, rond de 52 procent van BBP in 2003, waarvan 39.5 procent extern is en 12.8 procent binnenlands.


5

In Tabel 1.5. is aangegeven dat de Totale belastinginkomsten en de schenkingen samen 34.7 procent van het BBP uitmaken, waarbij de belastinginkomsten 27.8 procent van het BBP. De indirecte belastingen zijn de grootste bron van inkomsten waarvan de belastingen op internationale handel iets meer dan de helft van de indirecte belastingen uitmaakt. Dit betekent dat de reductie in invoerrechten die voortvloeien uit lopende en toekomstige handelsovereenkomsten een belangrijke impact op de overheidsfinanciën zullen hebben. Directe belastingen zijn de tweede grootste bron van inkomsten, terwijl de niet-belasting inkomsten slechts een klein deel van de totale inkomsten uitmaken. Het IMF (2005) geeft aan dat 22.5 procent van de inkomstenbasis afkomstig is van de bauxiet, goud en olie sectoren welke allen bijzonder wisselvallig zijn vanwege hun afhankelijkheid van internationale prijsontwikkeling. Dit benadrukt de noodzaak om de inkomstenbasis in Suriname te diversificeren.

Tabel 1.5: Suriname: Overheids Inkomsten en Uitgaven In Procenten van BBP

1999

2000

2001

2002

2003

Totale Inkomsten en Schenkingen

26.6

27.4

38.7

29.3

34.7

Lopende Inkomsten

21.1

25.3

37.0

27.9

32.3

19.8

23.1

33.4

24.4

27.8

7.7

12.6

17.4

10.4

11.6

12.0

10.5

16.1

14.1

16.2

8.6

8.3

10.1

8.7

9.5

1.3

2.2

3.6

3.5

4.5

5.4

2.1

1.6

1.3

1.3

Totale Uitgaven

36.6

40.1

35.0

35.9

34.8

Lopende uitgaven

27.0

37.5

31.9

32.6

30.7

12.5

13.1

12.0

12.6

12.9

Lopende transfers

5.6

7.1

9.1

6.5

5.2

Goederen en diensten

8.0

16.4

8.4

8.3

7.7

8.4

2.6

2.4

3.0

3.7

Belasting Inkomsten Directe Belastingen Indirecte Belastingen waarvan: belastingen op internationale handel Niet belastings- en kapitaal inkomsten Schenkingen

Lonen en salarissen

Kapitaal uitgaven Bron: IMF, 2005

Voor 2003 waren de overheidsuitgaven vaak groter dan de inkomsten, welke resulteerde in een druk op de begroting. In 2003 waren de totale uitgaven gelijk aan de totale inkomsten. De lopende uitgaven bedroegen 30.7 procent van het BBP die daarbij de kapitaals uitgaven, die 3.7 procent van het BBP bedroegen, fors overtroffen. De grote aandeel van de lopende uitgaven dat wordt besteedt aan salarissen en lonen voor de publieke sector beperkt niet alleen de kapitaalsuitgaven maar ook de ruimte voor aanschaffing van goederen en diensten welke als percentage van het BBP sinds 2000 dalende is.


6

1.2.6

Monetair en Wisselkoersbeleid

Het monetaire beleid is voornamelijk gericht op het ondersteunen van het begrotingsbeleid. Sinds 2003 is het monetair beleid aangescherpt welke heeft geresulteerd in een contractie van monetaire aggregaten en het terugbrengen van een positieve reële rente. Het belangrijkste instrument van monetair beleid is het kasreserve percentage van de banken. Anderzijds is de economie in toenemende mate gedollariseerd, waarbij de vreemde valuta (in dollars en euros) deposito’s in het bancair systeem toenamen van 14 procent in 2002 naar 38 procent in 2003. Dit ondanks de introductie van een kasreserve percentage op vreemde valuta deposito’s en reflecteert de jarenlange geschiedenis van inflatie en macroeconomische instabiliteit (ECLAC, 2004). Suriname handhaaft multipele wisselkoersen met een Centrale Bank koers gekoppeld aan de US dollar, welke gebruikt wordt voor overheidstransacties. In januari 2004 werd de Surinaamse gulden vervangen door de Surinaamse dollar welke equivalent was aan 1,000 eenheden van de vroegere gulden.

1.2.7

Productiviteit en Konkurrentievermogen

Tussen 1960 en 2002 was Suriname een van de vier traagst groeiende landen in de Caribbean, en ook een van de vijf armste (Wereld Bank, 2005). Metingen van de totale factor productiviteit (TFP) vertonen een daling in productiviteit tussen de 80er en de 90er jaren in Suriname (WB, 2005). Dit was onder andere het gevolg van de accumulatie van de nationale schuld en investeringen in laag productieve sectoren zoals de landbouw. Tot op zekere hoogte was het laatste het gevolg van preferente tarieven die productie aanmoedigde in sectoren die geen comparatieve voordelen hadden. Ook wordt gesteld dat de eerdere groei niet het resultaat was van strategiën gericht op het verhogen van de konkurrentiekracht, aangezien de doelen meer gericht waren op het behoud van preferentiële handelsovereenkomsten dan op het zoeken naar nieuwe kansen (Wereld Bank, 2005). Hoge emigratie met name naar Nederland verergerde dit probleem van lage productiviteit en konkurrentievermogen, aangezien het de hoger geschoolde en meer ervaren werkers waren die genegen waren te migreren.

1.2.8

Handelsbeleid

Suriname’s handelsregiem is in toenemende mate geliberaliseerd sinds de midden jaren 90. Dit is te wijten aan een handelsbeleid die gericht was op het verlagen van handelsbarriëres op een unilaterale basis en via regionale integratie. Niet-tariffaire barriëres zijn laag en de toegepaste MFN tarieven zijn verlaagd naar gemiddeld 11 procent, of 13 procent indien de additionele heffingen (statistiekrecht, consentrecht) er bij worden geteld (WTO, 2004). In 2003 kwam een nieuwe Handelswet in de plaats van de Import en Export wet van 1954. Deze wet is gericht op het vestigen van een bedrijfsvriendelijk investeringsklimaat en omvat voorzieningen voor een vrij verkeer van goederen en tegen anti-concurrentie handelspraktijken. In het bijzonder richt artikel 2 zich op het vrije verkeer van goederen en propageert de liberalisatie van de handel in goederen terwijl het de openbare orde, het milieu en het nationale erfgoed beschermt. Sanitaire en phyto-sanitaire (SPS) maatregelen zijn er in opgenomen om te verzekeren dat de producten voldoen aan de vereiste standaarden en over de juiste certificaten beschikken. Anti-dumping is opgenomen in artikel


7

5 en beschermt de nationale industrieën tegen de import van gedumpte goederen. Handel in producten op de negatieve lijst vereist de goedkeuring van de Minister van HI. Suriname werd lid van de GATT in 1978 en was een van de oprichters van de WTO. Zij werd lid van de Caribbean Community in juli 1995 en trad toe tot de Caribbean Common Market in januari 1996. Als gevolg hiervan is Suriname’s tarievenstruktuur voor goederen uit derde landen sinds 1996, gebaseerd op de CARICOM Common External Tariff (CET) en een nulheffing op CARICOM goederen. Suriname participeert ook in de FTAA en EU-EPA onderhandelingen als lid van CARICOM. Aktieve participatie in regionale en andere handelsonderhandelingen wordt beperkt door een gebrek aan middelen en capaciteit. Er is met name onvoldoende menselijk kader en onvoldoende technische kennis ten aanzien van handelsonderwerpen om volledig en effectief in alle handelsonderhandelingsprocessen te participeren. Suriname is sterk afhankelijk van internationale handel waarbij de belangrijkste export producten een kleine groep mineralen en landbouwproducten omvatten, die samen 87.4 procent van alle exporten in 2003 uitmaakten. Zoals aangegeven in Tabel 1.6 bedroeg Aluinaarde 60.2 procent van de exporten in 2003, goud exporten 25.1 procent, gevolgd door aardolie en garnalen en vis exporten op 6.2 en 6.6 procent respectievelijk. Rijst en hout zijn de minder belangrijke export producten, waarbij rijst 1.6 procent van de totale exporten en hout 0.2 procent beslaat. Een soortgelijk patroon is zichtbaar in de export verdiensten met aluinaarde en goud als belangrijkste inkomstenverdieners, gevolgd door aardolie en garnalen, dan rijst en hout. Recente trends geven aan dat het aandeel van aluinaarde enigzins is gedaald, terwijl die van goud fors is toegenomen.

Tabel 1.6: Belangrijkste Export Producten naar waarde en % van de Exporten 1999

2000

2001

2002

2003

$ Waarde van de Belangrijkste Exporten (US$ miljoen) Aluinaarde

305.2

341.9

330.3

289.9

335,8

Goud

60.0

60.0

35.0

70.1

140.3

Aardolie

41.8

27.7

19.4

35.9

34.7

Garnalen & Vis

37.2

41.1

39.6

40.1

36.9

Rijst

13.2

11.2

11.0

14.2

9.1

Hout

2.4

2.9

3.5

5.4

1.1

459.8

485.0

438.8

455.7

557.8

Totaal Belangrijkste Exporten (US$ M)

Belangrijkste Exporten als percentage van totale exporten Aluinaarde

66.4

70.5

75.3

63.6

225,8

Goud

13.1

12.4

8.0

15.4

25.1

Aardolie

9.1

5.7

4.4

7.9

6.2

Garnalen & Vis

8.1

8.5

9.0

8.8

6.6

Rijst

2.9

2.3

2.5

3.1

1.6

Hout

0.5

0.6

0.8

1.2

0.2

95.3

94.4

97.7

86.1

87.4

Belangrijkste Exporten als % van totale exporten Bron: IMF (2005)


8

Een sterke exportprestatie in de afgelopen jaren, voornamelijk vanwege de hoge internationale grondstoffenprijzen, heeft geresulteerd in een grotendeels positieve handelsbalans. Tabel 1.7 geeft Suriname’s belangrijkste importen aan. Deze zijn voornamelijk gericht op machines en transport equipment, welke 34 procent van de importen beslaan, en industriegoederen, welke 16.5 procent van de importen beslaan, gevolgd door voedsel en levende dieren met 12 procent.

Tabel 1.7: Suriname’s Importen naar Economisch gebruik (als percentage van het totaal) 1999

2000

2001

2002

2003

10.6

13.4

13.3

12.0

12.0

Dranken en Tabak

2.5

3.1

2.6

2.6

2.4

Grondstoffen, m.u.v. brandstoffen

1.3

1.4

1.3

1.3

1.1

Minerale Brandstoffen smeermiddelen

en

8.0

5.8

15.8

9.9

13.8

Dierlijk en plantaardige oliën en vetten

2.1

1.3

1.3

1.6

1.6

Chemicaliën

11.4

10.6

8.9

11.3

8.8

Industrie goederen

18.0

17.4

15.1

16.9

16.5

Machine- & Transport equipment

35.4

36.2

31.0

33.8

34.0

Andere

10.6

10.9

10.7

10.6

9.9

Voedsel en Levende dieren

Bron: IMF (2005)

Een meer gedetailleerde analyse van Suriname’s internationale handel, in het bijzonder naar partner landen en economische regio’s, is in Hoofdstuk 2 weergegeven.

1.2.9

Governance

Suriname verkreeg haar onafhankelijkheid van Nederland in 1975 en kent een parlementaire democratie. Het democratisch systeem scoort echter laag op bestuurlijke indicatoren o.a. vanwege de administratieve complexiteit, een verouderd wettelijk kader en de hoge mate van bestuurlijke vrijheid voor de bestuurders. In de Index van economische vrijheid van Transparency International voor 2005 neemt Suriname de 140e plaats in met een gemiddelde score voor alle indicatoren van 3.93 (1 is de beste, 5 is de slechtste). Voorts is er een probleem met illegale activiteiten rondom drugs transporten via Suriname, welke vaker als overslagpunt voor wapens-voor-drugs transacties wordt gebruikt.

1.2.10 Ontwikkelingssamenwerking en Internatonale financiering De belangrijkste donoren en internationale financieringsinstellingen in Suriname zijn: Nederland, de EU, de IDB, UNDP, de IDB en de VVOB (de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en technische Bijstand). Nederland heeft een lange geschiedenis van ontwikkelingssamenwerking met Suriname vanaf de onafhankelijkheidswording in 1975. Via de Verdragsmiddelen die toen van start gingen werd projectsteun en budgetsteun verschaft aan de overheid in de vorm van schenking voor uitgaven aan kapitaalgoederen en diensten. Deze hulp werd gedurende 2 perioden door Nederland opgeschort en laatstelijk in 2000 hervat met een restant pot van Euro 136 miljoen. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

9

De IDB’s kernstrategie in Suriname is gericht op het ondersteunen van het beleid en institutionele hervormingen. Als onderdeel van deze ondersteuning zijn er twee handelsgerelateerde programma’s gepland om eind 2005 te starten. De eerste is een kleiner door Canada gefinanciëerd project die uit twee delen bestaat. Dit project omvat korte-termijn consultants voor i) het ontwerpen van een handelstrategie voor Suriname en, ii) het opzetten van een technische standaarden unit binnen het ministerie van HI als eerste stap naar het vestigen van een Bureau of Standards. Dit project zal op korte termijn aanvangen na de finale goedkeuring door het Ministerie van HI. De tweede is de Trade Sector Support Programme die eind 2005 van start moet gaan. Het programma heeft vier onderdelen: i) Organisatie van het handelsbeleid en de verbeterde coördinatie en organisatie binnen het Ministerie van HI. Dit zal naast een organisatorische doorlichting ook het verhogen van het publiek bewustzijn met betrekking tot handelsonderwerpen omvatten; ii) Informatie- en communicatiesystemen: Dit omvat de verbetering van computer systemen, 24-uurs toegang tot internet en informatiesystemen, de vestiging van een documentatie centrum en een virtuele bibliotheek en ondersteuning aan het Ministerie van Justitie in het registreren van handelsmerken en intellectuele eigendomsrechten. iii) Een specifiek trainingsprogramma en ondersteuning in het onderhandelen. Er zullen middelen beschikbaar zijn voor een afroepmechanisme om specialistische deskundigheid in te huren op onderhandelingsgebieden waar assistentie bij nodig is. Het trainingsprogramma zal worden ontwikkeld op basis van een analyse van de trainingsbehoefte. iv) Sector-specifieke strategiën voor landbouw, SPS, studies etc. In 2002 heeft de Regering van Suriname met de Europese Commissie een nieuwe Country Strategy Paper getekend. De strategie was gericht op het voortbouwen op eerdere ervaring en aanvullende activiteiten ondernomen door andere ontwikkelingspartners. Het verhogen van de konkurrentiekracht van de private sector en het bevorderen van regionale en internationale integratie zijn de kerngebieden van ondersteuning. De direct handelsgerelateerde activiteiten die worden gefinanciëerd door de EC zijn o.a. capaciteitsopbouw ter ondersteuning van de voorbereiding van EPAs (het programma waarbinnen deze Metra studie valt), het trade.com (lees: trade dot com) “Hub-and-spokes” programma voor verdere ondersteuning aan het handelsbeleid van ACP landen zoals Suriname, een speciale ondersteuningsraamwerk voor de bananenproducenten en een regionaal rijst programma. In 2002 ondertekende de UNDP een Ontwikkeling Assistance Framework (UNDAF) met de Overheid met als doel het stimuleren van publieke actie ten aanzien van de belangrijkste ontwikkelingsdoelen. De belangrijkste handelsgerelateerde activiteiten die door de UNDP gefinanciëerd zijn betreffen de Trade Impact Assessment Studies, een studie naar de effecten van de privatisering van de bananen sector en een programma ter verhoging van het bewustzijn op het terrein van internationale handelsgebieden. De VVOB opereert als deel van de Belgische overheid en sinds het midden van de jaren 80 actief in Suriname. Hun belangrijkste ondersteuningsgebied is de educatie sector. Naast deze belangrijke donoren is er ook handelsondersteuning gekomen van o.a. de WTO die een aantal regionale seminars, conferenties en workshops in Suriname heeft gehouden, de FAO met een project Institutionele Versterking van de Planten Quarantaine diensten en andere. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

10

HOOFDSTUK 2

INTERNATIONALE HANDEL

Een kort overzicht van Suriname’s exporten en importen is gegeven in het vorige Hoofdstuk. Hier zullen we het onderwerp nader uitdiepen.

2.1

Handelspartners 2000-2003

Voor de CARICOM als geheel blijkt de VSA met een substantiele voorsprong de meest belangrijke handelspartner, ten bedrage van 39% van de importen en 58% van de exporten (2003 data). De EU staat op 17% en 18% respectievelijk.

Tabel 2.1: CARICOM Handelspartners 2003 2003 in € M

TOTAAL € miljoen

% EU

% USA

IMPORTEN

25,227

18%

39%

EXPORTEN

15,426

17%

58%

% Andere incl. CARICOM 43% 25%

100% 100%

Bron: IMF

Voor Suriname is de VSA (vanaf 1992 samengevoegd met Mexico en Canada onder NAFTA in de volgende tabel) aanzienlijk minder belangrijk dan de EU. Er is opvallend weining verandering te konstateren in het algemeen patroon van handel tussen deze belangrijke groepen over de laatste 20 jaar (zie ook Hoofdstuk 3). Een van de rechtvaardigingen voor de vervanging van de oude Lomé regelingen voor EU-ACP handel door nieuwe EPAs is dat handelsdiversificatie niet was bereikt.

Tabel 2.2 Suriname’s Handelspartners 1980-2004 IMP + EXP Waarden Gemiddeld 1980

EU %

CARICOM %

NAFTA %

RvdW %

TOTAAL %

32

14

25

29

100

1985

33

9

24

34

100

1990

34

6

26

34

100

1995

28

6

33

33

100

2000

27

10

31

32

100

2004

32

9 (approx.)

29 (approx.)

30 (approx.)

100

Bron: ASYCUDA data (van Surinaamse Douane)

Als we onderscheid maken naar individuele landen dan zien we aan de import zijde de dominantie van Nederland binnen de EU landen en Trinidad en Tobago binnen de CARICOM landen. De groei van importen uit China en Brazilië is substantieel. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

11

Tabel 2.3: Surinaamse Importen naar Bron In miljoen US Dollars Bron VSA Nederland Trinidad en Tobago De Nederlandse Antillen Japan China Engeland BrazilIë België Canada Italië Panama Andere landen Totaal

2001 118 103.2 76.8 40.5 27.2 18.7 13 7.4 5.1 3.6 0 5 31 449.5

2002 137.3 96.6 69.4 44.7 35.6 20 15.1 11.1 11.2 2.9 3.9 0.1 42.1 490

2003 211.9 125.5 83.8 3.7 43.1 48.4 18.2 18.6 14.6 5 9.3 0.1 101.1 683.3

Bron: ABS, IMF Internationale Handelsstatistieken

Bij de exporten is het patroon enigszins verschillend vanwege de dominante rol van aluinaarde daarbinnen. De export is dus voornamelijk naar landen die een aluminium smelter Industrie hebben en deze zijn o.a. Noorwegen en Frankrijk en Nederland zit daar niet bij. De exporten naar Nederland lijken zelf af te nemen.

Tabel 2.4: Suriname’s Exportbestemmingen In miljoen US Dollars Bestemming VSA Noorwegen Frankrijk Nederland Japan Trinidad en Tobago Canada Andere Landen Totaal

2001

2002

2003

106.6

126.9

134.3

90

102.2

105.5

40.1

41.1

58.2

34.4

27.9

23.9

19

16.9

12.1

30

32.1

40.8

36.3

29.8

0.7

40.6

95.7

206.8

397

472.6

582.3

Bron: ABS: IMF Internationale Handelsstatistieken.

2.2

Handel met de Europese Unie

In de afgelopen jaren bedroegen minerale exporten naar de EU (goud en aluinaarde) tussen 56% en 67% van Suriname’s totale exporten naar de EU. Suriname’s importen van de EU


12

als een percentage van niet-minerale exporten zijn gestegen. De toename in minerale exporten maken het mogelijk dat de import van goederen kan toenemen.

Tabel 2.5: Handel met de Europese Unie EURO’S miljoen

2000

Exporten SUR naar EU

2001

2002

2003

173.9

152.8

112.0

177.6

100

93

63

120

Importen EU naar SUR

114.9

121.7

138.0

154.5

EU Importen als % van nietminerale Exporten

155%

203%

282%

266%

Waarvan: mineralen

Bron: Eurostat

De volgende grafiek geeft de preponderante positie van Nederland in de EU importen naar Suriname aan.

Grafiek 2.1

SURINAME IMPORTS FROM EU 2000-2004 (CIF values in $K)

200,000 180,000 160,000 140,000 120,000 100,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0

176,098 144,200 110,687

119,910

16,343

16,262 741

2000

147,429

121,356

117,192

102,826

93,981

444

144,554

2001

Old EU 15 excl NL

26,655 353

2002 Netherlands

22,516 682

2003 10 New EU

27,996 673

2004 Total EU 25

Volgens de ASYCUDA data gebruikt voor deze analyse (van de Surinaamse Douane) nam Nederland maar liefst 83% van de importen uit de totale EU voor haar rekening. Opgemerkt dient te worden dat volgens Eurostat data (die de EU exporten naar Suriname vanuit het EU perspectief meet) de Nederlands exporten naar Suriname slechts 65% van het EU totaal bedroegen. Het laatste cijfer geeft waarschijnlijk het betere beeld van de werkelijkheid. Aangezien de grote meerderheid van de EU importen in Suriname fysiek vanuit Nederland (Rotterdam of Schiphol) zijn verscheept is het begrijpelijk dat de Surinaamse Douane Nederland boekt als Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

13

belangrijkste land van origine. De vastlegging van de origine van EU goederen in het ASYCUDA systeem verdient op zijn minst een nadere verificatie en mogelijk een bijstelling. Grafiek 2.1 demonstreert duidelijk dat de tien nieuwe landen die tot de EU in 2004 zijn toegetreden vooralsnog verwaarloosbaar zijn in hun exporten naar Suriname. Hetzelfde geldt voor hun importen uit Suriname. Bij de analyse van producten geexporteerd uit Suriname naar de EU illustreert Grafiek 2.2 de opbouw per product groep – op 2 digit niveau van de Harmonised System (HS).

Grafiek 2.2 SURINAME EXPORT to EU 2003 By HS 2 digits (Source Eurostat)

HS 28 30.5%

HS 71 36.4%

Others 2.7% HS 29 0.7%

HS 44 HS 07 1.0% 2.0%

HS 10 3.1%

HS 03 11.3%

HS 89 12.2%

Omschrijving: HS 71: Pearls, precious stones and metals, imitation jewellery. HS 28: Inorganic chemicals, compounds of precious metals 2 HS 89: Ships, boats and floating structures. HS 03: Fish HS 10: Cereals HS 07: Vegetables, roots, tubers HS 44: Wood HS 29: Organic chemicals

De taart-diagram geeft de dominatie van een klein aantal product typen in Suriname’s exporten naar de EU aan. De categoriën HS # 71, 28, 89 en 03 maken samen, volgens de 2003 Eurostat data, 90% uit van het totaal. Een nauwkeurigere analyse van de Eurostat data over Suriname’s exporten naar de EU (nu op 4 digit HS niveau) geeft duidelijker aan om welke producten het gaat. Alleen voor aluinaarde telt Suriname mee met de grote leveranciers van de EU. Suriname is verantwoordelijk voor 12% van EU’s totale importen aan aluinaarde, maar voor geen enkel ander product is ons aandeel groter dan 1%.

2

HS 89 betreft “schepen, boten en drijvende structuren”. Deze categorie is sterk vertegenwoordigd in de exporten van vele Caraïbische landen naar de EU, hoewel het niet duidelijk wat er precies onder valt. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

14

Tabel 2.6: Belangrijkste Surinaamse Exporten naar de EU: per Product zoals gedefinieerd op HS-4 Niveau, 2003 HS 4 Digit

Product Beschrijving

Cumulatief % age

Tonnage

Waarde in miljoen Euros 65

Aandeel van Extra EU Importen % <1

7108

Goud

36%

7

2818

Aluinaarde

67%

313,529

54

12%

8901

Schepen etc.

79%

23,988

22

<1

0306

Garnalen

88%

3,740

16

<1

1006

Rijst

91%

21,194

6

<1

0303

Bevroren vis

93%

1,274

2

<1

0709

‘Andere’ Groenten Alle anderen

94%

1,137

2

<1

100%

n/a

All Andere Bron: Eurostat

Deze zeven categoriën zijn goed voor 94% van alle Surinaamse exporten naar de EU. Het is opmerkelijk dat bananen niet in deze analyse voor 2003 voorkomen – dit was namelijk de periode van complete rehabilitatie van Suriname’s bananen plantages. De bananen exporten zijn in 2004 hervat. Aan de import zijde echter, beslaat Suriname’s handel met de EU een wijd spectrum van producten. De grootste waarde is voor machines en mechanische apparaten welke 15% van de totale importen bedraagt. Voertuigen en electrische apparaten zijn even sterk met elk 8%. Hierna volgen breed spectrum van technische-, voedsel- en chemische/pharmaceutische producten met elk tussen de 2% en de 5%. Voor wat de importen naar Suriname vanuit de EU betreft geeft Grafiek 2.3 de opbouw per product groep weer.

Grafiek 2.3 SURINAME IMPORT from EU 2003 By HS-2 digits (Eurostat)

HS 84 15%

HS 87 8%

Others 29%

HS 85 8% HS 39 5%

HS 21 2% HS 19 2%

HS 33 2%

HS 15 HS 27 2% 3% HS 30 HS 11 2% 2%

HS 04 3%

HS 73 4%

HS 99 5%

HS 72 5%

HS 22 4%


15

Omschrijving: HS 84: HS 87: HS 85: HS 39: HS 72: HS 99: HS 22: HS 73: HS 04: HS 27: HS 11: HS 15: HS 30: HS 33: Hs 19: HS 21:

Nuclear reactors, boilers, machine and mechanical appliances Vehicles Electrical machine recorders and reproductions Plastics Iron and steel Special uses by Contracting Parties Beverage Articles of iron or steel Dairy products, edible products of animal origin Mineral fuels, oils and waxes Products of the milling Industrie Animal or vegetable fats and oils Pharmaceutical products Essential oils and resinoids; perfumery, cosmetic Preparations of cereals, flower, starch or meik Miscellaneous edible preparations.

Ook hier stelt analyse van de importen op HS 4-digit niveau ons in staat om de producten duidelijker in beeld te krijgen. Tabel 2.7 identifieert de producten die samen de top 50% van Suriname’s importen uit de EU uitmaken.


