SPHAGNUM. IVN afdeling Hoogeveen. Oktober 2011, 25e jaargang nr. 1. Vereniging voor natuur- en milieueducatie

SPHAGNUM IVN afdeling Hoogeveen

Oktober 2011, 25e jaargang nr. 1 Vereniging voor natuur- en milieueducatie

SPHAGNUM

Van de redactie

Mededelingen- en contactblad van het IVN Hoogeveen. Verschijnt voortaan in oktober en april 25e jaargang nummer 1, oktober 2011

Hoera!!! De nieuwe Sphagnum is geboren. Voor u ligt een geheel nieuwe uitgave van het contactblad van IVN afdeling Hoogeveen. Het was al een aantal jaren de wens van de redactie om de Sphagnum een wat moderner jasje te geven. Steeds weer maakten de hoge kosten die dat met zich meebracht het niet mogelijk dat te realiseren. En ineens bood zich een mogelijkheid aan. Het bedrijf SMIC in Arnhem wilde met ons meedenken en kon voor een wel zeer acceptabele prijs de nieuwe Sphagnum leveren. Wij zijn heel trots op het resultaat. En willen speciaal Kittie Knipscheer bedanken voor wat ze gedaan heeft om deze nieuwe Sphagnum te realiseren. Het was een hele klus, maar ze heeft het graag gedaan. Dat neemt echter niet weg dat Kittie heeft aangegeven met het redactiewerk te willen stoppen. Ze wil zich na een aantal jaren hiervoor ingezet te hebben graag weer eens op andere IVN werkzaamheden richtten. Wij vragen dus zo snel mogelijk een nieuw redactielid die met name het opmaakwerk op zich wil gaan nemen. Hij of zij komt in een gespreid bed terecht want al het voorwerk is gedaan. Er is in de nieuwe versie ook meer ruimte voor foto’s die veelal in kleur worden afgedrukt. Ook op de voorpagina is er plaats voor een of meerdere foto’s. Heeft u mooie natuurfoto’s en/of artikelen dan graag opsturen naar [email protected]. De redactie wenst u met name deze keer heel veel lees- en kijkplezier. De eerst volgende Shagnum komt uit in maart 2012. Maartje van der Haar

Redactie:

Arjen Dijkstra, Aswin Mulder Maartje van der Haar (hoofdredacteur) Kittie Knipscheer Redactieadres: Leeuweriklaan 64, 7905 CC Hoogeveen, (tel:0528-278372) Inleveren kopij uiterlijk 1 maart 2012. Artikelen aanleveren op papier bij Maartje of mailen naar Kittie. e-mail: [email protected] Kosten lidmaatschap per jaar Leden: € 15,-. U ontvangt Sphagnum en het Landelijk IVN-blad “Mens en Natuur”. Huisgenoot:: € 7,50. Donateur: € 10,-. U ontvangt Sphagnum. Gironr.: 9633299 WEBSITE: www.ivn.nl/hoogeveen Webmaster: Nina Oostwoud [email protected] BESTUUR IVN-AFDELING HOOGEVEEN Voorzitter: Bart Pijper, Kolkweg 10a, 7934 PL Stuifzand tel: 0528-852401; e-mail: [email protected] Secretaris: Freddy Mager Boslaan 38, 7936 PH Tiendeveen tel: 0528-342539; e-mail: [email protected] Postadres: Sake Tichelaar Noord 154 7914 RE Noordscheschut Penningmeester Jan Mager ledenadm.: Seringenlaan 81, 7906 JR, Hoogeveen 0528-271575; e-mail: [email protected] DOELSTELLING IVN De Vereniging voor natuur- en milieueducatie kortweg het IVN is een landelijke vrijwilligersvereniging met vele plaatselijke afdelingen. Het IVN tracht het milieubewustzijn en het contact tussen mens en natuur te vergroten. Zij probeert deze doelstelling te bereiken door het organiseren van een veelheid aan activiteiten zoals: natuurwandelingen, exposities, natuurbeheer, cursussen, lezingen, schoolbegeleiding bij natuuronderricht, etc.

In dit nummer Van de redactie Van de bestuurstafel Bandheidelibel in de Oude Kene Planten-excursie in de Gasterse Duinen Puzzel: Edelherten Nieuwe ronde Boskids Pestvogels Insecten-cursus Paddenstoelen-flora Kraam Pulledag Natuurwerkdag 5 november 2011 Beheer jeneverbesstruwelen Terugblik activiteiten Vogelwerkgroep Even voorstellen Pleidooi behoud natuur en landschap Hgv. – 2e deel Oplossing puzzel Edelherten Werkgroepen Agenda oktober tot maart 2012

Op de voorpagina Boomkikker, foto Frits Kruizinga -2-

Van de bestuurstafel We zijn als bestuur blij met de nieuwe lay-out en prachtige kleuren uitgave van Sphagnum. We denken dat kleurenfoto’s een toegevoegde waarde zullen hebben bij de artikelen en dat het lezen van Sphagnum meer plezier zal geven. De verschijningsdatum is hierdoor, zoals u wellicht heeft gemerkt, wel gewijzigd. Het is goed om eens stil te staan bij de werkzaamheden die redactieleden elk half jaar weer met veel inzet en toewijding leveren om voor ons lezers een leuk blad te maken. Ik wil daarom onze waardering daarvoor uit te spreken. Bedankt Arjen, Maartje, Aswin en Kitty! Het duurt nog even, maar op woensdag 8 februari 2012 om half acht vind weer de jaarlijkse ledenvergadering plaats. We hebben besloten om als standaard locatie hiervoor weer naar het Herman Bavinckhuis te gaan. We hopen hier vele leden te begroeten. Als dank voor hun inzet willen we dan alle actieve leden belonen met een setje zoekkaarten die we onlangs hebben aangeschaft. Na het zakelijke gedeelte zal Hero Moorlag een leuke presentatie geven over libellen in de Oude Kene. We hebben elf leden die al 25 jaar, of langer, trouw lid zijn van het IVN. Deze jubilarissen willen we hiervoor graag op 8 februari huldigen. De desbetreffende leden worden hiervoor persoonlijk uitgenodigd. Bart Pijper

