„t Tredblad Winter 2011
Foto: Mariska Damink
IVN afdeling Oldenzaal Vereniging voor Natuur en Milieu-Educatie
Winter 2011
Tredblad 2
IVN Vereniging voor natuur- en milieu-educatie Een vereniging van vrijwilligers en beroepskrachten die streeft naar meer natuur, verantwoord natuurbeheer en betere kwaliteit van het milieu. Verspreid over Nederland heeft het IVN 174 afdelingen. Meer dan 17.000 leden zetten zich in voor natuur en milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten en door overleg met de locale overheid.
IVN-afdeling OLDENZAAL Voorzitter Toon Brummelhuis Brederostraat 1 7576 CA Oldenzaal tel: 538978 Contactpersoon landschapsonderhoud Secretaris Mariska Damink Gammelkerstraat 50 7572 AV Oldenzaal
tel: 516267
IVN-afdeling Oldenzaal heeft zo‟n 45 actieve leden die actief zijn in de werkgroepen Landschapsbeheer, Wandelingen, Bomen, Schoolactiviteiten en Milieu. De leden weten zich mentaal gesteund door ruim 40 donateurs, die het werk van de Oldenzaalse afdeling financieel mogelijk maken.
Penningmeester Ben Paalhaar Kamille 8 7577 HB Oldenzaal
tel: 517422
Vindt u ook dat het in en buiten Oldenzaal beter zou kunnen met het milieu en wilt u ook mee genieten van het wonderschone Twentse Landschap?
Bestuursleden Wilbert Kallenberg De Kalder 59 7576 WE Oldenzaal tel: 515162 Contactpersoon terrein Het Hulsbeek e/o Buitengebied Oldenzaal
Dat kan!! U hoeft zich slechts aan te melden als lid of donateur van IVNafdeling Oldenzaal bij de penningmeester (tel: 517422).
Lid of donateur Leden Leden zijn actief binnen de vereniging. Ze betalen een jaarlijkse contributie van minimaal euro 17,00.* Zij ontvangen 4 keer per jaar het landelijke tijdschrift “Mens en Natuur”en ook krijgen ze regelmatig het afdelingsblad; Jeugdleden zijn leden tot 18 jaar. Zij betalen euro 3,50* en ontvangen het afdelingsblad. Huisgenootleden zijn huisgenoten van leden en kunnen zich apart als lid aanmelden voor euro 5,00* per persoon. Donateurs Donateurs zijn niet actief binnen de vereniging en betalen minimaal euro 10,00* per jaar. Indien men het afdelingsblad wil ontvangen, betaalt men minimaal euro 12,00*. Donateurs zijn van harte welkom op alle door de afdeling georganiseerde activiteiten. * U ontvangt daartoe een acceptgirokaart aan het begin van het verenigingsjaar.
Winter 2011
Ledenadministratie Wijzigingen schriftelijk doorgeven aan de penningmeester
Nel van der Meulen Johanna van Burenlaan 20 7576 AV Oldenzaal tel: 516373 Contactpersoon wandelgroep Contactpersoon werkgroep schoolactiviteiten Email:
[email protected] Dick van der Meer Van Coeverdenstr. 27 7576 ZM Oldeenzaal tel: 516469 Bomoloog voor de Bomenstichting in de gemeente Oldenzaal Contactpersoon milieugroep Redactie „t Tredblad Nel van der Meulen Johanna van Burenlaan 20 7576 AV Oldenzaal tel: 516373 Mariska Damink Gammelkerstraat 50 7572 AV Oldenzaal tel: 516267 Email:
[email protected] Beheerder webpagina Fokke Flapper Email:
[email protected]
www.ivn.nl/oldenzaal
Tredblad 3
Van de redactie Na een onverwacht zeer mild najaar zitten we momenteel toch echt wel in de donkere dagen voor kerst. Storm en regen hebben de overhand, al zag ik toch nog een enkele paardenbloem en dovenetel bloeien. Ook de roosjes in de tuin geven het nog niet op en dat is voor half december toch wel bijzonder. Wij hebben gelukkig weer een goed gevuld Tredblad voor u in elkaar kunnen zetten en van deze gelegenheid maken we dan ook graag gebruik om een ieder die het afgelopen jaar een bijdrage heeft geleverd hiervoor heel hartelijk te bedanken. Ook onze bezorgers zijn we zeer erkentelijk voor hun inzet, dank jullie wel! En natuurlijk niet in het minst dank aan onze adverteerders die ons ook het afgelopen jaar weer hebben gesteund. Graag maken we u nog even attent op de Nieuwjaars wandeling, de Groencursus in het voorjaar en de Algemene ledenvergadering eind maart. Over al deze activiteiten leest u elders in het blad meer en noteert u alvast de data! Wij wensen u fijne feestdagen en een groen, vooral gezond 2012 toe!
Afzegging: Mevr. E. Engelsman
Kopij inleveren vóór 1 maart 2012 bij Mariska Damink
Winter 2011
Inhoudsopgave Colofon
3
Van de redactie
4
Oldenzaalse vrijwilligersprijs 2011
5
Natuurwerkdag Punthuizen 8-10-2011
6
Paddenstoelenexcursie 2011
7
Herfstproject 2011
9
Klim-op; Project “HERFST”
10
Nutsschool; Project Herfst in het Hooge Venterink 11 Mededeling vanuit de werkgroep schoolactiviteiten
11
“HERFST” project; de Zevenster
12
Nieuwjaarswandeling 2012
14
AvatarZ Herfst Avontuur
15
Natuurwerkdag ‟t Hooge Venterink
16
Groencursus in Oldenzaal en Losser voorjaar 2012
18
Toppers kijken op het IJsselmeer!
