Stomste wachtmuziekje De bedoeling van een wachtmuziekje is dat de bellende klant de wachttijd als minder irritant of lang ervaart

Jaarverslag 2013

Stomste wachtmuziekje De bedoeling van een wachtmuziekje is dat de bellende klant de wachttijd als minder irritant of lang ervaart. Maar als je moet luisteren naar een elektronische versie van La Bamba, of een jengelige Für Elise, lijken een paar seconden al een eeuwigheid. Radio 3FM organiseerde een verkiezing voor het stomste wachtmuziekje van Nederland. Winnaar was Fiets Express Postbezorgers. Klanten kregen daar een zwoele stem die zingt: ‘Even in de wacht, heeeel even in de wacht’. Hoogstpersoonlijk door de eigenaar ingezongen. De prijs was een spiksplinternieuw, op maat gemaakt wachtmuziekje.

8 10 14 16 18 20 22 26 45 46 49

61 62 64 66

69 70 79 85 91

94 96 97

Jaarverslag Darlin | 4

Kerngegevens Column Frederik van Beuningen Profiel Teslin Investeringsfilosofie Teslin Investeringsteam Profiel Darlin Investeren in Darlin Bedrijven in portefeuille Verslagen Verslag van de Raad van Commissarissen Directieverslag

Jaarrekening

Balans per 31-12-2013 (voor winstbestemming) Winst- en verliesrekening over 2013 Kasstroomoverzicht over 2013

Toelichting

Algemene toelichting Toelichting op de balans per 31-12-2013 Toelichting op de winsten verliesrekening over 2013 Overige gegevens

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Overige informatie Structuur Darlin

Inhoudsopgave | 5

Inhoudsopgave

De raar-duur-tactiek Soms zie je tussen verschillende abonnementsvormen er één staan die duurder is en niet meer biedt. De Volkskrant bood bijvoorbeeld in een actie vier soorten aan. Prijzen per maand: digitaal € 14,99, digitaal en zaterdag in print € 15,99, alles in print en digitaal voor € 22,90 of.......voor € 30,95. (En dan krijg je hem één maand gratis!) Huh? Wie zou er nu zo gek zijn om die laatste optie te kiezen? Niemand natuurlijk, maar door een dure versie tussen de mogelijkheden te zetten, stijgt de omzet in de op één na duurste categorie, zo blijkt uit consumentenonderzoeken.

Aantal uitstaande aandelen Intrinsieke waarde per aandeel Uitgekeerd dividend per aandeel Totaal rendement Kostenratio exclusief gerealiseerde winstparticipatie * Kostenratio inclusief gerealiseerde winstparticipatie * Eigen vermogen (x € 1.000)

2011

2010

2009

5.000.000 38,68 1,30 27,4%

5.000.000 31,38 1,30 9,9%

5.000.000 29,74 1,20 –17,0%

5.000.000 37,28 1,10 23,2%

5.000.000 31,15 1,00 72,4%

0,84%

0,82%

0,79%

0,79%

0,82%

300

1,06% 193.409

0,91% 156.887

1,03% 148.691

1,19% 186.395

2,05% 155.761

100

Dotatie/vrijval voorziening winstparticipatie Kosten

Nettoresultaat per aandeel

800 700 600 500 400 200 0

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

* Rekening houdend met de inbreng van de portefeuille door Darlin Deelnemingen NV in Darlin NV in januari 1994.

Resultaat per aandeel

Brutoresultaat per aandeel

900

2012

* Zie toelichting op bladzijden 89 en 90.

Opbrengsten uit deelnemingen Waardeveranderingen van deelnemingen

Totaal rendement Darlin vanaf oprichting (maart 1992)*

2013

Kerngegevens in euro’s

2013

2012

2011

2010

2009

1,39 8,64

1,58 1,92

1,39 –8,46 – 7,07

1,23 7,19

1,37 13,82

10,03

–1,01 –0,42

8,60

3,50

–0,24 –0,32

2,94

1,13 –0,40 – 6,34

8,42

–0,77 –0,42

7,23

Portefeuilleverdeling

15,19

–1,15 –0,54

13,50

Accell

9%

Macintosh

6%

Besi

8%

Nedap

5%

Grontmij

6%

Sligro

32%

ICT

1%

TKH

24%

Kendrion

9%

Dividendvoorstel over 2013: € 1,35 per aandeel. Jaarverslag Darlin | 8

Kerngegevens | 9

2014

Wie zit er op de directiestoel? Wij zijn betrokken aandeelhouders. We volgen onze deelnemingen op