Bandheidelibel in de Oude Kene Voor het tweede achtereenvolgende jaar vond ik de Bandheidelibel in de Oude Kene. Het is een zeldzame soort die zich de laatste jaren over Drenthe verspreidt. De andere heidelibellen komen ook in het gebied voor: Steenrode, Bruinrode, Bloedrode en Zwarte heidelibel. Vanaf juni 2010 inventariseer ik de Oude Kene op libellen en heb nu 23 soorten gevonden. In november stuur ik de inventarisatie naar Waterschap Reest en Wieden, Gemeente Hoogeveen en Stichting Het Drentse Landschap. In de volgende Sphagnum komt een artikel over De Libellen van de Oude Kene. Tekst en foto: Hero Moorlag. -3-

Planten-excursie in de Gasterse Duinen

Zaterdag 4 juni gingen we met een klein groepje ’s morgens om half negen richting Gasterse Duinen. De zon scheen, het beloofde een mooie dag te worden. Dat werd het ook, Freddy Mager heeft ons een prachtig stukje natuur in Drenthe laten zien. Op de parkeerplaats aangekomen volgden we de paaltjes route van het Drentse Landschap. Freddy vertelde ons veel over het gebied: Links van het pad loopt een diepe sloot. De sloot werd ongeveer 100 jaar geleden gegraven om het Achterse Veen te ontwateren en turfwinning mogelijk te maken. Dit langgerekte veen complex loopt door tot aan de andere kant van de weg Gasteren - Oudemolen. Tussen de 100 en 200 duizend jaar geleden moet hier het beekdal van Gasteren - Oudemolen gelegen hebben. Ook liet hij ons de Middeleeuwse karrensporen zien, dit laat zien dat het een heel oud gebied is en één van de mooiste stukjes van Drenthe. Kenmerkend voor dit gebied is de Gagel die zich in een milieu van vochtige heide en veentjes uitstekend thuis voelt. Verder vonden we o.a. de Bochtige Smele, Ronde Zonnedauw, Dopheide, Wollegras, Veenbes, Wateraardbei, Blauwe zegge, Veenbies, Tormentil, Waterdrieblad en heel veel Gevlekte Orchissen, een weiland vol!! Het was prachtig! Verder zagen we Boompiepers en de Roodborst Tapuit en veel andere vogels. Maar we gingen voor de planten. Omdat het warm weer was en zonnig waren de Libellen en Juffers heel actief o.a de Weidebeek Juffer en Platbuik Libel. Het paadje waar we over liepen was heel zompig maar dat komt omdat daar een sterke kwel aanwezig is. Ook hebben we grafheuvels gezien. We hebben heel veel gezien en genoten. Jammer dat zoveel IVNers dit gemist hebben, misschien gaan jullie een volgende keer ook mee? Tekst en foto: Henny Bisperink

Puzzel: Edelherten Een boswachter geeft een lezing over edelherten. Tijdens het opschrijven, is zijn kopje koffie omgevallen en zijn een aantal woorden niet goed te lezen. De boswachter heeft de vlekken genummerd en daarna het goede woord er weer bij gezocht. Maar op welke plek moet welk woord? Er mag gekozen worden uit de volgende woorden: draagtijd, bast, inheems, roedels, stangen, burlen, hinden, zesender, bronsttijd en spiegel. De oplossing staat achter in Sphagnum. Succes! (Bron: Herten, deel 80 uit De Ruiter’s Documentatiecentrum) Ik ga jullie meer vertellen over edelherten. Van nature horen edelherten in Nederland thuis, ze zijn ………. (1). Vrouwtjesherten, …………… (2), zijn kleiner dan de mannetjes en wegen minder. Een edelhert heeft een korte staart van ongeveer 35 centimeter lang. Rondom de staart zit een witte vlek, de ………….. (3). Hierdoor kunnen herten elkaar volgen in het donker en als ze op de vlucht gaan voor gevaar. Wat het meest opvalt bij de mannetjes is het gewei. Een gewei heeft twee …………. (4). Elke uiteinde heeft een aantal zijtakken. Edelherten worden genoemd naar het aantal zijtakken. Zo is een ……………. (5) een edelhert met een gewei van drie zijtakken per uiteinde. Het gewei van edelherten valt elk jaar aan het eind van de winter af. Kort erna groeit er een nieuw gewei dat meestal groter is dan het vorige. Als het gewei in de groei is, zit er huid omheen. Dit heet de ………. (6). Daarin zitten adertjes waardoor bloed stroomt. In het bloed zitten bouwstoffen voor de groei van het gewei. Herten leven in groepen of …………. (7). Leven in een groep is veiliger voor veel dieren. De kans dat een van de dieren gevaar ontdekt, is dan groter. Een groot deel van het jaar leven de mannetjesherten apart van de groep. Eind september, begin oktober gaan de volwassen mannetjes op zoek naar een groep vrouwtjes om te paren. Deze tijd wordt ook wel de …………. (8) genoemd. De mannetjesherten maken dan een soort loeigeluid, ook wel bekend als ………… (9). Daarmee hopen ze andere mannetjes te verjagen. Soms komt het aan op een gevecht tussen twee mannetjesherten. De sterkste wint en de mag de vrouwtjes dekken.