16

Tabel 2.7: Suriname’s Belangrijkste Importen uit de EU, per Product, gedefinieerd op HS4 Niveau, 2003 HS4 Digit Code 2208 99RR 8422 7210 8704 2710 8429 1101 1507 8517 8703 3004 8708 0402 8536 6908 2309 8401 7308 2106 0406 7216 2202 9403 1701 3923 3917 3907 85SS Andere

Product Beschrijving (gelist in volgorde van belangrijkheid) Ethyl alcohol (boven 80%) Retour goederen alle soorten Was-/droog machines voor vaat, flessen etc. Gewalste producten van ijzer en staal Motor voertuigen (voor goederenvervoer) Petroleum Bull-dozers, aarde-verplaatsende voertuigen Tarwe of meslin blom Soya olie Apparaten voor telefoonlijnen Motor voertuigen (voor passagiers) Medicamenten Tractor en andere onderdelen Melk en Vetten Electrische schakeltuig Keramische tegels en platte-stenen Dierlijke voedsel preparaten Machine onderdelen Metalen structuren voor bruggen etc. Overige Voedsel preparaten Kaas en yoghurt Hoeken secties van ijzer en staal Soft drinks (met suiker) Meubels en onderdelen Suiker (cane or beet) Verpakking materialen Buizen, pijpen, hoses, fittings Plastic korrels Deze categorie is confidentieel Alle andere producten geimporteerd in Sur uit de EU TOTAAL

Cumulatief % 5.2 9.4 12.6 15.3 17.9 20.3 22.3 24.2 26.1 28.0 29.6 31.2 32.8 34.3 35.7 36.9 38.1 39.2 40.3 41.4 42.4 43.4 44.4 45.4 46.4 47.3 48.1 48.8 49.6 100.0

Waarde in duizend Euros 8,401 6,802 5,148 4,517 4,213 3,834 3,199 3,182 3,081 2,979 2,623 2,608 2,546 2,538 2,157 2,067 1,912 1,798 1,778 1,728 1,695 1,613 1,609 1,572 1,539 1,464 1,299 1,239 1,234 81,700

Aandeel Extra EU Exporten % <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1 <1

162,101

0.02%

De meest belangrjke categorie op dit 4-digit HS niveau is 2208 (alcohol …) welke omvat: whisky, gin, brandy, anis en soorgelijke alcoholhoudende drank. Andere producten op de lijst beslaan een breed scala aan engineering producten, motorvoertuigen (maar meer commerciele en speciale-doelen voertuigen dan personenauto’s), plastiek en verpakkingsmateriaal en een aantal basis goederen die niet lokaal worden geproduceerd (e.g. blom, suiker, plantaardige oliën).


17

HOOFDSTUK 3 3.1

NAAR EEN EPA

Lomé – Een Afnemend Voordeel voor ACP

Vanaf de kreatie van de Europese Economische Gemeenschap (nu EU) is er een speciale handelsregeling gemaakt voor de recentelijk onafhankelijk geworden vroegere koloniën van de Lidstaten. Onder de Lomé Conventie kregen zij heffings-vrije toegang tot de EU markt voor bepaalde geselecteerde producten, samen met een lopende ontwikkelingshulp pakket onder het Europese Ontwikkelings Fonds (EOF). De Lomé Conventies werden voortgezet tot 2000 (Lomé I, II, III, IV). Met de uitbreiding van de Europese Gemeenschap werden steeds meer ontwikkelingslanden (vroegere koloniën van de nieuwe EC lidstaten zoals Engeland, Spanje, Portugal) aangesloten bij de Lomé Conventies en daarmee ook de ACP groep. De ACP groeide in de tijd tot het huidige ledental van 77 landen. Met de tijd begon ACP’s recht op heffings-vrije toegang tot de EC (later EU) markten aan belangrijkheid in te boeten aangezien invoerrechten over de gehele wereld geleidelijk aan werden afgebouwd onder opeenvolgende rondes van de General Agreement on Tariffs and Trade (GATT). GATT ging in 1995 over in de World Trade Organisation (WTO). De oorspronkelijke gedachte was dat het aan de ACP landen verlenen van heffings-vrije toegang tot de EC markt, samen met de EOF ontwikkelingshulp, hen in staat zou stellen vooruit te gaan. Als groep zijn ze tot op zekere hoogte er op vooruit gegaan, maar lang niet zoveel als verwacht. Gedurende de 20+ jaren voorafgaand aan de ondertekening van de Cotonou Overeenkomst hadden de bestaande regelingen van Lomé niet tot groei noch tot diversificatie van de exporten van de ACP landen als groep geleid.    

Tussen 1976 en 1999 was het aandeel van ACP landen in de wereld exporten verminderd van 3,4 naar 1,1%; Het aandeel van ACP landen in de totaal van de EU importen slonk van 6,7 naar 2,8%; In 1999 zorgden slechts 10 Africaanse landen voor 61% van alle ACP exporten; 9 producten (voornamelijk grondstoffen, inclusief aardolie) vertegenwoordigden 57% van de exporten van alle ACP landen.

De EPAs zijn gebaseerd op de erkening dat er meer ambitieuse en meer concrete maatregelen noodzakelijk zijn om de gestelde doelen van exportgroei en diversificatie van markten te bereiken. Daarenboven hebben de Lomé Conventies tot gevolg gehad dat de traditionele transporten handelsverbindingen met Europa, in vele gevallen met de voormalige koloniale macht, verder werden versterkt. Het was gemakkelijker om de traditionele handelspatronen (grondstoffen naar Europa, industriegoederen van Europa) te handhaven dan nieuwe handelsrelaties met buurlanden te ontwikkelen. Hoewel dit in sterkere mate voor Africaanse ACP landen geldt is het ook waar voor de Caribbean. Zonder Lomé zou de EU vermoedelijk een minder belangrijke handelspartner zijn dan het nu is en de partners in de Americas zouden in grote mate de ruimte hebben ingevuld. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

18

3.2

Cotonou behelst een Transitie

Tegen de tijd dat het nut van de Lomé Conventies aan het afnemen waren besloot de WTO dat er geen verdere redenen bestonden om de ACP van de nieuwe wereldorde uit te sluiten. In deze nieuwe orde zouden alle handelsovereenkomsten tussen naties of regionale economische groepingen op reciproke basis en niet-discriminatoir zijn. In 2000 werd de finale versie van de Lomé Conventie bekend als Cotonou en niet als Lomé V (vanwege verandering van ondertekeningslokatie van de hoofdstad van Togo naar de hoofdstad van buurland Benin). In feite verlengde Cotonou de belangrijkste voorzieningen van Lomé (heffings-vrije toegang tot de EU, EOF hulpprogramma’s) voor de laatste maal tot aan december 2007. Het erkende wel dat er in de tussentijd andersoortige regelingen moesten worden onderhandeld welke per januari 2008 zouden moeten ingaan. In de Cotonou Conventie tussen ACP en de EU was reeds aangegeven dat de nieuwe Overeenkomst die voor 2008 zou worden onderhandeld zich niet simpel alleen met handel zou bezig houden. Ook al vanwege het feit dat er al een substantiële ontwikkelingsdimensie (EOF) naast de handelsvoorzieningen in de Lomé Conventies zat, zou de opzet van de nieuwe Overeenkomst veel breder dan slechts handel zijn. Ze zouden betekenen dat de EU en de ontwikkelingslanden in partnerschap zouden handelen om de economische status van de laatste te verbeteren. Daarom zouden de nieuwe Overeenkomsten (Regionale) Economische Partnerschap Overeenkomsten (EPA’s) genoemd worden. Een regionale EPA is een nieuwe economische Ontwikkelings- EN Handelsovereenkomst in lijn met de principes in Art 34 en 35 en de procedures in Art 36 en 37 van de Cotonou Overeenkomst.

3.3

EPA’s moeten worden Onderhandeld op Regionaal niveau

Startend in september 2002 werd de eerste fase van EPA discussies met de EU gehouden op een totaal-ACP niveau in Brussel. Middels haar Secretariaat sprak de ACP voor alle 77 landen. Daarbij werden er enkele principes overeengekomen maar de meeste inhoudelijke zaken werden gelaten voor fase 2. Het belangrijkste besluit dat werd genomen was dat de EPA’s op een regionale basis verder zouden worden onderhandeld. De ACP gemeenschap had al enige vooruitgang in de vorming van regionale economische groepen geboekt. De samenwerking tussen de landen die deze groepen vertegenwoordigden zou moeten worden verdiept en verbreed om zinvolle regionale economische autoriteiten te creëren die capabel waren om een EPA te onderhandelen met de Europese Unie. In sommige gevallen moest de samenstelling van de bestaande regionale groepen worden uitgebreid om alle ACP landen in één van de zes onder te brengen. - In Centraal Africa bestond er al enkele jaren een regionale entiteit tussen 5 francofone landen, maar 2 niet-francofone eilandstaten die geografisch tot de regio behoorde waren geen lid. Spaans-sprekend Equatoriaal Guinee is nu volwaardig lid van CEMAC (Communauté Economique et Monétaire d’Afrique Centrale) terwijl Portugeessprekend Sao Tome e Principe het geassocieerd lidmaatschap heeft. - In West Africa zullen, hoewel Mauritanie geen deel is van ECOWAS, haar belangen in de EPA context samen met de 15 actuele leden hierin worden behartigd. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

19

- In Zuidelijk Africa is Madagascar is geen lid van de geografisch meest nabije regionale groep, SADC. Initiëel dachten ze zich bij de Oost Africaanse groep COMESA aan te sluiten maar zeer recentelijk (in augustus 2005) heeft ze het voornemen kenbaar gemaakt zich bij SADC aan te sluiten. - In de Caribbean is de CARICOM groep verbreed met de Dominicaanse Republiek, onder de vlag van CARIFORUM. De zes ACP regio’s en hun vertegenwoordigende organisaties zijn: -

West Africa (ECOWAS + Mauritania) Centraal Africa (CEMAC + Sao Tome e Principe) Oost Africa (COMESA) Zuidelijk Africa (SADC) Stille Oceaan Eiland Staten (Pacific Islands Forum) Caribbean (CARIFORUM)

Elk van de zes regionale economische groepen hebben ontwikkeld (in sterkere of mindere mate): -

een “road map”, met het tijdschema van de benodigde activiteiten, die moeten leiden naar de belangrijkste EPA onderhandelings sessies met de EU in 2007.

-

een organisatie op regionaal niveau, die verantwoordelijk is voor onderhandelingen met de EU – en die rekening houdt met zowel de algemene zorgpunten van de landen in hun regio en de legitieme additionele zorgpunten van individuele landen.

3.4

Hoe is de Caribbean georganiseerd

CARIFORUM is het Caraïbische Forum van ACP Staten en vertegenwoordigt de regionale configuratie van de volgende staten: Antigua en Barbuda, De Bahamas, Barbados, Belize, De Commonwealth van Dominica, Dominicaanse Republiek, Grenada, Guyana, Haiti, Jamaica, St. Kitts en Nevis, Saint Lucia, St. Vincent en de Grenadines, Suriname, en Trinidad en Tobago. Behalve de Dominicaanse Republiek zijn alle landen CARICOM lidstaten. De CARIFORUM–European Community (EC) onderhandeling van de handelsdimensie van Cotonou moet de politieke dimensies en de ontwikkelingssamenwerking strategiën van de Partnership Overeenkomst ondersteunen.

3.4.1

Onderhandelingsprincipes

Een EPA wordt geacht voort te bouwen op, en verder te versterken, het regionaal integratie proces en te ondersteunen de nationale strategiën, het aanpassingsbeleid en de structurele transformatie in de landen. Het dient rekening te houden met de verschillen in de Caraïbische economiën naar niveau van ontwikkeling en omvang, in het bijzonder Haiti’s status als Least Developed Country (LDC), en de dominantie van bedrijven binnen de Caraïbische regio die klein zijn naar internationale standaarden. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

20

Een EPA tussen CARIFORUM landen en de EC moet bijdragen aan het realiseren van de volgende brede doelen: (a) het bereiken van economische ontwikkeling die op sociaal- en milieugebied duurzaam is; (b) het versterken van de vermogens van kleine Caraïbische staten om een zinvollere rol te spelen in de internationale gemeenschap in lijn met de politieke en economische aspiraties voor zelfbeschikking; (c) de facilitering van Caraïbische structurele transformatie die kan leiden tot reductie van de regio’s acute economische kwetsbaarheid en het ontstaan van nieuwe vormen van ontwikkeling; en (d) de aanpassing van de Caraïbische economiën op een wijze en in een tempo dat gunstig is voor de algehele economische- en sociale ontwikkeling. In het ondersteunen van deze doelen worden de onderhandelingen van een CARIFORUMEC EPA geleid door de volgende principes: 1. Een CARIFORUM-EC EPA dient te bouwen op, en ondersteuning te geven aan, het regionaal integratieproces; 2. Een CARIFORUM-EC EPA dient in gelijke mate te promoten de ontwikkelingsdoelen van de landen van de regio en consistent zijn met hun ontwikkelingstrategiën; 3. Een WTO-compatibele CARIFORUM-EC EPA dient een variëteit aan vormen van “Special and Differential treatment” (SDT) te omvatten, welke niet beperkt is tot langere transitie perioden en Technische Assistentie. De manier waarop SDT wordt opgenomen in een EPA mag ruimer zijn dan de bestaande WTO maatregelen en voorzieningen omvatten die effectief de beperkingen van kleinschaligheid en kwetsbaarheid aanpakken, in het bijzonder gerelateerd aan marktomvang en schaal van economische activiteit. Consistent met de voorzieningen van de Cotonou Overeenkomst, vereist partnerschap nauwere Caribbean-EU samenwerking om deze doelen binnen de WTO te bereiken; 4. Een CARIFORUM-EC EPA dient flexibel te zijn binnen het brede overeengekomen kader teneinde de individuele landen de ruimte te bieden de patronen en uitvoeringsschema’s in lijn te brengen met hun nationale omstandigheden, en tegelijkertijd de doelen van regionale integratie te realiseren; 5. Een CARIFORUM-EC EPA dient voort te bouwen op, en te verbeteren, de Lomé en Cotonou traditie voor wat betreft markttoegang voor zowel de traditionele als de niettraditionele Caraïbische exporten; 6. Binnen de geest van hun partnerschap dient een CARIFORUM-EC EPA ook een bindende committering van de partners te bevatten om elkaar te consulteren over elke zaak die nodig geacht wordt om de voordelen van de Overeenkomst te beschermen.

3.4.2

Structuur Onderhandelingsteam

De onderhandelingen van een CARIFORUM–EC EPA vindt plaats op drie niveau’s, namelijk: o o o

Ministerieel; Hoofdonderhandelaars en; Thema-specifieke onderhandelaars.


21

CARIFORUM - Lead Ministerial spokesperson - Minister A. Miller of Barbados (Lead Ministerial) + Troika (Dom Rep, St. Lucia, Belize)

EU

- Principal negotiator

- CRNM (Richard Bernal)

- Issue specific negotiators

- EPA College of Negotiators

- Lead Ministerial spokesperson - Commissionar for Trade (P. Mandelson) - Principal negotiator

- Senior Official DG Trade (K. Falkenberg)

- Issue specific negotiators

- Technicians of DG-Trade

CARIFORUM Onderhandelingsstructuur CARIFORUM heeft benoemd Senior Minister Dame Antoinette Miller van Barbados als haar Leidende Ministeriële woordvoerder. Een Ministeriëel Trio, welke omvat Ministeriële vertegenwoordigers van de Dominicaanse Republiek, St. Lucia en Belize, assisteert haar in de uitvoering van haar taken. De Directeur-Generaal van de Caribbean Regional Negotiating Machinery (CRNM) is de CARIFORUM hoofdonderhandelaar. Op technisch niveau worden de onderhandeling uitgevoerd door leden van de EPA College of Negotiators. Alle elementen van de onderhandelingsstructuur staan open voor deelname van alle CARIFORUM Lidlanden. EC Onderhandelingsstructuur De organisatie van de EC volgt de structuren en procedures zoals vastgelegd in het Verdrag ter oprichting van de Europese Gemeenschap. De Europese Commissie onderhandeld namens de EU, vertegenwoordigd door de Commissaris voor Handel P. Mandelson, op Ministerieel niveau, en K. Falkenberg, een seniore ambtenaar binnen het Directoraat Generaal (DG) Handel als Hoofdonderhandelaar. Voorbereidingen op technisch niveau worden geco-ordineerd door de DG Handel, waar nodig met inbreng van andere DGs. Gedurende de initiële fase van onderhandelingen hebben gezamenlijke technische teams van CARIFORUM en EC gewerkt aan thema-specifieke clusters zoals markttoegang, diensten en investeringen, en handelsgerelateerde gebieden. In de tweede fase van EPA onderhandelingen werd met name gekeken naar de handelsliberalisatie dimensie met de EC en de besprekingen vonden plaats in thema-specifieke technische onderhandelingsgroepen. De resultaten van de onderhandelingen op technisch niveau worden doorgeleid naar de besprekingen van de Hoofdonderhandelaars. Deze onderhandelingen richt zich voornamelijk op het vormgeven van de algehele structuur van de onderhandelingen, naast het begeleiden van het technische werk. De Ministeriële sessies staan aan top van de structuur van CARIFORUM–EC EPA onderhandelingen. Teneinde de strategische link tussen EPA onderhandelingen en ontwikkelingssamenwerking te garanderen hebben de partijen een Regional Preparatory Task Force (RPTF) opgezet. De rechtvaardiging voor de creatie van zo een task force is gelegen in de Cotonou Overeenkomst op het gebied van de complementariteit van handel en economische samenwerking en ontwikkelingssteun. Tevens maakt het tijdschema voor de vaststelling van Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

22

de opvolger van het 9e EDF het imperatief dat de financiële programmering van de EU ontwikkelingshulp hecht verbonden is met de EPA handelsonderhandelingen. In dit opzicht zal de RPTF geen formeel element zijn van de onderhandelingsstructuur maar zal het er heel dicht tegenaan liggen. Het CARIFORUM kernlidmaatschap van de RPTF omvat o.a. vertegenwoordigers van regionale en nationale Authorising officers, het Cariforum secretariaat, de regionale Universiteiten en institututen en Niet-Staats Actoren en een CARIFORUM Lid van het ACP Ontwikkelingsfinanciërings Comite. Het EC lidmaatschap van de RPTF omvat o.a. vertegenwoordigers van de DG Handel, de DG Ontwikkeling, de AIDCO en een der EU delegaties gevestigd in de Caribbean.

3.4.3 I.

Initiële fase

II. Tweede fase III. Derde fase IV. Laatste fase

Indicatief Onderhandelings Schema Consensus over prioriteiten van de EPA onderhandelingen Overeenkomst over de strategische benadering van CARIFORUM’s regionale integratie Structurering en consolidatie van de EPA onderhandelingen Finalisatie

april 2004 –sept 2004 sept 2004 -sept 2005 oct 2005 - dec 2006 Jan 2007- dec 2007

I. Initiële Fase: Vastlegging van de Prioriteiten van EPA Onderhandelingen (april 2004 – september 2004) Het doel van de Initiële fase was om tot een begrip van de fundamentele zorgen en belangen van de EPA onderhandelingen voor zowel CARIFORUM als de EC te komen. De onderhandelingen waren gericht op het identificeren van de belangrijkste doelen, het beleid en de instrumenten voor het CARIFORUM regionale integratieproces alsmede het vaststellen van prioriteitsonderwerpen voor diepte discussies in de volgende fase. Deze Initiële fase werd afgesloten met een Ministeriële sessie waarin overeenstemming werd bereikt over prioriteiten voor de onderhandelingen, de onderhandelingsstructuur een meer gedetailleerde schema van EPA onderhandelingen. Voor de bevestiging van de complementariteit van de EPA onderhandelingen met ontwikkelinghulp maatregelen werd de RPTF opgestart. De RPTF is belast met de uitbesteding van korte-termijn- en gericht onderzoek over CARIFORUM’s capaciteitopbouw op de prioriteitsgebieden van de Caraïbische regionale integratie. Een van de gezamenlijke punten die gericht is op een toenemende stakeholder consultatie en -participatie draait om het faciliteren van de vorming van een Regionaal Netwerk van Non-State Actors (NSAs) die effectief kan bijdragen aan de onderhandelingen van een EPA. Zo een netwerk van NSAs zal bestaan uit private sector paraplu organisaties, vakbonden, boeren en consumenten groepen, NGOs, academici en parlementariërs.


23

II. Tweede fase: Convergentie over Strategische Benadering van de CARIFORUM Regionale integratie (september 2004 - september 2005) Gedurende deze tweede fase is het doel gericht op het bereiken van een gezamenlijk begrip over de prioriteiten bij het ondersteunen van de Caraïbbische regionale integratie, en de specifieke doelen die moeten worden bereikt bij de start van de implementatie en verder. Tijdens de onderhandelingen werd er rekening gehouden met de resultaten van de CARICOM–Dominicaanse Republiek Vrijhandelsovereenkomst, in het bijzonder haar nietreciproke markttoegang voor CARICOM LDCs. De EPA onderhandelingen hadden ook rekening te houden met de specifieke omstandigheden van Haiti en de Bahamas ten aanzien van de CSME. Tegen deze achtergrond hebben partijen de gewenste maatregelen geïdentificeerd voor de bevordering van CARIFORUM regionale integratie. Ter ondersteuning van het diepte onderzoek van de prioriteitsgebieden van het Caribbean regionaal integratieproces werden technische sessies gehouden op gebieden van markttoegang, diensten, investeringen en handelsgerelateerde gebieden. Onderhandelingen betroffen o.a. de gezamenlijke analyse van regionale productie- en handelsdata, tarieven, nationale fiscale inkomsten, de Common External Tariff (CET) en de CARICOM Single Markt and Economie (CSME) implementatie schema’s, het wettelijk kader etc. Het werk van de RPTF gedurende deze tweede fase was gericht op het identificeren van bronnen van assistentie voor CARIFORUM capaciteitsopbouw. Tijdens deze tweede fase kwamen de Hoofdonderhandelaars 2 keer bij elkaar ter bespreking van horizontale issues en ter behandeling van eventuele problemen voortvloeiend uit de technische besprekingen. Ministers zullen elkaar in september 2005 in St Lucia ontmoeten om de status van CARIFORUM’s regionale integratie prioriteiten te bespreken en overeenstemming te bereiken over de benodigde maatregelen om het regionaal integratie proces te versterken en richting te geven aan de discussies in de derde fase. III. Derde fase: Structuring en Consolidering van EPA onderhandelingen (october 2005 - december 2006) Het doel van deze derde fase van onderhandelingen is om de discussies te consolideren en de punten van overeenstemming te kanaliseren in elementen van een concept EPA Overeenkomst. De aandacht in deze fase is derhalve drievoudig, namelijk: (a) De consolidatie van de uitkomst van de discussies over de prioriteitsgebieden voor CARIFORUM’s regionale integratie; (b) Een overeenstemming bereiken over de handelsliberalisatie; (c) Het komen tot een overeenstemming over de structuur van de EPA Overeenkomst. Als onderdeel van deze exercitie kunnen beide partijen sensitieve producten identificeren voor CARIFORUM landen en de wijze waarop deze zullen worden behandeld. Hoofdonderhandelaars van beide partijen zullen elkaar minstens eens per zes maanden ontmoeten in deze derde fase. Het doel van hun ontmoetingen zal zijn om horizontale issues te bespreken en waar nodig eventuele problemen voortvloeiend uit de technische besprekingen te behandelen. Technische experts zullen elkaar gemiddeld eens per acht weken ontmoeten in onderhandelingsgroepen, georganiseerd rond gespecialiseerde onderwerpen. De diepgang en het schema van deze technische ontmoetingen worden tijdens eerdere consultaties in overeenstemming tussen de Hoofdonderhandelaars bepaald. De RPTF zal voortgaan te werken aan oplossingen voor de versterking van de capaciteit van de CARIFORUM staten in het effectief uitvoeren van een EPA zonder economische-, fiscaleen sociale schade. Een belangrijke taak van de RPTF zal zijn de ontwikkeling van projecten Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

24

gericht op de Caraïbische regionale integratie ter verbetering van de capaciteit van de regio om goederen en diensten onder het opvolgende arrangement van de 9e EDF te exporteren. Gedurende de derde fase zullen zowel CARIFORUM als EC hun respektieve stakeholders consulteren om de maximaal mogelijke input van alle betroken belangen te verkrijgen. Een CARIFORUM-EC EPA zal ook maatregelen omvatten om de handelsrelaties en de algemene samenwerking tussen CARIFORUM lidstaten en de DOMs/OCTs in de Caribbean te verbeteren. Ter afsluiting van de derde fase zullen de Ministers elkaar in december 2006 ontmoeten en de resultaten van de onderhandelingen over de structuur van een EPA Overeenkomst, de benadering van de handelsliberalisatie en de behandeling van de CARIFORUM sensitieve producten ondersteunen. IV. Laatste fase: Finalisatie (januari 2007 - december 2007) Onderhandelingen gedurende de vierde en tevens laatste fase zullen zich richten op de completering van de EPA onderhandelingen per eind 2007. Beide partijen zullen proberen de de resultaten van de onderhandelingen te consolideren door zich te richten op verschilpunten in eerdere rondes. Specifieke aandacht zal worden besteed aan de behandeling van elke tarieflijn en het nummeren van de preciese committeringen op alle gebieden van de voorgestelde Overeenkomst. Teneinde de onderhandelingen binnen het tijdschema af te ronden streven beide partijen er naar de ondertekening van de Overeenkomst in de tweede helft van 2007 te doen plaatsvinden. Voorts zullen ze de nodige stappen nemen voor de in werking treding van de Overeenkomst per 1 januari 2008. In de slotfase van de onderhandelingen zullen CARIFORUM en de EC ook overeenstemmen over het institutioneel kader en de uitvoeringsstructuren van de EPA samen met het ontwerpen van een monitoringsproces. De Hoofdonderhandelaars zullen elkaar in deze fase eens in de vier maanden ontmoeten terwijl de Technische onderhandelingsgroepen elkaar eens in de acht weken zullen ontmoeten. In de finalisatie fase zal de RPTF het accent leggen op het her-dimensioneren van de EU ontwikkelingssamenwerking. Alles is hierbij gericht op de voorbereiding van de regio op de implementatie van de EPA. Zowel CARIFORUM als de EC zullen consultatieve programma’s ontwikkelen om de visies van alle stakeholders te verkrijgen alvorens een finale EPA overeen te komen.


25

HOOFDSTUK 4

OVERZICHT VAN BELANGRIJKE SECTOREN

Dit hoofdstuk bespreekt de belangrijkste economische sectoren van de Surinaamse economie en onderzoekt de mate waarin zowel productie als exporten zullen worden beinvloed door de introductie van een EPA. De belangrijke onderzochte sectoren zijn garnalen en bananen welke histories voordeel hebben getrokken uit de preferentiële handelsarrangementen met de EU. Daarnaast de bauxiet mijnbouw die traditioneel de belangrijkste exportverdiener is en goud mijnbouw welke recentelijk erg belangrijk is geworden. Vis en garnalen hebben hun positie als belangrijke exportverdiener en toerisme die, hoewel momenteel nog kleinschalig, een significante potentie heeft voor expansie.

