Studiedagen mobiliteit en milieu Dagelijkse praktijk – schadelijke effecten - luchtkwaliteit en geluid
Overzicht inhoud van de VM
Schets van de relatie tussen luchtkwaliteit en verkeer Caroline De Geest (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Praktijkoplossingen: Maatregelen verkeer Frans Fierens (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Sofie De Coster (LNE) Geluidsmeting! Pauze Vlaams beleid verkeerslawaai Jeroen Lavrijsen (LNE) Over” real-time-metingen van het meetnet rond Brussels Airport Mario Roels (LNE) Hoe kunnen multimodale modellen gebruikt worden voor emissieberekeningen, geluidsmodellering en luchtkwaliteitsmodellering ? Caroline De Bosscher (VMM, MIMOSA) Tania Van Mierlo (LNE, CAR) Natacha Claeys (LNE, IFDM-traffic)
Overzicht inhoud Schets van de relatie tussen luchtkwaliteit en verkeer Caroline De Geest (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Praktijkoplossingen: Maatregelen verkeer Frans Fierens (VMM) Tania Van Mierlo (LNE) Sofie De Coster (LNE) Vlaams beleid verkeerslawaai Jeroen Lavrijsen (LNE)
Over” real-time-metingen van het meetnet rond Brussels Airport Mario Roels (LNE) Hoe kunnen multimodale modellen gebruikt worden voor emissieberekeningen, geluidsmodellering en luchtkwaliteitsmodellering ? Caroline De Bosscher (VMM, MIMOSA) Tania Van Mierlo (LNE, CAR) Natacha Claeys (LNE, IFDM-traffic)
LUCHTVERONTREINIGING DOOR VERKEER
2 BELANGRIJKE MILIEUPROBLEMEN GERELATEERD AAN VERKEER ZIJN: Klimaatverandering: veroorzaakt door emissies van CO2
geen vorm van luchtverontreiniging geen negatief gezondheidseffect wel opwarming van de aarde => impact op mens en milieu
Luchtverontreiniging: veroorzaakt door emissies van fijn stof en NOx (stikstofoxiden)
negatief gezondheidseffect Impact op dieren en planten
Fijn stof: bijdrage verkeer ? FIJNSTOFEMISSIES IN VLAANDEREN PM10: bijdrage van de verschillende sectoren Huishoudens 6%
Transport 18%
Landbouw 56% Industrie 15% Energie 5%
PM2,5 emissies: bijdrage van de verschillende sectoren Huishoudens 15% Landbouw 20%
Energie 7% Bron: milieudataset VMM, 2007
Industrie 26%
Handel & diensten 1%
Transport 31%
Fijn stof: bijdrage verkeer
FIJNSTOFEMISSIES IN VLAANDEREN BIJDRAGE VAN DE TRANSPORTSECTOR
primair fijn stof: -
niet-uitlaatemissies (slijtage banden, wegen en remmen) uitlaatemissies (door verbranding, vooral van dieselmotoren)
secundair fijn stof -
chemische reactie uit de gasvormige component NOx
vooral kleine deeltjes (PM2,5)
Fijn stof: dieselroet
Fijn stof: dieselroet
Fijn stof= emissies => concentraties
EUROPESE LUCHTKWALITEITSNORM Europese kaderrichtlijn luchtkwaliteit 2000/50/EG -
-
hoofddoel: vermijden, voorkomen of verminderen van de schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu als geheel PM10: • •
-
daggemiddelde grenswaarde = maximaal 35 keer overschrijding van 50 µg/m³, jaargemiddelde grenswaarde = 40 µg/m³
PM2,5: •
•
- streefwaarde van 25 µg/m3 in 2010 - grenswaarde van 25 µg/m3 in 2015 - indicatieve grenswaarde van 20 µg/m3 in 2020 - "Blootstellingsconcentratieverplichting" van 20 µg/m³ in 2015 (alleen in "stedelijke" achtergrondmeetplaatsen) - daling van de GBI (gemiddelde blootstellingsindex) in 2020 (gemiddelde 2018,19 en 20) tov 2010 (gemiddelde 2008,9 en10) met x %. met x afhankelijk van startwaarde in 2010 jaargemiddelde grenswaarde = 25µg/m³ (vanaf 2015) blootstelling max 20 µg/m3 in stedelijke achtergrondstations (2015)
LUCHTVERONTREINIGING DOOR VERKEER
FIJN STOF CONCENTRATIES IN VLAANDEREN jaargemiddelde PM10 concentratie in 2007
Bron: luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen: het jaar 2007, tussentijds rapport VITO, september 2009
Fijn stof
LINK VLAAMSE EMISSIES EN VLAAMSE CONCENTRATIES? link is vrij zwak oorzaak: snelle verplaatsing (100 – 1000 km/dag) invloed van meteorologische omstandigheden -
dominante westenwinden importeren fijn stof uit Frankrijk
heeft het zin om in Vlaanderen inspanningen te leveren om de fijnstofemissies te reduceren?