Nieuwe ronde Boskids Zaterdagmorgen 8 september stond er om 9.30 uur een groep van 38 nieuwe Boskids klaar bij de Carrousel om waterdiertjes te vangen in Drijber. Een mooi aantal kinderen uit de groepen 5 van de basisscholen uit de gemeente Hoogeveen. Zo’n eerste activiteit is voor de kinderen en de leiding altijd weer spannend. Leuk om te zien dat er elk jaar weer broertjes of zusjes bij zijn van de Boskids van het vorige jaar. Het was lekker weer, wel erg nat, maar de vangst was er niet minder om. Gelukkig had ook iedereen laarzen aan. De netjes zaten goed vol met ruggenzwemmers, waterschorpioenen, waterkevers en stekelbaarsjes. Nadat we de vangst bij elkaar in de emmers bekeken hadden werd het tijd om de diertjes weer vrij te laten in het Oude Diepje. Met een nieuwe verzamelmap en een zoekkaart van waterdiertjes ging iedereen om twaalf uur tevreden naar huis. In oktober gaan we op zoek naar allerlei paddenstoelen en daarna volgen nog: de natuurwerkdag, nestkastjes timmeren, nachtdieren kijken, de vleermuizen en de vogels. Conny Nienhuis heeft zich aangemeld om de Boskids te komen versterken en daar zijn we heel erg blij mee.

Tekst en fotos: De Boskidsgroep: Jaap en Marianne van der Streek, Bernd en Maartje van der Haar, Manon de Haan en Conny Nienhuis.

Het kalfje zit acht maanden in de buik van de moeder. Dit is de …………… (10). Eind mei, begin juni worden de kalfjes geboren. Binnen een paar uur kan het kalfje staan en na een dag of acht is het sterk genoeg om met de groep mee te gaan. Nu weten jullie meer over het leven van de edelhert. Zijn er nog vragen? -4-

Pestvogels IVN-er Roel Smid tipte me eind januari over een zeearend in de Mepper Hooilanden. Direct de volgende dag, 26 januari, ben ik gaan kijken. Bij de grote plas stapte ik te snel uit, zonder eerst even te hebben rondgekeken. De ‘vliegende deur’ bleek in het opgaande bosje aan de westkant van de plas te zitten. Hij liet zich als het waren vallen en vloog laag over de plas. In het ene grote wak en op het ijs rustten 150 wilde zwanen. Bij het zien van de enorme roofvogel begonnen ze luidkeels te trompetteren. Prachtig klonk dat geluid over het water. Een zwerm van 300 smienten vloog in paniek op, maar de zeearend keerde om en kwam naar het bosje terug. Waarschijnlijk had hij daar ergens prooi. Bij het slechte licht van die ochtend kon ik toch nog een paar foto’s maken.

Eén van de negen pestvogels, Koemarsendijk, 26-01-’10. Foto Hero Moorlag. Wreed werd het schouwspel van besetende pestvogels verstoord. Laag over de grond kwam klapwiekend een grote vogel aanvliegen met een luid tsurrrr-tsurrrr. In eerste instantie dacht ik dat het een mannetje sperwer was die een pestvogel wilde grijpen. Toen de vogel op een dikke tak van een eik ging zitten, zag ik dat het een grote lijster was. Hij wilde de meidoorn veroveren en joeg alle pestvogels weg. Omdat ik in de droge sloot stond, durfde de lijster niet naar de meidoorn te komen. Maar iedere keer als er ook maar één pestvogel op de meidoorn neerdaalde, scheerde de lijster met een luid tsurrrr-tsurrr over de struik. Ik vermoed dat de pestvogels de dagen erna een nieuwe struik met bessen, ergens bij Meppen, hebben opgezocht. Tekst en foto's:Hero Moorlag.

Zeearend, Mepper Hooilanden, 26-01-’11. Foto Hero Moorlag. Na de telling van de wilde zwanen reed ik langzaam over de Koemarsendijk terug. Langzaam, want op de weilanden zijn altijd vogels te zien: buizerd, misschien een ruigpootbuizerd, blauwe kiekendief, rode wouw en vaak kramsvogels. In het slootje naast de dijk liep plotseling een groepje vogels over het ijs. Hè, dat zijn geen vinken, dacht ik. Aan de randen van het slootje zochten ze naar water. Toen herkende ik ze: negen pestvogels. Ze vlogen naar een eik. Langzaam stapte ik uit en zocht de singel af. Daar stond zegge en schrijve één meidoorn met bessen. Ik kroop in de droge sloot naast de singel en wachtte af. Eén voor één kwamen ze naar de meidoorn. Inmiddels scheen de zon en kon ik betere foto’s maken. Schitterende vogels zijn het. De kuif, het lakstreepje (Waxwing), de gele eindband van de staart en de wijnrode onderstaart, prachtig. Vanwege de zwarte oogstreep kijken ze wat streng, maar het zijn bijzonder vriendelijke, rustige vogels. Het was min 5, mijn handen waren blauw, maar ik genoot van deze acrobaten. Echt een beleving! -5-