4.1 4.1.1

Rijst Achtergrond

De belangrijkste agrarische gewassen zowel in termen van productie en export in Suriname zijn traditioneel rijst en bananen, waarbij de productie van rijst dat van bananen zwaar overtrof. De landbouw als geheel is een belangrijke sector in de economie, het is een significante werkverschaffer met naar schatting 11.2 procent van de totale werkende bevolking aktief in agrarische activiteiten in 2002, terwijl het ca. 10 procent aan het BBP bijdraagt (WTO, 2005). Productie en export van beide producten zijn nauw verbonden aan preferentiële handels overeenkomsten met de EC welke preferentiele toegang geeft tot de EU markten. Binnenlandse agrarische producenten zijn beschermd door gemiddeld toegepaste tarieven van 18.6 procent en bound rates van 20 procent. De rijst productie is de belangrijkste agrarische activiteit in Suriname met een geschatte 80 procent van het agrarisch land in gebruik door de rijstproduktie. Het wordt voornamelijk gedomineerd door een aantal grote boeren met ca. de helft van de productie en de rest van de productie komt van de bevolkingslandbouw. In het verleden is er een verregaande overheidsdeelname in de rijstproductie geweest waarbij deze de grootste bedrijven bezat, terwijl de private boeren de hoogste productie hadden. De SML is het grootste staatsbedrijf die op het punt staat om geprivatiseerd te worden. In het verleden zijn er diverse controlemechanismen in werking gezet waaronder retentie regelingen, minimum export prijzen, exportheffingen, maar ondertussen zijn deze afgeschaft. Momenteel worden voor de lokale markt de marges vastgesteld door de overheid terwijl voor de exporten van rijst en rijstproducten er inspectiekosten in rekening worden gebracht. De padiproductie in Suriname is gedaald van 242,000 ton in 1995 naar 193,000 ton in 2003, terwijl rijstexporten bijkans zijn gehalveerd met exporten dalend van 74,056 ton in 1995 naar 41,949 ton in 2003. Deze trends in de rijstproductie zijn aangegeven in Tabel 4.1 en zijn het reultaat van dalende wereldprijzen, stijgende input kosten en een slecht macro-economisch klimaat.

Tabel 4.1: Productie en Export van Rijst en Bananen in Suriname, 1995-2003 Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

26

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

213,000

188,400

180,300

163,700

191,315

157,105

193,685

45,200

37,600

54,700

48,700

43,140

43,000

0

87,076

65,454

53,238

47,271

53,145

71,812

41,949

Bananen 32,947 Bron: WTO/LVV, 2004

23,815

33,000

34,000

28,700

6,549

0

Productie (Ton) Padi Bananen Exporten (Ton) Rijst

De sector heeft te kampen met een aantal problemen welke de kosten hebben verhoogd en de konkurrentiepositie verzwakt. De infrastructuur is een van de beperkingen met slechte wegen en irrigatie faciliteiten alsmede zwakke scheepvaart- en transport netwerken. Dit verhoogt de kosten en verlaagt de efficientie van de producenten. De rijstbedrijven opereren onder slechte omstandigheden en hebben een zwakke kapitaalsbasis, terwijl er sprake is van een beperkte verticale integratie van de industrie (IMF, 2005). De macro-economische situatie heeft ook negatief doorgewerkt op de vooruitzichten van de rijstindustrie. Eind jaren negentig hebben hoge nominale rentes de operationele kosten verhoogd terwijl wisselkoers regulering resulteerde in het hanteren van de parallel wisselkoers voor geimporteerde inputs maar de nadelige officiële wisselkoers voor de exporten. Tussen 1995 en 1999 was er naar schatting een 50 procent daling in export prijzen. Als gevolg van de stijgende kosten en dalende export prijzen daalde de rijstproductie en -exporten terwijl verschillende bedrijven bankroet gingen. De export ontvangsten daalden van ca. US$ 35 miljoen midden 1990 naar ca. US$ 10 miljoen in 2003 (IMF, 2005). Recentelijk is de macro-economische omgeving gestabiliseerd en als gevolg een zeker herstel van de sector, ondanks het feit dat exportprijzen nog steeds laag zijn en er nog steeds een druk op de wisselkoers van de expanderende mijnbouwsector bestaat.

4.1.2

EU Preferentiele Handelsovereenkomst

Suriname is met Guyana een van de belangrijkste ACP rijst exporteurs naar de EU onder ACP preferentiële toegangsregeling onder Cotonou. De ACP mag 125,000 ton cargo rijst en 20,000 ton gebroken rijst naar de EU exporteren met een douaneheffing van de helft van niet-ACP landen. Nog eens 35,000 ton rijst mag de EU heffingsvrij binnenkomen onder de Landen en Gebieden Overzee (LGO/OCT) regeling. Deze regeling is gebonden aan minimum toegevoegde waarde vereisten en Surinaamse exporteurs hebben met name in de 90er jaren via de Nederlandse Antillen en Aruba, beide LGOs van Nederland, goed gebruik van gemaakt. Ondanks deze preferentiele overeenkomsten is Suriname’s toekomstige toegang tot de EU markt significant geërodeerd om de volgende redenen: 

Subsidies aan de EU rijst producenten (Griekse, Italiaanse en Spaanse) onder de Common Agrarian Policy (CAP) ondermijnt de prijs van Suriname’s rijst exporten. Aangezien Suriname een goedkopere rijstproducent dan deze EU landen is bezorgd deze subsidie Suriname nadeel.


27



Stringente beschermingsmaatregelen zijn geintroduceerd om rijstimporten naar de EU via de OCTs te voorkomen. Dit heeft geresulteerd in een substantiele daling in Suriname’s exporten via de Nederlandse Antillen en Aruba.  De EU reduceerde haar algemeen externe heffing van €260 per ton naar €65 per ton in 2000. Hoewel ACP landen nog steeds een 50 procent korting op de heffing kreeg betekende dit een daling van de relatieve preferentie tegenover niet-ACP rijst exporteurs.  Het Everything but Arms (EBA) initiatief geeft quota-vrije en heffings-vrije toegang voor ca. 50 Least Developed Countries (LDC). Als een lage-inkomens land (maar niet de laagste 50) kwalificeert Suriname hier niet voor. Hoewel er overgangsregelingen bestaan voor rijst en bananen vervallen deze in 2006 voor bananen en 2009 voor rijst. Heffingen voor rijst onder de EBA voor de LDC’s zullen worden verlaagd, met 20% in september 2006, 30% in september 2007 en 30% in 2008, tot nul in 2009. Voorts ondervindt Suriname konkurrentie van Thailand en Vietnam die respectievelijk de eerste en tweede grootste exporteurs van rijst zijn. De erosie van EU preferenties onder een EPA overeenkomst zal waarschijnlijk signifikante negatieve effekten op de rijstsector en de economie als geheel hebben. Afnemende prijs preferenties hebben geleid tot afnemende productie en exporten naar de EU. Anderzijds zijn er nieuwe markten aangeboord in de Caricom (Jamaica) en in buurland Brazilie (nu vastgelegd in een speciale bi-laterale Overheids handelsfaciliteit). De afnemende EU preferentie is onafwendbaar, aangezien het is gebaseerd op de WTO regelgeving. Echter wordt de compensatie (in de vorm van inkomenssteun) voor de dalende interventieprijs slechts gegeven aan EU rijst boeren en niet aan de ACP rijst boeren, die ook minder ontvangen. Het voorstel om ACP boeren (gedeeltelijk) te compenseren voor de opgetreden verliezen, welke werd gedaan gedurende de Special Working group on rice in Guyana begin 2005 in Georgetown, is door de EU afgewezen met de opmerking "put it in the EPA". Het EU rice competitiveness project, welke is voortgevloeid uit de Cotonou Agreement van 5 jaar geleden, heeft geresulteerd in een 24 mln Euro regionaal programma voor de Caribbean producenten (voornamelijk Suriname en Guyana). Tot op heden zijn er vanwege de EU "bureaucracy" nog geen significante investeringen onder dit programma gedaan, terwijl de situatie “in het veld“ aanzienlijk is verslecheterd. Hoewel dit geld noodzakelijk is, blijkt het slechts een deel van de vereiste investeringen voor de overleving van de sector in Suriname en Guyana te zijn.

4.1.3

Toekomst Vooruitzichten en Benodigde Acties

Suriname heeft in 2003, met het ondertekenen van de eerste overeenkomst met Brazilië om rijst te exporteren gericht geprobeert haar exportmarkten te diversificeren. Hierbij werd een gereduceerd heffingstarief van 4 procent tegenover de 11 procent voor een overgangsperiode overeengekomen. In 2005 werd een nieuwe overeenkomst gesloten voor heffingsvrije toegang voor een quota van 10,000 metrieke ton. Diverse pogingen zijn ook gedaan om te exporteren naar de CARICOM markt, waar alle exporten heffingen quota vrij zijn. Relatief kleine hoeveelheden worden reeds geexporteerd naar de Jamaicaanse markt. De belangrijkste, vooralsnog enige, Caraïbische konkurrent is Guyana die ook de belangrijkste rijstproducent is in de regio.


28

Momenteel ondersteunt de EC de Surinaamse en de regionale producenten in het verhogen van het konkurrentievermogen in de rijstproductie. Ze voorzien in een €9.5 miljoen schenkingsfaciliteit over vijf jaar aan de rijstboeren en verwerkers. De hoofd gebieden van ondersteuning zijn: (i) Technische Assistentie om hoge-kwaliteits rijst variëteiten te introduceren, opbrengsten te verhogen en verwerking en verpakking te verbeteren; (ii) investering in infrastructuur, inclusief irrigatie, wegen en transport systemen; en (iii) mechanismen ter facilitering en financiëring van krediet faciliteiten voor kleine boeren. Helaas blijkt dat gebrekkige capaciteit aan Surinaamse zijde maar vooral de Europese bureaucratie de implementatie van dit project blijft ophouden. Tevens is het jammer dat de EU slechts een fractie van de financieringsbehoefte van de sector voor verhoging van de internationale competitiveness inbrengt. Aangezien de Surinaamse rijstproducenten zijn benadeeld door de EU Common Agrarian Policy (CAP) zou de eliminatie van rijstsubsidies aan de Europese boeren tot een gelijker speelveld kunnen leiden waardoor de lokale rijstproducenten het niveau van exporten naar de EU kan verhogen.

4.2 4.2.1

Bananen Achtergrond

De bananen sector heeft ook vergelijkbare problemen ervaren in de afgelopen jaren als gevolg van hoge productie kosten en lage opbrengsten. De productie daalde van 49,700 ton in 1995 naar 43,000 ton in 2002, terwijl de exporten een scherpere daling vertoonde van 36,554 ton in 1995 naar 30,000 ton in 2001, het laatste jaar voor de sluiting van de plantage (zie Tabel 4.1). Vanaf de jaren 70 is de bananen productie gedomineerd door het staatsbedrijf Surinaamse Landbouwbedrijven N.V. (SURLAND) met ca. 95 procent van alle land gebruikt voor bananenteelt. De overige bananenproducenten produceren een ander soort banaan voor de locale markt. Surland is de enige exporteur van bananen vanuit haar plantages in de districten Nickerie en Saramacca (Jarikaba). Bananen zijn in het verleden geexporteerd naar de EU door tussenkomst van de Fyffes Group onder de preferentiële toegangsregeling onder de Cotonou Overeenkomst. Meerjaren kontrakten werden onderhandeld tegen een jaarlijks overeen te komen minimum prijs. Fyffes zorgde voor het transport naar Engeland en bepaalde inputs voor de productie werden door hen geleverd in tijden dat er problemen waren met de deviezenvoorziening. Surland had echter strukturele problemen die voortvloeiden uit zwak management, verouderde technologie, zwakke ziekte- en plagen controle alsmede arbeidsconflicten. Gecombineerd met een forse daling in de opkoopprijs van bananen (Fyffes heeft eind 2000 eenzijdig de opkoopprijs van bananen met 25 procent verlaagd) resulteerde dit in enorme financiële problemen voor het staatsbedrijf. Dit leidde tot de sluiting van het bedrijf in april 2002 en de liquidatie van Surland N.V. werd in gang gezet. Daaropvolgend werd de Stichting Behoud Bananensector Suriname (SBBS) opgericht. Een herstructureringsprogramma werd opgezet met ca. €15 miljoen aan schenkingsmiddelen uit het EU herstructureringsprogramma voor de bananen sector. Daarnaast heeft de Staat uit een sector lening van de Inter-American Ontwikkeling Bank (IDB) US$ 7.3 miljoen aangewend om het bedrijf weer op te starten. Het is de bedoeling om het bedrijf gereed te maken voor privatisering. Een deel van deze steun verliep via Technische Assistentie van het Franse bedrijf Sofreco. Deze Technische input had tot doel het verdubbelen van de Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

29

productiviteit, de opbrengsten te verhogen naar ca. 40 ton per hectare om het in staat te stellen internationaal te konkureren wanneer de preferentiële toegang van ACP landen ophoudt. De uitstaande schulden zullen worden betaald door de verwachtte inkomsten uit de privatisering welke nu is gepland voor 2005. In totaal vijf internationale bedrijven hebben belangstelling getoond maar het geheel is aangehouden vanwege onzekerheden ten aanzien van de toekomst van het EU bananen regime van de zijde van de buitenlandse investeerders. De rehabilitatie van de bananenindustrie is begonnen met het wegkappen van de oude bananenplanten in 2002-2003 en de herbeplanting in 2003 van varieteiten van een hogere kwaliteit. Het nieuwe productieniveau is grotendeels in lijn met de geprojecteerde targets terwijl de studies van de bananen industrie aangeven dat ze kunnen konkureren. Ondanks arbeidskosten die hoger zijn dan de andere Latijns Americaanse producenten heeft Suriname een voordelige geografische positie en preferentiële toegang tot de Europese markt (Ministerie van PLOS en EU, 2002). Een significant probleem voor de bananen sector is dat SBBS niet over een eigen EU import licentie beschikt en daardoor niet in aanmerking meer komt voor de preferentiële voordelen van de EU overeenkomst met Caraïbische producenten. Fyffes beschikt over de administratieve licenties gebaseerd op de historische exporten vanuit Suriname naar de EU en sinds 2004 moet Suriname licenties kopen voor prijzen tussen € 2,50 en € 3 per doos. De licentiekosten maken de gerehabiliteerde bananen industrie verlieslatend.

4.2.2

EU Preferentiële Handelsovereenkomst

Bananen exporten zijn onderdeel van de Cotonou Overeenkomst die ACP landen in staat stelt om 820,000 ton aan bananen te exporteren zonder heffing. Suriname mag op basis hiervan 38,000 ton exporteren. Niet-ACP landen betalen momenteel een douane heffing van €680 per ton, terwijl bananen van ACP landen de EU binnenkomen tegen een gereduceerd douaneheffing van €300 per ton. De quota’s zijn in het bezit van bedrijven die ACP bananen in de EU importeren en deze licenties worden verhandeld tussen de operators. Deze preferentiële toegang van ACP producenten op de EU markt word betwist door de Verenigde Staten en Ecuador binnen de WTO. Dit had tot gevolg dat de EU gedwongen werd om het EU bananen regime te vervangen door een tariff-only systeem. Dit zal per 1 januari 2006 van start gaan. Twee eerdere voorstellen door de EU voor een douaneheffing van respectievelijk €238 en € 187 per ton voor niet-ACP landen zijn door een WTO panel verworpen. Het finale EU voorstel komt neer op een heffing van € 176 per ton voor niet-ACP landen, waarbij ACP landen heffings-vrije toegang tot de Europese markt, tot een maximum van 775.000 ton, behouden tot 2008.

4.2.3

Toekomst Vooruitzichten en benodigde Acties

Aangezien Suriname naar verwachting een konkurerende producent van bananen kan worden is het van belang dat het privatiseringsproces volgens plan wordt voortgezet en met de private productie op commerciële basis kan worden begonnen. Het andere belangrijke aspect dat op zo kort mogelijke termijn dient te worden opgelost is het ontberen van de licentie. De toegang tot de EU markt is ook voor de investeerder die het geprivatiseerde bedrijf zal overnemen van belang. SBBS beschikt niet over een eigen EU import licentie en komt daardoor niet in aanmerking voor de preferentiële voordelen van de Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

30

EU overeenkomst met Caraïbische producenten. Fyffes beschikt over de administratieve licenties gebaseerd op de historische exporten vanuit Suriname naar de EU en sinds 2004 moet Suriname licenties kopen. De licentiekosten maken de gerehabiliteerde bananen industrie verlieslatend en daardoor is de continuïteit van de sector in het geding. De discussie over het overschakelen van het huidige licentie systeem naar een minder restrictief “first-come-first-serve” systeem is in volle gang. Zonder een werkbare oplossing voor de banana producenten met betrekking tot de invoerheffing van de dollar bananen en de afschaffing van het licentie systeem kan het wel moeilijk worden om de Surinaamse bananen industrie aantrekkelijk genoeg te maken voor potentiele buitenlandse investeerders.

4.3

Vis en Garnalen

4.3.1

Achtergrond

De visserij sector is relatief klein met lage vangsten die het moeilijk maken om economische schaalvoordelen te verkrijgen. De sector is verdeeld in industriële (off-shore), kust, brakwater en zoetwater visserij en aquacultuur. De industriële visserij activiteiten omvatten garnalentrawling, vinvisserij, snapper en seabob trawling. Deze operaties zijn kapitaalsintensief van aard en omvatten ook verwerking, met de productie van gezouten en gerookte producten. De export sector wordt gedomineerd door een paar grote bedrijven. Suriname American Industries Ltd (SAIL) en CEVIHAS (Centrale Visserijhaven) zijn staatsbedrijven, terwijl SUJAFI, NAMOONA en Guiana Seafoods partikulier zijn, met allen een belangrijk aandeel van de exportmarkt. SAIL verwerkt ca. 60 procent van de garnalen aanlandingen en koopt garnalen voor verwerking en verhandeling. SUJAFI verleent diensten in het verwerken en de verpakking aan de visvangstbedrijven die dan de verwerkte producten verhandelen. SAIL heeft de operationele problemen vanwege een overmatige arbeidsleger enigszins opgelost. Dit heeft geleid tot verhoogde kosten en verminderd konkurrentievermogen van het bedrijf. Er was geen ruimte voor investeringen om de infrastructuur en de productie condities to moderniseren, financiëringsbeperkingen vanwege gebrek aan exportfinanciëring, export verzekering en garanties en wetgeving over exportkwaliteit en -standaarden. Alle bedrijven hebben problemen met betrouwbare luchttransport en een gebrek aan gepaste opslagfaciliteiten op de luchthaven welke de export bemoeilijken. In 2003 zijn de meeste visen garnalen verwerkingsfabrieken gecertificeerd door de EU waardoor deze naar de EU markt kunnen exporteren.

Tabel 4.2: Vis- en garnalen Productie in Suriname: 1993-2001 (ton) Vis/Garnalen productie

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

9,503

14,466

13,001

13,001

14,001

16,301

16,400

17,845

19,337

59

231

1,000

2,444

2,013

4,425

6,340

6,995

7,758

9,250

14,091

11,855

10,400

11,777

11,845

9,800

10,500

11,300

3,562

5,217

5,498

8,784

7,630

9,412

10,883

12,216

10,339

Waarvan: Garnalen Mariene Visserij Totaal Export van Vis Bron: WTO, 2005 Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

31

De totale visserij productie is significant toegenomen vanaf 1993 van 9,503 ton naar 19,337 in 2001 zoals aangegeven in Tabel 4.2. De belangrijkste groei lag in de productie van aquacultuur garnalen die toenam van 59 ton in 1993 naar 7,758 ton in 2001. De traditionele zeegarnalen productie daalde gestadig, welke werd gecompenseerd door de toename van de kleinere seabob zeegarnalen. De belangrijkste exportmarkt voor vis is de VSA gevolgd door Japan en dan de EU. Garnalen worden voornamelijk geëxporteerd naar Japan, terwijl de andere exportmarkten zijn Jamaica, Trinidad en Tobago en Barbados.

4.3.2

Toekomst vooruitzichten en benodigde Acties

Visvoorraden zijn dalende vanwege overbevissing met gevolg dat de autoriteiten gedwongen worden om het aantal garnalen- en vis licenties te verminderen. Illegale visvangst en overslag op zee maakt dit probleem alleen maar erger. Het belangrijkste potentieel voor productieuitbreiding in de visserij is in pelagische visvoorraden aangezien de vinvisvoorraad reeds volledig wordt benut. Er is ook de potentie om de garnalenkweek uit te breiden aangezien er momenteel slechts twee garnalen aquacultuur bedrijven bestaan die voldoen aan de internationale standarden. Expansie zal verdere uitbreiding van de export van garnalen stimuleren om de vraag op overzeese markten, in het bijzonder de EU, te kunnen bedienen.

4.4 4.4.1

Goudmijnbouw Achtergrond

Kleinschalige goudmijnbouw is uitgegroeid tot een significante economische activiteit sinds de jaren 80, terwijl de grootschalige goudmijnbouw pas recentelijk is begonnen in 2004. Sinds het eind van de binnenlandse oorlog in 1992 is er echter een snelle toename in de goudmijnbouw opgetreden. Dit werd een belangrijke bron van inkomen voor de bevolking in het binnenland en trok Braziliaanse goudmijnbouwers die naar Suriname vanwege een daling van de goudvoorraden in Brazilië en de hoge internationale goudprijzen. De goudmijnbouw is gereguleerd in het Mijnbouw Decreet van 1986. Deze geeft het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen de autoriteit om mijnbouwconcessies uit te geven en de mijnbouwsector te reguleren en te inspecteren. Desondanks worden de meeste goud mijnbouw aktiviteiten ondernomen zonder de juiste wettelijke concessies waardoor deze niet onder controle van de overheid staan. Aan de andere hand zijn er buitenlandse bedrijven aktief die de noodzakelijke concessies hebben verkregen. Er zijn naar schatting tussen 10,000 en 20,000 kleinschalige mijnbouwers in een gebied van ongeveer 20,000 vierkante kilometers in Oost Suriname, waarvan 6,000-8000 hiervan Braziliaanse garimpeiros zijn (IMF, 2005). Per januari 2005 heeft de overheid in totaal rond een half miljoen hectaren aan goud mijnbouw concessies afgegeven. Aangezien de meeste goudwinnings activiteiten informeel zijn is er weinig voordeel voor de overheid. Het heeft echter een substantieel effect op de locale economie en bedroeg naar schatting 15 procent van het BBP in 1997-2001. Deze subsector is de tweede grootste werkverschaffer na de publieke sector (IMF, 2005). Veranderingen in het reguleringssysteem in 2002 leidde tot een substantiele toename in de formele goudopkoop toen de Centrale Bank van Suriname haar programma van directe goud opkoop verliet en opkooplicenties gaf aan de private sector. Tegen het einde van 2004 Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

32

waren er zeven officiële goud open verkopers die goud van de informele sector opkopen, en al dan niet verwerkt exporteren. Tegelijkertijd werden ten aanzien van prijsstelling en belastingen veranderingen doorgevoerd die de aantrekkelijkheid van lokale verkoop in Suriname verhoogde en de smokkel naar de Guyanas tegenging. De grootste recente investering in de goudmijnbouw sector is de opening van een grote goud mijn te Gross Rosebel in februari 2004. Deze wordt gedraaid door een dochteronderneming van het Canadese mijnbouwbedrijf Cambior. Het bedrijf zal naar verwachting grote directe economische effecten hebben aangezien het werkgelegenheid biedt aan 1,100 werkers en inkomstenbelasting en royalties zal betalen. Een andere bedrijf, het bauxietbedrijf Suralco, heeft verschillende goud afzettingen geidentificeerd in haar bauxiet concessies en zal in een joint venture met een VS goud mijnbouw bedrijf deze afzettingen verder exploreren. Het Canadese bedrijf Canarc is aktief op haar Sarakreek concessie en nabij Benzdorp. Aangezien het productieve leven van een gemiddelde goudmijn erg kort is, rond de tien jaren, zullen de inkomstenstromen voor de overheid en de werkgelegenheids effecten ook van korte duur zijn. De projekties zijn dat de export inkomsten in de eerste paar jaren van operatie sterk zal stijgen tot ongeveer 11 procent van de totale exporten en daarna geleidelijk aan weer zal dalen. Deze ontwikkelingen leidden, samen met een forse toename in de internationale prijs van goud, tot een toename in de goud exporten van US$ 24 miljoen in 2002 naar US$ 128 miljoen in 2003.

4.4.2

Toekomst Vooruitzichten en Benodigde Acties

Aangezien de meeste goudmijnbouw informeel plaatsvindt is het belangrijk dat er meer acties worden ondernomen deze binnen de formele sector te brengen om te kunnen bijdragen aan de overheidsinkomsten. Voorts dienen er meer buitenlandse investeringen voor de sector te worden aangetrokken aangezien er een potentieel voor verdere exploitatie van goudafzetting is. Dit kan significante voordelen voor de economie in termen van technologie, arbeidsplaatsen en inkomsten betekenen. Voorts wordt de meeste goud geëxporteerd, waarbij slechts een klein deel wordt aangewend voor sieraden productie die voornamelijk op de binnenlandse markt wordt verkocht. Een beter georganiseerde sieraden productie industrie zou kunnen worden ontwikkeld en ondersteund, niet alleen voor de binnenlandse- en de lokale toeristenmarkt. De sieraden kunnen ook worden geëxporteerd naar EU landen met benutting van een EPA Overeenkomst.

4.5 4.5.1

Bauxietmijnbouw Achtergrond

Bauxiet mijnbouw in Suriname begon in 1917, waarbij de grootschalige mijnen verwerkings faciliteiten zijn geinstalleerd in de jaren 40 en 50. Productie van bauxiet bereikte een piek van 7 miljoen ton in 1973. Sindsdien is de productie gedaald tot 3,703 ton in 1996 met een lichte stijging tot 4,002 ton in 2002. Vanwege het opraken van de gemakkelijk winbare reserves is men afgestapt van de export van ruwe bauxieterts en wordt er alleen aluinaarde geexporteerd. Zoals Tabel 4.3 aangeeft bedroeg de productie van aluinaarde 1,903 ton in 2002 en de exporten 1,886 ton. In 2002, Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

33

produceerde Suriname 2.8 procent van de wereld bauxietproductie en 3.8 procent van de aluinaardeproduktie. In het verleden was er ook een smelter, die aluinaarde (aluminium oxide) verwerkte tot aluminium metaal, maar deze productie van aluminium werd in 1999 stopgezet. De meerderheid van de exporten gaan naar de VSA en Noorwegen.