19
Boomgaard in de sneeuw
20
Schaatsenrijden
20
Activiteiten 2011
21
Tredblad 4
Oldenzaalse vrijwilligersprijs 2011 Op donderdag 1 december waren Nel, Dirk, Dick, Wilbert en ik aanwezig in De Bond, alwaar de Oldenzaalse vrijwilligersprijs zou worden uitgereikt. Het was een feestelijke bijeenkomst om de vrijwilligers van Oldenzaal in het zonnetje te zetten. We werden dan ook ontvangen over een rode loper alsof we sterren waren. Het begon enkele maanden geleden. Als secretaris van onze vereniging ontving ik een brief van de vrijwilligerscentrale waarin stond dat je een organisatie aan kon melden om mee te dingen naar de Oldenzaalse vrijwilligersprijs. Het leek mij dat we met het IVN best veel doen voor de Oldenzaalse samenleving en ik heb de rest van het bestuur gevraagd of zij het een goed idee vonden om ons aan te melden. Wel dus. Het was best raar om twee keer je naam in te vullen, 1 keer als degene die het IVN aanmeldt en dan nog een keer bij de contactpersoon van het IVN, maar als we ons zelf niet aanmelden moet je maar afwachten of iemand anders het doet. Vervolgens hoorden we niets meer, behalve dan dat we samen met 13 andere organisaties aangemeld waren en dat ze ons uitnodigden om bij de uitreiking aanwezig te zijn. Toen ik donderdags naar De Bond fietste was ik er dan ook van overtuigd dat we niet tot de genomineerden zouden behoren (dan hadden ze immers wel geïnformeerd of er wel mensen van het IVN aanwezig zouden zijn). Ik was zelfs wat te laat waardoor ik niet bij de rest van de IVN‟ers zat en ook niet wist wie er nog meer waren. Na het uitreiken van de jeugdprijs en het opnoemen van alle voorgedragen verenigingen, kwam eindelijk het moment dat de genomineerden bekend werden gemaakt. En wat schetst mijn verbazing dat als eerste het IVN werd genoemd. De nominatie werd geïllustreerd door een geweldig leuk filmpje van het “HERFST” project van dit jaar. Toevallig had Theo dit jaar aan RTV Oldenzaal gevraagd of ze niet een keer wilden komen filmen bij het project, dat hebben ze gedaan en dat kwam nu goed uit. Naast het IVN waren ook nog Kringloopbedrijf de Beurs, Vincentiusvereniging, Topteam OZ&PC en VTB Breedwijs genomineerd. Van elke vereniging werd er iemand op het podium verwacht. Voor ons betrad Wilbert het podium. VTB Breedwijs ging er uiteindelijk met de Gouden Boeskool vandoor. Wij ontvingen onderstaande cheque en een mooie bos bloemen. Ook geweldig toch. We zullen er iets leuks van organiseren voor alle actieve werkgroepleden van IVN Oldenzaal Mariska Damink
Natuurwerkdag Punthuizen 8-10-2011 Om 9.00 uur bij de aanvang van deze door IVN-Oldenzaal georganiseerde werkdag stonden er 16 enthousiaste vrijwilligers gereed. De groep bestond ook voor een groot deel uit gastwerkers van EnHOe. Het weer was die ochtend onverwacht zonnig. In de nabijheid waren er wel buien, een donderslag werd zelfs gehoord, maar bij Punthuizen bleef het droog en de zon bleef van de partij. Zoals afgesproken met SBB werd nu niet op Punthuizen gewerkt, maar in een kleine heide bij de Puntbeek. Heidevelden zijn in het oosten van Nederland geen natuurlijk landschap. Zij zijn in feite door roofbouw in het oorspronkelijk aanwezige bos ontstaan. Slechts bij zeer extensief gebruik konden heiden nog iets opleveren voor de boeren. Dit gebeurde eeuwenlang, door maaien, beweiden en afplaggen, op steeds ongeveer dezelfde wijze waardoor flora en fauna zich konden aanpassen aan dit schrale milieu. Het werden monumenten van een, weliswaar wat betreft het aantal individuen niet zo grote maar wel, heel karakteristieke biodiversiteit.