Insecten-cursus IVN Westerveld organiseert de komende herfst en winter een cursus over insecten. De docent Ben Prins staat bekend als een levendig verteller, en laat u in acht avonden kennis maken met bekende en bizarre insecten-soorten die wij in onze eigen omgeving tegen kunnen komen. Denk hierbij o.a. aan wantsen, cicaden, libellen, kevers en vele anderen. De eerste avond is woensdag 26 oktober 2011. Meer info en mogelijkheden voor opgave vindt u via deze link: http://www.ivn-westerveld.nl/Insecten

Paddenstoelen-flora De meesten van u weten wel dat paddenstoelen geen “planten” zijn. Ze zijn niet in staat om zelf biomassa te maken maar winnen het uit substraat of gastheer. Toch konden we, als floristen, op de woensdagavond 20 juli 2011 de verleiding niet weerstaan om met deze groep bezig te gaan. Het had volop geregend en het leek wel herfst. Het Spaarbankbos biedt meestal wel genoeg variatie door de vele micro-biotopen: paden, oude naaldbomen, een eikenlaan, greppels, elzen, hazelaars, dikke strooiselpakketten en kale zandplekjes. In de eikenlaan stond de Bittere boleet; een soort met roze gaatjes en een ruwe steel. Ook een blauwvlekkende Roodsteelfluweelboleet ontbrak niet. Het mooiste plekje is een stukje oude beukenlaan dichtbij het ven. Op een grote wondplek op de stam van een beuk zat het vol met Waaiertjes. Op het pad onder de bomen stond de Stevige braakrussula, en de Panteramaniet. Op oude stronken de Witte bultzwam. Hoog op een dode stam zat een zeer grote Platte tonderzwam. Je zou er op kunnen zitten. Op een dode beukenstam in verregaande staat vonden we de Waaierbuisjeszwam en een donkerbruin paddenstoeltje waarvan ik de naam vergeten was. Het was wel meer dan vijftien jaar geleden dat ik deze gezien had. Het is een soort die altijd op rot hout zit. Opvallen is dat de hoedjes niet een sprankje glans hebben, ze zijn volkomen mat. Als je het hoedoppervlak met een goede loep bekijkt dan zie je dat het een zeer fijne, ingegroeide korrelstructuur heeft. Onder de microscooop blijkt dat het oppervlak niet bestaat uit langcellige elementen maar heel korte en ronde. Dat is dus de reden van het sombere matte uiterlijk. De naam is dan ook heel toepasselijk “Matkopje” en omdat de andere soorten van het geslacht kleiner zijn heet deze Groot matkopje (Simocybe sumptuosa). Bij het determineren zijn ook de maten van de lichtbruine sporen van belang en de vorm van de haartjes die te vinden zijn op de snede van de lamellen. De bijgevoegde tekening laat zien hoe je een paddestoel moet beschrijven en tekenen voordat je een poging kunt wagen om achter de juiste naam te komen. Het totaal van onze avondwandeling kwam op 33 soorten; een bijzonderheid in de zomermaand juli. Het leek wel herfst.

Kraam Pulledag Op donderdag 4 augustus heeft het IVN &Vogelwerkgroep Hoogeveen op de Pulledag gestaan. Onze ervaring was dat de kraam best veel belangstelling trok, vooral door de opgestopte vogels en schedels. Ook de gierzwaluwkasten en huiszwaluwkommen trokken veel aandacht.We hebben vogelboekjes, zoekkaarten en ook nestkommen voor de huiszwaluwen verkocht. Het werd ons gedurende de dag wel duidelijk dat de duizenden mensen die de Pulledag bezoeken over het algemeen geen natuur mensen zijn maar je weet nooit of het toch nog nieuwe leden oplevert!! Henny Bisperink

Bernhard de Vries

-6-

Natuurwerkdag zaterdag 5 November 2011 Zoals velen van u wellicht weten doen wij al jaren actief mee aan de natuurwerkdag. Een landelijke dag waarbij vele vrijwilligers samen aan het werk gaan voor en in de natuur. Meestal wordt er fysiek actieve werkzaamheden uitgevoerd als rooien van opslag, kappen van bomen, plaggen etc. Vorig jaar hebben we ervoor gekozen om in samenwerking met het Drents Landschap aan het werk te gaan op het terrein achter basisschool De Akker in Pesse. Een voor velen onbekend besloten gelegen terrein. Landschapsbeheer Drenthe zorgde voor onze gereedschappen en daarvoor was een aanhanger vol materiaal opgehaald. We hebben van 10 tot 16 uur gewerkt. Tijdens de ochtend zijn de Boskids bezig geweest met het verwijderen van boomopslag en ook zijn een paar enthousiaste ouders aan het plaggen gegaan. De helft van de groep deed mee aan een sporenzoektocht. Tijdens de pauze werd er flink warme chocolademelk gedronken en mandarijnen gegeten en werd er gewisseld . Tussen de middag was er even rust en hebben we gesmuld van de erwtensoep en broodjes. Na de middagrust was het al snel weer druk want de Natuurkenners en Natuurvrienden, de andere 2 jeugdgroepen van IVN Hoogeveen, en hun ouders, kwamen langs om te helpen. Wederom om te plaggen en om te rooien. Het was prachtig weer, af en toe wat spetters maar een prima temperatuur om fysiek bezig te zijn in de natuur. In totaal is er 25 Liter chocomel doorgegaan, allemaal verwarmd boven een vuurtje in een grote hangende