de voet en blijven in contact met de bestuurders. We stellen ons op als mede-eigenaren en geven onze mening over die zaken waar wij formeel zeggenschap over hebben. De directie gaat over de strategie en de bedrijfsvoering. Aan ons is het om kritisch te zijn en te beoordelen of dit leidt tot waardecreatie op de lange termijn. Als wij de uitleg ondermaats vinden en zouden denken dat we het beter weten dan de directie, moeten we ons nog eens achter het oor krabben; dan zitten we wellicht niet bij het juiste bedrijf. Dat neemt niet weg dat wij wel wat algemene adviezen hebben en die ook geven. Met betrekking tot het aantrekken van kapitaal bijvoorbeeld. Als een bank moeilijk dreigt te gaan doen – en dat gebeurt tegenwoordig steeds vaker – kunnen de bedrijven waarin wij investeren beter eerst bij ons komen praten voordat die bank gaat bepalen dat aandeelhouders moeten bijdragen. Dat is namelijk niet alleen duur omdat diezelfde bank dan bijvoorbeeld graag een emissie wil begeleiden en advocaten ook niet gratis zijn, maar betekent ook dat je als bedrijf de regie te veel uit handen geeft. Wij willen geen banken bashen – zij worden ook beperkt door de strenge eisen en regelgeving die van hogerhand worden opgelegd – maar wij vinden niet dat ze op de stoel van de directie moeten plaatsnemen. Een andere aanbeveling aan bedrijven die we altijd doen is: ‘Zorg voor goede informatie aan (potentiële) beleggers’. Oftewel; verkoop niet alleen je producten en diensten, maar ook je aandelen. Zeker nu er tekenen van economisch herstel zijn, is dat zelfs van levensbelang. Een aantrekkende vraag naar producten en diensten zal vaak leiden tot herstel van de marges en winstgevendheid. Dat vertaalt zich echter niet zomaar in een betere beurswaardering. Immers, als niemand weet dat het met het bedrijf goed gaat, dan komen er ook geen kopers. Een bekende marketingwet is dan ook ‘Be good and tell it’. Als je duidelijk maakt wat je strategie is en dat je een aantrekkelijk dividend betaalt, draagt dat bij aan een waardering die recht doet aan de inspanningen van het bestuur en de ontwikkelingen van de onderneming. Het trekt nieuwe aandeelhouders aan en voorkomt ook dat potentiële beleggers massaal uitwijken naar een deposito als de rente stijgt. Of dat er opeens Mexicanen of Amerikanen op de directiestoel zitten omdat ze goedkoop een goede slag konden slaan. Wij hebben echt niets tegen een goed koopman die voor een scherpe prijs inkoopt, integendeel, maar wel tegen kapers die zich niet zullen richten op de continuïteit van de onderneming en hun eigen belang ver boven dat van andere stakeholders stellen. Een kortetermijngewin voor de een, met het kortste strootje voor de andere betrokkenen.

Ook als het lijkt alsof de crisis aan het stuur zit, de banken de richting lijken te bepalen, de overheid in de weg loopt of technologische ontwikkelingen het bedrijfsmodel bedreigen. Er zijn genoeg voorbeelden van ondernemingen die tegen de stroom in kunnen zwemmen en snel kunnen schakelen als ze dreigen meegesleept te worden. En daar houden wij van. We kunnen iedereen van harte aanraden ook een bijdrage te leveren aan de groei van mooie bedrijven. Koop dus een fiets van Batavus of een ander merk van Accell, schoenen bij Invito of een van de andere formules uit de stal van Macintosh, gordijnen bij Kwantum, hutspot bij EMTÉ, de supermarktketen van Sligro, of ga vaker uit eten, dring bij uw telecomprovider aan op glasvezelnet, want dat is goed voor TKH en neem een abonnement in de ‘cloud’ voor uw bedrijfssoftware bij ICT.

Frederik van Beuningen

kopers,

“Wij hebben niets tegen maar wel tegen Het kortetermijngewin voor de een, leidt vaak tot het kortste strootje voor de andere betrokkenen.”

kapers.

Wij houden niet van spelletjes en zeker niet van stoelendans. Een goede directie blijft op haar eigen stoel zitten. En houdt de touwtjes stevig in handen. Zo bepaalt zij zelf hoe de toekomst van het bedrijf eruit ziet.


Column Frederik van Beuningen | 11

Zakenpartner gezocht Je moet natuurlijk zorgvuldig zijn bij het kiezen van een zakenpartner. Hoe vind je die? Daar zijn tegenwoordig ook online community-sites voor. Hallo! van de Kamer van Koophandel bijvoorbeeld. Of webwinkelforum.nl. Leuk is ook dat iedereen kan zien wie op zoek is naar wat voor soort partner en waarom. Zo zijn er mensen die zichzelf kennen: “Ik ben wel ondernemer, maar absoluut niet zakelijk.” En veel optimisten: “Het bedrijf gaat heel groot worden en ook buiten Nederland opereren. Maar de start moet nog gemaakt worden.”

Profiel Teslin: Onafhankelijke beursparticipaties sinds 1991

Teslin Capital Management BV (‘Teslin’) investeert met een langetermijnvisie in kleine en middelgrote beursgenoteerde bedrijven in Nederland en andere Europese landen. Met ruim 25 jaar ervaring in deze investeringscategorie zijn wij een van de meest vooraanstaande small cap specialisten in Nederland.