Hoewel heiden en schrale graslanden niet meer van veel belang zijn voor de landbouw zijn ze, ook nog om hun toeristische waarde, het waard om in stand gehouden te worden. Dat kan door
het vroegere gebruik zo veel mogelijk na te bootsen. Dichtgroeien van een heide is in Twente een natuurlijk proces, dat evenwel aanzienlijk versneld wordt door de, als gevolg van menselijke activiteiten, geproduceerde overmaat aan stikstofverbindingen. Daarvoor zorgt de landbouw met de uitstoot van ammoniak en het verkeer door de productie van stikstofoxiden (NOx). Op deze heide bij de Puntbeek waren door grootschalig plaggen nog vrij recent herstelwerkzaamheden verricht. De daarna opgeslagen berken en dennen waren nog jong en daardoor door de vrijwilligers gemakkelijk te verwijderen. Zelfs de berken, die altijd de meeste problemen veroorzaken, konden nu effectief worden aangepakt. Een berk groeit weer uit na snoeien boven de grond. Dat gebeurt niet wanneer een berkenboom onder de overgang van wortel naar stam wordt doorgehakt. Bij de meeste berken lukte dat nu nog. De werkzaamheden vorderden snel en bij de koffiepauze om half elf was al een flink stuk van het terrein grondig schoon gemaakt. Het zichtbare resultaat vergrootte het enthousiasme van de groep en daardoor de werklust. Na de lunch werd dan ook besloten het karwei geheel af te maken. En dat is gelukt! Op deze wijze werd door IVN-Oldenzaal samen met EnHOe een klein beetje hulp geboden aan het bedreigde Staatsbosbeheer (SBB). Na de verdroging, de vermesting en de versnippering van onze natuurgebieden (1), na de gekke koeienziekte (2), de affaires rondom hormonengebruik bij slachtvee (3), de Q-koorts (4), de megastallen (5) en het nog steeds toegestane preventieve gebruik van antibiotica (6) hebben we nu bovendien nog Bleker (7!!). Deze “IJdeltuit” (Ik citeer hier Abrahams in de NRC van 1 nov. 2011) en “leugenaar” (Nijpels op Radio 1 op 26 nov. 2011) is ook bezig SBB aanzienlijk in te krimpen. Alsof deze goed functionerende organisatie schuldig is aan de financiële crisis. En alsof dat beetje natuur dat we in Nederland nog hebben de oorzaak is van onze economische problemen. Nederland behoort tot de vieste landen van Europa (de hoogleraar Jan Rotmans in de NRC van 16 okt. 2011). Jacques Bielen
Paddenstoelenexcursie 2011 Het was een bijzondere datum: 9-10-11, waarop we dit jaar onze paddenstoelenexcursie hadden en het was ook nog eens, ondanks de wat matige weersvoorspelling prachtig najaarsweer. Op 9, 10, 11 volgt 12: waren we dus met 12 mensen? De foto lijkt dat te bevestigen, maar nee we waren met een mooie, enthousiaste groep van 15 mensen, waaronder 3 kinderen. Er was zelfs iemand speciaal uit Markelo gekomen!
Mariska hield een korte en zeer duidelijke inleiding over de soorten paddenstoelen: de saprofieten, die op dood hout zitten, de recyclers in het bos; de parasieten, die ten koste van hun gastheer leven en tenslotte de mycorrhiza‟s, die in symbiose leven met de wortels van bomen. Zoals Mariska vertelde: het Griekse mukès (μυκησ) staat voor zwam en rhiza (ριζα) betekent wortel. Dat verklaart deze moeilijke naam.
We gingen op pad en kwamen al snel heel veel prachtige paddenstoelen tegen, zoals de lakzwam, de porseleinzwam en de stekelzwam. Er werd uitvoerig gekeken en terecht had Dirk al in zijn inleiding gezegd dat het een paddenstoelenexcursie zou zijn en geen
Winter 2011
paddenstoelenwandeling. Er was dus veel tijd om rustig de paddenstoelen te bekijken en het was niet erg dat we in het begin niet veel meters aflegden. Er was ook zoveel te zien.
De grote stinkzwam deed zowel zijn Nederlandse als zijn Latijnse naam (Phallus impudicus) eer aan. En het duivelsei, waaruit de grote stinkzwam komt, troffen we ook veelvuldig aan. Mariska vertelde dat paddenstoelen altijd iets mysterieus hadden en dat je dat in de namen terug zag, zoals bijvoorbeeld het elfenbankje, het elfenschermpje en de elfenwasplaat. Nu hoorde ik laatst tijdens een lezing van Henk Woolderink een tamelijk bijzondere verklaring voor het woord elf. Dit naar aanleiding van de vlakbij onze excursie gelegen Elfterheurne. In oude tijden werd bij het kraomschudden gekeken of het kind in orde was. Als er wat mis was, werd het kind in het bos achtergelaten om door de vossen te worden opgegeten. Zo‟n kind werd een elf genoemd, waar de naam Elfterheurne mee zou samen hangen, want dat was zo‟n bos, waar deze kinderen, de elfen, achtergelaten werden. Of het waar is? In ieder geval wat minder onschuldig dan we gewoonlijk over elfen spreken en misschien ook niet zo geschikt om bij een paddenstoelenexcursie te vertellen?
Dan waren de verhalen van Dirk wat minder heftig, hoewel . . . Zo vertelde Dirk over de brand op Rookhuiskamp. Dit huis stond op naam van mevrouw van Helvoort, de vrouw
Tredblad 7
van de burgemeester van Losser, C.J.A. van Helvoort, die in de oorlogsjaren bepaald niet geliefd was bij de bevolking omdat hij zich om het zacht uit te drukken nogal overijverig opstelde ten aanzien van de Duitse bezetters. Hij viel na de oorlog overigens niet onder de “foute” burgemeesters, maar hij werd wel ontslagen vanwege verlies aan vertrouwen. Hij kreeg een wachtgelduitkering en woonde na de oorlog o.a. nog enige jaren in de villa Duivendal. Welnu, er ontstond brand op Rookhuiskamp en het verhaal gaat dat de brandweer in dit geval iets minder haast had met blussen dan gewoonlijk.
Dirk vertelde verder dat het Rookhuis zijn naam ontleend zou kunnen hebben aan het waarschuwen met rooksignalen. Oldenzaal had een uitstekend uitzicht in westelijke richting, maar niet in oostelijke richting. Vanaf het Rookhuis had men wel een wijds uitzicht richting Bentheim en vanaf Oldenzaal was het Rookhuis weer zichtbaar. Zo kon Oldenzaal door middel van rooksignalen bij het Rookhuis in de middeleeuwen tijdig gewaarschuwd worden als de vijand vanuit Bentheim naderde.
Terug naar de paddenstoelen: want een niet alledaagse verschijning als de eikhaas diende zich aan. En wat te denken van de prachtige
Winter 2011
goudvliesbundelzwam of de ook niet heel algemene gele ringboleet. Deze paddenstoel hoort bij een lariks. Maar waar was die lariks? Met even zoeken en steun van Dirk werd de lariks getraceerd. Het verhaal klopte weer! Dat Mariska nog al de paddenstoelen weet die ze bij het voorlopen gezien had, vind ik al een hele kunst. Maar als er dan in de groep mensen zijn die een paddenstoel zien en vragen: weet je ook wat dit is? En dan bijna altijd het ook nog weten, dat is grote klasse.