Natuurwerkdag 2010 -7-

pan. De kinderen vinden dat prachtig om te zien! Het terrein zag er na onze “invasie” toch wel mooier uit. Er is weer volop ruimte voor de heide nu de boompjes eruit zijn. Dit jaar willen we het Nuilerveld onder handen nemen. Op een redelijk nieuw gedeelte van dit terrein begint behoorlijk veel kleine boomopslag te groeien. Dat het nog klein is is voor ons een voordeel want dan kun je het goed verwijderen met een paar handschoenen, spierkracht en eventueel een spade . Ook is het leuk om de kinderen, waarvan sommige al jaren meewerken aan de natuurwerkdag, weer een ander terrein te laten ontdekken. Het is op korte afstand van Hoogeveen gelegen en prima bereikbaar. We hopen dat meer leden mee komen werken. Dat kan door fysiek mee te doen met het rooien van de boompjes maar ook door een groepje jeugdleden aan te sturen en misschien door hen meer te vertellen tijdens het werken waarom we deze boompjes rooien etc. Maar ook voor de catering kunnen we nog wel wat hulp gebruiken. Chocolademelk maken, koffie en thee schenken, andere belangstellenden te woord staan, broodjes smeren of soep maken. Ook wordt er voor de kinderen een extra activiteit georganiseerd. Het is echt niet nodig om een gehele dag te komen meewerken maar “hoe meer zielen hoe meer vreugd” zou ik willen zeggen. Dus ook als u fysiek niet meer mee kunt werken is er genoeg te doen. Kom gewoon eens langs om te kijken en proef de gezelligheid die er op deze dag altijd is! Nina Oostwoud Voor aanmelding 0528-852401

Beheer jeneverbesstruwelen Jeneverbessen komen al circa 12.000 jaar voor in onze omgeving. Toen na de middeleeuwen door overbegrazing veel zandverstuivingen ontstonden kon de jeneverbes zich sterk uitbreiden. Maar omdat de schapen de éénjarige scheuten met de nog zachte sappige naalden opvraten bleef het toch bij hier en daar een solitaire boom. In het begin van de 20e eeuw werden de schaapskuddes opgeheven. Pas toen konden de ons welbekende jeneverbesstruwelen ontstaan. Deze struwelen komen hoofdzakelijk voor in Drenthe maar ook wel in Salland, Twente en op de Veluwe. Omdat de heide dichtgroeide en het bos zich uitbreide ging de jeneverbes achteruit. Dat ging veel mensen aan het hart en daarom werd ´´het Jeneverbesgilde´´ opgericht. Het gilde stelt zich tot doel om met inzet van vrijwilligers de struwelen vrij te zetten. Dat betekent dat alle struiken en bomen die de jeneverbessen overschaduwen verwijderd moeten worden. Inmiddels zijn in Drenthe zeven ´´jeneverbesbrigades´ ´ actief. Sommige brigades werken een paar dagen per jaar. In het Dwingelderveld zijn we nu een paar jaar actief als de zevende groep op een terrein van mevrouw Moret. Met uitzondering van het broedseizoen werken wij eens in de veertien dagen. De meeste brigades verwijderen de opslag met schaar en zaag. Dat vind ik dweilen met de kraan open omdat de stobben weer uitlopen en het steeds meer werk kost om de uitlopers het jaar daarop weer af te knippen. Beter is het om de boom of struik er met wortel en al uit te halen. Het kost iets meer tijd en moeite maar het resultaat is dat we dit jaar hoofdzakelijk éénjarige scheuten hoeven te verwijderen.

Om het werk gemakkelijker uit te kunnen voeren heb ik een speciale schop ontwikkelt waar je de wortels beter mee door kunt steken. Om boompjes en uitgelopen stobben te verwijderen gebruiken we een lier. Inmiddels kijken de andere brigades met belangstelling naar ons resultaat en de schop wordt ook op andere plekken ingezet. Zelfs een natuurvereniging uit België die vorig jaar op bezoek was heeft hem gekopieerd. Na een paar jaar zie je al het resultaat van je werk. Veel jeneverbes-struiken staan er weer fris bij. Dat geeft veel voldoening. Tekst en foto's: Jan Mager

Terugblik activiteiten Vogelwerkgroep De vogelwerkgroep kan weer terugblikken op een geslaagd jaar. De lezingen werden weer goed bezocht en er was veel animo voor de excursies. De gastspreker bestond dit jaar uit Johan Tinholt die een boeiende lezing gaf over gierzwaluwen. De werkgroepen hebben een druk jaar achter de rug ondanks dat ze nog maar net gestart zijn. De huiszwaluwwerkgroep heeft door goede voorbereiding een mooi project in de Erflanden gehad waar eerst de natuurlijke nesten zijn geïnventariseerd en de bewoners een nestkom konden aanschaffen. Met een hoogwerker die door de firma Pol werd gesponsord via Jan van der Lans zijn de nestkommen aan de gevels gemaakt. Het uitwerken van de gegevens is verzorgd door Sabina Wilpstra. Volgend jaar zullen er opnieuw tellingen plaatsvinden om de ontwikkelingen goed te volgen. Doordat de werkgroep snel door het aantal nestkommen heen was zal er eerst weer hard gewerkt moeten worden in de schuur bij Dicky Bruinslot. De activiteiten van de gierzwaluwwerkgroep bestonden hoofdzakelijk uit het inventariseren van broedplaatsen in Krakeel. In sept-okt. zal door de werkgroep terplekke onderzocht gaan worden waar de gierzwaluw precies op het dakbeschot broedt. Ook zullen de nestkasten schoongemaakt worden. Verdere nieuwtjes waren; het groot brengen van een gierzwaluw jong en het terug plaatsen van een jong in het nest in Zuidwolde. Voor volgend jaar staat een inventarisatie in de Kievit in Hoogeveen op het programma. We proberen hier een leuke actie aan te koppelen.