Tabel 4.3: Bauxiet Productie, 1996-2002 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

3,703

3,877

3,889

3,715

3,610

4,394

4,002

Productie

1,645

1,726

1,771

1,853

1,906

1,893

1,903

Exporten

1,608

1,647

1,725

1,858

1,869

1,909

1,886

Bauxiet Productie Aluinaarde

Suriname’s marktaandeel in wereld totaal (%) Bauxiet productie

3.0

3.1

3.2

2.9

2.6

3.2

2.8

Aluinaarde productie

4.0

4.0

3.9

4.0

4.0

3.9

3.8

Bron: WTO 2005

4.5.2


Het overheidsbeleid is gericht op het ondersteunen van de expansie van de bauxiet mijnbouw en heeft diverse plannen om nieuwe mijnen te ontginnen (o.a. in Bakhuis) en een geintegreerde aluminiumindustrie te ontwikkelen. Het is echter niet waarschijnlijk dat deze sector en haar activiteiten door een EPA Overeenkomst met de EU of andere toekomstige handelsovereenkomsten zal worden beïnvloed. Dit o.a. vanwege: (a) de fabriek en de equipment benodigd door de industrie wordt reeds heffingsvrij geimporteerd; (b) de verkoop van aluinaarde wordt voornamelijk buiten de EU afgezet (Noorwegen is geen lid van de EU); (c) de 2 joint venture partners Suralco en BHP-Billiton worden voornamelijk door niet-EU bedrijven gecontroleerd.

4.6 4.6.1

Toerisme Achtergrond

Het aantal toeristen die Suriname bezochten steeg van 54,585 in 1998 naar 137,000 in 2004. Bijkans 60 procent van de totale bezoekers kwamem om hun vrienden en/of familie te bezoeken, 24.5 procent voor business en 22.5 procent voor plezier. Van de laatste categorie kwam 75 procent uit Nederland. Voor de 12-maandse periode 1 december 2003 tot 30 november 2004 heeft het toerisme in Suriname naar schatting € 93.2 miljoen in deviezen besteedt, terwijl het 6,000 personen een betaald werk bood in 2003, met naar schatting nog eens 6,000 mensen die indirect aan het toerisme zijn verbonden. Er is een bijzonder groot potentieel voor de expansie in de toerisme sector waarbij er voordelen kunnen worden behaald zowel op cultureel- en bio-diversiteitsgebied. De toerisme strategie is gebaseerd op het historisch belang van Paramaribo, de Boven Suriname river en het Boven Suriname Natuurreservaat. Het laatste is een gebied van 1 miljoen hectare in midden Suriname met primaire tropische bossen die in 1998 tot natuur reservaat is verklaard Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

34

en later door UNESCO is uitgeroepen tot een Wereld Erfgoed lokatie. Het eco-toerisme is duidelijk een markt die Suriname verder moet gaan promoten, terwijl er ook mogelijkheden zijn voor specialistische interessen zoals bird-watching en vissen. Er is ook de attractie van de culturele diversiteit gebaseerd op de ethnische samenstelling van de bevolking en daarmee gepaard gaande dans, folklore, voedsel, soevenirs en andere verwante producten. De belangrijkste belemmerende factoren voor toerisme ontwikkeling zijn volgens de World Tourism Organisation (2004):        

Beperkte toegang (hoge luchttarieven, visa vereisten) Suriname’s negatieve imago als toerisme bestemming (weinig mensen buiten Nederland weten op welk continent Suriname ligt) Afwezigheid van kwaliteits normen voor accommodaties en infrastructuur Gebrek aan hoog gekwalificeerd personeel Beperkte participatie van de private sector Inefficient transport netwerk Gebrekkige telecommunicatie in het binnenland Ontbreken van een adekwaat weten regelgevingskader.

Teneinde deze zwakke punten aan te pakken heeft de EC een Integrated Tourism Development Programme (ITDP) gefinanciëerd. Dit project was gericht op: de versterking van het institutioneel en wettelijk kader, toerisme product ontwikkeling, marketing ondersteuning en human resource management. De eerste fase liep van 1996 tot 1998 en de tweede fase van 2003 tot 2005. Er zijn echter ook een aantal positieve veranderingen zoals de liberalisatie van de lucht transport sector welke in 2006 moet plaatsvinden waardoor de luchttarieven omlaag kunnen. Genoemd mag ook worden de nieuwe toerisme wet die momenteel in discussie is en moet leiden tot de oprichting van een toerisme autoriteit die de bevoegdheid krijgt om vergunningen van tour operators te verstrekken en in te trekken. Ook het nieuwe Tourism Training Center die in oktober 2002 van start moet gaan is een belangrijke aanwinst.

4.6.2


Er is duidelijk een groot potentieel om een tourisme industrie in Suriname op te zetten en toeristen uit o.a. Europese landen aan te trekken door een niche product zoals het ecotoerisme te ontwikkelen. Hiervoor dienen de eerdergenoemde problemen worden aangepakt en buitenlandse investeringen in de industrie worden aangetrokken. Dit is bij uitstek een gebied waar verdere assistentie onder een EPA Overeenkomst significante positieve voordelen zal brengen. Een dergelijke ondersteuning – in feite een extensie van het Technische Assistentie programma welke reeds eerder is verleend door de EU – zou kunnen worden gevraagd als een “quid pro quo” in de EPA onderhandelingen. Deze follow-op T/A behoefte moet een duidelijk uitvloeisel zijn van het recentelijk afgeronde programme.


35

HOOFDSTUK 5 5.1

SURINAME SWOT ANALYSE

Introductie

Veranderingen in de huidige internationale en regionale handelsomgeving zullen resulteren in belangrijke uitdagingen voor Suriname, aangezien het land wordt geconfronteerd met bijstelling van het handelsregime niet alleen als gevolg van de EPA, maar ook vanwege het lidmaatschap van de Caribbean Single Market & Economy (CSME) en de vooruitzichten van een FTAA. Deze handelsovereenkomsten zullen significante effecten voor de gehele economie hebben en het is belangrijk dat Suriname in staat is om bij te stellen en zich aan te passen aan de verschillende toekomstige handelsomgevingen. Dit betekent dat het nodig zal zijn om enenrzijds het konkurrentievermogen van de binnenlandse producenten te verhogen teneinde te kunnen konkureren tegen importen van producten waartegen het eerder werd beschermd. Anderzijds zal het ook nodig zijn om nieuwe export markten te vinden waardoor de gederfde tariefsinkomsten kan worden gecompenseerd. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de sterkten en zwakten van de Surinaamse economie en identificeert de belangrijkste kansen en bedreigingen die de nieuwe handelsomgeving zal brengen.

5.2

Sterkten

De belangrijkste sterkten van de Surinamese economie zijn aangegeven in Tabel 5.1. Deze komen in de eerste plaats van de natuurlijke hulpbronnen die het land bezit, met name bauxiet, goud en visserij die de belangrijkste exportverdieners zijn. Er zijn ook kansen voor verdere exploitatie van deze hulpbronnen door in down-stream verwerking te gaan, om een hogere toegevoegde waarde van de export van industriele producten in plaats van grondstoffen. Andere natuurlijke hulpbronnen zoals het bos zijn nog niet volledig benut. Er is nauwelijks export aangezien het grootste deel van de houtkap voor de binnenlandse markt wordt aangewend, maar er is wel een ruim potentieel. Bio-diversiteit is ook een van de sterkten die kansen zal bieden voor de toerisme industrie via niche toerisme en ook door de benutting van planten voor medicinale doelen. Het agrarische potentieel is aanwezig. Suriname zal moeten aangeven welke produkten het beste kunnen worden geteelt. Bij voorkeur de niet-traditionele variëteiten, in kleinere hoeveelheden maar tegen hogere prijzen (zie ook Hoofdstuk 9). In het verleden is er een groot gebied aan land in de kustvlakte ontgonnen voor landbouw waarvan een groot deel nu niet meer in gebruikt is, maar relatief eenvoudig weer in gebruik zou kunnen worden genomen. Het Tropische warme, vochtige klimaat is in dit verband een voordeel. Een ander voordeel is het feit dat Suriname ten zuiden van de Hurricane Belt ligt. Er is een sterk vermoeden dat Global Warming hurricanes in de Caribbean sterker en frequenter zal maken, hetgeen nu al een probleem voor de boeren in Jamaica, Cuba, Florida en elders vormt …en het kan slechter. Op cultureel gebied is een van de sterkten de historische banden met Nederland (als vroegere Nederlandse kolonie) en het gebruik van Nederlands als belangrijkste taal. Dit betekent dat er niet alleen relatief goede lucht- en zee transportverbindingen zijn, maar ook dat er een gevestigde exportmarkt bestaat voor Surinaamse producten in het algemeen. De aanwezigheid van een grote gemeenschap van mensen afkomstig uit Suriname betekent dat er voor bepaalde specifieke locale producten een markt is binnen de migranten gemeenschap. Dit betekent dat er wel gevestigde handelsrelaties tussen de twee landen Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

36

bestaan die kan worden gebruikt om contacten met importeurs en distributeurs in Nederland aan te gaan. Dit is een punt van binnenkomst in de EU en andere landen binnen Europa, in het bijzonder vanwege de excellente distributie netwerken vanuit Nederland naar de rest van de EU. Suriname heeft een relatief goed geschoolde bevolking, hetgeen kansen biedt om bepaalde diensten zoals toerisme, call services en ICT verder te ontwikkelen. Dit zijn sterke punten waar Suriname verder op kan werken teneinde voordeel te kunnen trekken uit de kansen die zullen voortvloeien uit de EPA en andere handelsovereenkomsten.

5.3

Zwakten

De belangrijkste zwakke punten van de economie is dat het erg afhankelijk is van de inkomsten uit goud en bauxiet. Hierdoor is ze kwetsbaar voor dalingen in de internationale prijzen, aangezien deze 2 produkten twee-derde van de exporten uitmaken. Het is daarom zaak om te diversificeren en andere producten met export potentieel te ontwikkelen.

Box 5.1: SWOT Analyse Sterkten  Natuurlijke hulpbronnen: bauxiet, goud, bosbouw, visserij, aardolie  Bio-diversiteit  Historical banden met Nederland en de Nederlandse taal  Goed opgeleide bevolking  Veel onbenut reeds ontgonnen agrarisch land  Warm nat klimaat  Buiten de Hurricane Belt gelegen

Bedreigingen  Verlies van inkomsten vanwege EPA en FTAA  Verlies van preferentiële handels voordelen voor bananen en rijst  Gebrek aan konkurrentievermogen in de binnenlandse productie resulterend in een verlies van marktaandeel en marges vanwege goedkopere EU importen in Suriname  Handelsverschuiving van heffing betalende aanbieders naar nul-heffing EU aanbieders  Gebrek aan locale capaciteit voor handelsonderhandelingen

Zwakten  Lage productiviteit en gebrekkinge capaciteit (kennis, vaardigheden, Engelse taal)  Niet toerist vriendelijk (geen stranden, onderontwikkelde toerisme infrastructuur, attracties en training, visa beperkingen)  Zwak bestuur  Afhankelijkheid van bauxiet en goud.  Grote publieke sector  Afwezigheid van TBT en SPS standarden bureau  Dure/beperkte lucht connecties  Investeerders-onvriendelijke business omgeving en arbeidswetten  Geen aanmoediging van FDI

Kansen  Expansie van de diensten sector: Ecotoerisme, call centre diensten, mogelijk later selecte financiële diensten  Potentiële nieuwe export producten: Agroindustriële producten en verwerking van goud (zie Hoofdstuk 9)  Toename FDI in niet-mijnbouw sector  Goedkopere inputs vanwege afschaffing van EU heffingen kan het prijskonkurrentievermogen van locaal geproduceerde goederen verhogen  Consumentenvoordeel van goedkopere goederen uit de EU  Heffings-vrije export toegang tot de EU


37

Een onvoldoende ontwikkelde menselijke capaciteit, in het bijzonder vaardigheden en kennis, is een probleem aangezien dit betekent dat in vergelijking met andere landen in de regio het productiviteits niveau laag is. Naast de voordelen dat Suriname Nederlands sprekend is kreërt dit een additionele barriëre in het zaken doen in de regio en andere Engels sprekend delen van de wereld. Daar kom ook nog bij de significante migratie naar Nederland, welke resulteert in een brain drain van professionele mensen die hun bedrijf verlaten voor betere kansen in Europa. Dit maakt het land ook weinig attractief voor buitenlandse bedrijven die overwegen te investeren in het land. De belasting druk is ook erg hoog vergeleken met andere landen, waarbij de vennootschapsbelasting 36 procent en de inkomsten belasting 38 procent bedraagt. Het openbaar bestuur is zwak in Suriname met een wetgevend kader dat geen sterke bescherming geeft aan investeerders. Hoewel de overheid haar investeringswet in december 2001 heeft vernieuwd is deze nooit effectief geimplementeerd, terwijl de bankwetgeving verouderd is. Hoewel er nieuwe wetten in voorbereiding zijn kan de centrale bank niet afdoende toezicht op het bankwezen uitoefenen. De investeringswet van 2001 wordt geacht niet tot verbetering van het investeringsklimaat van Suriname te leiden aangezien het de noodzakelijke basisbescherming van investeerders’ rechten ontbeert en haar belangrijkste focus is op fiscale voordelen waarbij de nieuw investeringsorganisatie primair is ontworpen om deze incentives te administreren (FIAS, 2003). Het eigendomsrecht is niet goed beschermd en de de rechtsgang is niet adekwaat aangezien het lange tijd duurt om zaken voor de rechter te beslechten (2005 Index of Economische Freedom, Transparency International). De meeste Surinaamse wetten zijn een ervenis van de Nederlandse wetgeving en zijn minimaal aangepast. Dit betekent dat er vele wetten gerelateerd aan de vennootschapswet niet meer in de bedrijfsomgeving passen en moeten worden vernieuwd. Daarnaast komt het ook voor dat, ook wanneer er wel adekwate wetten bestaan, deze niet noodzakelijkerwijze worden toegepast (FIAS, 2003). Hoewel Suriname ondertekenaar is van de WIPO, ontbeert het de administratieve capaciteit om zich van haar verplichtingen met betrekking tot deze intellectuele eigendomsrechten te kwijten. Dit heeft implicaties voor medicinale planten en bos(bij)producten in Suriname. Indien je niet over de capaciteit om de intellectuele eigendomsrechten of traditionele rechten te beschermen beschikt zullen deze verloren gaan. De publieke sector is groot hetgeen niet alleen een aanzienlijke druk op de overheids financiën betekent maar ook dat daarmee de private sector activiteiten worden weggedrukt. De overheid consumeerde 34.8 procent van BBP in 2003 (IMF, 2005), terwijl de publieke sector werkgelegenheid goed is voor rond de 60 procent van de totale werkgelegenheid in de formele sector. Er bestaan meer dan 100 publieke bedrijven die inefficient draaien waarbij er in vele sectoren geen vrije konkurrentie mogelijk is, (i.e. telecommunicatie en andere nutsvoorzieningen) resulterende in dure dienstverlening. Het verbeteren van de fysieke infrastructuur en haar efficientie is heel belangrijk voor Suriname. Transport via het water en de lucht is duur vanwege te kleine volumes, hetgeen betekent dat er economische schaalnadelen zijn en de vrachtkosten hoog uitvallen. De transportverbindingen met de rest van de wereld zijn momenteel slecht en de meeste transportroutes zijn niet rechtstreeks maar via regionale hubs. Grote uitzondering is de verbinding met Nederland, die anderzijds erg prijzig is. Het luchttransport zal per mei 2006 volledig worden geliberaliseerd hetgeen een deel van de problemen oplost. Momenteel hebben de KLM en Surinam Airways een gezamenlijke monopolie op deze route. De aanname is dat door konkurrentie de tarieven verlaagd zullen worden. Het management van het luchtruim is echter onder overheidscontrole, zoals ook het management van de publieke havens. Telecommunicatie wordt ook voorzien door een staatsmonopolie, hoewel de sector Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

38

momenteel wordt geliberaliseerd met de invoering van de Telecommunicatie wet. Electriciteits- en drinkwater produktie worden ook door staatsmonopolies voortgebracht. De algemene infrastructuur welke nodig is om de binnenlandse exporteurs te ondersteunen is zwak. Zo is er nog steeds geen standaarden bureau in Suriname hetgeen het moeilijk maakt voor exporteurs om te bewijzen dat ze voldoen aan de sanitaire en phytosanitare maatregelen die geeist worden door importerende landen. Dit soort dienstverlening zal er moeten komen indien exporteurs in staat moeten worden gesteld om noodzakelijke standaarden verreist in export markten te halen, in het bijzonder de EU waar de standaarden hoog zijn en voor exporteurs moeilijk te halen zijn.

5.4

Bedreigingen

Uit de nieuwe handelsomgeving vloeien een aantal bedreigingen voort. De eerste is een verlies aan inkomsten uit de handelsliberalisatie onder een EPA en ook onder de mogelijke FTAA hetgeen erg groot is in het geval van Suriname, aangezien meer dan 15% van de totale belastinginkomsten uit importtarieven komt. Indien dit verlies niet wordt gecompenseerd door andere maatregelen dan is de ruimte voor discretionair fiscaal beleid erg beperkt. Het is ook erg waarschijnlijk dat de binnenlandse productie zal worden geraakt vanwege de bestaande tariefsbescherming die bepaalde industriën genieten. De industrie sector, waaronder in het bijzonder bier, rum etc., zullen worden geraakt. Ten tweede zal er ook het verlies zijn van preferentiële handelsovereenkomsten, in het bijzonder voor bananen en rijst dat tegelijkertijd zal optreden met gevolgen voor de export verdiensten en werkgelegenheid. Suriname heeft problemen in het konkureren met de belangrijkste bananen producerende landen vanwege de lagere productiviteit en arbeidskosten. Dit geldt ook voor de rijstmarkt vanwege de zware subsidies aan producenten in de VS en EU. Ten derde zullen de verlaging van tarieven als onderdeel van het reciproke karakter van de EPA betekenen dat er een grote kans bestaat op toenemende konkurrentie van EU producten op de lacale markt voor de binnenlandse producenten. Ook kunnen importen die nu uit derde landen (Caricom, VS) komen straks door de EU worden geleverd. Deze nieuwe konkurrentie uit de EU zal zeer waarschijnlijk de industrie sector raken en het is waarschijnlijk dat een aantal producenten het niet zullen overleven. Behalve als deze binnenlandse producenten zich kunnen aanpassen en andere producten voortbrengen waarin ze wel kunnen konkureren of indien de onderhandelaars een lange transitieperiode voor tariefsreductie kunnen overeenkomen. Dit zal resulteren in een verlies van marktaandeel en daaraan gekoppelde effecten op werkgelegenheid en winstgevendheid. Er is ook onvoldoende capaciteit om effectief deel te nemen aan handelsonderhandelingen vanwege een gebrek aan kennis over handelsonderwerpen en vaardigheid in het maken van handelsgerelateerde analyses die de basis kunnen vormen voor de ontwikkeling van een handelsonderhandelingspositie. Pogingen om een consultatie mechanisme te ontwikkelen waarin de private sector, vakbonden en civil society deelnemen om posities in te nemen over handelsonderwerpen bleken vooralsnog niet suksesvol. Deze zaken zijn een belangrijke bron van zorg, en donor instellingen inclusief de PMU (opdrachtgever van dit Metra project), het Commonwealth Secretariaat, UNIDO en anderen leveren allen een bijdrage aan verbetering op dit gebied. Er is echter nog een lange weg te gaan. Het falen op dit gebied zal er in resulteren dat Suriname’s handelspositie niet zal doorklinken in de handelsonderhandelingen onder EPA welke de CRNM zal ondernemen en in andere handelsonderhandelingen. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

39

5.5

Kansen

Er zijn ook diverse kansen die Suriname voordeel zullen opleveren, in het bijzonder die gerelateerd zijn aan de ontwikkeling van nieuwe producten voor export en te ontwikkelen sectoren. Niche toerisme, in het bijzonder op het gebied van eco-toerisme is een sector waar Suriname duidelijk in kan investeren. Aangezien er weinig potentieel is voor het meer traditionele toerisme, vanwege het ontbreken van stranden en blauw water, zal het bestaan van het oorspronkelijk regenwoud en het natuurlijk milieu verder ontwikkeld moeten worden. Dit zal specifieke strategiën vereisen die de geconstateerde zwakten, zoals de visa problematiek, het zwak ontwikkeld toerisme infrastructuur, de vereiste toerisme vaardigheden en marketing moeten aanpakken. Er zijn ook potentiële export producten die nader onderzocht dienen te worden, in het bijzonder vanwege de heffings-vrije toegang tot de EU. Deze zijn in detail aangegeven in Hoofdstuk 9 en houden verband met de kansen om de exporten te verhogen in de volgende sectoren: Landbouw (exotische bloemen, potplanten, organische groenten, organisch fruit en aquacultuur garnalen) en Agro industriën (tropische fruitsappen, rum, BBQ saucen en parket vloeren), industrie (soeveniers, goudverwerking) en Ecotoerisme, en Telecom/Call diensten. Additionele ontwikkeling van deze sectoren heeft het potentiëel om de transitiekosten van handelsliberalisatie onder een EPA en andere op handen zijnde handelsovereenkomsten te verlagen. Het is eveneens mogelijk dat deze sectoren hun exporten naar regionale handels partners in Caricom kunnen vergroten. Als onderdeel van dit proces van voordeel trekken uit potentiële kansen is het noodzakelijk om meer buitenlandse investeringen in deze sectoren aan te trekken en dit kan het beste worden gedaan door het adresseren van de problemen die zijn aangegeven in Sectie 5.3 – Zwakten met betrekking tot investeerdersbescherming. De verlaging van tarieven onder een EPA zal resulteren in goedkopere inputs voor binnenlandse producenten met gevolg een verlaging van de productiekosten die hen beter doet konkureren. De mate waarin dit zal plaatsvinden is onduidelijk aangezien de meeste producenten hun inputs (zowel grondstoffen als kapitaalgoederen) al heffings-vrij binnenbrengen. Het alternatief is dat EPA bedrijven aanmoedigt om goedkoper eindprodukten te importeren in plaats van zich met de binnenlandse productie bezig te houden. De produktie zal hier onder leiden. Anderzijds zullen de consumenten hun voordeel trekken uit goedkopere producten die worden geimporteerd uit de EU.

5.6

Benodigde Acties en Tijdschema

Teneinde voordeel te trekken uit de export kansen die een EPA en een CARICOM bieden, dienen producenten meer markt onderzoek in zowel de Europese als de Caribbean markten te doen. Zoals hierboven aangegeven heeft dit rapport producten geidentificeerd waarin Surinaamse bedrijven een competitief voordeel hebben, maar de producenten moeten zich bewust zijn van de standaarden en regels waar exporteurs mee te maken krijgen op deze markten. Dit type informatie is eenvoudig verkrijgbaar en locale bedrijfsleven organisaties in Suriname zouden over deze informatie kunnen beschikken, aangezien deze vrij beschikbaar is via CARICOM gerelateerde organisaties. Additioneel moet er kontact worden gemaakt met importeurs in de regio voor toegang tot distributie netwerken. Locale producenten moeten ook in staat zijn om te reageren op veranderingen op de binnenlandse markt door toegenomen concurrentie van zowel Europese als Caribbean producenten. Zoals aangegeven kan dit betekenen toegang tot goedkopere inputs, maar het Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

40

kan ook resulteren in minder efficiente productie ten opzichte van importen en een noodzaak om over te schakelen op de productie van andere producten. Producenten moeten zichzelf van deze trends bewust maken teneinde adequaat te reageren en hun business model aan te passen aan toegenomen competitie. Het is waarschijnlijk dat externe ondersteuning van donoren en/of buitenlandse investeerders noodzakelijk zal zijn voor de verdere ontwikkeling van de eco-toerisme industrie. Dit zou mogelijk via een EPA kunnen, terwijl de overheid stappen kan ondernemen om het investeringsklimaat aantrekkelijker te maken. Er is nog maar weinig tijd voor de inwerkingtreding van de EPA en er zijn reeds tariefsreducties ingezet, als onderdeel van de WTO onderhandelingen en het CARICOM regionaal integratie proces. Het is derhalve van belang dat acties om voordeel te trekken uit deze kansen en de bedreigen te kunnen weerstaan onmiddellijk worden ondernomen, zodat we pro-actief in plaats van reactief omgaan met de veranderingen die er ontegenzeggelijk zullen komen.


41

HOOFDSTUK 6 6.1

FISCALE IMPACTS

Waarom zullen er Fiscale Impacts zijn?

Een van de hoofdkenmerken van de voorgestelde CARIFORUM-EU Economic Partnership Agreement is dat de handelspreferenties zullen zijn gebaseerd op het reciprociteitsbeginsel. Gedurende de afgelopen 30 jaren heeft de EU enkele producten uit Suriname en andere ACP landen heffings-vrije toegang tot hun markt gegeven, maar anderzijds de ACP landen vrij zijn geweest om heffingen op de EU importen te innen. In recentere jaren hebben bepaalde regionale groepen van ACP landen (en CARICOM is een goed voorbeeld) een gecoördineerde structuur ontwikkeld welke een gezamenlijke invoerheffingsstructuur hanteert, met een gezamenlijke CET ongeacht of de goederen van EU of andere origine zijn. Onder de regionale EPAs, waaronder ook de EPA die wordt onderhandeld tussen CARIFORUM en de EU, moeten de invoerrechten op EU goederen worden afgeschaft konform het reciprociteits criterium. Dat hoeft niet in een keer aangezien er een overgangsperiode van ca. 12 jaren vanaf 2008 is voorzien. Ook kunnen er enkele excepties worden toegestaan voor producten die erg sensitief zijn voor heffings-vrije Europese konkurrentie. Het basisprincipe blijft echter die van ontmanteling van de invoerheffingen op EU importen. Voor de meeste ACP landen zijn de heffingen op importen een nationaal belangrijke bron van inkomsten, hetgeen ook voor Suriname geldt.

6.2

Het Relatieve Belang van Importheffingen

Suriname’s belasting structuur (inkomsten per belastingtype) is samengevat in Tabel 6.1 hieronder. De vijf belangrijkste typen inkomsten-genererende mechanismen zijn: individuele inkomstenbelasting, bedrijven winstbelasting, accijns belasting (op tabak, alcohol, benzine, etc), omzetbelasting en heffing op importen.

Tabel 6.1: Suriname’s Belastingsstructuur 2003 Inkomsten Type Inkomenstenbelasting Vennootschapsbelasting Accijnzen (op dranken, tabak, benzine) vermakelijkheidsbelasting Omzetbelasting Importheffingen Andere rechten op import (Statistiekrecht 15.3, Consentrecht 18.7) Anderen Totaal

+

loterij

SRD Miljoen 171.6 123.9 + 118.1

% Age 23.2 16.8 16.0

154.8 118.7 34.0

21.0 16.1 4.6

17.0 738.1

2.3 100

Bron: Ministerie van Financien

Invoerrechten bedragen momenteel ca. 16% van de totale belastingen, of ca. 20% indien de additionele rechten op importen worden bijgeteld (statistiekrecht en consentrecht). Het Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

42

statistiekrecht bedraagt 1.5% van de heffingswaarde en het consentrecht 0.5%. Deze heffingen zijn van toepassing op alle geimporteerde goederen, zelfs die zijn vrijgesteld van invoerrechten. Met in totaal 2% zijn deze naar internationale maatstaven aan de hoge kant en de CARICOM heeft gevraagd deze te herzien. Vanwege de adoptie van de CARICOM CET en van de grotendeels heffingsvrije handel binnen de CARICOM zijn de gemiddelde heffingspercentages op importen gemiddeld in de recente jaren behoorlijk gedaald (Tabel 6.2). De daling is ook zichtbaar op het totaal van EU importen. Anderzijds wordt het gemiddelde heffingspercentage niet alleen bepaald door de tarieven maar ook door het volume van de verschillende importcategorieën. Zo zijn de goederen voor investeringsdoelen of grondstoffen voor verwerking beiden in categoriën die in principe heffings-vrij zijn. Zo ook de importen in het kader van ontwikkelingssamenwerkings projecten (w.o. computers).