Fijn stof HEBBEN VLAAMSE INSPANNINGEN ZIN? JA, want -
plaatselijk kan de bijdrage van Vlaamse verkeersemissies 30 tot 40 % zijn Vlaanderen is een netto-exporteur van fijn stof reductie-inspanningen voor fijn stof hebben ook een positief effect op andere emissies gezondheidseffecten roet = fijnste fractie
LUCHTVERONTREINIGING DOOR VERKEER ‘Elementair Koolstof (EC) maat voor fijne roetdeeltjes’ EC- CONCENTRATIES IN VLAANDEREN EC concentratie in 2007
Bron: luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen: het jaar 2007, tussentijds rapport VITO, september 2009
NO2 STIKSTOFOXIDEN (NOx) verzamelnaam NO (stikstofoxiden) en NO2 (stikstofdioxiden) verbrandingsprocessen hoge temperatuur NO korte levensduur (enkele minuten), NO2 langere levensduur (uren – dagen) NO2 precursor ozon en fijn stof, verzuring NOx emissies: bijdrage van de verschillende sectoren Huishoudens 6% Landbouw 11%
Handel & diensten 3%
Energie 14%
Industrie 15%
Transport 51%
NO2 EUROPESE LUCHTKWALITEITSNORM Europese kaderrichtlijn luchtkwaliteit 2000/50/EG -
-
hoofddoel: vermijden, voorkomen of verminderen van de schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu als geheel NO2: • •
-
uurgemiddelde grenswaarde = maximaal 18 keer overschrijding van 200 µg/m³, jaargemiddelde grenswaarde = 40 µg/m³
NOx : •
jaargemiddelde grenswaarde = 30 µg/m³ (vegetatie)
NO2
NO2-CONCENTRATIES IN VLAANDEREN jaargemiddelde NO2 concentratie in 2007
Bron: luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen: het jaar 2007, tussentijds rapport VITO, september 2009
> Tekst
Overzicht presentatie • Inleiding: MIRA & scenario’s • Transport: • Invulling scenario’s • Transportstromen • Energiegebruik en energiemix • Emissie van broeikasgassen • Emissie van verzurende polluenten en ozonprecursoren • Emissie van fijn stof • Conclusies
Inleiding: MIRA & scenario’s Over MIRA WAT? 1. beschrijving, analyse en evaluatie van milieutoestand 2. evaluatie van milieubeleid 3. beschrijving van mogelijke milieuontwikkelingen HOE? • samenwerking MIRA-projectteam (VMM) met auteurs, experten, lectoren, stuurgroep WAAROM? • wetenschappelijke onderbouwing milieubeleid • Milieuverkenning 2030 → MINA-4 Website: www.milieurapport.be
Inleiding: MIRA & scenario’s Over scenario’s • •
Scenario’s: geen toekomstvoorspellingen Scenario’s = toekomstverkenningen: Wat zouden de effecten kunnen zijn van de uitvoering van verschillende maatregelenpakketten, gegeven een aantal aannames?