Even voorstellen Naam: Marjolanda Bos Werk/school: Momenteel ben ik aan het omscholen om als geestelijk verzorger te gaan werken. Daarnaast werk ik één dag in de week bij de dagopvang van het Leger des Heils. Ik heb altijd in de zorg gewerkt. Gehuwd/verliefd:Getrouwd, en zeker af en toe nog verliefd. We zijn bijna 25 jaar samen, 18 jaar getrouwd. (Klein)Kinderen: We hebben een zoon van 12 jaar, Tom. -8-

Kan worden wakker gemaakt voor: Gaat dit over eten? Of over iets anders? Eten : pannenkoeken en macaroni. Andere zaken (waar ik helaas veel te weinig aan toe kom, maar dat verandert vast na de studie): een mooie filmhuisfilm, een dag wandelen met manlief of een goede vriendin, mooie luchten, gezellig samen zijn. Biologisch eten:JA!! We proberen zoveel mogelijk biologisch te eten. We verbouwen zelf ook. ( We hebben veel afnemers in de tuin….). Ook eten we vaak vegetarisch, mijn man is vegetariër. Wanneer we vlees eten, eten we zoveel mogelijk ecologisch vlees. Aantal jaren lid:Pffff, hebben jullie dat niet in de administratie staan??? Geen idee. Lang. 20 jaar? Zou ook voor het IVN wel weer wat meer willen doen, maar dat schiet er nu een beetje in. Ben wel op verschillende manieren telkens betrokken geweest. Plantencursus, inventarisatie, bij de kraam staan, excursies volgen en mijn man maakt de rubriek van de Drentse woordjes. Vervoermiddel: fiets. Favoriete vakantiebestemming: Ik voel me thuis in de sneeuw (Lapland), maar ook in Spanje met zijn mooie taal, grillige natuur. Ik wil de hele wereld wel rondreizen en mooie landschappen zien, planten ontdekken die ik niet ken. Onze vakanties gaan vaak naar de zee, Texel, maar ook de Haan in België. Politiek:Ik zweef tussen Groen Links en D66 in. Aardbeving gevoeld:Nee!! Bezuinigingstip voor de gemeente Hoogeveen: kan zo snel niet iets bedenken. Waarom lid van IVN Hoogeveen: IVN moet supporters houden. Het hedendaagse leven verbindt ons nog veel te weinig met de natuur. Goed dat de IVN juist op scholen deze binding probeert te creëren. Waar je een band mee hebt, daar ben je zuinig op. Het voegt iets toe voor jou. Mensen moeten zich bewust blijven van wat de natuur toevoegt. Het IVN is de link tussen de mens en de natuur. Favoriet natuurterrein in Drenthe/Nederland/ Buitenland: Vooral beekdallandschap, mag overal zijn. Van Groningen tot Limburg, van Nederland tot…. In de buurt lopen we vaak in het Echtens Paradijs, bij het ven bij de boswachterwoning. Onze hond kan daar los lopen. Geloof: Ik geloof in God. Juist door de natuur, door het leven zelf. Het zit allemaal zo ongelofelijk knap in elkaar en is zo goed op elkaar afgesteld. Zo mooi ook. Dat maakt me stil in verwondering. En dan denk ik, ja, er moet een God zijn. Bijgeloof: Ik ben niet zo van het bijgeloof. Ervaring bepaalt. Hoogtepunt: Ja, een standaard antwoord, geen standaard beleving. Mooi en uniek, de geboorte van onze zoon. Dieptepunt: Door ziekte kon ik een periode maar voor de helft meedraaien. Dat vond ik moeilijk. (Maar ik kan natuurlijk ook ‘Wilders’ antwoorden…) Belangstelling voor planten, vogels, paddenstoe-9-

len, insecten, amfibieën: Aanvankelijk planten, maar eigenlijk het hele spectrum. Als ik iets zie, wat ik niet ken, wil ik het leren kennen. Dat kan een waterjuffer zijn, een wants, een paddestoel, vlinder of een salamander. Mooiste gebouw in Hoogeveen: Hebben we geloof ik niet (meer). Wat zou je doen als je een dag voorzitter van onze afdeling zou mogen zijn: netwerken met andere natuurorganisaties om de positie op lokaal niveau sterker te maken, meer backup en samenwerking, meer middelen. Landelijke/ provinciale organisaties krijgen er zo een groot aantal vrijwilligers/ deskundigen bij.