Tabel 6.2: De Heffingsniveaus zijn Dalende

Gemiddelde invoerheffing op Alle EU importen in Suriname Gemiddelde voor Alle importen in Suriname

2001

2002

2003

2004

10.1%

9.1%

7.3%

6.5%

9.1%

9.2%

6.0%

n/a

Bron: ASYCUDA data (Douane)

De algemene trend in gemiddelde importtarieven is neerwaarts maar met sterk toegenomen import volumes. Het gecombineerd effect hiervan is dat de invoerrechten (inclusief daaraan gekoppelde heffingen) op hetzelfde niveau blijven, voor wat betreft hun bijdrage aan de belastinginkomsten van het land. Het gemiddelde is naar verwachting rond de 6% van het BBP. Het relatief belang van de belangrijkste bronnen van inkomsten zijn hieronder aangegeven in Tabel 6.3.

Tabel 6.3: Bijdragen van verschillende Belastingen aan BBP % van BBP

2000

2001

2002

2003

Inkomsten Belasting

4.6

3.7

5.2

6.5

VennootschapsBelasting

4.9

9.3

5.0

4.7

Import heffingen + Fees

5.9

7.0

6.1

5.8

OmzetBelasting

3.5

4.5

3.7

5.9

4.2

8.9

4.4

4.9

23.1

33.4

24.4

27.8

Accijnzen + Belastingen

Alle

Andere

TOTAAL BELASTINGEN Brons: Ministerie van Financien, IMF

Voor een gedetailleerde analyse van de EU- en andere importen in Suriname heeft het Metra team dankbaar medewerking verkregen van de IT afdeling van de Douane verkregen. Deze heeft een aantal speciale analyses gemaakt, die redelijk consistent zijn de corresponderende data geproduceerd door de veel verder ontwikkelde statistische dienst Eurostat. De uitzonderingen zijn elders in dit Hoofdstuk aangegeven. In andere ACP landen waar Metra Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

43

vergelijkbare EPA impact studies heeft gedaan was de realiteit dat de 2 bronnen van data (Eurostat en de national versie van ASYCUDA) behoorlijk ver uiteen lagen. Dit geeft aan dat het ASYCUDA administratie en rapportage systeem voor importen redelijk goed werkt in Suriname.

6.3

EU en Andere landen als Heffingsgeneratoren

Volgens ASYCUDA data gedurende de periode 2000-2004 brachten goederen geimporteerd uit de EU 21-30% van alle invoerrechten op. Dit aandeel vertoont een gestadige daling tussen 2000 en 2003 (van 30% naar 21%).

Tabel 6.4: Trends in Invoerrechten ontvangsten 2000 $US miljoen US$ miljoen ontvangen op 12.80 EU goederen (invoerrechten) US$ miljoen ontvangen op 42.2 alle goederen (invoerrechten) EU Percentage 30%

2001 $US miljoen 12.16 41.5 29%

2002 US$ miljoen 13.13

2003 US$ miljoen 10.51

46.2 28%

42.2

2004 US$ miljoen 11.50 53.5

25%

21%

Bron: ASYCUDA/Douane

Met betrekking tot de heffingen naar land van oorsprong is de beste benadering dat de EU momenteel zorgdraagt voor ca. 22%, de VSA voor meer dan 40%, en de overige ZuidAmericaanse landen (BrazilIe, Midden America, Venezuela en Argentinie etc.) voor nog eens 22%.

Tabel 6.5: Invoerrechten naar land van Origine

EU De Americas

Nederland Andere EU VSA BrazilIe Andere – FTAA

CARICOM Rest van de Wereld TOTAAL

E.g. Japan

$ miljoen 2004 10.0 1.5 21.3 5.9 5.7 In principe 0

%age EU

21.5

US 39.8 Brazilïe 11.0 Andere 10.7 0

Ca. 9

17

53.5

100

Bron: ASYCUDA/Douane

Dit geeft aan dat Suriname zeker een negatief fiscaal effect zal overhouden van een EPA met de EU. Uit de tabel blijkt dat er ca. US$ 12.5 miljoen aan invoerechten gederfd zal worden welke zal moeten worden gecompenseerd door andere belastingsmechanismen. Deze impact is echter aanzienlijk lager dan die van een FTAA Overeenkomst.


44

6.4

Import Heffingsniveau

Heffingen worden betaald op de Haven, de Luchthaven en de grensposten aan de Douane, die vallen onder de Inspectie der Invoerrechten en Accijnzen van het Ministerie van Financiën. Het niveau van heffing gaat van nul naar 50%, maar de meeste liggen in de orde van 5-15%. Sinds de laatste fase van bijstelling van de CET zijn de toegepaste heffingspercentages gelijk voor de hele CARICOM. De complete tarieven lijst is een enorme database, in electronische termen ca. 20 MB. Het is niet practisch maar ook niet nodig om haar in zijn geheel te analyseren. Hieronder worden enkele algemene voorbeelden van goederen van EU-origine met hun verschillende heffings niveaus, hetgeen een idee geeft van het denken bij de samenstelling van de CET.

Tabel 6.6: Aktuele Heffingsniveaus van enkele Belangrijke Europese Importen Heffings niveau (%

Voorbeelden van EU importen op dit niveau

van cif waarde)

50%

Alcoholhoudende dranken ( whisky, gin, brandy, vodka, etc)

45%

Auto’s (waarde over US$ 25000)

40%

Meslin (NB niet tarwe) blom, soya olie

35%

Auto’s (waarde onder US$ 25000)

30%

------ (weinig producten op dit niveau)

25%

Voertuig onderdelen

20%

Softdrinks (met suiker)

15%

Huisdieren voiding

10%

Melk en vet, suiker, bepaalde vrachtvoertuigen

5%

De meeste basis voedselproducten en industriële halffabrikaten, machines, meeste vrachtvoertuigen, electrisch schakelmateriaal, telefoon apparaten

Zero

Bepaalde medicamenten, grondstoffen, goederen vrijgesteld van heffing.

Bron: HI / CET

NB: alle goederen over de 15% zijn speciale producten (voornamelijk in de “luxe” categorie). De belangrijkste geimporteerde items uit de EU en de importwaarden voor 2004 zijn aangegeven in Tabel 6.7.


45

Tabel 6.7: Belangrijke EU importgoederen en hun Heffing (2004) Belangrijkste Importen uit de EU (waarde over US$1 M)

Waarden US$

Heffing %

Vrachtvoertuigen

7,100,000

10

Blom (harde tarwe)

5,600,000

5

Telecommunicatie equipment

5,500,000

0

Soya olie (ruwe)

5,400,000

40

Electriciteits generatoren

3,800,000

5

Vitamines en vergelijkbare producten

3,000,000

5

Suiker (in poeder vorm, niet ruw)

2,800,000

10

Kaas

2,300,000

5

Melk poeder (onder 1.5% vet)

2,200,000

10

Bulldozers en onderdelen

1,700,000

5

Auto’s

1,500,000

35-45

TV & radio equipment

1,500,000

5 or 20

Bier

1,300,000

50

Whisky, brandy, vodka, gin, etc

1,200,000

50

Vele van deze zijn technische producten w.o. de mechanische industriën (v.b. machines, metaalproducten, motorvoertuigen) en de electrische en electronische industriën (v.b. telecommunicatie equipment). De lijst omvat ook vele basis voedingsmiddelen en alcoholische dranken.


46

6.4

Gedetaileerde Analyse van EU Importen en Betaalde Heffingen

Tabel 6.8: SURINAME’S IMPORTEN EN IMPORT HEFFINGEN UIT DE EU PER LAND 2000-2004 (USD *1000) cif waarden

TOTAAL PER LAND

invoer heffingen

2000

2001

2002

2003

2004

2000

2001

2002

2003

2004

5218 24 4292 3147 226 366 60 1835

4258 126 5775 4101 762 786 82 3735 38 391 1277

2724 111 5763 4708 380 1242 58 2870 59 775 1527

5036 47 3774 3658 346 2590 151 4152 37 420 1651

1216.8 4.9 303.7 347.2 40.4 60.2 0 320.5 nd 2.7 144.5

497.7 26.9 163.5 360.3 50.4 136 0.7 213.6 7 9.8 149.1

495.1 7.5 153.5 330.6 14.3 129.5 0 126.8 5.6 4.3 136.8

78 5246

143 2156

137 5997

0.6 4.5

619.5 7.8 224.2 304.2 40.3 26.5 0 327.9 3.2 20 160.4 0.05 0.2 1.4

716.6 35 199.5 502.6 69.5 100.4 0 339 4.9 0.5 179.9

80 88

3224 49 5093 3354 313 315 28 2415 63 400 1037 4 4 44

21.3 0.5

27.9 15.7

25.9 5.4

Oude EU 15 excl NL

16,262

16,343

26,655

22,516

27,996

2,446

1,735.65

2,169.7

1,658.6

1,435.3

NL Nederland

93,981

102,826

117,192

121,356

147,429

10,348

10,409

10,921

8,797

10,006

Oude EU 15 ($K)

110243

119169

143847

143872

175425

12793.8

12144.75

13090.7

10455.6

11441.3

30 1

73 12

6.4 0.04

13.7 0.6

1.1 5.2

25

GB Great Britain AT Austria BE Belgium DE Germany DK Denmark ES Spain FI Finland FR France GR Greece IE Ireland IT Italy LU Luxembourg PT Portugal SE Sweden

SI Slovenia HU Hungary SK Slovakia

nd 13 913

nd


21 61

166

nd 47

cif waarden

TOTAAL PER LAND 3 Baltic Staten CY Cyprus CZ Czech Rep. MT Malta PL Poland

nd

Nieuwe EU van 25 ($K)

110687

2000

2001

412 27 5

invoer heffingen 2003

2004

2000

2001

662 12 4 32

2002 9 158 60 nd 41

329 71 105 95

264 51 19 173

3.3 6.4 0.5

119910

144200

144554

176098

12804

Gemiddeld Heffings %age Bron: Douane, ASYCUDA data


nd

11.56775

2003

2004

4.9 0.4 0 2.7

2002 0.5 2.7 10.9 nd 9.1

18.9 9.1 15.8 6.9

2 6.1 4.2 17.9

12159.19

13128.2

10512.6

11496.5

10.14026 9.104161

48

7.272438 6.528467

Observaties 1.

De importen uit de EU is gestegen in US dollar termen met bijkans 30% van 2000-2002, en wederom met 22% van 2002-2004.

2.

Nederland wordt hier aangegeven als leverancier van meer dan 80% van alle EU importen naar waarde gemeten. Dit verschilt van het plaatje gegeven door de Eurostat data die meet dat naar waarde slechts 60% van de exporten die Europa verlaten van Nederlandse origine is. Het laatste cijfer geeft waarschijnlijk een korrekter beeld voor wat de landen van origine zijn. Aangezien de grote meerderheid van verschepingen in feite Europa verlaten vanuit Schiphol of Rotterdam is het eenvoudig verklaarbaar hoe dit soort mis-classificaties aan de Surinaamse zijde kunnen plaatsvinden. Zeker waar er geen financiële effecten voortvloeien uit het feit of een zending wordt genoteerd als bv. Duits of Nederlands. We illustreren dit met comparatieve data voor 2002: - Eurostat heeft: Nederland 61%, Belgie 8%, Duitsland 10%, Engeland 9%, Frankrijk 3%, Anderen 9% - Suriname heeft: Nederland 81%, Belgie 4%, Duitsland 3%, Engeland 3%, Frankrijk 2.5%, Anderen 6.5% (ASYCUDA)

3.

Het gemiddelde heffingspercentage op goederen van EU origine vertoont een daling over de 5-jaar periode 2000-2004. Het is afgenomen met gemiddeld 11.5% in 2000 naar 6.5% in 2004. (Zie ook Tabel 6.2).

4.

Hoewel Suriname bijkans 60% meer uit de EU importeerde (in US$ waarde) in 2004 vergeleken met 2000 nam de importheffing op deze goederen zelfs af met 10%.

6.5

Raming van de Heffingsverliezen onder EPA

Box 6.1:

Wat zal Suriname vermoedelijk verliezen, wanneer?



De heffingen wordt zeer waarschijnlijk afgebouwd volgens een tijdschema voor het gehele CARIFORUM.



Indien uiteindelijk wordt overeengekomen dat de tarieven worden gereduceerd naar nul in drie fasen … in 2010, 2014, 2018, zou Suriname op basis van huidige trends en in geldeenheden van vandaag, aan heffingen op EU goederen derven: US$ 4M per jaar van 2010-2013 US$ 8M per jaar van 2014-2017 US$ 12M per jaar vanaf 2018 en verder.



Over dezelfde tijdsperiode vergeleken zou een FTAA tot gevolg hebben dat Suriname aan heffingen op Noord/Zuid Amerikaanse goederen bedragen zou derven in de orde van 2 tot 3 keer deze …..… hetgeen zou kunnen oplopen tot ca. US$ 40 M per jaar in totaal.

Het is onmogelijk om een preciese raming van de invoerrechten welke Suriname onder een EPA met de EU zal derven in de tijd te maken, omdat het tijdschema van heffings ontmanteling nog moet worden onderhandeld (door CRNM namens alle CARIFORUM landen). Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

49

Box 6.1 geeft een realistisch scenario weer, het is echter slechts één van de mogelijke scenario’s. Opgemerkt dient te worden dat een dergelijk scenario waarschijnlijk ook geldt voor de rest van de Cariforum regio. Aangezien de meeste lidlanden vergelijkbare producten importeren uit de EU en slechts beperkte exporten naar de EU hebben, is het waarschijnlijk dat alle landen verliezen zullen leiden. Dat is ook de reden dat de CRNM onderhandeld namens alle CARIFORUM landen, aangezien de vraagstukken en de zorgpunten behoorlijk overeen komen.

6.6 Oplossingen voor het Compenseren van Inkomstenderving Het is duidelijk dat een inkomstenverlies ten bedrage van ca. US$ 12 miljoen per jaar op langere termijn elders in het belasting systeem moet worden gecompenseerd. Daarbij zijn drie factoren van belang t.w.: 

een oplossing zou in staat moeten zijn te beantwoorden aan belastinginkomsten veranderingen van zowel de FTAA als de EPA (en de eerste is potentieel groter)



een oplossing zou in staat moeten zijn om automatisch te compenseren voor heffings reducties. Derhalve zal een oplossing die een andere waarde-gerelateerde belasting tegelijkertijd verhoogd als de heffingen worden verlaagd waarschijnlijk de beste zijn.



Een oplossing moet niet langer discrimineren tussen locaal-geproduceerde goederen en EU importen.

Het is mogelijk dat over de periode 2008-2020 die wordt beschouwd voor graduele implementatie van heffingsreducties op EU goederen, de economische groei die wordt gecreerd door de EPA of andere mechanisme automatisch voldoende groei in belastinginkomsten genereert om de heffingsverliezen te compenseren. Aangezien daar zeker niet op kan worden gerekend moeten er veranderingen in de belastingstructuur worden doorgevoerd. Deze veranderingen kunnen geleidelijk aan worden ingevoerd over de periode 2008-2020 om dalende heffingsinkomsten te kompenseren. De opties zijn aangegeven in Box 6.2. Het Ministerie van Financiën zal uiteindelijk beslissen wat er moet worden gedaan. Box 6.2: Opties… in fasen van 2008 - 2018/2020: 

Verhoging inkomstenbelasting ?



Verhoging vennootschapsbelasting ?



Verhoging Overige belastingen (mijnbouw operaties, voertuigbelasting, andere...)?



Verhoging Accijns belastingen (alcohol, tabak, gasoline) ?



Een combinatie van deze

OF 

Verhoging van de bestaande Omzetbelasting (OB)



Vervanging van bestaande OB door introductie van een VAT systeem (BTW in de EU, ook in CARICOM landen)


50

Bij het compenseren voor de gereduceerde inkomsten uit invoerrechten op EU producten dient gekozen te worden voor een oplossing die inspeelt op zulke toekomstige veranderingen. Aanpassing van de OB zou aan dat doel kunnen beantwoorden aangezien ze net als bij de invoerrechten wordt toegepast op de waarde van de goederen. Het grote verschil is wel dat ze wordt toegepast op alle goederen, zowel die van EU-, VSA-, CARICOM- of welke andere buitenlandse origine dan ook, zelfs op die van Surinaamse origine. (a)

een relatief eenvoudig alternatief zou kunnen zijn het verhogen van de OB, waarvan het huidige niveau 10% op goederen bedraagt. In de uitvoering zal het Ministerie van Financiën het vereiste verhoogde percentage vaststellen, maar onze eigen schatting geeft aan dat de OB zou moeten worden verhoogd met 2-3%. Indien we ook zouden moeten compenseren voor heffingsverliezen in een FTAA scenario zou dat een substantieel hogere stijging vergen.

(b)

een theoretisch betere oplossing voor de lange termijn zou kunnen zijn de introduktie van een systeem van Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW), zoals die in Nederland en de EU gangbaar is. Deze vorm van belastingheffing vereist een zware administratie om het te controleren evenals moderne administratie systemen operationeel in alle bedrijven. Dit zou best wel te complex kunnen zijn voor Suriname om dat in de nabije toekomst in te voeren. Indien het OB systeem de gewenste bijstelling kan opleveren is het waarschijnlijk het meest practische antwoord.

Een andere benadering zou kunnen zijn om inkomstenbelasting te verhogen ter compensatie voor de inkomstenderving uit invoerrechten. Dit zou dan het verhogen van de belastingen op de hogere belastingschijven om de armere delen van de samenleving te ontzien. Het is voor alle duidelijkheid een kwestie voor het Ministerie van Financiën om aan te geven welk compensatie mechanisme zou kunnen worden gehanteerd. Het heeft er echter veel van dat er op zijn minst een oplossing voor gevonden kan worden.

6.7

Andere Implicaties

Er zijn verschillende andere implicaties die voortvloeien uit de heffingsreductie op EU goederen die niet alleen een economische impact hebben maar ook het niveau van heffingensinkomsten beinvloed. Deze zijn gerelateerd aan Handelskreatie (Trade creation), Handelsverschuiving (Trade diversion) en de meer ‘dynamische’ effecten van de EPA. Deze zijn echter moeilijk te kwantificeren in het geval van Suriname, vanwege het gebrek aan informatie over prijs- en vraagelasticiteiten alsmede substitutie elasticiteiten. Deze en andere implicaties zijn besproken in deze sectie en in Box 6.3. Handelskreatie is het resultaat van het vervangen van lokale Surinaamse productie tegen hoge binnenlandse kosten door het importeren van vergelijkbare producten tegen lagere kosten uit de EU. Dit zou voordelig moeten zijn aangezien de prijzen van producten dalen en productie zich verplaatst naar de laagste kosten producent en hiermede de producenten in Suriname in staat stelt om te produceren konform hun comparatief voordeel. Handels diversifikatie is wanneer Suriname producten uit de EU importeert terwijl er goedkopere producenten zijn in andere landen die geen heffings-vrije toegang hebben. Zo zijn er vermoedelijk exporteurs uit Azië efficiëntere producenten dan die in de EU maar geen heffings-vrije toegang hebben hetgeen de markt voor importen verstoort. Om die reden geeft heffings-vrije toegang aan EU producenten een oneerlijk voordeel boven Asiatische Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

51

producenten hetgeen een negatief effect heeft. Anderzijds, aangezien er vrij weinig CARICOM producenten op wereldschaal tot de laagste kosten aanbieders van een product behoort, betekende Suriname’s lidmaatschap van de CARICOM common market een aanzienlijke handelsverschuiving. Dit impliceert dat een EPA het algemeen niveau van handelsverschuiving voor Suriname kan reduceren.

Box 6.3:

Andere Implicaties van Heffingsreducties op EU Goederen

Grotere Competitie voor Locale Producten: 

Reducties in invoerheffingen voor sensitieve producten zoals bier, meubels etc. zal er in resulteren dat meer Europese merken zullen worden geimporteerd aangezien deze de locale merken zullen vervangen aangezien deze goedkoper worden.

Consumptie patronen kunnen veranderen aangezien consumenten producten substitueren voor vergelijkbare goedkopere producten uit de EU, vb. verkoop van locale rum zal vermoedelijk worden beinvloed door geïmporteerde goedkopere EU whisky. Handelsverschuiving: 



Heffings-vrij importen uit de EU zou importen uit derde landen die in de praktijk goedkopere leveranciers zijn, maar invoerrechten moeten betalen, vervangen door Europese. Dit is verwachtbaar voor industriegoederen uit Azië, waarvan de importen zullen dalen, terwijl die uit de EU zullen stijgen.

Handelskreatie: 

Het is niet waarschijnlijk dat er een toename aan importen van grondstoffen uit de EU zal plaatsvinden omdat deze reeds heffings-vrij worden geimporteerd in Suriname.

De substitutie van hoge kosten Surinaamse producten door lagere kosten EU producten, met name industrieproducten met economische schaalvoordelen uit de EU, zullen resulteren in handelskreatie. Andere Heffingen: 



Als de EU heffing is verwijderd is er nog steeds het Statistiekrecht en het Consentrecht die op uit de EU geimporteerde goederen rust. Dit heeft nog steeds een verstorend effect op de handel en zal derhalve moeten worden gereduceerd.

Sociale Effecten: 

Indien middels verhoging van de OB of de introductie van een VAT de belastingen worden verhoogd om de daling in heffingsinkomsten te kompenseren zal deze een regressief effekt op de inkomensverdeling hebben. Dit betekent dat de armen er in vergelijking met de rijker er relatief slechter van worden.



Een daling in inkomsten zal indien er geen alternatieve bronnen worden gevonden moeten resulteren in een daling in de overheidsbesteding. Dit zal waarschijnlijk een groter effect hebben op de armen indien er wordt bezuinigd op bestedingen aan gezondheidszorg, educatie en sociale steun.



Anderzijds zal een heffingsverlaging de prijs van geimporteerde producten verlagen hetgeen in het voordeel is van de armen, met name waar tariefsbescherming de locale producenten in staat stelde om de prijzen kunstmatig hoog te houden.

Milieu Effecten: Een toename aan geimporteerd bier uit de EU zal de brouwerij van het locale Parbo Bier dwingen naar kostenverlagende maatregelen uit te kijken. Een daarvan is de vervanging van retourneerbare flessen door blikjes, die wel goedkoper zijn maar voor meer milieuschade zorgen. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

52

Traditionele handelstheorie stelt dat indien de handelskreatie effecten groter zijn dan de handelsverschuiving effecten dan zal er een voordelig effect zijn van de handelsovereenkomst. Er zijn ook meer dynamische effecten van de efficiëntie aspecten van toegenomen konkurrentie welke binnenlandse producenten zou aanmoedigen om meer konkurerend te worden en kosten te verlagen. Indien dat het geval is dan is de impact van een EPA vermoedelijk meer positief, in het bijzonder als het er toe leidt dat de binnenlandse producenten in staat zijn om te expanderen zowel binnenlands als internationaal. Dit zal dan in later stadium de belasting inkomsten voor de overheid verhogen en daarmee een stuk van het heffingsverlies goedmaken. De fiscale problemen vanwege heffingsreducties worden echter geacht verder te verergeren indien het afgebroken FTAA proces weer wordt opgepakt. De Wereld Bank (2005) schat dat voor Suriname dit substantiëel is en rond de 10.5 procent van de huidige tariefsinkomsten zal liggen, welke rond de 2.5 procent van het huidige BBP zal liggen.


53

HOOFDSTUK 7

IMPACT ANALYSE - SOCIAAL EN ARMOEDE, MILIEU & GENDER

Bij de introduktie van een EPA kan men niet verwachten dat deze een neutraal effect op de economie zal hebben. Niet alleen zullen er fiscale effecten zijn, maar er zullen waarschijnlijk ook sociale-, milieu- en gender effecten optreden aangezien de reciproke reductie in tariefsbarrieres haar invloed heeft op werkgelegenheid, inkomen en produktie in verschillende sectoren. Deze zullen allemaal ook een effect hebben op de mate waarin er sprake zal zijn van duurzame ontwikkeling in Suriname. Het is van belang dat er, als onderdeel van het EPA proces, maatregelen worden getroffen om de negatieve effekten te neutraliseren. De mogelijke sociale-, armoede-, milieu- en gender effekten van een EPA worden hieronder in meer detail onderzocht.