•
REF-, EUR- en VISI-scenario tot 2030
Inleiding: MIRA & scenario’s Inhoudstafel Milieuverkenning 2030 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
Beleidsscenario’s Sociaal-economische verkenning Huishoudens en handel & diensten Industrie Landbouw Transport Energieproductie Energiegebruik en broeikasgassen Luchtkwaliteit Landgebruik Klimaatverandering en waterhuishouding Kwaliteit oppervlaktewater Lawaai Vlaanderen in transitie?
Transport Invulling scenario’s REF-scenario: • Reeds beslist milieu- en mobiliteitsbeleid (april 2008) uitvoeren • Mobiliteit: o.a. realisatie van GEN rond Brussel en Diabolo naar Zaventem • Milieu: • invoering van reeds besliste milieunormen voor voertuigen en brandstoffen • voortzetten van huidige evolutie van CO2-emissie van nieuwe voertuigen • beperkt gebruik van biobrandstoffen • efficiëntieverbetering spoor, binnenvaart en luchtvaart
Transport Invulling scenario’s EUR-scenario: • Vooral technologische maatregelen • Mobiliteit: • rekeningrijden: vrachtvervoer in 2012, personenvervoer in 2017 • opname van luchtvaart in emissiehandelssysteem • Milieu: • verdergaande emissie- en brandstofnormering voor scheepvaart, EUROVI voor zwaar vervoer • verdere efficiëntieverbetering van voertuigenpark, meer hybride en elektrische aandrijving • meer doorgedreven gebruik van biobrandstoffen, ook bij spoor en binnenvaart
Transport Invulling scenario’s VISI-scenario: • EUR-scenario als vertrekbasis • Mobiliteit: meer doorgedreven aannames • verdere modale verschuiving naar openbaar vervoer voor personen, meer fietsgebruik voor woon-werkverkeer • vermindering van het vrachtvervoer over de weg door efficiëntieverbetering en door modale verschuiving naar spoor en binnenvaart • Milieu: vooral inzetten op elektriciteit, doorbraak na 2020 • wagenpark: meer plug-in hybride en elektrische wagens, beperkt gebruik van waterstof • meer groene stroom • geen gebruik van biobrandstoffen
Transport Transportstromen van het personenvervoer
Transport Transportstromen van goederenvervoer
Transport Emissie van broeikasgassen
Transport Emissie van NOx
Transport Emissie van SO2
Transport Emissie van NMVOS
Transport Emissie van fijn stof (PM2,5)
Transport Conclusies • Emissiedoelstelling NMVOS, NOx en SO2 haalbaar met voorgesteld beleid • Emissiedoelstelling PM2,5: bijkomend beleid noodzakelijk, ook voor niet-uitlaatemissies • Emissie broeikasgassen: • stimuli voor realisatie wagenpark en elektrisch rijden • meer doorgedreven mobiliteitsmaatregelen
Meer info • www.milieurapport.be •
[email protected]
Luchtkwaliteit langs verkeerswegen Verwachte evolutie ! IMMI2-studie * Inzicht in luchtkwaliteit langs snelwegen en belangrijke gewestwegen in Vlaanderen Zowel huidige situatie als toekomst (2010-2015-2020) Referentie = 2007 Luchtpolluenten: PM10, PM2.5, NO2 en EC Methodologie: rekenmodellen BELEUROS, AURORA en IFDM-traffic, kalibratie via (RIO-corine) interpolaties van metingen Resolutie: van 1x1 km² => 25m in de directe omgeving van wegen
(* VITO in opdracht van LNE ,20092010)
Referentiejaar 2007 NO2 en EC zijn verkeer gebonden luchtpolluenten!