Roodborsttapuit. Foto: Frits Kruizinga

Pleidooi behoud natuur en landschap Hoogeveen en omgeving - 2e deel De gemeente Hoogeveen beschikt anno 2008 over ruim 54.000 inwoners. De gemeente Hoogeveen bestaat uit de plaatsen Elim, Fluitenberg, Hollandscheveld, Hoogeveen, Nieuw Moscou, Nieuweroord, Nieuwlande, Noordscheschut, Pesse, Stuifzand en Tiendeveen. Hoogeveen ligt aan de A28 (Utrecht-Groningen), de A37 (Hoogeveen-Duitsland) en de spoorlijn Randstad-Groningen. De stad beschikt over een eigen vliegveld en een binnenhaven. Het is over het algemeen fijn wonen in de gemeente Hoogeveen: de woonwijken zijn groen en ruim opgezet, de dorpen zijn kleinschalig en karakteristiek. Hoogeveen ligt in het zuiden van de provincie Drenthe. Als regiocentrum biedt Hoogeveen vele voorzieningen, zoals een modern winkelcentrum en een eigentijds theater. Hoogeveen heeft een groot industrieterrein. In het centrum van Hoogeveen, in het bijzonder rondom het oude kruis, bevinden zich nog enkele oude huizen van het dorp met fraaie gevels, zoals het Huis met de Duivengaten

(tegenwoordig een restaurant) en de voormalige drogisterij uit 1703. De gevel, waarschijnlijk de oudste gevel van Hoogeveen, bevat een gevelsteen met de tekst "So Godt voor ons is Wie sal tegen ons syn". En ook het Olde Schippershuus, een café waar schippers bij elkaar kwamen. Het Olde Schippershuus is één van de oudste gebouwen in Hoogeveen. De familie Van Echten liet het rond 1640 bouwen onder de naam "Tiendenhuis", waar de bevolking belasting moest betalen. Na 1882 is het een café geworden. De ruim 9.500 jaar oude boot die in Pesse is gevonden is nu te zien in het Drents Museum. Vanuit Hoogeveen is een wijdvertakt fietspadennet aanwezig die voert door bossen, heide, boerderijen, dorpen en hunebedden. Vergeleken met het Westen van het land is de omgeving hier erg landelijk. In het weekend gaan veel bewoners van Hoogeveen wandelen en fietsen in de bossen van Echten en het Dwingelderveld en de landelijke dorpjes in de omgeving. De bewoners van Drenthe zij over het algemeen nuchter, vriendelijk en behulpzaam. Wie goed kijkt ziet dat het evenwicht tussen mens, cultuur en natuur in Hoogeveen e.o. wankel is. Oude dassenburchten zijn onbewoond geworden door motorcross en criminele activiteiten. Omdat dassen houtwallen benutten, worden sommige burchten met mest ingespoten. Middeleeuwse kerkgebouwen leidden onder de ontkerkelijking en zware onderhoudskosten. In bossen en sommige landschappen zie ik nog zandwegen. In deze omgeving zijn gelukkig nog enkele stille plekken te vinden. Maar ook hier dringt bijna overal het geluid van de ‘beschaving’ door. Zoals snelwegen en schreeuwende mensen. In de dorpen rondom Hoogeveen herinneren lange straten aan de oude veenkanalen die hier lagen. Mooie kanalen en veel huizen in Hoogeveen die herinneren aan de verveningstijd zijn afgebroken. Waar begin jaren ’80 uitgestrekte weilanden lagen, ligt nu de wijk Erflanden. De bebouwing rukt in Hoogeveen steeds meer op. Architectenbureau’s werken samen met de gemeente Hoogeveen in de traditie van ‘de organisch-ecologische’ architectuur en willen in de Erflanden grote dure, vrijstaande woningen bouwen op een soort eilanden. Er zijn nog veel meer uitbreidingsplannen. Industrieterreinen worden steeds meer uitgebreid. De omgeving van Buitenvaart bestond 25 jaar geleden uit weilanden waar koeien graasden. Bij deze grote bouwplannen adventeren architectenbureau met ‘de synthese van architectuur en groen’. Per saldo gaat de bouw van woningen, kantoren en industrie ten kostte van natuur. Aan de Rieghoogtendijk tussen Hoogeveen en Hollandscheveld ligt een pingoruïne uit de ijstijd. De pingoruïne gaat onderdeel uit maken van een waterbergingssysteem. Het is vermoedelijk een kwestie van tijd dat deze pingoruïne het onderspit zal delven.

De omgeving van de Trekgatenweg richting Alteveer moet het nieuwe leefgebied van de poelkikker worden. In de loop der jaren is echter reeds veel groen in dit gebied verdwenen. Drenthe trekt veel inkomsten uit het toerisme. Het toerisme maakt veel reclame voor Drentse streekprodukten, oude dorpjes, overnachtingsmogelijkheden en het Drentse landschap en de natuur. Toeristenbureau’s organiseren speciale wandel- en fietsarrangementen en u mag eten in de boerenkeuken. Het is goed dat de natuur en het landschap in Drenthe wordt gepromoot en dat mensen zich ontspannen. Terug naar vroeger kan niet. Wij kunnen wel het goede van het verleden vasthouden. Oude monumenten die eenmaal stuk zijn helen niet meer. Hoogeveen is een groeigemeente. De bevolking groeit en Hoogeveen wil meekomen met de rest van Nederland. Komt Hoogeveen niet meer mee, dan is er ook geen geld meer voor natuurbehoud. Het is de vraag of Hoogeveen prettiger wordt als overal torenflats verrijzen. De volgende stap is de vernieling van het buitengebied. Veel partijen hebben veel verschillende belangen. Het is lastig voor de politiek om een goede beslissing te nemen. Er is reeds veel vernield. Laten wij het mooie wat nog van Hoogeveen e.o. over is koesteren. De natuur is niet alleen een consumptieartikel, maar heeft een waarde op zich. Het devies ‘het platteland is van ons allemaal’ gaat vaak ten koste van flora, fauna en landschap. Vaak staat niet zozeer het belang van de natuur, als wel die van de mens en haar geldelijke belangen hierbij centraal. Hopelijk kunnen de volgende generaties ook nog genieten van de natuur, het landschap en de oude cultuurmonumenten van Hoogeveen. Tekst en foto's: Ronald Jansen, info@rwj-publishing. com Bron: De (on)zichtbare schoonheid. Natuur en landschap van Hoogeveen en omgeving.