Stuifzwammen waren er ook in diverse soorten: de fraaie parelstuifzwam, de plooivoetstuifzwam, de zwartwordende stuifzwam. En wat te denken van de giftige panteramaniet, de eveneens giftige krulzoom, de dennevoetzwam, het varkensoor, de doolhofzwam, de prachtvlamhoed, en de berkenboleet.
We hebben dus weer een schitterende paddenstoelenexcursie gehad (er kwamen enthousiaste reacties uit de groep na afloop!) met heel veel dank aan Dirk en Mariska voor de uitmuntende begeleiding. Wilbert Kallenberg
Tredblad 8
Herfstproject 2011 In de derde week van oktober en de eerste week van november heeft de schoolgidsen groep voor het derde achtereenvolgende jaar het “Herfstproject” voor groep vier van de Oldenzaalse basisscholen georganiseerd. Ook dit keer hadden we weer gekozen voor het bos aan de Burgemeester Wallerstraat , “Het Hooge Venterink” en, evenals voorgaande jaren, hebben we de beheerder van Natuur Monumenten per brief van ons voornemen op de hoogte gesteld.
Voordat het project van start zou gaan hebben we, zoals elk jaar, eerst een inspectietocht gehouden om te kijken of het bos nog in dezelfde staat verkeerde als voorgaande jaren, zodat we onverhoopt niet voor verrassingen zouden komen te staan. Welnu, dat laatste was dus wel het geval!
Tot onze grote verbazing was er o.a. een flink aantal bomen gekapt en struiken verwijderd, zodat het geheel er juist in dat gedeelte van het bos waar we onze opdrachten uit zouden voeren, kaal en open uitzag! Het resultaat van deze werkzaamheden was ook duidelijk te zien: overal lagen takken en de omgehakte bomen
Winter 2011
waren in blokken gezaagd en lagen, weliswaar opgestapeld, her en der verspreid. Zelfs een aantal bomen waartussen we de opdracht voor het spinnenweb elk jaar ophangen was verdwenen!
We kregen op dat moment allemaal het gevoel dat het “ons bos” niet meer was, maar omdat er zich inmiddels al 16 klassen voor het project hadden aangemeld was een andere plek zoeken op dat moment dan ook geen optie. Dus: dan maar roeien met de riemen die we op dat moment hadden en al was het niet zo eenvoudig om een goede plek voor de juiste opdracht te vinden (doordat alles zo open lag was het moeilijk om zoveel mogelijk direct contact van de kinderen tussen de opdrachten zelf te vermijden) is het ons uiteindelijk toch gelukt.
Op de eerste dag dat het project zou beginnen waren we al om 7.45 uur aanwezig om alle negen opdrachten op de daarvoor bestemde plekken te zetten. Volgens het weerbericht zou er vanuit het westen van het land wel regen op komst zijn, maar hier was het nog droog en voordat de regenzone Twente zou hebben bereikt, zo dachten wij althans, zou dat pas na de middag zijn.
Tredblad 9
Klim-op; Project “HERFST” Hierbij een aantal tekstjes over de herfstwandeling van een paar kinderen uit stamgroep 4/5 van Jenaplanschool de Klim-op.
Om 8.45 uur arriveerde de eerste groep met hun begeleiders en na ze welkom te hebben geheten begonnen de kinderen, verdeeld in 5 groepjes, uitgelaten en enthousiast aan hun opdrachten. Nauwelijks begonnen voelden wij echter de eerste druppels al en weldra, u raadt het al, begon het eerst zachtjes, maar al heel snel ontzettend te plenzen! Het hield ook niet meer op en iedereen was na verloop van tijd zo drijfnat dat we, mede op aanraden van de onderwijzeres besloten om er maar mee te stoppen. Er werd naar school gebeld om te zeggen dat de volgende groep vanwege de zeer natte omstandigheden niet hoefde te komen en zo konden we om kwart voor tien de boel weer inladen; eerlijk gezegd waren we daar deze keer beslist niet rouwig om!
Ik vond het heel leuk en ik vond het ook hele leuke spelletjes. Toen ik een slak mocht vasthouden, kriebelde het wel een beetje. Iris De herfstwandeling van het IVN was tof, leuk en cool. Ik heb dingen geleerd zoals dat bij de paddenstoel aan de onderkant sporen zitten waar zaadjes in zitten. Een jaar geleden heb ik de zelfde herfstwandeling gehad, omdat ik toen nog op locatie de Thij zat. Layla Ik vond het heel leuk in het bos en ik dacht eerst dat we gewoon in het bos gingen wandelen. Toen waren er allemaal spelletjes die met de herfst te maken hadden. We hebben heel veel paddenstoelen gezien. Meike had ook nog een kikker gevonden en toen hebben Jurre en Maud hem vast gehouden. Ik vond het leuk dat we ook nog een slak vast mochten houden. Suzet Met de herfstwandeling hebben we spelletjes gedaan. Dit zijn de spelletjes die ik onthouden heb: verschillende noten zoeken, in een voeldoos voelen, de onderkant van een paddenstoel bekijken, een spinnenweb maken van touwen, bladeren bij de goede boom vinden en een slak op je hand leggen. Willem
Nat en koud tot op het bot keerde een ieder huiswaarts om na een hete douche, droge kleren en hete koffie weer bij te komen. Gelukkig zijn de overige dagen dat het project duurde wel droog en vooral ook goed verlopen, zodat de schoolgidsen allemaal met een voldaan gevoel terug kunnen kijken op al weer het derde “Herfstproject”. Achteraf bleek dat door een misverstand de betreffende brief aan Natuur Monumenten niet bij de juiste persoon terecht is gekomen, waardoor wij vooraf niet op de hoogte zijn gesteld van de werkzaamheden in het bos.