Organogram

Teslin is volledig onafhankelijk. Onze drie aandelenfondsen – Darlin NV, Todlin NV en Midlin NV – nemen

aanzienlijke belangen in een select aantal goed geleide ondernemingen met een sterke balans. Wij beheren de fondsen met een professioneel team van ervaren deskundigen met verschillende achtergronden. Ieder draagt vanuit de eigen specifieke expertise en ervaring bij aan een integrale visie op de investeringen. Een belangrijk onderdeel van de visie is dat onze fondsmanagers zich altijd opstellen als betrokken langetermijnaandeelhouders. Zij denken actief mee met het bestuur van de bedrijven waarin wij investeren, stellen vragen en sporen zo nodig aan tot actie. Daarbij is het doel altijd het zeker stellen of verbeteren van verantwoorde waardecreatie. Corporate governance en fatsoenlijk ondernemen zijn ijzeren criteria in het beoordelen van ondernemingen. Wij vertrouwen op de kracht van onafhankelijke, eigen analyses en constructieve persoonlijke relaties met het bestuur van de bedrijven in onze portefeuilles. En die relatie hebben wij ook met onze investeerders. Ook met hen communiceren wij frequent, open en transparant. Niet alleen het goede, maar ook het minder goede – of zelfs slechte – nieuws wordt gemeld en toegelicht in het jaarverslag, de kwartaalbrieven, maandberichten en maandelijkse factsheets. Dat deze opstelling gewaardeerd wordt blijkt uit de goed bezochte jaarvergaderingen en bedrijfsbezoeken die wij regelmatig organiseren. Wij hebben onze investeringen ondergebracht in drie fondsen:

beheerder van

Darlin

neemt participaties van ten minste 5% in Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen met een beurswaarde van € 100 miljoen – € 400 miljoen op het eerste moment van investeren (small caps). Todlin neemt belangen van ten minste 5% in Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen met een beurswaarde tot € 100 miljoen op het eerste moment van investeren (micro en small caps). Midlin belegt in Nederlandse, Duitse en andere Europese beursgenoteerde ondernemingen met een marktkapitalisatie van gemiddeld € 500 miljoen (small en mid caps). Anders dan bij Darlin en Todlin neemt Midlin (ook) kleinere belangen. Midlin is een open-end fonds waarin investeerders wekelijks tegen intrinsieke waarde kunnen toe- en uittreden. Daarnaast beheert Teslin nog een mandaat en Beleggingsmaatschappij “Rhoon, Pendrecht en Cortgene” BV dat belegt in landelijk onroerend goed. De aandelen van Teslin worden gehouden door het management en een participatiemaatschappij. Alle fondsmanagers en/of hun families hebben een belangrijk deel van hun vermogen in de fondsen van Teslin geïnvesteerd. Teslin heeft als beheerder van Darlin een vergunning, als bedoeld in artikel 2:65 lid 1 sub a en lid 2 van de Wet op het financieel toezicht, van de Autoriteit Financiële Markten. Jaarverslag Darlin | 14

Op de website, www.teslin.nl, staan onze filosofie, werkwijze en fondsen verder beschreven.

Investeringsfilosofie Teslin: Het begint met de juiste keuze. De parels vinden, daar gaat het om Teslin investeert met een langetermijnvisie in kleine en middelgrote, beursgenoteerde bedrijven

in Europa. We participeren niet in veel bedrijven, maar houden een geconcentreerde portefeuille aan. Bij het zoeken naar geschikte bedrijven voor de portefeuilles van onze fondsen gaan we zorgvuldig te werk en zijn we selectief. Natuurlijk bestuderen we nauwgezet de cijfers van potentiële kandidaten voor onze portefeuille, maar de beslissing om in een bedrijf te participeren nemen we op veel bredere gronden. We volgen niet alleen de ontwikkelingen in de sectoren en regio’s die ons interesseren, we bezoeken ook beurzen en bedrijven in de branche. Zo krijgen we een beter beeld van de markt waarin een bedrijf opereert en van de kansen en bedreigingen. Bovendien biedt het ons de gelegenheid om te praten met de concurrent, een leverancier of een klant. De historie van een bedrijf is interessant, maar de plannen voor de komende jaren en de samenstelling van het bestuur vinden wij belangrijker. Wij houden van bedrijven waar de oorspronkelijke ondernemersfamilie nog bij betrokken is. Wij investeren in goed geleide bedrijven die niet alleen waarde creëren voor de aandeelhouders, maar voor alle stakeholders die bij het bedrijf betrokken zijn. Bedrijven met een krachtig en betrouwbaar bestuur, dat meer ondernemer dan beheerder is, een sterke marktpositie, een overtuigende strategie en een goede groei van omzet, winst, kasstroom en dividend. We beoordelen waardecreatie op de capaciteit van een onderneming om duurzaam cashflow en bovengemiddelde rendementen op geïnvesteerd vermogen te genereren. Daarnaast is een goed ondernemingsbestuur (corporate governance beleid) een belangrijk investeringscriterium. Jaarlijks analyseren we een groot aantal beursgenoteerde bedrijven. Slechts enkele komen in een van onze portefeuilles.