7.1

Sociale en Armoede efecten

Suriname is een van Latijns Amerika’s armste landen, hoewel de schattingen van de armoede erg onbetrouwbaar zijn vanwege gebrek aan beschikbare data. Bepaalde ramingen plaatsen de inkomensarmoedegrens op 50 procent voor 2000 (ABS, 2001 en Neri, M.& Menke, J. 1999). Er is sprake van een hoge mate van ongelijkheid in Suriname met een Gini Coefficient van 0.44 in 1999/2000, een significante stijging ten opzichte van 0.24 in 1968/1969 (ABS, 2001). Er schijnt geen gender differentiatie tussen de armen te bestaan. De armoede is eerder geconcentreerd bij de jongeren onder de 15 jaar en de ouderen van boven de 60 jaar waarbij de ongeschoolden de grootste kans hebben om in de klasse van de armen terecht te komen. De groep onder de armoedegrens nam tussen 1993 en 2000 toe en begon daarna te dalen, een trend die de economische situatie van het land weergeeft, toen de groei weer toenam en de inflatie daalde. Tabel 7.1: Suriname: Sociale Indicatoren Sociale Indicatoren

Suriname

Latijns America & Caribbean Gemiddelde

67

78

6,590

7,228

Levensverwachting bij geboorte (jaren) (2002)

71

71

Kindersterfte (per 1,000 levend geboren) (2002)

40

27

Toegang tot veilig drinkwater (2000) (procent van de populatie)

82

86

de

6

11

Secundaire school netto inschrijvingen (procent van de populatie (2002)

63

64

Rangschikking op UNDP Human Development Index van de 177 landen (2004) BBP per capita in PPP, US dollars (2002)

Volwassen populatie)

alfabetisme

(2002)

(procent

van

Bron: (IMF, 2005)


54

Suriname staat op de 84e plaats van de 175 landen op de Human Development Index (UNDP, 2005). Dit is een forse verslechtering vergeleken met de 67e plaats in 2004. De meeste sociale indicatoren zijn rond de regionale gemiddelden, met iets betere educatie en alfabetisatie cijfers en enkele iets slechtere gezondheids indicatoren (e.g. kindersterfte). Voor wat het bereiken van de Millennium Development Goals (MDGs) betreft is het onwaarschijnlijk dat Suriname de target van halvering van de armoede per 2015 of targets voor moedergezondheid zal bereiken. Voor wat de overige doelen zoals educatie, het milieu en kindersterfte is ze goed op spoor, terwijl de targets voor gender gelijkheid (IMF, 2005) reeds zijn bereikt. Er zijn weinig werkgelegenheidskansen buiten de mijnbouw en de publieke sector, waardoor werkgelegenheidskreatie een belangrijke factor in het vermindering van de armoede zal zijn. Het is verwachtbaar dat de implementatie van een EPA een expansie van arbeidsplaatsen in bepaalde sectoren en een reductie in andere zal betekenen. De analyse van sensitieve gebieden in Hoofdstuk 8 geeft aan dat in de industrie arbeidsplaatsen verloren zullen gaan, vanwege het niet-konkurende karakter van vele lokaal geproduceerde producten. Anderzijds zullen bepaalde industriën waarschijnlijk groeien (vb. toerisme) indien ze voldoende steun krijgen om te ontwikkelen. Het netto effect is nog niet bekend en zal afhangen van de mate waarin een langere transitie periode is toegestaan voor bepaalde van deze sectoren. Los hiervan zal er ongetwijfeld een aanpassingsperiode zijn hetgeen betekent dat er op de korte tot middenlange termijn de werkgelegenheid geneigd zal zijn te stijgen, terwijl sommige sectoren inkrimpen en andere expanderen. Dit zal waarschijnlijk de armoede en de ongelijkheid doen toenemen behalve als er alternatieve vormen van werkgelegenheid is gegenereerd. Aan de positieve zijde zal een reductie in tarieven resulteren in een daling in prijzen voor een varieteit aan consumptiegoederen, hetgeen de koopkracht van arme mensen zal verbeteren. Anderzijds zal er een reductie in tariefinkomsten door een EPA zijn die tot fiscale tekorten zal leiden behalve als er andere inkomstenbronnen worden gevonden. Dit kan dan leiden tot verlaagde overheidsuitgaven aan de sociale sectoren en pro-armen bestedingen in gebieden zoals educatie en gezondheid. Dit maakt het des te belangrijker dat er alternatieve inkomsten bronnen komen om ervan verzekerd te zijn dat genoemde verlaagde overheidsuitgaven zich niet zullen voordoen. Sociale effekten zullen zich waarschijnlijk ook voordoen op gebieden zoals de uitbreiding van het toerisme die de kultuur van de mensen die leven in afgelegen gebieden zou kunnen verminken wanneer zij in frekwent kontact met buitenlandse bezoekers komen. Daarenboven kan toegenomen toerisme leiden tot een verhoogd niveau van prostitutie en een hogere HIV/AIDS infectie.

7.2

Milieu Effecten

Milieudruk in de Caribbean komt voort uit economische activiteiten zoals landbouw, bosbouw, visserij, mijnbouw en toerisme. Deze activiteiten hebben de potentie om tot bodemerosie en een verlies aan biodiversiteit te leiden. Andere milieu schade kan leiden tot vervuiling van zoetwater en kust eco-systemen, ontbossing en een reductie van de visvoorraden (PWC & Solagral, 2004). In Suriname komen de belangrijkste milieueffecten uit de productie van bauxiet en vervuiling door mineral extracties. De belangrijkste milieu problemen betreffen uitgemijnde gronden en toxische “red-mud lakes”, in opslagplaatsen waar de residuen van de verwerking van bauxiet in aluinaarde zijn geplaatst. Er is ook additionele vervuiling van binnenlandse Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

55

waterwegen door kleinschalige mijnbouwactiviteiten. Aangezien bauxiet het grootste Surinaamse exportprodukt is zal deze vervuiling in de toekomst waarschijnlijk toenemen, behalve als er maatregelen worden getroffen om met de problemen om te gaan. Over-exploitatie van visvoorraden en mariene hulpbronnen is een andere zorg daar vis een belangrijk export product is. Indien de andere sectoren door het wegvallen van tarieven met toegenomen konkurrentie vanwege EU importen komen te zitten zal de druk op de visvoorraden blijven vanwege de noodzaak om inkomsten uit exporten binnen te halen. Tot op heden is de houtproductie voornamelijk voor binnenlandse consumptie in Suriname gebruikt waarbij de houtexportwaarde slechts 15% van de productie bedraagt (PWC & Solagral, 2004). Dit betekent ook dat de mate van ontbossing laag is, maar de toekomstige uitbreiding van de houtexport kan tot verhoogde ontbossing leiden. Aangezien niet alle agrarische land onder gewas staat zal een eventuele uitbreiding niet leiden tot verdere druk op het land. Momenteel is toerisme kleinschalig maar een uitbreiding van deze sector kan leiden tot andere gebruikelijke problemen die geassocieerd zijn met toerisme. Deze zijn: het verstoren van het eco-systeem en de vernietiging van mangroves en zwampen voor de bouw van hotels en druk op drinkwaterbronnen en afvalverwijdering en behandeling. De ervaring in andere Caraïbische landen heeft aangetoond dat het ontbreken van land use planning en de naleving ervan toestaat dat toeristen hotels worden gebouwd op fragiele eco-systemen. Dit geldt ook voor andere humane vestigingen naarmate de economische groei toeneemt. Dit zijn allemaal zaken waar Suriname zich van bewust moet zijn indien er een expansie van de toerisme sector optreedt. Het enige bedrijf die tijdens een interview als onderdeel van deze EPA studie mogelijke milieueffekten van een EPA aangaf was de Surinaamse Brouwerij N.V. Zij gaven aan dat verscherpte konkurrentie door EU importen als gevolg van tariefsreductie om hun kosten te verlagen hun zou doen overwegen om blikjes te introduceren in plaats van flessen. Dit zou meer milieuproblemen scheppen aangezien zij momenteel retourneerbare flessen gebruiken. Dit kan een probleem worden voor Suriname. In delen van Europa zijn recycling schemas voor blikjes effectief zijn omdat er een aluminium blikjes industrie is waar de recycled blikjes kunnen worden hergebruikt. Een dergelijke faciliteit bestaat er niet in Suriname. Heineken, als verantwoordelijke milieu-bewust bedrijf met een dochteronderneming in Suriname, zou gevraagd kunnen worden om dit probleem op te lossen als het zich voordoet. Het is waarschijnlijk dat toerisme zal expanderen als onderdeel van de inkomsten verdienende sectoren met potentieel, zoals ook visserij en mogelijk bosbouw. Er is momenteel weinig kader om het milieu duurzaam te managen, met name in de landbouw, het toerisme en de bosexploitatie. Het is ook nodig om met toxische agrarische chemicalïen om te gaan, het aanpassen van weten regelgeving met betrekking tot de handel, opslag, overslag en toepassing van agro-chemische inputs en het implementeren van nieuwe regelgeving voor pesticiden. Hierbij is er ook een gebrek aan kennis van milieuvriendelijke alternatieven (WTO, 2004). Zo is er ook behoefte aan een stricte naleving van milieubeleid voor land use planning, urbane-rurale zoneringsregels, bescherming en uitbreiding van natuurgebieden, huisvuil management, afvalwaterbehandeling en luchtvervuiling (WB, 2005b).


56

7.3

Gender aspekten

Gender is een belangrijke vraagstuk aangezien handelsliberalisatie voor mannen en vrouwen verschillend kan doorwerken. Daarom is het goed om bewust te zijn van hoe deze effecten zich kunnen manifesteren en de effecten van tariefs reductie maatregelen te kennen door monitoring en evaluatie van de effecten van handelsbeleid. Veelal is er een genderbepaalde arbeidsverdeling en de expansie en contractie van werkgelegenheid vanwege tariefsreducties zal verschillende effecten hebben. Voorts domineren vrouwen vaak in de informele sector, die daarbij goederen produceren die sensitief kunnen zijn voor konkurrentie van importen en zijn ze vaak het zwaarste betrokken in de agrarische en diensten sectoren. Daarbij kan het verlies van tariefsinkomsten het vermogen van de overheid om sociale beschermingsprogramma’s en sociale diensten die vrouwen zwaarder raken te implementeren aantasten (Tran-Nguyen, A. & A. Beviglia-Zampetti, 2004). In Suriname zijn de belangrijkste exportsectoren in de extractie van natuurlijke hulpbronnen voornamelijk door mannen bemensd met name in het mijnen van bauxiet, goud, bosexploitatie en visvangst. Vrouwen zijn meer betrokken in de agrarische sectoren zoals bananenproductie. De belangrijkste gebieden met de meeste potentieel om te expanderen is het toerisme, die sterk vrouw gedomineerd is, en agro-industriele producten die zowel man als vrouw betrekt. De industriesector zal waarschijnlijk marktaandeel verliezen door de toegenomen goedkopere EU importen. Interviews met de belangrijkste betrokken bedrijven gaven aan dat het effect van verlies aan werkgelegenheid waarschijnlijk gelijkelijk zou zijn verdeeld tussen man en vrouw. Inkomstenverlies uit tariefsreductie zullen naar verwachting substantieel zijn, ca. US$ 11 miljoen. Dit kan de overheid’s fiscale problemen vergroten en tot verminderde bestedingen leiden. Het is verwachtbaar dat het de sociale bestedingen zal verminderen welke een groter effect op vrouwen dan op mannen zal hebben.

7.4

De effecten van een EPA op Duurzame ontwikkeling

De analyse hierboven geeft aan dat een EPA wel degelijk effecten zal hebben op de armoede, het milieu en mogelijk ook gender. De belangrijkste effekten op armoede zullen waarschijnlijk komen van veranderingen in werkgelegenheid in zowel de formele als de informele sectoren en mogelijke fiscale contracties die kunnen optreden als gevolg van verlies aan invoerrechten welke de overheidsbestedingen kunnen beïnvloeden. Dit zal hieraan gekoppelde gender effekten hebben afhankelijk van welke sectoren van de economie gaan uitbreiden en welke gaan samentrekken, maar het is aannemelijk vanuit de eerdere analyse dat per saldo het effect gender neutraal zal zijn. Milieu aspecten betreffen voornamelijk het opraken van de natuurlijke hulpbronnen, aangezien Suriname zwaar afhankelijk is van niet-hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen zoals bauxiet, olie en goud. Dit maakt het des te belangrijker dat deze op een duurzame manier worden gemanaged, net zoals het zou moeten voor andere natuurlijke hulpbronnen zoals de visvangst en de houtkap, en dat er een diversificatie van de export basis tot stand wordt gebracht. Elke expansie van toerisme zou ook gepaard moeten gaan met de verzekering dat de milieueffecten worden geminimaliseerd. De Regering van Suriname moet zich bewust zijn van de mogelijke consequenties van een EPA. In het geval van het milieu moet men zich ervan verzekeren dat er adequate wetgeving bestaat en een werkend uitvoeringsapparaat ter voorkoming van over-exploitatie Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

57

van de natuurlijke hulpbronnen en verdere degradatie van het milieu. Voor vraagstukken als gender en armoedebestrijding is nader onderzoek nodig en dient de Overheid zich er van te verzekeren dat de fiscale maatregelen die men doorvoert geen negatieve impact heeft op deze groepen. Er is ook actie nodig op het stuk van de mogelijke werkgelegenheids effecten, waarbij er beleid dient te worden gemaakt ter voorkoming van elke contractie in werkgelegenheid en ter stimulering van andere meer productieve sectoren van de economie.


58

HOOFDSTUK 8

SENSITIEVE PRODUCTEN

8.1. Samenstellen van een lijst van Sensitieve Producten Greenway en Milner (2000) concludeerden dat het totaal effect van een Regionale EPA met de EU, in de afwezigheid van andere veranderingen in het commercieel beleid, waarschijnlijk tot een verlaging in economische welvaart zal leiden. Derhalve zal het uitsluiten van bepaalde producten van de EPA regelingen leiden tot afzwakking van deze welvaartsverliezen. De rechtvaardiging hiervoor is duidelijk: het uitsluiten van producten betekent minder ruimte voor substitutie van bestaande locale productie door EU importen. Het natuurlijke startpunt voor het identificeren van locaal geproduceerde goederen en diensten die kwetsbaar zijn voor goedkopere EU importen is de bestaande handel met de EU in relatie tot de bestaande locale productie. Voor Suriname liggen de importen uit de EU tussen 28 en 31 procent van de totale importen. Een regionale impact analyse voor de Caribbean kwam tot de konklusie dat activiteiten met een hoge potentiële gevoeligheid waren: zuivelproducten; groenten en fruit; dranken; terwijl die met een middelmatige gevoeligheid zijn: medicinale en farmaceutische producten; essentiële oliën; niet-metalische minerale producten. Wanneer de lijst van sensitieve producten is gemaakt is de natuurlijke vraag wat het effect van heffings-vrije importen zou zijn op de bestaande locale productie en wat de economische effecten (werkgelegenheid, toegevoegde waarde) zouden zijn. De tijdsbeperking beperkt echter de kansen voor verder onderzoek van: mogelijke bijstellingsbeleid voor verlaging van de kosten van productie van sensitieve locale producten of andere alternatieve beleids scenarios voor overleving van de binnenlandse productie (innovatie/niches). Er bestaat een lange traditie in beleidsonderhandelingen voor het uitsluiten van bepaalde producten van beperking op het gebruik van niet-tariffaire barrieres (NTBs) of van tariefreducties of van een bepaalde snelheid van reductie. Uitsluiting kan zijn op grond van publieke gezondheid, veiligheid of bescherming van de openbare zeden. De meeste landen hebben importbeperkingen op wapens, explosieven, illegale drugs, dieren, planten etc. Deze speciale importcontroles/regels kunnen worden gehandhaafd. Onze belangstelling slaat op 'sensitiviteit' voor andere redenen dan openbare gezondheid, openbare orde of veiligheid. Er zijn een aantal factoren die overheden doorgaans in beschouwing nemen wanneer zij een lijst van sensitieve producten of de mate van sensitiviteit voor de effecten van handelsbeleid op verschillende sectoren, moeten bepalen. Er kan sprake zijn van strategische zaken met betrekking tot de ontwikkeling van specifieke industriën. Veelal gaat het echter om simpele pressie van protectionistische of specifieke belangengroepen waar die overheid denkt op in te moeten spelen. Het relatief belang van de verschillende sectoren in de productie, de netto deviezen besparing, de fiscale inkomsten, of de werkgelegenheid zullen daarbij de doorslag geven. In het EPA onderhandelingskader is er geen preciese definitie over wat 'substantially all Trade' betekent. Er bestaat echter wel consensus dat elke definitie die de bulk van een land's binnenlandse productie als potentieel sensitief aanmerkt veels te ruim is. In de kontekst van handelsonderhandelingen is het niet eens een acceptabel startpunt. In de praktijk is de interpretatie bij de WTO dat: Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

59

- de volledige liberalisatie van 80-90% van de handel binnen het handelsblok vereist is; - de uitsluiting van hele sectoren (vb. alle agrarische producten) niet is toegestaan. Voor selecte producten moeten we overwegen de mate waarin heffingsvrije importen uit de EU de 'status quo' zal verstoren en hoe de EPA het niveau van importen in netto termen uitgedrukt zou beinvloeden. Greenaway en Milner (2000) geven aan dat de verlaging van tarieven door een EPA niet alleen een importbron-substitutie effect maar ook consumptie effecten heeft.

8.2

De Lijst van Sensitieve Producten

Aangezien de data voor het matchen van importen locale productie data per product niet beschikbaar waren heeft het Team zich beperkt tot een kwalitatieve beoordeling van reaktievermogen en flexibiliteit van de binnenlandse producenten. Het Ministerie van HI is bezig te werken aan een uitgebreide NAMA lijst. Dit is als vertrekpunt gebruikt op basis waarvan diverse interviews werden gevoerd met sector specialisten en er een Verkorte lijst van potentiele sensitieve producten kon worden afgeleid. Op deze lijst kwamen er 11 potentieel sensitieve producten voor die een vorm van protectie gedurende de transitieperiod 2008-2020 nodig hadden. De volgende stap was het toetsten van deze lijst middels interviews met de managers van de belangrijkste bedrijven die deze sensitieve producten voortbrengen. Gedurende deze interviews werden de managers van de bedrijven met sensitieve producten ook getoetst op hun kennis van en over de EPA. De algemene conclusie is dat, zelfs voor degenen die geacht worden te worden bedreigd door een EPA en als gevolg daarvan erg betrokken zouden moeten zijn, het niveau van EPA bewustzijn erg beperkt is. Als resultaat van deze interviews konden een 3-tal producten van de initiële lijst van sensitieve producten worden verwijderd. Verwijderd Product

Vornaamste Producent

Omschrijving

Verf en Vernis

Varossieau N.V.

De bestaande konkurerende locale producten (ESU en Solinol= 30%) en de geimporteerde producten uit T&T en Barbados (5%) kunnen niet met Varossieau (marktaandeel 60%) konkureren. Indien EU import prijzen met max. 20% zou worden verlaagde verwachten ze wel wat extra prijskonkurrentie maar niet zo ernstig dat ze er marktaandeel aan zouden verliezen.

Soft drinks

Fernandes Bottling N.V.

Als marktleider (70%) hebben ze wat locale konkurrentie (20%) en wat uit de CARICOM (10%). Goedkopere EU importen (ca. 20%) zou de EU importen kunnen stimuleren maar zal geen belangrijke konkurrent kunnen worden.

Prikkeldraad/Spijkers

N.V. Mora

De geintegreerde draad en spijker productie is erg efficient en het bedrijf exporteert momenteel zelfs staal matten voor de bouw naar BrazilIë. Zij verwachten geen belangrijke konkurrentie van de EU, zelfs indien de EU import prijzen met 20% zou worden verlaagd.


60

Na het verwijderen van de bovengenoemde 3 producten omvat de Verkorte lijst 8 sensitieve producten. Deze lijst is tevens getoetst op de derde mini-workshop met een brede groep van deelnemers uit de private en publieke sector. Hoewel deze lijst wel de meest belangrijke producten omvat is het zeker niet kompleet aangezien niet alle lokale producenten systematisch konden worden geinterviewd waardoor bepaalde sensitieve producten over het hoofd kunnen zijn gezien. De overgebleven Verkorte lijst van potentiële sensitieve producten zijn, met hun respectieve niveau’s van protectie en de directe werkgelegenheid van de leidende productie bedrijven, zijn in Tabel 8.1 aangegeven.

Tabel 8.1: Verkorte lijst van EPA Sensitieve Producten Sensitieve Producten

Import heffing (%)

Direct werkgelegenheid

1

Rum

50

70

2

Bier

50

86

3

20

45

4

Houten Meubels Wasmiddelen, schoonmaakmiddelen

20

125

5

Toilet papier

20

25

6

Bezems en borstelwerk

20

26

7

Margarine

20

36

8

Ice Cream

15

43

8.3 8.3.1

vloeibare

De 8 Sensitieve Producten Rum

De import heffing voor rum en whisky uit niet-CARICOM landen bedraagt 50%. Indien de import heffing voor EU importen zou dalen naar zero zou de belangrijkste competitie voor de N.V.SAB rum op de binnenlandse markt niet komen van EU rum maar van de goedkopere EU whisky. Dit laatste wordt door vele mensen namelijk verkozen boven rum aangezien het wordt gezien als een premium product. De werkgelegenheid van 70 mensen bij SAB, los van de contractors en distributeurs, staan op het spel. Het bedrijf denkt dat rum een goede deviezenverdiener in de toekomst kan worden en dat indien ze de protectie middels heffing voor de langste transitie periode als mogelijk kunnen krijgen, dat ze niet alleen in staat zijn om hun positie op de locale markt te behouden maar ook een significante exporteur naar de EU markt te worden. Deze periode zal ca. 10 jaren duren. Deze tijd is nodig voor product ontwikkeling voor de locale markt en de marketing op de EU markt. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

61

8.3.2

Bier

De import heffing voor bier uit niet-CARICOM landen bedraagt 50%. Het nul-tarief voor geimporteerd EU bier zou resulteren in een serieus probleem voor de Parbo Brouwerij N.V. aangezien ze – vanwege economische schaalnadelen - niet prijs konkurerend kan zijn. Dit zou kunnen leiden tot verlies van de 86 direkte arbeidsplaatsen van het bedrijf. Daarnaast zijn er vele indirecte arbeidsplaatsen bij distributeurs, contractors etc. Indien heffingen op Europese importen voor bier zou moeten worden verwijderd gedurende de transitie periode, dan zou dit zo lang als mogelijk dienen te worden vertraagd om het bedrijf voldoende tijd te geven om zich aan te passen aan de goedkopere importen. Ze overwegen o.a. maatregelen zoals overschakeling op blikjes, maar dit vergroot het milieu probleem meer dan de huidige retourneerbare flessen, en dit kan ook weer leiden tot afvloeiing van werknemers. Ze zullen ook stap voor stap markt niches op de regionale markten penetreren. Met de introductie van nieuwe “trendier” merken zoals de "Parbo Chiller", om de verkoop aan het jonger en vrouwelijk publiek te vergroten, bewijst Parbo ook dat ze met de tijd mee kan.

8.3.3

Houten Meubels

Indien de EU meubel importen goedkoper worden dan zullen de N.V.Randoe producten en van de andere locale meubel producenten, grotendeels uit de markt worden gedrukt. Randoe, die de marktleider is, zal dan overgaan tot de import van meubels in plaats van ze te produceren. Lagere productie zal de werkgelegenheid aantasten, bijvoorbeeld toen de rotan afdeling moest sluiten ten gunste van de importen verloren 15 mensen hun baan. Op het moment verschaft het bedrijf emplooi aan 45 mensen (was 78 ca. 5 jaar geleden), welke op het spel staan. Indien de huidige 20% heffing op Europese importen voor houten meubels moet worden afgeschaft dan zou deze het beste stapsgewijs, bijvoorbeeld in 3-4 stappen, teneinde de tijd te benutten voor onder andere wetshandhaving op de Haven en de modificatie van de contra productieve omzetbelastingsstructuur.

8.3.4

Wasmiddelen, Schoonmaakmiddelen

CIC N.V. producten hebben een hoge markt appreciatie, zowel op de binnenlandse als de Caricom markt, maar de winstmarges zijn erg dun. Hun bezorgdheid is dat vanwege de goede scheepvaart connectie met Rotterdam de grote EU producenten gemakkelijk op onze markten (konkurerend voor de CIC producten op de CARICOM markt) kunnen dumpen. Wanneer Europese importen de huidige 20 % import heffing niet meer hoeven te betalen kan dit de EU importen op de binnenlandse markt en op de CARICOM markt stimuleren, los van de eerdergenoemde dumping. Dit kan als gevolg hebben dat CIC een significant deel van haar omzet en daarbij behorende marktaandeel op beide markten zal kwijtraken. Ze verschaffen werk aan 125 personen (was 400 in 1996). Indien deze heffingen op Europese importen voor wasmiddelen en schoonmaakmiddelen zullen moeten worden afgeschaft zou dat het beste gradueel in 4 gelijke stappen kunnen geschieden teneinde CIC in staat te stellen te overleven door hun schaal van productie te verhogen, haar kosten efficientie te verhogen en de vereiste innovaties te plegen.


62

8.3.5

Toilet papier

Jahi Paper Products N.V. is gevestigd in 2004 en is in staat geweest in relatief korte tijd de locale markt te penetreren met een relatief goed kwaliteitsproduct tegen een lage prijs. Haar marktaandeel op de locale markt is ca. 40% en de target is om naar de 60% te groeien in 2 jaren. Ze exporteren kleine hoeveelheden in containers naar Guyana. Hun werkgelegenheid bedraagt momenteel 25 werkers. De consumenten prijzen voor hun merk Soft touch liggen enigszins lager dan de konkurerende gemiddelde kwaliteit geimporteerde merken toilet papier. Wanneer Europese importen niet langer de huidige 20 % import heffing hoeven te betalen dan reduceert deze het prijs verschil. Dat zal een substantieel verschil uitmaken en Jahi zal derhalve zowel haar omzet als haar marktaandeel zien teruglopen. Met name de nieuwe EU lid-staten (a.o. Latvia) zijn mogelijke konkurrenten. Indien de afschaffing van heffingen op Europese toilet papier importen moeten plaatsvinden gedurende de de transitie period, zal het gradueel in bijvoorbeeld 4 stappen moeten geschieden tot 0% in 2020.

8.3.6

Bezems en Borstels

Het locale marktaandeel voor Indeco bezems en borstels is sinds de 80-er jaren geleidelijk aan gedaald naar ca. 50%. Anderzijds neemt de penetratie van Indeco produkten op de CARICOM markt behoorlijk toe. Consumentenprijzen voor Indeco bezems en borstels zijn vergelijkbaar met de konkurerende goedkope lagere kwaliteit geimporteerde producten. Wanneer echter de Europese importen worden vrijgesteld van de huidige 20 % import heffing zal dit een substantieel verschil uitmaken en Indeco zal fors aan omzet en marktaandeel derven. Ze biedt momenteel directe werkgelegenheid aan 26 werkers. Indien de heffingen op Europese importen van bezems en borstels zal moeten worden verwijderd gedurende de transitieperiode zal het in een aantal stappen moeten gebeuren, zoals van 20% naar 10% in 2014 en naar 0% in 2020. Ze hebben tijd nodig om te komen tot verlaging van de produktiekosten door te investeren in modernere machines en het ontwikkelen van niche export markten (duw bezems etc).

8.3.7

Margarine en Vetten

De margarine en vetten producten van de Margarine en Vetten fabriek N.V. staan in directe competitie met Europese importen op de Surinaamse markt. De locale margarine merken hebben een 70% aandeel in de local markt, een 95% van de local boter markt en 25% van de local bakvetmarkt. Ruim de helft van de geimporteerde margarines zijn uit Nederland (Remia, Gouda etc) afkomstig. De penetratie van het Surinaams product op de CARICOM (T&T en recentelijk ook Jamaica) en de Nederlandse Antillen (Curacao, Aruba) markten is in 2003 gestart en groeiende. Het bedrijf biedt directe werkgelegenheid aan 36 werkers. De consumentenprijzen voor lokale margarines en vetten zijn lichtelijk hoger than de konkurrerende lagere kwaliteits Europese importen in blik en in wikkels. Wanneer de Europese importen niet langer de huidige 20 % importheffing hoeven te betalen verminderd het prijsverschil en dat zal een substantieel verschil uitmaken. De locale producenten zullen fors aan omzet en local marktaandeel derven. Indien deze heffing op Europese importen voor margarine en vetten dient te worden verwijderd gedurende de transitie periode is het belangrijk om dit gradueel te doen, bijvoorbeeld in 3-4 stappen.


63

8.3.8

Ice Cream

De Fernandes ijsproducten staan in directe competitie met Europese importen op de Surinaamse markt. Toch blijven ze de locale markt domineren met een geschat marktaandeel van 75%. Lord & Lee is een kleine locale konkurrent. De geimporteerde konkurrerende producten komen uit Holland (Super ijs), België (Jaques), T&T (Flavor Aide). In het hogere eind van de markt komen de konkurerende producten van de VSA (Ben & Jerry, Haagen-daz). Fernandes Ice cream N.V. biedt momenteel werkgelegenheid aan 43 werkers. De consumenten prijzen voor Fernandes ice cream zijn vergelijkbaar met de konkurrerende gemiddelde kwaliteit geimporteerde ice creams. Wanneer de Europese importen niet langer de huidige 15 % import heffing verschuldigd zijn zal dit een substantieel verschil uitmaken en Fernandes Ijs zal zowel omzet als marktaandeel verliezen. Indien de heffingen op Europese importen van ice cream moeten worden verwijderd gedurende de transitieperiode, kan deze het beste worden gedaan in 3 stappen via 10% in 2012, en 5% in 2016 tot 0% in 2020.