Wij zijn op herfstwandeling geweest met allemaal opdrachtjes. Het waren spannende, enge en grappige opdrachtjes. Maar toen kwam het einde er weer aan (dat vonden we heel erg jammer!). Noa Ik vond de herfstwandeling heel erg leuk. Er waren leuke opdrachten. Het is een bos vol natuurlijke materialen vind ik. Er moeten meer mensen naar toe, want dan beleven zij ook die leuke dingen! Kari
Namens de schoolgidsen groep, Nel van der Meulen
Winter 2011
Tredblad 10
Nutsschool; Project Herfst in het Hooge Venterink Wij, de kinderen van groep 4 van de Nutsschool, hebben op vrijdag 4 november meegedaan aan het project Herfst van het IVN. Wij gingen met de auto naar het bos Het Hooge Venterink. Daar werden we opgewacht door Coby van het IVN. Na een korte uitleg gingen de kinderen aan de slag met de uitgezette activiteiten, onder begeleiding van een viertal medewerkers van het IVN. Er waren in het bos negen activiteiten uitgezet: -
een levensgroot spinnenweb maken bladeren bij de juiste bomen zoeken met een spiegel onder paddenstoelen kijken slakken over de hand laten lopen zaden- en vruchtenmemory een voeldoos kijken hoe ver je kunt springen: ben je een slak, een muis, een kikker, een konijn of een ree - beestjes zoeken - noten en vruchten zoeken De kinderen waren erg enthousiast bezig met de verschillende activiteiten. Vooral het beestjes zoeken (waarbij een duizendpoot, een worm, een slak, een spin en nog veel meer verschillende beestjes werden gevonden) en het verspringen waren favoriet bij de kinderen. Andere activiteiten zoals bijvoorbeeld het laten lopen van slakken over je hand vergden van veel kinderen wat meer moed.
Hieronder nog een aantal uitspraken van de kinderen: - “ Slakken over de hand laten lopen was heel leuk. Eerst durfde ik het niet, maar later wel! “
Winter 2011
- “ Het spinnenweb was grappig. We moesten er elke keer onderdoor en overheen stappen. “ - “ Ik snap nu waar de naam Stinkzwam vandaan komt ! “
Mede dankzij het heerlijke weer was het een geslaagde en leerzame ochtend in het bos. Medewerkers van het IVN, nogmaals bedankt en we komen graag volgend jaar weer! Groetjes, Kinderen groep 4 van de Nutsschool
Mededeling vanuit de werkgroep schoolactiviteiten Per januari 2012 wordt Nel van der Meulen de contactpersoon voor de werkgroep schoolactiviteiten. Mariska draagt het stokje over omdat het aanschrijven van de scholen, het ontvangen en verwerken van de reacties, het plannen van de roosters en het weer terugkoppelen naar de scholen enz. toch meer tijd vergt dan zij momenteel beschikbaar heeft. Gelukkig was Nel bereid om deze organisatorische kant van de werkgroep over te nemen. Mariska blijft nog wel actief als schoolgids. De werkgroep schoolactiviteiten bestaat nu uit 8 leden en we hopen nog lang op deze manier verder te gaan en onze activiteiten verder uit te breiden. Uiteraard kunnen we altijd extra gidsen gebruiken, zodat we nog meer activiteiten op poten kunnen zetten. Mocht je interesse hebben om schoolgids te worden, geef dit dan door aan Nel van der Meulen (tel. 516373,
[email protected]). Enthousiasme is belangrijker dan kennis van de natuur.
Tredblad 11
“HERFST” project; de Zevenster Van de vrije school de Zevenster ontvingen we deze brief en 9 hele mooie tekeningen met verhaaltjes erbij over het “HERFST” project.
Winter 2011
Tredblad 12
Winter 2011
Tredblad 13
Nieuwjaarswandeling 2012 Wanneer Waar Verzamelen
: 22 januari, voor leden en donateurs : Hooge Venterink, ingang Burg. Wallerstraat, Zuid Berghuizen : Aldaar om 13.30 u., vertrek 13.45 u.
De heer Henk Koop zal ons op ongetwijfeld boeiende wijze vertellen over de geschiedenis van dit natuurgebied. Over de plek van de verdwenen boerderij “Hooge Venterink” en over de afsplitsingen van deze boerderij, zoals het Lage Venterink en het Oude Venterink en het Achterbos, die nog steeds bestaan. Een deel van het huidige bos bestaat uit oud bos dat al in 1679 en 1736 in het markeboek van Berghuizen wordt genoemd. Op de Hottingerkaart van 1782 staat het bos afgebeeld. In deze oude boskern komen zeldzame bosrelictsoorten en bijzondere boomen stuiksoorten voor, zoals Ruwe iep (Ulmus glabra) , Winterlinde (Tilia cordata), Zoete kers (Prunus avium), Spaanse aak (Acer campestre), Wilde appel (Malus sylvestris), Mispel (Mespilus germanica), Tweestijlige meidoorn (Crataegus laevigata), Kardinaalsmuts (Euonymus europaeus) en Haagbeuk (Carpinus betulus). Afgelopen jaar is de tweede boomlaag van beuk, die in de jaren ‟50 van de vorige eeuw in het beekdal werd geplant geveld. De beuken verdrongen jarenlang de rijke kruid- en struiklaag. Verder zullen we stilstaan bij eeuwen oude houtwallen, die de es van het Hooge Venterink afgrensden van de woeste gronden, met daarop Winterlinde en Ruwe iep. We lopen over het oude pad dat Oldenzaal verbond met het Oldenzaalse Veen in de marke Lonneker, waarover menig voer turf naar de stad is gebracht. Verderop zien we de resten van de opgeleide (d)ellenbeek die eens het centrale beekdal bevloeide. Na afloop van de wandeling drinken we koffie/thee met daarbij de gebruikelijke krentenwegge bij: Café Olde Weghuis aan de Enschedesestraat, (naast zalencentrum Kothman en tegenover Wuco Auto‟s) Het is zeer beslist de moeite waard dit unieke natuurgebied eens nader te leren kennen en we hopen dan ook van harte u bij deze gelegenheid te mogen begroeten.