Betrokken aandeelhouderschap

Wij streven naar een constructieve relatie met de bestuurders en commissarissen van de bedrijven waarin we investeren en denken met hen mee. Als mede-eigenaar maken we actief gebruik van de rechten die de wet ons biedt. Ons stemrecht bijvoorbeeld zien we niet alleen als een recht. Het is onze plicht om er gebruik van te maken. Zaken als benoemingen, beloningen en de verdeling van de winst hebben onze bijzondere aandacht. Het aanstellen van commissarissen is belangrijk, omdat zij mede de belangen van de aandeelhouders behartigen en sterk genoeg moeten zijn om toezicht te houden op het bestuur. Benoemingen in het bestuur zijn van belang, omdat het vertrouwen in de kwaliteit van het management een belangrijk criterium is in onze investeringsbeslissing. Bij het beoordelen van beloningspakketten kijken we meer naar de methodiek en instrumenten dan naar de hoogte ervan. Wij vinden dat ze aan moeten sluiten bij wat maatschappelijk verantwoord is en een langetermijnbeleid moeten ondersteunen. En we spreken ons ook altijd uit over het dividendbeleid, omdat we als mede-eigenaren daarmee de directie ook een nieuw mandaat geven om een deel van de winst te herinvesteren in toekomstige groei. Jaarverslag Darlin | 16

We willen niet op de stoel van de directie gaan zitten, maar als er bijvoorbeeld sprake is van belangrijke wijzigingen in bedrijfsstrategie spreken wij ons wel vaak uit over de (on)wenselijkheid hiervan. En in uitzonderingsgevallen nemen wij zelf – al dan niet met andere grootaandeelhouders samen – het initiatief om belangrijke vragen over de strategie aan de orde te stellen. Doordat we een langetermijnvisie hebben en een constructieve relatie met de directies nastreven stuit dit zelden op weerstand. Integendeel, uiteindelijk wordt onze kennis en betrokkenheid ook in deze gevallen op prijs gesteld.

Investeringsfilosofie Teslin

Teslin investeert na uitgebreide research in een select aantal kleine en middelgrote bedrijven, die waarde creëren voor aandeelhouders en fatsoenlijk omgaan met personeel, klanten, leveranciers, omgeving en eigenaren.

Als betrokken aandeelhouder

gericht op de lange termijn, gebruiken we onze aandeelhoudersrechten in de overtuiging dat dit bijdraagt aan het van de onderneming.

succes

Investeringsfilosofie Teslin | 17

Investeringsteam: De investeringsfondsen van Teslin worden beheerd door een ervaren team van in totaal veertien mensen. Ieder draagt vanuit zijn eigen kennis, expertise en ervaring bij aan een integrale visie op de investeringen. Het dagelijks beheer van Darlin is in handen van Frederik van Beuningen en Maarten Hartog.

Frederik van Beuningen (1949) heeft economie gestudeerd. Na een loopbaan in de transportsector was hij zes jaar werkzaam in het directieteam van een participatiemaatschappij. Hij was in 2003 lid van de Commissie Tabaksblat, die de Nederlandse Corporate Governance Code voor beursfondsen opstelde. Momenteel is Frederik lid van het dagelijks bestuur van Eumedion, de organisatie die de belangen van institutionele beleggers op het gebied van corporate governance behartigt. Frederik is fondsmanager van Darlin en Todlin. Maarten Hartog

(1973) heeft zowel civiel als bedrijfsrecht gestudeerd in Leiden. Hij heeft zes jaar als advocaat in een ondernemingsrechtpraktijk gewerkt. Maarten is lid van zowel de beleggingscommissie als de juridische commissie van Eumedion. Tevens staat Maarten als compliance professional geregistreerd bij het Dutch Securities Institute. Maarten is fondsmanager van Todlin en Darlin.

Aleid Kruize (1958) heeft zowel notarieel als fiscaal recht gestudeerd. Zij was ruim acht jaar als adviseur

werkzaam in een internationale belastingadviespraktijk. Zij is onder andere commissaris geweest bij een participatiemaatschappij en een vermogensbeheerder. Sinds 2007 is zij bestuurslid van de Dutch Fund and Asset Management Association (DUFAS), de belangenvereniging van in Nederland werkzame vermogensbeheerders en beleggingsinstellingen. Op onze website, www.teslin.nl, staat meer informatie over het investeringsteam.


Investeringsteam | 19

Profiel Darlin: Mede-eigenaar van veelbelovende bedrijven

Darlin neemt belangen van ten minste 5% in ambitieuze, Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen met een beurswaarde van € 100 tot € 400 miljoen (small caps) op het eerste moment van investeren. Darlin stelt zich ten doel een goed investeringsresultaat (koersresultaat en dividendinkomsten) te behalen voor haar investeerders. Darlin startte haar activiteiten in 1992 als eerste investeringsfonds van Teslin, dat ook het beheer voert over Darlin. Het fonds werkt op basis van de investeringsfilosofie van Teslin. Dit betekent dat Darlin een betrokken mede-eigenaar is van waardecreërende en fatsoenlijke bedrijven gericht op de lange termijn. Darlin houdt een gefocuste portefeuille met rond de tien deelnemingen. Per 31 december 2013 bestond de portefeuille van Darlin uit negen ondernemingen. De bedrijven waarin Darlin investeert worden geselecteerd aan de hand van een aantal selectiecriteria. Het management, een sterke marktpositie en een gezonde balans behoren daartoe. Maar ook wordt gekeken naar fatsoenlijk ondernemerschap en het corporate governance beleid. Darlin keert, indien mogelijk, het contant ontvangen dividend na aftrek van kosten uit. Gestreefd wordt het dividend jaarlijks te verhogen. Door de omvang van haar participaties geniet Darlin fiscale faciliteiten, waardoor zij geen vennootschapsbelasting verschuldigd is over ontvangen dividenden en gerealiseerde koerswinsten.