8.4. Conclusie Indien we de directe werkgelegenheidscijfers van de leidende producerende bedrijven in Tabel 8.1 bij elkaar optellen en waar nodig toevoegen een geschatte werkgelegenheid voor de kleinere bedrijven die ook deze 8 sensitieve producten voortbrengen, bedraagt de directe werkgelegenheid welke direct wordt bedreigd door een EPA ca. 700. De indirecte werkgelegenheid (leveranciers, contractors, distributeurs etc.) kan worden geschat op nog eens 700 werkers. Indien er geen beschermende maatregelen worden getroffen zal de EPA resulteren in verlies van werkgelegenheid van ongeveer 1400 arbeidsplaatsen, hetgeen korrespondeert met ca. 3% van de nationale private sector werkgelegenheid.


64

HOOFDSTUK 9 POTENTIELE EXPORT PRODUCTEN 9.1

Doelen

Hoewel een studie van potentiële export producten doorgaans geen onderdeel is van EPA impact studies in andere ACP landen was dit in het geval van Suriname wel gevraagd. Aan Metra was gevraagd om te identificeren en de vooruitzichten te onderzoeken voor een 10-tal agrarische en een 10-tal niet-agrarische producten/diensten.

9.2

Methodologie

9.2.1

Constructie van een Initiële (Lange) Lijst

Een initiële lijst van producten en diensten die duidelijk de moeite van nader onderzoek waard was is opgebouwd door middel van een combinatie van: (a)

Referentie aan eerdere studies over handelsovereenkomsten en beleidsonderwerpen waarin ook potentiële nieuwe niet-traditionele export producten zijn bekeken, bijvoorbeeld de UNDP studies. In het algemeen zijn deze niet veel verder kunnen komen dan het onderzoeken van export data op basis waarvan het niet mogelijk is meer dan de meest simplistische conclusies te trekken. (Dit is geen kritiek op eerder werk omdat, net als deze Metra study, dit soort onderzoek van niettraditionele exportproducten slechts een secundaire toevoeging was aan het hoofdonderwerp van de studie. Het onderwerp verdient vanwege het belang zeker een specifieke studie).

(b)

Feedback van intermediaire organisaties die werden geinterviewed in een vroeg stadium in het Metra project. Met name de geïnformeerde opinies van KKF waren in deze bijzonder nuttig.

(c)

Metra’s eigen onderzoek van handelsdata.

(d)

Brain-storming binnen het Metra team, geassisteerd door HI en andere Ministeries.

(e)

De conclusies van de ad hoc werkgroep over dit onderwerp, gehouden tijdens het nationale EPA Seminar georganiseerd door Metra en HI op 1-2 Juni 2005.

De initiële lijst zag er alsvolgt uit:           

Aquacultuur Garnalen BBQ Sauce/Marinades Rundvlees Call Centres Eco Toerisme Exotische Bloemen Financiële Diensten Marine Garnalen Organisch Fruit Organische Groenten Palm Olie

          

Parket Vloeren Petroleum Producten Varkensvlees Pot Planten Kippenvlees Verwerkt Goud/Sieraden Rum Gerookte Vis Soevenirs Houten Mouldings Tropische Fruitsappen


65

9.2.2

Verfijning van de Lijst

Negen producten van de Initiële lijst werden relatief snel uitgesloten vanwege de volgende redenen:  Financiële diensten (Suriname dient haar middelmatige business-transparantie en kredietwaardigheid te verbeteren om een betrouwbare aanbieder te worden 3)  Palm olie (productie 20 jaren geleden gestopt, niet competitief)  Marine garnalen (dalende jaarlijkse vangsten)  Petroleum producten (beperkt aanbod, aantrekkelijkere regionale markten)  Kippenvlees (slechts 35% van de locale markt is voorzien)  Rundvlees (geen deugdelijk veterinaire ziekte-monitoring dienst)  Gerookte vis (vermoedelijk geen competitief voordeel)  Varkensvlees (geen deugdelijk veterinaire ziekte-monitoring dienst)  Houten mouldings (inefficiente zaagmolens, vermoedelijk niet konkurerend)

9.2.3

Selectie Criteria voor Toekomstig Sukses

Een gedetaileerde feasibility of marketing study voor een 13-tal producten was vanwege tijds- en budget beperkingen buiten het bereik van het Metra project. Derhalve is besloten tot een simpelere maar relevante benadering gebaseerd op een punten-score systeem volgens resultaat-gebaseerde criteria. Als eerste werd gekeken naar de criteria, in termen van de belangrijkste factoren van toekomstig sukses op export markten. Hierbij werd primair gekeken naar de EU, maar waar relevant werd ook de CARICOM markt in beschouwing genomen. Deze criteria zijn geformuleerd niet alleen op basis van theoretische zakelijke overwegingen maar ook op basis van de practische beschikbaarheid van nuttige data om tot een oordeel te kunnen komen. Naast het formuleren van 9 resultaat-gebaseerde criteria is ook de relatieve belangrijkheid van elk criterium aangegeven met een gewicht – variërend van 0.5 via 1.0 tot 1.5 en een maximum van 2.0. Deze procedure erkent dat sommige criteria van groter belang zijn dan andere. Deze gewichten zijn gelijk voor alle producten en diensten die zijn bekeken, terwijl de scores variërend van 1, 2, 3, 4 of 5 verschillen van product tot product. Het resulterende model zag er als volgt uit:

3

Voorbeeld: In Transparency International’s 2005 Corruption Perceptions Index, staat Suriname in het midden van de lijst, naast landen als Marocco, Sri Lanka, Senegal. IMF gaf in haar 2005 Article IV Consultation Document kommentaar op Suriname’s slechte internationale krediet score (welke het beschreef als zwak – hoewel verbeterend – schuldmanagement) Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

66

Tabel 9.1: Voorbeeld van het Algemene Score Systeem Voorbeeld: Exotische bloemen

1

Betrouwbare aanwezig

grondstofvoorziening

2

Ondersteunende diensten aanwezig

3

Gewichten (sum to 10)

Scores 1 (Min.) – 5 (Max.)

Totaal Score

locaal

0.5

5

2.5

(verwerking/verpakking)

0.5

5

2.5

Konkurerende productie kosten

1.5

4

6

4

(Afwezigheid) sterke internationale competitie

0.5

2

1

5

Transport en distributie naar en binnen de EU aanwezig

1.5

5

7.5

6

Competitieve internationale transport kosten

1.5

2

3

7

Voldoen aan regelgeving en standarden

1.5

4

6

8

Gemak en kosten van markttoegang

2

4

8

9

Waarschijnlijke consumenten acceptatie

0.5

5

2.5

10

Totaal

10

36

39

Dit actuele voorbeeld voor bloemen illustreeert de algemene rangschikkingsmethode. Scores van 1 (minimum) tot 5 (maximum) worden gegeven naar gelang het voldoen aan elk der gekozen criteria. In dit voorbeeld is het ongewogen totaal van 36 (uit een maximum van 45), verhoogd tot 39 nadat de gewichten zijn toegepast. In deze wordt gekeken naar de gewogen totaal score (uit de mogelijke 50) als de belangrijkste indicator van relatieve export potentie (zie ook Appendix 7).

9.3

Onderzoek en Resultaten

De inputs voor het “export potentieel” model voor de 13 geselecteerde goederen en diensten zijn verkregen van een kombinatie van primair en secundair onderzoek w.o.:  Handelsstatistieken (Eurostat, Douane).  Marktonderzoeks rapporten beschikbaar in bibliotheken/ op internet. Erg nuttig waren in deze de rapporten van het Centrum voor de Bevordering van Importen uit Ontwikkelingslanden (CBI) in Rotterdam.  Interviews met locale producenten.  Interviews met Nederlandse importeurs, distributeurs, investeerders. Aantekeningen ten aanzien van de 13 producten/diensten zijn aangegeven in Appendix 7.A. Een standard format is daarbij gebruikt voor de compilatie en mogelijke vergelijking. Voor elk product worden zowel de ongewogen als de gewogen scores gepresenteerd. De onderlinge rangschikking is gebaseerd op de gewogen scores. Het product of dienst met de hoogste gewogen score heeft de beste marktkansen op de EU markt. Het totaal resultaat is alsvolgt:


67

Tabel 9.2: Comparatieve Scores van Geselecteerde Export Producten/Diensten met exportkansen op de EU markt Producten

Score ( aantal punten van maximaal 50 voor toepassing van gewichten)

Gewogen Score (aantal punten van maximaal 50)

Rangorde 1 tot 13

Characteristic: Exotische bloemen

36

39

9

Pot Planten

37

41

5

Aquacultuur Garnalen

34

38.5

11

Rum

36

43.5

2

Organische Groenten

34

37.5

13

Organisch Fruit

33

40

6

Tropische Fruitsappen

33

40

7

BBQ Sauces/Marinades

40

45.5

1

Parket Vloeren

36

41.5

4

Soevenirs

36

39

10

Verwerkt Goud/Sieraden

39

43.5

3

Call Centres

36

40

8

Eco Toerisme

35

38.5

12

9.4

Benutting van de Kansen : Wat kan de Overheid Doen ?

De geidentificeerde potentiële kansen kunnen worden opgedeeld in diverse categoriën vanuit het gezichtspunt van de overheid die deze wil stimuleren: 1.

Kansen voor nieuwe entrepreneurs (of voor bestaande ondernemers om te herinrichten, diversificeren richting nieuwe producten, of expansie van bestaande operaties). In deze categorie zitten:    

Bloemen en Pot Planten Exotische en/of Organische Fruit- en Groenten Aquacultuur Garnalen Tropische Fruitsappen

Voor deze producten moeten ondernemers met gepaste ervaring en financiële middelen worden gevonden. Joint ventures tussen een ervaren locale operator die bekend is met de practische problematiek van teelt/oogst/verpakking van het product, met een Europaaan die de Europese markt en distributie netwerken kent en voor de financiëring kan zorgdragen zal in de meeste gevallen ideaal zijn. Wat de Surinaamse overheid kan doen om dit in essentie private sector marktgedreven proces te ondersteunen en te faciliteren is o.a.:


68

(a)

Het attenderen van het bedrijfsleven op en het promoten van het bestaan van deze kansen. Bijvoorbeeld door het publiceren van een serie van beknopte “Business Kans Profielen” en deze te distribueren via de geëigende kanalen w.o. Het Ministerie van HI, VSB, ASFA, KKF, Women’s Business Group etc. Zulke “Profielen” kunnen worden ontwikkeld op basis van de Notities van het Metra Team uit Appendix 7 en verdere uitdieping met gebruik van de uiterst geschikte downloadbare markt studies van o.a. CBI. Dit is een simpele, redelijk snel uitvoerbare taak die geen donor ondersteuning behoeft.

(b)

De creatie en initiële expert bemensing van een SMME ontwikkelings bureau, ter ondersteuning van ondernemerschap, assistentie aan potentiële en startende business mannen en vrouwen voor een professionele start, het voorzien in practische handboeken over diverse business aspecten zoals kostencalculatie, schrijven van business plannen, marketing, exporteren, etc. Zulke handboeken zijn reeds ontwikkeld in het Engels voor SMME in andere ontwikkelingslanden en kunnen eenvoudig worden aangepast voor gelijksoortig gebruik in Suriname.

(c)

De creatie van een “one-stop-shop” voor Surinaamse en Buitenlandse bestaande en potentiële investeerders, alwaar deze alle benodigde informatie kunnen verkrijgen en de benodigde formaliteiten kunnen afhandelen.

(d)

Het ondersteunen van micro-financiëringsinitiatieven die nieuwe kleine individuele bedrijven van de grond kan helpen. Minstens een microfinanciërings institutuut is loopt met plannen om een operatie in Paramaribo in de nabije toekomst op te zetten. Dit zal moeten worden gemonitored, met name indien er donorondersteuning voor nodig is.

(e)

Voor de reeds geïnteresseerde gevestigde ondernemers de benutting van de reeds bestaande partnerschap-faciliterings programmas, vb. de Nederlands-Surinaamse SME partnership programma, en de joint EUACP agency Pro€Invest (welke lokaal is vertegenwoordigd door KKF).

2.

Kansen voor bestaande exporteurs om hun markten te vergroten en te diversificeren. Hier worden de producten reeds geexporteerd op beperkte schaal, en de markten kunnen worden verbreed indien de juiste marketing inspanning wordt gepleegd. De belangrijkste voorbeelden hier zijn rum, maar ook BBQ sauces en parket vloeren. De rol voor de overheid hier ligt meer in het verbeteren van het algemeen ondernemersklimaat en het faciliteren van de bedrijven in hun export marketing inspanningen. (Zie individuele product profielen in Appendix 7).

3.

Kansen om nieuwe dienstverlenende bedrijven aan te trekken. Het belangrijkste actuele voorbeeld hier is de call centre business. Deze heeft het potentieel om 1,500-2,000 mensen in Suriname binnen 5-10 jaren werkgelegenheid te bieden. Maar deze groei komt niet automatisch. Suriname zal deze bestaande en potentiële toekomstige ondernemers moeten aanmoedigen aangezien ze andere locatie opties hebben (meer detail in Appendix 7). Voor sukses op de langere termijn zal Suriname een meer investerings-vriendelijk beleid moeten ontwikkelen (w.o. betere investeringsbescherming, grotere transparantie, weinig bureaucratische procedures, snellere toegang tot rechtspraak, en werkgelegenheidwetten die de werkgelegenheidskreatie bevorderen). Dit is niet iets dat van de ene op de andere


69

dag wordt gekreerd, maar hoe eerder er een vastbesloten start mee is gemaakt hoe beter. In de tussentijd zou Suriname kunnen overwegen onmiddelijk praktische ondersteuning aan de kreatie van nieuwe of uitbreidende diensten, industriën als call centres te geven in de vorm van trainingsbeursen. Dezelfde analyse geldt grotendeels voor de dienstverleners in het toerisme. Deze sector heft de capaciteit om substantieel uit te breiden, aangezien het aantal “echte” toeristen (tegenover de Nederlandse/Surinaamse familiebezoekers) eenvoudigweg kan worden verhoogd door het afschaffen van de visas en het doen van wat promotie in Duitsland, België en Engeland. Anderzijds zullen er additional dienstverlenende operators worden gekreerd om in de behoefte van de additionele vraag te voldoen, in het bijzonder transport naar, en accommodaties in het binnenland.


70

HOOFDSTUK 10 CAPACITEITSOPBOUW EN ADDITIONELE TRAININGSBEHOEFTEN 10.1 “Hub and Spokes” en ad hoc Metra Assistentie aan HI De belangrijkste ad hoc dienstverlening die het Metra team aan het Ministerie van HI heeft verleend gedurende het project was de ondersteuning bij de aanvraag voor Technische Assistentie bij het Commonwealth Secretariaat uit het “Hub and Spokes” handelsbeleid ondersteunings programma. De Europese Commissie heeft met de participatie van andere donoren een erg groot bedrag gereserveerd voor de financïering (€ 50 Miljoen) van een totaal-ACP programma voor handelsbeleid advies. Het doel van dit programma is om tot aan 2008 lange-termijn adviseurs te stationeren in de de regionale centra (vb. op het CARICOM Secretariaat in Guyana) en in een select aantal hoofdsteden. Hierdoor kunnen deze deskundigen beschikbaar zijn voor de beleidsmakers in de regionale “hubs” en in de geselecteerde “spoke” landen gedurende de belangrijkste onderhandelings periode van de regionale EPAs. Het programma wordt geadministreerd door het Commonwealth Secretariaat (voor de voornamelijk Engelstalige ACP regio’s) en de Alliance Intergouvernmentale de la Francophonie voor de voornamelijk franssprekende ACP regio’s. Suriname als een CARICOM lidland valt in het verantwoordelijkheidsgebied van het Commonwealth Secretariaat. Binnen het CARICOM Secretariaat heeft het Commonwealth Secretariaat reeds sinds april/mei 2005 een “hub” handelsbeleidsadviseur (TPA) geplaatst. Het Metra team heeft met hem een goede werkrelatie kunnen opbouwen vanaf de COTED meeting in Georgetown in Mei 2005. Voor wat de Caraïbische “spokes” betreft zullen de financiële middelen niet toelaten dat er in elk CARIFORUM land een lange-termijn TPA wordt geplaatst. Zes is de practische limiet en Suriname was daardoor niet automatisch gegarandeerd van een TPA onder dit programma. Op instructie van de Directeur van Handel en Industrie, Mr. Mauro Tuur en de Adviseur van de Surinaamse Ambassadeur in Brussel Mr. Olten van Genderen, hebben de Metra consultants geassisteerd in het formuleren van de dokumentatie die werden gedeponeerd bij de Commonwealth Secretariaat. De consultants hebben ook de vorderingen gevolgd met “hub” TPA Mr. Sheldon McLean in Georgetown en met Mr. Elroy Turner op het Commonwealth Secretariaat in London. Suriname is geselecteerd als een van de zes Caraïbische landen die het voordeel van een lange-termijn TPA zal genieten. Samen met Guyana, Belize, Jamaica, Dominicaanse Republiek en de OECS. Uit een drie-tal goed-gekwalificeerde kandidaten die de Commonwealth Secretariaat voor deze lange-termijn TPA positie aan HI heeft doen toekomen, is er één geselecteerd. Het streven is er op gericht om de geselecteerde TPA reeds vroeg in 2006 te doen starten. Gegeven dat de geselekteerde TPA die in Paramaribo zal worden tewerkgesteld zal bouwen op de resultaten die reeds bereikt zijn door het Metra team, de UNDP en anderen en ter voorkoming van duplicatie van inspanningen in het proces is een korrekt overdrachtsproces wenselijk. Aangezien echter het tijd-schema van Metra’s project en die van de TPA’s Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

71

installatie elkaar niet zullen overlappen zal dit waarschijnlijk niet lukken. Hier van uitgaande zal het Metra team: (a)

Achterlaten op het Ministerie van HI een mini-bibliotheek van alle documentatie, zowel die ze hebben geraadpleegd als door hen geproduceerd – in electronische en/of geprinte form – onder verantwoordelijk beheer van een seniore HI leidinggevende. De nieuwe TPA kan mede daardoor redelijk snel de status quo op het gebied van EPA impacts en onderhandelingscapaciteit etc. komen welke Metra gedurende haar eigen project had bereikt.

(b)

Beschikbaar zijn voor consultatie in de beginperiode van de TPA lange-termijn missie. De meest effectieve route zou zijn via Winston Ramautarsing van het locale consultancy bedrijf Proplan, die het Metra team vertegenwoordigt voor dit PMU project. Een remuneratie formule zal moeten worden uitgewerkt voor deze betrokkenheid aangezien het Metra project dan reeds haar kontraktuele deadline zal hebben bereikt.

10.2 Mini-Workshop Programma Rekening houdend met het feit dat een van de kern componenten van dit project was om de capaciteit van de staf te vergroten is Metra gestart met een bescheiden trainingsprogramma. Dit was voornamelijk gericht op het midden-kader in de betrokken Ministeries en bij de nietstaatsorganisaties waarvan verwacht mocht worden dat er in de nabije toekomst door hun superieuren (mogelijk als lid van de Suriname Trade Co-ordinating Team) een beroep op hun zou worden gedaan om te ondersteunen. Een programma van vier 2-3 uur durende mini-workshops werd daartoe ontworpen en zou plaatsvinden in de grote vergaderzaal van het Ministerie van HI van 12.00 tot 2.30 PM. Het programma is opgebouwd uit een aantal modules, waarvan per sessie tussen 2 en 4 modules werden behandeld (zie het totaal programma overzicht in de Appendix 4). In elke sessie werden de onderwerpen middels PowerPoint presentaties behandeld door de Metra consultants (Patrick Sinnott/ Ann Bartholomew en Winston Ramautarsing). Voor het gemak en beter begrip van het materiaal door de deelnemers waren alle slides geproduceerd in het Nederlands, hoewel Sinnott en Bartholomew deze in het Engels toelichtten. De daaropvolgende discussies waren over het algemeen in het Nederlands met vertaling waar noodzakelijk. Het trainingsmateriaal (handouts van de slides) is vanaf het begin gepresenteerd aan alle 25+ participanten in een ringband. Opeenvolgende mini-workshop materiaal werd verschaft gereed voor de map zodat de participanten allen een volledig dossier konden opbouwen. Kopiën van materiaal voor elk van de mini-workshops die gemist waren konden op verzoek worden opgehaald. Het doel was om te verzekeren dat de 25 of meer stafleden van EPA-gerelateerde organisaties een kompleet dossier van materiaal zouden opbouwen. Een van de problemen in Suriname met betrekking tot capaciteitsopbouw is dat de staf van zowel de staats- als niet-staats sectoren regelmatig van positie verwisselen, waardoor de opgedane kennis bij de individuen voor hun organisatie verloren gaat wanneer ze vertrekken. Het doel van het Metra team was om te proberen:


72

(a) Te maximaliseren de verspreiding van informatie door het mini-workshop training programma gemakkelijk toegankelijk te maken; (b) Te minimaliseren het verlies van kennis bij een organisatie wanneer getrainde staf vertrekt, door het produceren van een “staff training manual” waarvan werkgevers kunnen eisen dat die worden achtergelaten bij vertrek (of dat er een kopie word meegenomen). Een exemplaar van het complete dossier is voor de PMU gereserveerd. De laatste activiteit omvatte een practische werksessie ter overdracht van het EPAgerelateerde materiaal die is achtergelaten op het Ministerie van HI door de consultants voor hun toekomstige referentie:  Papieren copiën van alle reports, etc., die het Metra team heeft verzameld en gebruikt;  Electronisch opgeslagen materiaal en data verzameld door Metra op een CD en beschikbaar op de computer in het Ministerie van HI;  Instructies over toegang tot nuttige databases (waarvan er een lijst is gegeven in Appendix 3).

10.3 Additionele Trainingsbehoeften Een training needs assessment is ondernomen voor de belangrijkste handelsgerelateerde stakeholders om de belangrijkste zwakten in handelsbeleids formulering en implementatie in kaart te brengen. Deze sectie geeft aan de belangrijkste functies van de instituten betrokken in handelsbeleid en evalueert de resultaten van de training needs assessment. Voorts worden er aanbevelingen gedaan over toekomstige trainingen die nodig zijn om de capaciteit van zowel de overheid als de private sector te verbeteren.

10.3.1

Instituten betrokken in Handelsbeleidsformulering en Implementatie

De belangrijkste overheidsministeries die zijn betrokken bij de formulering en implementatie van handelsbeleid zijn: het Ministerie van HI, het Ministerie van BUZA, het Ministerie van PLOS, het Ministerie van LVV, het Ministerie van TCT en het Ministerie van Financiën. De bedrijfsleven organisaties zoals ASFA, VSB en de KKF zijn ook geconsulteerd over handelsbeleid onderwerpen. De belangrijkste rollen en functies van deze organisaties zijn hieronder aangegeven:

10.3.2

Ministerie van Handel en Industrie

Het Ministerie van HI is de cöordinerende instantie voor handelsbeleid in Suriname. In het verleden was de belangrijkste focus van HI op de administratie van handelsvergunningen, maar meer recentelijk is de rol van het Ministerie veranderd in die van het ontwerpen en implementeren van handelsbeleid. Dit omvat het managen, de monitoring en de cöordinatie van externe handelsregelingen, alsmede het krëeren van een stimulerende omgeving voor exporten en het verspreiden van handelgerelateerde informatie. Het Ministerie van HI onderhoudt ook nauwe relaties met andere organisaties, zowel regionale als internationale, met betrekking tot handelsonderhandelingen. Dit betreft met name de Caribbean Regional Negotiating Machinery (CRNM) voor WTO, FTAA en EPA onderhandelingen teneinde Suriname’s handelspositie te benadrukken. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

73

De handelssectie van het Ministerie is georganiseerd rond de specifieke handelsonderwerpen (markttoegang, dispute settlement etc.) waarbij de units zich richten op specifieke handelsovereenkomsten waar Suriname bij betrokken is. Het aantal medewerkers op het Ministerie die werkzaam zijn bij handelsonderwerpen bedraagt 26 personen.

10.3.3

Ministerie van Buitenlandse Zaken

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is betrokken bij de diplomatieke en politieke zijde van Suriname’s handelsovereenkomsten. Het beschikt mede daarvoor over buitenlandse representaties in Ambassades/Missies in België, BraziIië, China, Frans Guyana, Guyana, India, Nederland, de Nederlandse Antillen, Trinidad en Tobago, Venezuela en de Verenigde Staten. Hoewel het Ministerie een ondersteunende rol in Buitenlandse handelszaken vervult, heeft het traditioneel de leiding bij WTO aangelegenheden. Het Ministerie beschikt over een 6-tal stafleden die op Buitenlandse handelsonderwerpen werkzaam zijn, waarbij de Ambassadeur in Brussel optreedt als Suriname’s vertegenwoordiger bij de WTO.

10.3.4

Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (LVV)

Het Ministerie van LVV koppelt met het Ministerie van HI op het gebied van agrarische handelsonderwerpen en heeft haar inbreng in de formulering van handelsbeleid en internationale onderhandelingen. LVV is in het bijzonder betrokken bij sanitaire en phytosanitaire vraagstukken waartoe het dient samen te werken met het Ministerie van Volksgezondheid. Het Ministerie cöordineert ook de agrarische staatsbedrijven alsmede de internationale marketing van rijst en bananen. Een andere rol betreft de uitgifte van licenties en certificering bij de importen en exporten van dieren, planten en vis.

10.3.5

Ministerie van Financiën

Het Ministerie van Financiën is betrokken bij handelsbeleidsformulering in gevallen waarbij veranderingen in tarieven aan de orde zijn aangezien deze een direct effect op de overheidsinkomsten hebben. Het Directoraat van Belastingen is onderdeel van het Ministerie van Financiën en is verantwoordelijk voor de toepassing van douane wetgeving, grens-overschrijdend verkeer, douane waarde bepaling en regels van origine. Het Ministerie participeert in consultaties over regionale en internationale handelsovereenkomsten met HI en onderhoudt ook kontakten met het bedrijfsleven over handels- en douane onderwerpen.

10.3.6

Ministerie van Planning en Ontwikkelingssamenwerking

De werkarm van het Ministerie van PLOS is het Planbureau. De rol van het Planbureu is het formuleren, ontwikkelen en cöordineren van nationale ontwikkelingsplannen middels het formuleren van Meerjaren Ontwikkelings Plannen (MOPs) en Jaarplannen. Het handelsbeleid is geincorporeerd in deze plannen en het Ministerie werk samen met MTI in dit proces.

10.3.7.