Winter 2011
Tredblad 14
AvatarZ Herfst Avontuur Het IVN heeft een warme band met AvatarZ natuurpark. Tijdens de opening van het park is het geld dat zij toen ontvingen, aan het IVN gedoneerd. Dirk doet namens het IVN regelmatig excursies voor het park. Deze herfst wilden ze graag een excursie waarbij de nadruk op paddenstoelen zou liggen. Vandaar dat Dirk de hulp van Mariska inriep. Het was een leuke wandeling die weer eens benadrukte dat het Hulsbeek een zeer bijzonder natuurgebied is. Onderstaande foto‟s kregen wij van Bert Sanders van AvartarZ.
Winter 2011
Tredblad 15
Natuurwerkdag ‟t Hooge Venterink Op de eerste zaterdag van november stropen duizenden vrijwilligers in het hele land de mouwen op om op deze dag allerlei noodzakelijke werkzaamheden in de natuur te verrichten.
Zo ook in de gemeente Oldenzaal, waar Natuurmonumenten(NM) het tegen de wijk Zuid Berghuizen gelegen natuurgebied “Het Hooge Venterink” aangemeld had voor deze Natuurwerkdag. Onder perfecte weersomstandigheden hadden zich tegen tienen een veertigtal vrijwilligers verzameld bij de kapschuur van het naast het gebied gelegen erf, waar ze werden voorzien van koffie en krentenwegge. Na het welkom van de beheerder van NM Noord-Oost Twente, Jaap Braad, nam wethouder Henk Winkelhuis kort het woord en hierna was het de beurt aan bosecoloog Henk Koop, die een studie van het gebied heeft gemaakt, om ons op boeiende wijze te vertellen over het bijzondere aan het gebied. “Het Hooge Venterink” is, in tegenstelling tot alle andere bosgebieden in Twente al vanaf de Middeleeuwen altijd bosgebied geweest. Vandaar dat er nogal wat oorspronkelijk plantmateriaal voorkomt van o.a. Ruwe iep, Spaanse aak en Winterlinde (kleinbladige linde). Niet dat de bomen van deze soorten
Winter 2011
honderden jaren oud zijn maar er staan wel de nakomelingen hiervan, dus de zaailingen van dit oorspronkelijk bestand. Van deze soorten wordt trouwens nog steeds zaad gewonnen. Toen het gebied nog in bezit was van de familie Blijdenstein zijn er ooit Beuken aangeplant waardoor de bodemplanten het op den duur moeilijk kregen en ook in het beekdal dreigde door het “verbeuken” de oorspronkelijke begroeiing te verdwijnen.
Het werd dan ook hoog tijd om dit probleem aan te pakken en daarom is vanaf afgelopen winter begonnen met het zaagwerk. Hierna kwamen er echter, logischerwijs, veel klachten van wandelaars over de ravage in het bos. Na een korte instructie van Maarten wisten wij wat ons te doen stond, want we waren uitermate goed geïnformeerd, dus: takken uit het beekdal slepen en hogerop langs de wandelpaden in rillen optasten.
De mensen verspreidden zich over het gebied en overal zag je ijverige “ mieren” overtollig hout uit het beekdal slepen. Mieren zijn onvermoeibaar en dat is maar goed ook want het kostte nogal wat inspanning om de zware takken tegen een helling op te slepen. Ook de
Tredblad 16
Tegen een uur of half één was iedereen er wel aan toe de inwendige mens te versterken. De catering was in handen van EnHOe en dan weet je dat het perfect verzorgd is. Heerlijke snert, belegde broodjes, roggebrood met spek, melk, karnemelk, noem maar op. Fantastisch! Complimenten voor deze geweldige verzorging! Inwendig versterkt zijn we daarna nog een uurtje doorgegaan totdat we concludeerden dat het beekdal er behoorlijk opgeruimd bij lag en daardoor een heel ander aanzicht gaf dan aan het begin van de dag.
zagers kwamen aan hun trekken, want de Gewone- en de Noorse esdoorn zijn hier ook niet gewenst, dus omzagen die handel. Hier zaten forse exemplaren bij die eigenlijk motorzaagwaardig waren, maar die toch het loodje moesten leggen. Een groot gedeelte van de groep(m/v) bestond uit mensen van EnHOe en die weten wel hoe je met dit bijltje moet hakken. Onder luid gekraak vielen ook de dikkere exemplaren. Veel hout werd gebruikt om op een aantal plaatsen in de beek dammen op te werpen (dit om het water in de beek langer vast te kunnen houden); het leek wel of er een kolonie bevers op losgelaten was, waarbij Siebe zich als “ hoofdbever” opwierp.