Darlin investeert in ambitieuze, ondernemingen met een beurswaarde van € 100 miljoen tot € 400 miljoen Gestreefd wordt een jaarlijks uit te keren.

Nederlandse beursgenoteerde (small caps). stijgend dividend

Darlin kan na een ‘delisting’, die al dan niet op haar initiatief plaatsvindt, een belang aanhouden als buiten de beurs op termijn een beter resultaat te verwachten is. Darlin maakt hooguit tijdelijk gebruik van een effectenkrediet tot een maximum van 15% van de aanwezige fondswaarden. Darlin verhoogt het rendement en risico van de portefeuille niet kunstmatig door te investeren met geleend geld (financiële hefboom). Het dagelijks beheer is in handen van Frederik van Beuningen (1949) en Maarten Hartog (1973). Zij hebben meer dan 25 jaar ervaring met participeren in Nederlandse small caps en profiteren van de kennis en kunde van de managers van Teslin’s andere fondsen. Een onafhankelijke Raad van Commissarissen houdt toezicht op het gevoerde beheer van Darlin.


Profiel Darlin | 21

Investeren in Darlin: Darlin

is open voor investeerders die geloven dat een langetermijninvestering in goed geleide, innovatieve bedrijven de beste kansen biedt op een goed investeringsresultaat. De aandeelhouders van Darlin zijn doorgaans zelf ondernemer (geweest) en waarderen de open en ondernemende cultuur van de beheerorganisatie. De aandeelhoudersvergadering van Darlin wordt druk bezocht, evenals de voor investeerders georganiseerde bezoeken aan bedrijven waarin wordt geïnvesteerd.

Verhandelbaarheid

Darlin is een zogenaamde closed-end beleggingsinstelling. De verhandelbaarheid van aandelen van de Darlin-vennootschappen wordt verzorgd door de heren A. van de Laar (020 - 550 84 82) en J. Heere (020 - 550 84 86) van SNS Securities NV, die vraag naar en aanbod van aandelen bij elkaar brengen. De verkoop van aandelen Darlin is derhalve afhankelijk van het beschikbaar zijn van een koper. Voor transacties in de Darlin-vennootschappen brengt SNS Securities bij de koper en verkoper, afhankelijk van de transactiegrootte, 0,3% tot 0,5% kosten in rekening.

Kosten De jaarlijkse managementvergoeding bedraagt 0,7% per jaar berekend over het gemiddeld eigen

vermogen per kalenderjaar. Daarnaast ontvangt de beheerder Teslin bij een succesvolle (gedeeltelijke) verkoop van een van de participaties een performance fee. Een uitgebreide beschrijving van de kosten is opgenomen in het prospectus en in de toelichting in dit jaarverslag.

Informatie Op de website, www.darlin.nl, is uitgebreide informatie opgenomen over het fonds, zoals een informatiememorandum, jaarverslagen en de maandelijkse factsheet. Verder staan daar achtergronden vermeld over de investeringen van Darlin.

Verhandelbaarheid: SNS Securities NV Kosten:

managementvergoeding van 0,7% plus performance fee bij goede resultaten

Informatie:

telefoon: 0343 - 55 44 49 website: www.darlin.nl

Meer informatie over Darlin of participeren in Darlin is te verkrijgen bij Teslin op 0343 - 55 44 49. Ben-Kees Eeltink en de andere medewerkers van Teslin staan belangstellenden graag persoonlijk te woord.

Agenda Op woensdag 14 mei 2014 houdt Darlin haar aandeelhoudersvergadering, waarin de fondsmanagers

verantwoording zullen afleggen over het gevoerde beheer en de samenstelling van de portefeuille. Voor deze gewoonlijk goed bezochte bijeenkomst worden investeerders persoonlijk uitgenodigd. In de middag is er voor de liefhebbers een golfwedstrijd. Ook in 2014 organiseren wij weer een bedrijfsbezoek.


Investeren in Darlin | 23

Hoe ruikt Philips? Anders dan Siemens? Wel als ze een eigen corporate geur hebben laten ontwikkelen. Door SmartNose bijvoorbeeld. Dat maakt speciale geurtjes voor winkelcentra en grote bedrijven. Die worden de lucht in geblazen via stand-alone geurverspreiders. Bedoeling is natuurlijk dat klanten zich prettig voelen en meer kopen. Moeilijk om uit te vinden of dat werkt. Bij Connexxion deden ze een effectmeting na de invoering van hun eigen frisse geur. Die blijkt ervoor te zorgen dat vrouwelijke reizigers zich veiliger voelen. Fijn, want 65% van de busreizigers van deze maatschappij is vrouw.

Accell Group NV Wat en voor wie: Accell ontwerpt, maakt en verkoopt fietsen, fietsonderdelen en

fitnessapparatuur. De naam Accell mag dan niet bekend zijn bij fietsers, maar haar flinke lijst met merken wel. Voor iedereen heeft de fietsenmaker wel wat wils. Voor kleine Nederlandse meisjes de roze Loekie omafiets, voor haar retro-liefhebbende vader de Hommage van Batavus, voor Franse sportievelingen de op maat gemaakte Velo Tout Terrain van Lapierre en voor Canadezen die niet in de file willen staan de Rush Hour racefiets van Raleigh. Trapt u liever niet tegen de wind in? Dan zijn er talloze varianten van een e-bike beschikbaar. De KOGA E-Deluxe mag zich zelfs best getest noemen door de Consumentenbond. De fietsen van Accell worden geproduceerd op verschillende locaties in Europa en vinden hun weg naar meer dan zeventig landen. De verkoop gaat via dealers die zich richten op het midden en hogere segment. Die zijn blij met Accell, want er is een continu aanbod van nieuwe modellen die zijn uitgerust met de nieuwste snufjes.