Knelpunten! In de omgeving van snel- en gewestwegen rond de drie grote steden: Gent – Antwerpen en Brussel
Toekomstjaren 3 jaren (2010, 2015 en 2020) 2 scenario’s: Business-as-usual-scenario (BAU) en Beleidsscenario (BEL) Aannames: Overname meteo 2007. Inschattingen emissies. Zowel Vlaamse als Europese
Te verwachten concentraties NO2-2015? BELEIDSSCENARIO (BEL)
Tussentijds besluit Algemeen: Gestage verbetering van luchtkwaliteit
In geen van beide scenario’s worden normen gehaald tegen 2015 maar… Minder overschrijdingen in beleidsscenario Sneller halen van bepaalde normen na 2015 in beleidsscenario
Om normen te halen => extra maatregelen bovenop beleidsscenario
IMMI21- EXTRA verkeersmaatregelen voor NO2 Mobiliteit Een snelheidsverlaging op de Brusselse ring tot 100 km/h (enkel overdag 6u-20u). (+ 100 km/u op Antwerpse Ring) Dynamische verkeersdoorstroming op ring- en autosnelwegen tijdens spitsuren (7u-10u & 16u-19u).
Maatregelenpakket dat een effect heeft op het wagenpark: hervorming verkeersbelasting + BIV & brandstofaccijns; lage emissiezone; rekeningrijden vrachtwagens gebaseerd op milieuprestatie.
Plaatsen roetfilters (retrofit op personen- en vrachtwagens) vanaf euro 3. => Belangrijke daling verkeersemissies ( voor NO2 in 2015 extra daling van -20%)
2015 NO2 jaargemiddelde IMMI21-scenario
Resultaat IMMI21 We naderen, maar zijn er nog niet!
Knelpunten voor NO2 in 2015! Zone
R1 R0 E40B E34O E17G Lei A12ZA E19N A12NA E17GA E19ZA E19B E40O E17KG E19M E17K E40W R0Z A12Z
Backcasting: Hoeveel is nodig? Tot -40% op Antwerpse Ring en omgeving Tot -30 à -40% in de omgeving van en op de Brusselse Ring
Zonder buffer # inw % daling 28570 60 3872 51 1098 56 638 37 438 35 382 17 336 23 281 42 197 15 148 33 121 43 69 40 55 37 34 15 34 27 31 27 31 22 18 7 8 23
NOG EXTRA MAATREGELEN (IMMI22c = versterkt IMMI21) Versterkt IMMI21 met volgende extra maatregelen: Telewerken % 2010 2015 Verbenzinelijking IMMI22 IMMI22 c CNG Diesel Diesel hybrid Electric LPG Petrol Petrol hybrid
c 0.0% 75.3% 0.0% 0.0% 0.3% 23.9% 0.5%
+ nieuwe ‘economische’ groeicijfers
Daling van emissies over Vlaanderen van 7%
1.0% 57.0% 1.0% 1.0% 0.5% 34.5% 5.0%
2020 IMMI22 c 3.0% 33.0% 6.5% 5.0% 0.5% 35.0% 17.0%
IMMI22c Antwerpen en Brussel
Verbetering maar niet genoeg in de onmiddellijke omgeving van hoofdwegen. Bijkomende milderende maatregelen (zoals bv geluidschermen) zijn nodig.
Besluit Zonder maatregelen: blijvende overschrijdingen! Technologische maatregelen ( nieuwe EURO-normen) zijn niet voldoende. Er zijn ook bijkomende mobiliteitsmaatregelen nodig die de kmvoertuigen/jaar doen dalen. Extra maatregelen met GROTE IMPACT zijn : -
Verbenzinelijking Dyn. Verkeersmanagement en snelheidsverlaging
Het wordt heel moeilijk om tegen 2015 op iedere plaats in de onmiddellijke omgeving van snelwegen de Europese normen te halen. Maatregelen voor NO2 kunnen ook helpen tegen verzuring.