Winter 2011
De beheerder, die overigens de hele dag keihard meehielp, was zeer tevreden. En daarmee kunnen de deelnemers van de Natuurwerkdag met voldoening terugkijken op een geslaagd gebeuren. Het gereedschap werd opgeruimd en nadat de laatste zoekgeraakte spade was teruggevonden konden we tevreden huiswaarts keren. Dirk Veldman
Tredblad 17
Groencursus in Oldenzaal en Losser voorjaar 2012 In de maanden maart/april 2012 organiseren IVN Oldenzaal en IVN Losser gezamenlijk een Groencursus. Tijdens de bijeenkomst n.l. van de kersvers gevormde Regio Zuid-Oost (april 2011) kwam het punt van afnemende ledenaantallen aan de orde. Naar gelang het gesprek vorderde bleek dat niet alleen wij maar ook de afdeling Losser plannen had om een Groencursus te organiseren, in de hoop dat een dergelijke cursus misschien nieuwe leden zou kunnen opleveren. Ter plekke werd het idee geopperd om de krachten te bundelen, mede omdat het werkgebied van de afdeling Oldenzaal zich voor het grootste deel in de gemeente Losser bevindt. Eind april jl. kwamen de initiatiefnemers en belangstellenden van de afdelingen Oldenzaal en Losser bijeen om te praten over de wijze waarop een en ander gestalte zou kunnen krijgen. Hierbij waren 4 personen van afdeling Losser en 4 van Oldenzaal aanwezig en het resultaat was dat er die avond reeds een schrijfgroep werd gevormd, waarin voor IVN Losser Frans Tiessen en voor IVN Oldenzaal Mariska Damink en Fokke Flapper zitting namen. Het werk van deze groep zou dan worden voorgelegd aan een klankbordgroep, waarvan enerzijds voor Losser Jeanne Peters, Joke Slotboom en Siebe van der Woude en anderzijds voor Oldenzaal Nel van der Meulen en Toon Brummelhuis deel uit maakten. Inhoudelijk werd het werk van Riekje en Siebe uit eind jaren tachtig als richtlijn genomen. In principe is gekozen voor een cursusboek, bestaande uit 4 hoofdstukken die in een tijdsbestek van vier weken zullen worden behandeld: elke week één hoofdstuk op één avond. De onderwerpen die aan bod zullen komen zijn: 1. Het ontstaan van het Twentse landschap 2. Heide, veen en bos 3. Akkers, weiden, bermen en houtwallen 4. Water Zo kun je o.a. van alles te weten komen over de flora en fauna in de verschillende Twentse landschappen, hoe deze landschappen zijn ontstaan en wat er zo bijzonder aan is.
Winter 2011
Hoe is bv. de Oldenzaalse stuwwal ontstaan en wat leeft er zoal in de Twentse bossen en wateren? Is heide wel natuur? Zomaar een greep uit de vragen waarop u ongetwijfeld antwoord zult krijgen. Daarnaast worden er 2 excursies gehouden naar gebieden die betrekking hebben op het behandelde cursusmateriaal. Het cursusboek is klaar. Het is binnen de schrijfgroep kritisch bekeken en behoorlijk bijgeschaafd. De cursusavonden zullen voor beide afdelingen in de maanden maart en april 2012 worden gegeven. Tijdens de cursus ontvangt elke cursist het cursusboek met alle informatie en daarin veel illustraties in kleur, alsmede een CD-rom met daarop nog uitgebreidere informatie over de behandelde onderwerpen met links naar nuttige internetsites en tips over bruikbare natuurboeken. In Oldenzaal wordt de cursus gegeven op: Donderdagavond: 22-3, 29-3, 5-4 en 12-4 Tijd : 19.30 - 22.00 uur Plaats: “Breedwijs”,Helmichstraat 42B in de wijk Zuid Berghuizen De bijbehorende excursies zijn op zaterdag 31-3 ( 9.30 tot 12.00 uur) en op woensdag 18-4 (19.00-21.30 uur) In Losser wordt deze cursus in dezelfde weken op de dinsdagavond gegeven. De kosten zijn € 25,- p.p. voor 4 avonden, inclusief koffie, 2 excursies en het bijbehorende cursusmateriaal. Men kan zich voor de cursus in Oldenzaal aanmelden bij: Mariska Damink Gammelkerstraat 50 7572AV Oldenzaal 0541 516267
[email protected] Geef het door aan vrienden en belangstellenden, maar wees er snel bij, want vol is vol!