2013

Voor iedereen de juiste fiets

2012

2010

2011

€ 327,0 € 304,8 € 296,8 Beurswaarde € 849,0 € 772,5 € 628,5 Omzet € 19,0 € 23,2 € 40,3 Nettowinst € 0,55 € 0,75 € 0,92 Dividend/aandeel 2.900 2.650 2.234 Aantal medewerkers 1.835.000 1.605.000 1.115.000 Aantal verkochte fietsen € 7,67 € 7,63 € 6,17 Gemiddelde kostprijs € 13,40 € 13,31 € 14,10 * Beurskoers

€ € € €

389,5 577,2 36,4 0,86 1.877 949.000 € 12,35 € 18,90

2009

€ € € €

292,2 572,6 32,7 0,79 1.800 986.000 € 11,33 € 14,59

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 1 oktober 1998 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s * In 2011 is een stock split 1:2 geweest

Wat vinden wij: De omzet van Accell stijgt. Dat is knap in een markt waarin de afzet daalt, maar de winst

blijft achter. Ze hebben mooie fietsen, maar maken er vaak teveel. Waardoor ze dan met korting verkocht moeten worden. Bovendien financieren ze flink voor. In september moet de fietsenmaker al bedenken wat hij in de lente – het belangrijkste verkoopkwartaal – gaat verkopen. De dealers bestellen en dan gaat Accell de fietsen produceren. Eigenlijk zou de distributieketen wat flexibeler moeten zijn en de aanlevertijden verkort moeten worden. De inkoop van onderdelen centraliseren zou ook een goed idee zijn. Het management is er wel mee bezig en we hebben er vertrouwen in dat ze met simpele dingen de bedrijfsvoering en dus ook het resultaat kunnen verbeteren. Trends als gezondheid, mobiliteit en milieu blijven bovendien actueel. De verkoop van de e-bike en sportieve fietsen gaat best, maar het is zaak dat de koper van de gewone stadsfiets ook weer geld gaat uitgeven aan filevrij gezond vervoer. Jaarverslag Darlin | 26

Voor iedereen de juiste fiets Wat vindt de klant? Wim Verschuren, directeur-eigenaar De Tweewieler: “Wij zijn een grote rijwielhandel met vestigingen in

Vught en Udenhout. We hebben 2.500 m² winkelruimte en binnenkort komt daar 800 m² bij. Het gaat ons goed en daar werken we ook hard voor. We leggen de klant in de watten. Ik bel ze om de acht maanden persoonlijk op om een gratis servicebeurt aan te bieden. Ze maken een afspraak, krijgen een kop koffie en lopen door de winkel. Vaak kopen ze dan ook leuke accessoires of kleding. Ik krijg van Accell ook meer dan alleen goede fietsen. Ze hebben goede vertegenwoordigers die met ons meedenken. Heel belangrijk, want op hun informatie over hoe bepaalde fietsen of nieuwe modellen lopen, kan ik mijn verkoop en voorraad aanpassen. Wij focussen op een paar goede merken, zoals Batavus, KOGA en Loekie, waar we dan ook alles van hebben. Accell beloont ons als key account met extra service en natuurlijk uitstekende condities. Kijk, zo kiest Accell ook voor ons.” www.accell-group.com Portefeuille | 27

BE Semiconductor Industries NV (‘Besi’) Wat en voor wie: In 2000 kwam de eerste USB-stick

op de markt. Daar kon 8 MB op. Inmiddels kan er 512 GB op eenzelfde stickje. Ook dingen als mobiele telefoons, computers, digitale camera’s, auto’s en televisies kunnen steeds meer zonder dat er kilo’s elektronica ingebouwd hoeven te worden. Integendeel, de intelligente informatiegeleidertjes die er voor nodig zijn worden tegelijkertijd slimmer en kleiner. Op een paar vierkante millimeter chip zitten honderden miljoenen transistors. De machines van Besi zagen die chips, maken er pootjes aan, omdat ze anders te klein zijn om ze te kunnen verwerken, en verpakken ze. Het nieuwste is de flip chip, die is zelfs te mini voor pootjes, maar krijgt een omhulsel dat vastgesmolten kan worden. De chipmachinemaker is nummer twee op de wereldwijde markt voor de back-end halfgeleiderindustrie. Al jarenlang staan er klinkende namen op de klantenlijst, zoals Texas Instruments, STMicroelectronics en Samsung. De nieuwste camera van de iPhone kan niet eens gemaakt worden zonder een machine van Besi. Mooi, want die zijn erg populair; er worden meer foto’s mee gemaakt dan met welke andere camera ook.