- 10 -

Oplossing Puzzel Edelherten 1. inheems 2. hinden 3. spiegel 4. stangen 5. zesender 6. bast 7. roedels 8. bronsttijd 9. burlen 10. draagtijd Red deer - Veluwe Foto: Ronald Jansen

Werkgroepen Werkgroepen IVN PR werkgroep: Wolter Moorman (0528-372744) e-mail: [email protected]

Kleine (0528-850485) e-mail: [email protected] Leden: Mark Tuit en Gera Pieters-Moes, Marvin Schmidhamer, Bart Pijper

Activiteiten-coördinator: Vacant!!!!! Paddestoelenwerkgroep: Bernhard de Vries (0528-265234) e-mail: [email protected] Leden: Rick Mensink, Jenny van der Linde (06-10506668) Zoogdierenwerkgroep: Vleermuizen: Jan Mager (0528-271575) Muizen: Jan Mager (0528-271575) e-mail: [email protected] Dassen: Hero Moorlag (0528 266819) e-mail: [email protected] Plantenwerkgroep: Freddy Mager (0528-342539) e-mail: [email protected] Leden: Bernard de Vries, Piet en Petra Zwaan, Henny Bisperink, Roel Smit, Henny Hauschild Jeugdgroepen: (schoolgroepen 5, 6, 7, 8.) Contactpersoon Boskids (5): Maartje van der Haar (0528-278372) e-mail: [email protected] Leden: Marianne en Jaap van der Streek, Manon d’ Haan, Bernd van der Haar, Connie Nienhuis Contactpersoon Natuurkenners (6): Debbie Snippe--

- 11 -

Contactpersoon Jeugdleden (7&8): Doortje Antonissen (0528-272866) e-mail: [email protected] Leden: Carla Mol Vogelwerkgroep Hoogeveen Coördinator: Dicky Bruinslot e-mail: [email protected] Voorzitter: Henk Derks (0528-273267) e-mail: [email protected] Secretaris: Jan van der Lans (0528-272834) e-mail: [email protected] Penningmeester: Rika Wilkens hjwilken@kpnplanet. nl Overige leden: Gert Olthof, Sabina Wilpstra, Gineke Jeurink, Ernstjan Penninkhof Huiszwaluw-werkgroep: Coördinator: Gert Olthof e-mail: [email protected] Leden: Henny Bisperink, Janny Timmerman, Jan van der Lans, Sabina Wilpstra, Ernstjan Penninkhof Gierzwaluw-werkgroep:Coördinator: Henk Derks, e-mail [email protected] Leden: Jan van der Lans, Petra Rundervoort

Agenda oktober tot en met maart 2012 Zaterdag 5 november: Natuurwerkdag Nuilerveld Aanvang: 10 uur Woensdagavond 8 februari: Jaarvergadering, aansluitend presentatie over libellen in De Oude Kene door Hero Moorlag Aanvang: 19.30 uur Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hgv. LET OP: Er zullen vast nog meer activiteiten plaatsvinden, houd daarom je e-mailbox, kranten en de website (www.ivn.nl/hoogeveen) in de gaten.

Activiteiten Vogelwerkgroep Hoogeveen Donderdagavond 27 oktober: Lezing "Roofvogels". Aanvang: 20.00 uur Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hgv. Zondagochtend 30 oktober: Excursie Geeserveld/Hooge Stoep Donderdagavond 24 novemver: Lezing “Invasievogels” Aanvang: 20.00 uur Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hgv Zondagochtend 27 november: Excursie Scharreveld Donderdagavond 13 januari: Lezing "Ganzen". Aanvang: 20.00 uur Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hgv. Zondagochtend 16 januari: Excursie Oeverlanden en Meppeler Hooilanden. Donderdagavond 10 februari: Lezing "IJsvogel" Aanvang: 20.00 uur Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hgv. Zondagochtend 13 februari: Excursie Diependal Donderdagavond 24 maart: Lezing "Slechtvalk" Aanvang: 20.00 uur Herman Bavinckhuis, Stoekeplein 4, Hgv. Voor de lezingen geldt dat de kosten € 3,00 of € 5,00 bedragen afhankelijk van de kosten voor het cursusmateriaal. Voor de excursies worden geen kosten berekend. Uiteraard worden de kosten van het meerijden door de passagiers vergoed. Alle excursies vertrekken vanaf de carpoolplaats Zuidwoldigerstraat tegenover motel Hoogeveen of vanaf carpoolplaats Weg om de Oost / Krakeel. Zowel voor de lezingen als de excursies geldt: vooraf opgeven is noodzakelijk. Kijk voor wijzigingen altijd vlak voor de excursie op de website!! www.vwghoogeveen.nl.