Tredblad 18
Toppers kijken op het IJsselmeer! „Vogelvaartochten op het IJsselmeer en vogeleiland de Kreupel‟ Vanwege het grote succes van de vorige vogelvaartochten worden er voor het vierde jaar een tweetal excursies georganiseerd. We varen met de MS Friesland (voormalige veerboot naar Terschelling) het open water van het IJsselmeer op waar tienduizenden toppereenden de winter door brengen. We gaan op zoek naar de grote concentraties toppers en we bekijken vogeleiland de Kreupel, een hotspot voor rustende watervogels. Zaterdag 10 en zondag 11 maart 2012 Vanaf 09:30 uur inschepen, 10:30 uur vertrek, 15:30 uur afmeren Kosten: € 22,- p.p. (basisschool leerlingen € 15,-) Opstap: Haven Enkhuizen Boot: MS Friesland (voormalige veerboot naar Terschelling) Tijdens de excursie vertelt Jan Marbus van de KNNV alles over het gebied. Tevens zijn er in het vooronder lezingen door verschillende vogelonderzoekers. Onder wie Mennobart van Eerden (Rijkswaterstaat, Waterdienst) die een verhaal houdt over de leefwijze en de aantallen van de Topper op het IJsselmeer en in Europa. Op de boot zijn deskundige vogelkenners die u op de vogels kunnen wijzen. Voor elke deelnemer ligt er een excursiemap met veel informatie klaar, zie ook de website voor nog meer leuke extra‟s. Het IJsselmeer en de topper Het IJsselmeer is een van de grootste en voor vogels belangrijkste zoetwaterwetlands van Europa. Het gebied herbergt in de meeste winters meer dan 50% van de hele noordwest Europese flywaypopulatie van toppers en is daarom cruciaal als overwinteringsgebied. De topper is een bijzondere eendensoort die wat lijkt op de bekende kuifeend. De aantallen zijn de laatste 15 jaar sterk afgenomen zodat de soort nu als bedreigd te boek staat in Europa. Naast duikeenden als topper, brilduiker en kuifeend overwinteren serieuze aantallen zaagbekken waaronder de grote zaagbek, middelste zaagbek en het nonnetje. Natura 2000-gebied het IJsselmeer heeft voor de topper een speciale functie als voedselgebied. Het hoofdvoedsel bestaat uit zoetwatermossels
Winter 2011
die lokaal in grote hoeveelheden op de bodem leven. Toppers duiken tot een diepte van wel vier meter om de mossels te kunnen eten. De mossels worden in z‟n geheel ingeslikt waarbij de gespierde maag de schelpen verpulvert. De algemeenste zoetwatermossel was altijd de driehoeksmossel maar die is sterk achteruitgegaan en wordt nu vervangen door de verwante quaggamossel. Hoor meer over het lopende onderzoek en de vele interessante kanten van het IJsselmeer. De Kreupel Het vogeleiland de Kreupel is rust- en broedgebied voor watervogels. Op het eiland bevindt zich ‟s zomers de grootste visdief- en kokmeeuwkolonie van Nederland en de grootste grondbroedende kolonie aalscholvers. De aalscholvers zijn tijdens de vaartocht al volop aan het broeden met hun prachtkleed met witte koppen en witte dijvlekken. De natuurwaarden van het IJsselmeer blijven niet zo maar behouden. Uitbreidingen van windparken, recreatie, de opwarming van het water en de veranderingen in de voedselsituatie zijn daarbij niet gunstig. Het is daarom een spannende tijd waarbij nog steeds veel vogels voorkomen. Het ruime IJsselmeer Ook voor mensen die niet specifiek geïnteresseerd zijn in vogels biedt de vaartocht een unieke kans de weidse natuur te zien van het IJsselmeer. Ontdek de wonderschone luchten, de uitgestrekte horizon en waai eens lekker uit. Om de bijzondere natuur in het IJsselmeer zelf te ontdekken organiseert FOGOL deze excursies in samenwerking met Vogelbescherming Nederland, KNNV afdeling Hoorn, Staatbosbeheer en Natura Aragon. Meer informatie en opgeven kan op www.fogol.nl of bel 06-30 02 18 16
Tredblad 19
Schaatsenrijden Glad en wijs ligt het ijs in een veeg wit en grijs en de lucht, tastbare kou, is gestolpt onder blauw. En mijn schaats met een kras als een schot onder glas trekt een veervormig spoor van mijn voet uit te loor. Ik scheer scheef op het vlak langs een donkerblauw wak. Na een sprong voor een scheur als een koord schiet ik voort Op het staal en ik duik in de wind en gebruik elke spier, die geniet als ik suis langs het riet. Clara Eggink
Boomgaard in de sneeuw De dunne takken van december bevriezen onder de vlinderbloesems van de winter. Voorbij de boomgaard op de heuvelflank slaapt vederlicht de hoeve binnen de schelp van de stilte. Als oud zilver weeft de nevelsluier van de melkweg op het vlechtwerk van de dronken ruimte de voorvaderlijke vrede: winterlijke roerloosheid. Maar als straks het voorjaar wakker wordt in de zwarte aders van de druivelaar, Breken plots de vonken en de vlammen uit de vingertoppen van de koninklijke tovenaar in de dorstige ruimte. Pieter G. Buckinx
Winter 2011
De redactie wenst u Fijne Feestdagen en een natuurrijk 2012 Tredblad 20
Activiteitenprogramma 2011 17 dec
Landschapsonderhoud: Buurserzand
N.M Zuid-Twente
7 jan
Landschapsonderhoud: Hof Espelo(heidebeheer)
L.O/EnHoe
21 jan
Landschapsonderhoud: Natuurmonumenten
N.O.T
22 jan
Nieuwjaarswandeling, 13.30 uur ‟t Hooge Venteriink, zie elders in dit blad
4 feb
Landschapsonderhoud: Voetbrugbosje
N.O.T/ J.Bielen
18 feb
Landschapsonderhoud: Aamsveen
N.M Zuid-Twente
3 mrt
Landschapsonderhoud: Varviksveld bij Enschede
EnHoe
6 mrt
bestuursvergadering
20.00 uur bij Mariska
17 mrt
Landschapsonderhoud: Aamsveen
N.M. Zuid-Twente
28 mrt
Algemene Leden Vergadering, nadere informatie in het volgende Tredblad
31 mrt
Landschapsonderhoud: Erve Hulsbeek/Springertuin
Regio Twente/I.V.N
Voor informatie over landschapsonderhoud kun je ook terecht bij Toon Brummelhuis
[email protected] 06 - 22 53 52 59
Tenzij anders aangegeven is de aanvang van de werkzaamheden om 9.00 uur en eindigen voor het IVN meestal om 13.00 uur. Bij Natuurmonumenten is dit meestal 15.00 uur. Nadere informatie over de activiteiten zijn te verkrijgen bij de contactpersonen (zie voorin). Kijk ook op www.ivn.nl/oldenzaal onder “agenda”
Winter 2011
Tredblad 21
Winter 2011
Tredblad 22