2013

Leading edge technology

Beurswaarde Omzet Nettowinst Dividend/aandeel Aantal medewerkers Gemiddelde kostprijs Beurskoers

€ € € €

328,9 254,9 16,1 0,33 1.434 € 3,83 € 8,22

2012

€ € € €

218,2 273,7 15,8 0,30 1.479 € 3,83 € 5,79

2010

2009

172,0 351,1 47,3 0,20 1.510 € 3,81 € 5,04

€ 90,1 € 147,9 € 5,4 € 0 1.384 € 3,77 € 2,67

2011

€ € € €

205,0 326,9 26,7 0,22 1.543 € 3,83 € 5,12

€ € € €

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 8 december 2005 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij:

De markt voor smartphones en tablets groeit nog steeds als kool. Leuk voor Besi, want dit bedrijf is uniek en kan de machines leveren voor de productie van dit soort zaken. Het bedrijf weet steeds met innovatieve oplossingen te komen die goed aanslaan bij haar klanten. Die weet de chipzager ook goed aan zich te binden. Al een aantal jaar geleden verlaagde het bovendien de kosten door de productie naar Azië te verplaatsen. Kortom, deze hightech loot aan onze boom doet het prima. Toen wij instapten was Besi een turn-around case en dat is uitstekend gegaan, maar je hebt geen nieuwe Besi-machine nodig voor iedere nieuwe telefoon. En hoeveel meer pixels willen mensen nog op een cameraatje? De markt verwacht echter dat de halfgeleiderindustrie aantrekt en dat zie je terug in de waardering. De toekomst ziet er dan ook goed uit. Jaarverslag Darlin | 28

Leading edge technology Wat vindt de klant? Hanne Degans, hoofd externe communicatie imec: “Imec verricht onderzoek dat tot de wereldtop behoort op het gebied van nano-elektronica. Het doet onderzoek naar nieuwe procestechnologieën en ontwerpmethodes en naar het gebruik van nieuwe materialen en nieuwe types van transistors om verdere verkleining van chipbouwstenen mogelijk te maken. Belangrijk in imec’s onderzoek naar technologieën voor toekomstige logische chips en geheugenchips is de industriële toepasbaarheid van het onderzoek. Daarom koppelt het zijn innovatieve kracht aan wereldwijde partnerships in ICT, gezondheidszorg en energie. Recent gingen wij een samenwerking aan met Besi om gezamenlijk te zoeken naar een nieuwe oplossing voor het verbinden van 3D-chips op basis van thermocompressie. Het nieuwe proces moet het mogelijk maken om op een geautomatiseerde manier en met een hoge precisie 3D-chips met elkaar te verbinden. Besi speelt met haar machines een vooraanstaande rol in die markt en is met haar kennis van industriële toepassingen dus een uitstekende ontwikkelingspartner voor imec.” www.besi.com Portefeuille | 29

Grontmij NV Wat en voor wie: Grontmij is een toonaangevend ingenieursbureau. De goede bekende van Noord-

Europese overheden, ontwikkelaars en bouwers levert advies, ontwerp en deskundige begeleiding bij realisatie van complexe projecten. Het zorgt voor veiligere, efficiëntere en goedkopere productieprocessen, slimme ondergrondse infrastructuur, betere leefbaarheid en bereikbaarheid van de stad, ontwerpt snelwegen, havens en vliegvelden en energiezuinige kantoren. De techneuten van Grontmij denken mee over duurzame oplossingen, zorgen dat alles veilig en efficiënt verloopt en regelen alle vergunningen. Op de projectenlijst van dit jaar staat onder andere de aanleg van de A11 in België. De ‘missing link’ in het Vlaamse wegennet moet de haven van Zeebrugge met het achterland verbinden. In Denemarken zijn de ingenieurs van Grontmij aan het uitvinden hoe de reistijd per trein op het Kopenhagen-Aalborg traject verkort kan worden. Dat kan als de trein steeds 200 km per uur kan rijden, maar daarvoor moeten sommige bochten recht worden gelegd, bruggen worden verplaatst en bovenleidingen verhoogd. Op het vliegveld van Frankfurt moet ondertussen een groot logistiek centrum gebouwd worden. Grontmij weet ook alles van watermanagement. De Nederlandse integrale aanpak van adaptief deltamanagement, risicomanagement en honderd jaar vooruitkijken is uniek in de wereld en Grontmij speelt daarin ook haar rol. Het leverde ook een belangrijke bijdrage aan het internationale handboek voor het voorkomen van overstromingen, zoals in New Orleans.

Thuis in complexe zaken


2013

2012

2011

€ 230,3 € 763,4 € –14,8 € 0 6.997 € 6,18 € 3,60

€ 182,9 € 890,0 € –31,5 € 0 8.364 € 6,18 € 2,86

€ 111,5 € 933,5 € –55,9 € 0 8.672 € 14,92 € 5,23

2010

€ € € €

360,3 841,3 17,3 0,50 8.938 € 15,32 € 17,30

2009

€ € € €

300,2 800,0 20,4 1,00 7.105 n.v.t. € 17,54

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 20 september 2010 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij: Grontmij heeft het grootste deel van het Franse Ginger verkocht, maar wij hebben nog steeds buik-