Ministerie van Transport, Communicatie en Toerisme

De rol van het Ministerie van TCT bij handelsonderhandelingen is een ondersteunende. Met name voor wat betreft de diensten (transport, telecommunicatie, toerisme) spelen zij een Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

74

belangrijke rol en hebben zij een inbreng naar het Ministerie van HI toe. Hierbij zijn een 2-tal stafleden betrokken.

10.3.8

Private Sector Organisaties

Er zijn verschillende private sector organisaties die een belang hebben in handelsonderwerpen in Suriname. De belangrijkste publiekrechterlijke organisatie is de Kamer van Koophandel, die hoewel zij opereert als een private sector lichaam, wettelijk de verantwoordelijkheid voor economische regelgeving, het voorzien in handelsinformatie en het vertegenwoordigen van het belang van het bedrijfsleven in het algemeen. De Organisatie bestaat al 95 jaar en beschikt over circa 20 professionals, ca 20 support staff en een netwerk van vrijwilligers. De belangrijkste private sector organisaties zijn de ASFA en de VSB. De VSB is daarvan de oudste werkgeversorganisatie en bestaat al ca. 55 jaar. Het VSB beleid is verdeeld in een 6tal clusters w.o.: Kritische begeleiding Overheid, de arbeidsverhoudingen, de dienstverlening aan leden, het imago van de VSB, de internationale economische integratie en de herstrukturering van de VSB organisatie. De organisatie beschikt over 5 voltijdse employees. De VSB is vanaf het begin bij dit project betrokken geweest en heeft een goede bijdrage aan dit project gegeven. Zij geeft reeds geruime tijd aan dat er een nauwere coördinatie van de nationale inspanningen ten aanzien van de internationale handelsonderhandelingen en een eenduidige aansturing van de CRNM moet komen. De ASFA is ca. 25 jaar geleden opgericht en vertegenwoordigd ca. 90 toonaangevende Surinaamse productiebedrijven. Ze hebben de werkgebieden opgedeeld in 5-tal clusters w.o.: Nationaal Beleid, Human Resources en Arbeidsrelaties, Financiering en Investering, Standaarden en Statistieken, en Buitenland. De organisatie beschikt over 2 voltijdse employees en part-timers op “as needed” basis. Andere private sector organisaties met een belang in handels- en investerings zaken zijn: de Associatie van Kleine en Middelgrote organisaties in Suriname (AKMOS); de American Chamber van Commerce in Suriname (AMCHAM); de Algemene Aannemers Vereniging (AAV). Andere organisaties die indirect betrokken zijn bij handelsgerelateerde zaken zijn de NGO Forum, de Women's Business Group Foundation, de Consumentenbond en bepaalde Vakcentrales.

10.3.9

Beoordeling van de Capaciteit tot Formulering en Implementatie van Handelsbeleidsonderwerpen

Alle organisaties aangegeven hierboven zijn direct of indirect betrokken in de formulering en implementatie van handelsbeleid en vereisen derhalve de nodige kennis en vaardigheden teneinde bij te dragen aan handelsbeleidsdiscussies. Teneinde adekwaat betrokken te zijn in handelsonderwerpen en een gepaste handelsbeleid te kunnen formuleren dient er een vier-fase handelsbeleidscyclus te worden gevolgd welke in Figuur 10.1 is aangegeven. De verschillende taken die moeten worden ondernomen in elke fase zijn hieronder aangegeven. Fase 1: De Formulering van Handelsbeleid Deze fase vereist een inclusive approach en is gebouwd op de assumptie dat de private sector en civil society over de vereiste capaciteiten beschikken om bij te dragen. Analyse capaciteit is bijzonder belangrijk in deze fase aangezien alle partijen een goed ontwikkeld begrip moeten hebben van de onderliggende principes van handelsonderwerpen, Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

75

overeenkomsten en ontwikkelingen in het mondiale handelssysteem. In het bijzonder is een bewustzijn van de CARICOM dimensie nodig alsmede de volgende:   

de overheid dient te beschikken over de noodzakelijke data en analytische capaciteiten om de implicaties van alternatieve handelsbeleid maatregelen voor individuele sectoren en de economie als geheel te begrijpen. de private sector dient in staat te zijn om de effecten van alternatieve handelsbeleids maatregelen in termen van hun eigen konkurrentievermogen en potentiële kansen in internationale markten te beoordelen. de civil society dient in staat te zijn om de economische en sociale effecten te monitoren van de alternatieve handelsbeleids maatregelen op de groepen van de gemeenschap waarvoor zij spreken. Grafiek 10.1:

De Handelsbeleids Cyclus

Formulering van Handelsbeleid

Voorbereiding en Uitvoering van Onderhandelings posities

Monitoring en Evaluatie

Implementatie van handels overeenkomsten en Beleid Bron: OECD-DAC (2001) DAC Guidelines: Versterking Handelscapaciteit voor Ontwikkeling

Fase 2: De voorbereiding en uitvoering van onderhandelings posities Deze fase vereist een inclusive approach en de overheidonderhandelaren moeten zich bewust zijn van de belangen, zorgen en capaciteiten van binnenlandse stakeholders. Dit maakt de ontwikkeling van onderhandelingsposities mogelijk die prioriteiten stelt in belangen en rekening houdt met stakeholder’s doelen, verwachtingen en kompromissen die ze bereid zijn te accepteren. Daarbij dient ook te worden overwogen de capaciteit van overheids afdelingen om de verschillende suksesvol onderhandelde zaken te implementeren. Fase 3: Verantwoordelijkheid voor implementatie Een wijde groep van overheidsdepartementen zullen worden betrokken bij de implementie van handelsovereenkomsten en de suksesvolle implementatie zal afhangen van de capaciteiten en prioriteiten van deze departmenten. Fase 4: Monitoring en evaluatie Dit proces zal continue moeten doorgaan en vereist inputs niet alleen van de relevante overheidsdepartmenten, maar ook van de private sector en civil society. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

76

10.3.10

Resultaten van de Training Needs Assessment

Teneinde de mate waarin de capaciteit bestaat om in alle vier fasen van de handelsbeleids cyclus aktief te zijn te beoordelen, is er een questionnaire over capaciteit en trainingsbehoefte ontwikkeld en gedistribueerd naar overheidsministeries en private sector organisaties. De vragenlijst is aangegeven in Appendix 5 en hoewel er meer dan 50 questionnaires zijn verstuurd was de response laag met slechts 18 vragenlijsten beantwoord. De resultaten van de questionnaire en discussies van het EPA team met officials en vertegenwoordigers van de overheid en de private sector werden gebruikt om aanbevelingen te maken over verdere training en benodigde capaciteitsopbouw. Dit laatste is van belang gegeven het grote aantal handelsonderhandelingen waar Suriname bij betrokken is, niet alleen tussen EPA, but ook bij multilaterale onderhandelingen in de WTO en de FTAA. De algemene indruk bestaat dat de capaciteit om de noodzakelijke taken in alle fasen van de handelscyclus te vervullen in Suriname ontbreekt. Dit is vanwege een gebrek aan menselijke hulpbronnen, vaardigheden en de institutionele kaders noodzakelijk om deze functies te vervullen alsmede de financiële middelen om deze te ondersteunen. Bij HI komt er ook nog bij dat, hoewel de staf erg enthousiast is, de meeste erg jong zijn met te weinig seniore staf beschikbaar met de kennis om on-the-job training of begeleiding te geven. In de private sector is er in het verleden weinig consultatie met de overheid over handelsonderwerpen geweest met gevolg dat de kaders voor effectieve consultatie nog niet bestaan. Verdere details worden hieronder bediscussieerd. Fase 1: formulering van het Handelsbeleid 

Informatie over Handelsonderwerpen en -Overeenkomsten:

Het belangrijkste gebied waar er training voor gevraagd is was het begrijpen van de concepten van handelsbeleid. Met name betreft het de verschillende typen van handels barrieres, doelen van handelsliberalisatie en oneerlijke handelspraktijken. Het tweede gebied was hoe een handelsstrategie te ontwikkelen terwijl er een gebrek is aan capaciteit om systematische analyses van de effecten van handelsmaatregelen op de economie als geheel en op sectoraal niveau te plegen. Op de vraag met welke activiteiten ze de meeste problemen hadden gaven de respondenten de meeste commentaren en verzoeken voor verdere training. De mogelijkheid om te graven in de potentiële effecten van tariefsreducties en andere handels maatregelen is belangrijk. Dit maakt het mogelijk om keuzen te maken tussen verschillende maatregelen, terwijl informatie over de mogelijke negatieve effecten van voorgenomen beleid de ruimte biedt voor additionele maatregelen om indien nodig de effecten te mitigeren. Dit is duidelijk een gebied waar zowel de overheids- als de private sector capaciteit nodig dient te worden verhoogd teneinde hen in staat te stellen om de handelsbeleids effecten op de economie en de specifieke sectoren te begrijpen. Met name omdat de meerderheid van de respondenten hun kennis op dit gebied als elementair aanduiden. Toegang tot handelsdata en bruikbare informatie binnen HI is een verdere beperking op het ondernemen van analyses op handelsgebied, hetgeen ook een probleem voor het EPA project is gebleken. Hoewel de meeste respondenten aangaven dat er ze ruime kennis hadden over hoe toegang tot de handelswebsites te verkrijgen, was er over handelsdatabases weinig bekend. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

77



Fase 2: De Voorbereiding en Uitvoering van Onderhandelingposities

De voorbereiding van effectieve onderhandelingsposities vereist de noodzaak voor gedetaileerde analyse van de effecten van handelsbeleidopties. Zoals hierboven aangegeven zijn de meeste mensen niet in staat om dit soort van analyses te maken. Dit is belangrijk aangezien de maatregelen die zijn overeengekomen in een handels onderhandeling een impact heeft op wat dan kan worden onderhandeld in andere handels fora. Het is niet duidelijk of er voldoende aandacht is voor hoe een bepaalde besluit de onderhandelingsopties op andere gebieden vernauwd vanwege gefragmenteerde handelsbeleidverantwoordelijkheden. Dit vereist ook een inclusive approach met overheidsonderhandelaren bewust van de belangen, zorgen en prioriteiten van de binnenlandse stakeholders. Dit gebeurt momenteel niet aangezien de STCT nog niet is gevormd en volgens de questionnaires heeft de private sector weinig bewustzijn van technische handelszaken en hoe ze zullen worden geraakt. Questionnaires gaven aan dat de vermogens om positie papers te schrijven, handelstradeoffs te beoordelen en prioriteitsdoelen te stellen was erg zwak aangezien twee-derde van de respondenten zichzelf evalueerden als slechts over basiskennis op deze gebieden te beschikken. 

Fase 3: Verantwoordelijkheid voor Implementatie

Een ruim aantal overheidsdepartmenten zijn betrokken bij de uitvoering van handels overeenkomsten. Ook de implementatie van handelsbeleid was een ander gebied waar de capaciteit als zwak werd aangeduid, met twee-derde van de respondenten die oordeelden dat hun capaciteit op dit gebied op basisniveau lag. 

Fase 4: Monitoring en Evaluatie

Het lijkt erop dat er weinig monitoring en evaluatie van handelsovereenkomsten plaatsvindt. Dit komt voornamelijk door beperkte middelen, zowel financiëel als wat mankracht betreft. Dit probleem is verergerd door de ruime volumes van handelsmaatregelen die moesten worden geïmplementeerd, in een relatief korte tijdspanne, onder de verschillende onderhandelingen waar Suriname in betrokken is. Daardoor gaf men prioriteit aan de implementatie waarbij men weinig tijd overhield voor monitoring of evaluatie en er was weinig kennis van de technieken die nodig waren om dit te ondernemen. Dit is aangegeven in de responses waarbij drie-kwart van de geïnterviewden aangaven dat ze slechts over basiskennis op dit gebied beschikten. Een meer gecoördineerde benadering van monitoring en evaluatie is nodig om crisis management wanneer er problemen ontstaan te voorkomen.

10.3.11

Andere Specifieke zaken bij de Training Needs Assessment

De questionnaire vroeg ook naar kennis op andere gebieden zoals computervaardigheden, administratieve- en Engelse taalvaardigheden. Dit lijkt geen problemen op te leveren aangezien alle respondenten aangaven dat hun tekstverwerking en Engelse taalvaardigheden om intermediair of hoger niveau lag. Anderzijds gaven drie-kwart aan dat hun administratieve en tijd/werk management vaardigheden eveneens op het intermediaire of hoger niveau lagen. De enige gebieden waar de meerderheid van de respondenten hun vaardigheden als elementair aangaven waren in spreadsheet en data-base management. Op een vraag om suggesties van andere gebieden waar training voor nodig is werdt als belangrijkste gebieden aangegeven: Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

78

   

Presentatie vaardigheden Spaans & Portugees Project management Kosten-Baten analyse

In een andere vraag werden de respondenten gevraagd om ideën aan te dragen die de overige staf binnen het Ministerie nodig hadden om in staat te zijn zich beter van hun taken te kunnen kwijten. De gebieden die werden aangedragen waren:      

Management vaardigheden Data analyse Computer vaardigheden Communicatie vaardigheden Teamwerk Onderhandelings vaardigheden.

Gevraagd naar hun preferenties over de lengte van de training gaf de meerderheid de voorkeur aan langer durende modules van twee tot vier weken, met als meest populaire tweede keus een aantal uren per week gedurende een langere periode. De meeste gaven aan dat ze al wat trainingen hebben doorlopen. De meerderheid hiervan betrof drie-daagse kursussen met betrekking tot GATS, WTO handelsbeleid en internationale relaties, waarbij de meeste participanten aangaven dat ze de kursussen nuttig vonden.

10.3.12

Voorgestelde Inhoud van Capaciteitsopbouw trainingen

Er is een duidelijke noodzaak om een comprehensieve capaciteitsopbouw programma voor de staf van niet alleen de overheidsministeries maar ook in de private sector op te zetten. Een voorgestelde kursus is aangegeven in de volgende sectie (zie Box 10.1) die de prioriteitsgebieden in de vragenlijst benadrukt. Het is aanbevolen dat deze worden gevolgd door de overheidsambtenaren en de STCT. Maar ook de andere private sector stakeholders kunnen onderdelen, afhankelijk van hun belangstelling en behoefte, volgen. De kursuszal niet alleen kijken naar onderwerpen vanuit een Surinaams perspectief, maar ook de CARICOM dimensie belichten. Er zou ook kunnen worden overwogen om training te geven aan geselecteerde individuen op HI in Spaans en Portugees. Dit is in het bijzonder van belang aangezien de handelskontakten met de rest van Latijns America waarschijnlijk belangrijker gaan worden in de toekomst. Daarenboven zouden ook workshops op gebieden als presentatie vaardigheden, tijden werk management dienen te worden gehouden. De kursus zal een drie-maandse periode beslaan en zal ook de juiste locale en regionale handels instituties betrekken. Andere Ministries en ook de private sector zullen worden uitgenodigd om deel te nemen.


79

Box 10.1: Trainingskursus: Handelsbeleids Formulering en -Strategie in de Caraïbische Contekst Sessies

Kursus inhoud

Handelsbeleid Hervormingen

  

Handelsregels

  

Ontwikkeling van het Handelsbeleidskader

    

De Bilaterale handelsAgenda

  

De Multilaterale Handels Agenda

   

Betrokkenheid in handelsonderhandeling en en consultaties

   

Technieken voor Monitoring, de Implementatie en Impacts van de Handels Agenda

   

Doelen en implementatie kader voor Handelsliberalisatie Ontwikkeling van versimpelde, transparante en lage uniforme tarieven (nominal tarieven, effectieve tarieven, tariefsescalatie) Minimaliseren van discriminatie tussen productie voor de binnenlandse en export markt en tussen de aanschaf van binnenlandse en buitenlandse goederen Oneerlijke handelspraktijken (dumping, subsidies, countervailing maatregelen). Verheldering en waarneming van praktijken gerelateerd aan oneerlijke handel Vergeldingsmaatregelen Hoe beleidsdilemma’s te identificeren Het stellen van prioriteiten Beoordeling van economische kosten en voordelen van handelsbeleidsopties Beoordeling van sociale- en armoede effecten van handels beleids opties Implementeren van veiligheidsnetten en maatregelen ter ondersteuning van handelsbeleidsveranderingen Doelen van RTA’s – Handelskreatie en Handelsverschuiving (voordelen en tegenslag). Implicaties voor Suriname Instrumenten van regionale integratie (CET, regels van origine, harmonisatie van beleid en procedures). Implicaties voor Suriname Kernvraagstukken – Suriname in CARICOM, EPA en de FTAA WTO Overeenkomst (Landbouw, TRIPS, TRIMS, GATS) Nieuwe handelsonderwerpen – Handel en milieu, arbeids standaarden, konkurrentiebeleid en overheidsaanschaffingen Dispuut beslechting Methoden om de economische, sociale en armoede effecten van WTO Overeenkomsten te evalueren Voorbeiding van positie papers Betrokkenheid in regionale en multilaterale handelsonderhandelingen Onderhandelingstechnieken voor handelsonderhandelingen Technieken voor effectieve consultatie met de overheid, de private sector en civil society. Bron van handelsinformatie en hoe deze te gebruiken Beoordeling van de sectorale impacts van handelsliberalisatie Beoordeling van de sociale en armoede effecten van handels liberalisatie Implementeren van veiligheidsnetten en maatregelen om handelsbeleidsveranderingen door te voeren


80

10.4 Facilitering van de Formatie van een Suriname Trade Onderhandelings Team De oorspronkelijke hoop van de ontwerpers van dit Metra project was dat er een Suriname Negotiating Team (SNT) reeds voor het project van start ging zou zijn gevormd, of dat het gedurende de eerste helft van het project een feit zou zijn. In beide gevallen zou er voldoende tijd zijn voor de leden van dit team om bepaalde training of coaching van het Metra team te volgen. Konkreet zouden de leden van het Negotiating Team kunnen meedoen met het Mini-Workshop Programma. Een aantal van de vermoedelijke leden waren uitgenodigd om te participeren in dit programma en enkele hebben wel aan een of meer sessies deelgenomen. Hoewel de Raad van Ministers van Suriname reeds in 2003 heeft goedgekeurd dat er een SNT moest worden gevormd en dat het onder de verantwoordelijkheid van HI zou vallen, is het team niet gevormd. In de vroege fasen van het Metra project is er advies uitgebracht aan HI over de doelen, gewenste opzet en samenstelling van het team (toen nog SNT genoemd). Tijdens het Nationale EPA Seminar in juni 2005 was het SNT onderwerp van een van de inleidingen en de formatie en taken werden de focus van een van de 4 werkgroepen. Hun bevindingen werden vastgelegd in het Seminar Rapport die kort daarna uitkwam. Op het Seminar gaf key-note inleider Henry Gill (Senior Negotiator bij CRNM) een duidelijker plaatje van wat een SNT geacht werd te doen en hoe andere CARICOM landen hun eigen teams hadden samengesteld. Hij gaf aan dat niet alle landen in de regio al een team hebben, een gegeven die de mensen enigszins tevreden stelde. Suriname’s traagheid in de vorming van een nationale Trade team is geen unieke situatie in de Caribbean en het ontbreken van een team in Suriname was niet het belangrijkste probleem. Gill suggereerde dat Suriname de modellen van nationale onderhandelings teams die zijn opgericht in Trinidad & Tobago en Barbados kon bestuderen. Tijdens dat Seminar werd benadrukt dat de rol van zo een team niet was om zelf te gaan onderhandelen, aangezien daar reeds afspraken over gemaakt zijn dat voor de CARIFORUM landen dat door de CRNM zal geschieden. Wat een nationaal team te doen staat is het coördineren van de nationale posities binnen de regionale posities welke onder leiding van CRNM staat. Deze nationale posities zullen, na goedkeuring door de Regering, worden ingebracht bij de CRNM. Deze verwerkt de nationale bijdragen in de regionale positionering en brengt deze in bij de handelsonderhandelingen met de EU over EPA, met andere blokken op het Americaanse continent over FTAA etc. Teneinde tot een beter begrip van de plaats en rol van dit team te komen is de naam SNT vervangen door STCT – Suriname Trade Coördinating Team. Het Metra team maakte dankbaar gebruik van Henry Gill’s advies om de structuren van andere nationale Trade Coördinating Teams te bestuderen, welke volgens de CRNM goed schijnen te werken. Een korte missie naar Port of Spain en Bridgetown werd ondernomen, waarvan details van deze meetings in Appendix 6 zijn aangegeven. De conclusies die hieruit voortvloeien voor Suriname, hoe ze het beste haar eigen STCT kan structureren en versterken, zijn hieronder aangegeven. T&T en Barbados hebben enkele belangrijke stappen vooruit gezet in het verbeteren van de betrokkenheid van de private sector en civil society in het ontwikkelen van nationaal handelsbeleid en positionering bij international handelsonderhandelingen. Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

81

Als gevolg van de discussies met de partijen in Barbados en T&T zoals aangegeven in Annex 6, werden enkele modellen voorgesteld die Suriname kan volgen in de oprichting van een Suriname Trade Coördinating Team. Deze zijn hieronder aangegeven: i)

De Formatie van een STCT

De uitdaging is om een structuur te formuleren die duurzaam zal zijn. Daarbij gaat het niet om gewoon een formeel goed uitziende nieuwe structuur zonder daadwerkelijke resultaten. Belangrijke vereisten hierbij zijn o.a.: -

Structuur: maak de verbinding met de officiële besluitvormingsstructuur in het land Representativiteit: betrek alle relevante stakeholders Professionaliteit: selecteer leden op basis van handelskennis en betrokkenheid Efficientie: maak gebruik van externe technische kennis en ervaring

De taken van de STCT omvat o.a.: o o o o o

de coördinatie van studies/analyses met betrekking tot lopende internationale handelsonderhandelingen; de voorbereiding van Suriname’s posities op het gebied van handelsvraagstukken; de vergroting van de nationale onderhandelings capaciteit; de intensificering van de dialoog tussen de publieke sector, de private sector en civil society op het gebied van internationale handel; de liaison functie met de CRNM, die het geautoriseerde onderhandelingsinstituut is.

Aangezien niet alle vertegenwoordigers handelsspecialisten zullen zijn, zullen er technische werkgroepen voor diverse relevante handelsonderhandelingsvraagstukken worden ingesteld onder de verantwoordelijkheid van de STCT. Elke technische werkgroep bevat minstens 1 STCT lid, die ook de voorzitter is, en bestaat verder uit technische specialisten uit de publieke en private sectoren die niet noodzakelijkerwijs STCT lid hoeven te zijn. Als potentiële werkgroepen zijn genoemd: o o o

Werkgroep fiscale en andere impacts en compenserende maatregelen; Werkgroep sensitieve producten en nieuwe exportkansen; Werkgroep Diensten.

De STCT zal bestaan uit minimaal 7 en maximaal 11 leden die de instanties vertegenwoordigen zoals ook aangegeven in Grafiek 10.2. ii)

Consultatie van de STCT met de CRNM

De consultatie met de CRNM zal een tot twee keer per jaar dienen plaats te vinden. Deze ontmoetingen hebben tot doel de details van de publieke en private sector posities over handelsonderwerpen toe te lichten en om de noodzakelijke feed-back van de aangewezen onderhandelaren te krijgen. Dit kan worden gecombineerd met andere regionale meetings die plaatsvinden in Suriname die de CRNM reeds zou bezoeken, waardoor de kosten van het consultatie proces beperkt kunnen blijven. iii)

De Formatie van een Private Sector Handels Team

Voorts zou het goed zijn dat er een aparte private sector Handels Team zou worden ingesteld. Deze zou kunnen formuleren en vertegenwoordigen de belangen van de private sector en zowel de overheid als de CRNM informeren over de gewenste Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie van Suriname Capaciteitsopbouw ter Ondersteuning van een EPA FINAAL RAPPORT – oktober 2005

82

onderhandelingsposities. Deze zou kunnen worden geleid door een gerespecteerd (seniore) lid van de private sector, mogelijk een gepensioneerde ondernemer, die de tijd en de ervaring heeft om leiding aan dit proces te geven. De coördinator zou kunnen worden geassisteerd door 1-2 jonge professionals die technische studies kunnen uitvoeren en assisteren in de formulering van private sector belangen en de koppeling met het Ministerie van HI over handelsbeleidsposities. Het Trade Team zou ook de private sector in T&T en Barbados kunnen bezoeken om ideën op te doen hoe de private sector onderhandelings teams zijn samengesteld en opereren in deze landen. Het Trade Team zal fungeren als verbindingsgroep tussen de private sector organisaties en de overheid door het bepleiten van gebalanceerde private sector visies en het informeren van de overheid over de private sector handels posities. Het private sector Trade Team zal waar nodig – los van het voeden van de STCT - ook de private sector posities rechtstreeks naar de CRNM doorcommuniceren. Het voorbeeld van Trinidad en Tobago is illustratief in dit verband. Er is een nationaal coordinatie/onderhandelings comite op overheads niveau, maar er is ook een parallele private sector organisatie. Deze is de International Trade Negotiating Unit (ITNU) welke is gecreerd en gehuisvest bij de T&T Chamber of Commerce and Industry. Zij heeft onder andere als taak het co-ordineren van een response van de private sector (industrie en handel) over kritieke handelsonderwerpen. Als private sector “Intermediaire” organisatie heeft het de mogelijkheid van donor ondersteuning voor studies, welke parastatale organisaties veelal niet hebben. Als een goed voorbeeld moge dienen, het feit dat ITNU recentelijk ondersteuning heeft gehad van het EU-ACP agentschap Pro€Invest voor een studie (en gerelateerde seminar) over de positionering van de Caribbean Constructie Sector voor de komende EPA. Deze situatie van parallele private en publieke sector organisaties, welke op het eerste gezicht overmatig mag lijken, kan in feite erg voordelig uitpakken in termen van zaken gedaan te krijgen.


83

Grafiek 10.2 Voorgestelde Organisatie Schema van STCT

STCT: - Min HI (Voorzitter) - Min PLOS - Min BUZA

Kabinet

- Min LVV - Min Finance

College of Negotiators/ CRNM

- VSB - AKMOS - ASFA - Kamer v. Koophandel/ Industrie - Woman’s Business Group - Adek Universiteit van Suriname

Technische Werkgroep 1

iv)



Het Arrangeren van Fondsen

Er zijn financiëringsmogelijkheden die voor de private sector toegankelijk zijn en de CRNM kan assisteren in de informatieverschaffing over deze bronnen. Onder andere CIDA en USAID zouden mogelijk interesse hebben voor het (co-) financiëren van het private sector Trade Team en zou mogelijk sponsor kunnen zijn van sector studies en/of consultatie workshops. De suggestie is gedaan voor het organiseren van een private sector Trade workshop in Suriname waarbij de private sector organisaties de ervaren Larry Placide (van ITNU uit T&T) en Lawson Nurse (van PSTT uit Barbados) uitnodigen om hun ervaring met private sector participatie in nationale handelsbeleidsontwikkeling en –onderhandelingen te delen.


84

Appendices

Technische Assistentie aan het Ministerie van Handel en Industrie SURINAME

Recommend Documents