pijn van deze ongelukkige acquisitie. Nu deze grotendeels is teruggedraaid, zijn de meeste bedrijfsvreemde activiteiten afgestoten. Wat overblijft is de kern: 7.000 knappe (civiele) ingenieurs die internationale kennis lokaal inzetten. Het kantoor wordt nu ook beter gemanaged. Het is afgeslankt, de financiële controle en informatie zijn verbeterd en er wordt beter gemonitord. De klanttevredenheid wordt gemeten en er zijn accountmanagers ingezet. Die zorgen er ook voor dat meerwerk en veranderingen in projecten in rekening worden gebracht. In de oude cultuur vonden werknemers het moeilijk om dat bij de klanten bespreekbaar te maken. Voor de hand liggende dingen dus, maar nieuw voor Grontmij en dat heeft er een kwaliteitsslag mee kunnen maken. Met interne programma’s onder mooie namen als ‘Back on Track’ en ‘Operational Excellence’ is veel werk verzet. Het bedrijf moet door wat ellende heen en had de markt ook nog eens fors tegen. In Nederland en vooral in Frankrijk is die nog steeds lastig, maar in de andere landen waarin het actief is, gaan omzet en marges omhoog. Jaarverslag Darlin | 30

Thuis in complexe zaken Wat vindt de klant? Karel Horn, Director Technology FrieslandCampina: “FrieslandCampina behoort tot de top van de

zuivelondernemingen in de wereld. Wij voorzien dagelijks honderden miljoenen mensen van voeding die rijk is aan waardevolle voedingsstoffen. Daarvoor zijn we continu bezig te innoveren en onze technologie te optimaliseren. Grontmij is ingeschakeld bij drie grote projecten waarin we fors investeren: het uitbreiden van de ingrediëntenlijn voor kindervoeding en van de productiecapaciteit voor zowel ingedampte melk als die voor verpakkingen van kindervoeding. Samen met de PM Group is Grontmij betrokken bij vrijwel iedere fase: van ontwerp tot EPCM (engineering, procurement and construction management) -uitvoering. Wat ik nodig heb, is een partij die echt meedenkt. Die niet alleen onze wensen vertaalt naar papier, maar nadenkt over betere oplossingen en ook tegenspraak durft te geven. Dat maakt dat je samen drie wordt. Wij hebben zeer hoge verwachtingen en Grontmij luistert zeer serieus naar ons. Dan kan je samen volgende stappen maken.” www.grontmij.com Portefeuille | 31

ICT Automatisering NV Wat en voor wie:

De softwareontwikkelaar uit Barendrecht is niet alleen goed in embedded software, die in hardware zoals auto’s, machines en medische apparatuur zit. Het is ook slim in het bedenken van IT-oplossingen die bedrijfsprocessen optimaliseren en vereenvoudigen. De bijna 800 intelligente medewerkers in Europa zijn goed thuis in de branches waarin ze gespecialiseerd zijn. Klanten zijn grote jongens als Philips, ASML, Volkswagen en recent ook PostNL. Deze zijn blij met bijvoorbeeld de Cloud Managed Services van ICT. Bedrijven moeten in deze tijd meer en sneller (online) diensten ontwikkelen terwijl de budgetten voor IT niet hoger worden of zelfs krimpen. De ‘cloud’ biedt dan uitkomst. Door het pay-per-use model zijn geen forse investeringen nodig, het is schaalbaar en flexibel en ontlast de IT-afdeling door het overnemen van een aantal beheerstaken. Dat vinden kleinere organisaties ook leuk. Daarnaast begint ICT haar Healthcare-activiteiten grensoverschrijdend uit te bouwen. Zo werkt het Massachusetts General Hospital in Boston voor de radiotherapie bijvoorbeeld samen met ICT Medical Data Exchange. Dat helpt de berg data te managen en vertalen naar snellere en betere hulp aan patiënten en efficiënter gebruik van de dure apparatuur.

Intelligente mensen bieden intelligente oplossingen


2013

2012

2011

2010

2009

€ 41,5 € 79,5 € –1,1 € 0,15 751 € 11,67 € 4,75

€ 28,2 € 77,8 € –5,3 € 0 772 € 11,67 € 3,22

€ 23,2 € 80,2 € –8,1 € 0,09 794 € 11,67 € 2,65

€ 45,2 € 84,5 € 6,4 € 0,29 790 € 11,67 € 5,17

€ 41,6 € 79,1 € –1,7 € 0 934 € 11,67 € 4,75

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 1 augustus 2002 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij: Onze kleinste deelneming vroeg het meeste aandacht dit jaar. In juni toonde DPA Group NV (‘DPA’) interesse in een fusie. Dat wilde ICT niet en dat begrepen wij wel. Geschrokken dacht ICT een goede stap te zetten door Brandfort BV over te nemen. De due diligence duurde lang en tussendoor verliet de CEO van ICT het bedrijf. Verbazingwekkend. Inmiddels veranderde de opzet van de voorgenomen deal; door aandelenruil en uitgifte van nieuwe aandelen werd hij zo gestructureerd dat geen toestemming gevraagd hoefde te worden aan de aandeelhouders. De inmiddels aangetreden nieuwe directeur van ICT heeft de Brandfort-deal onder de loep genomen en vindt de combinatie met Brandfort strategisch passend. Met acquisities in deze branche moet je voorzichtig zijn, want je koopt namelijk mensen en die kunnen weglopen. Zelf iets opzetten kent overigens ook zo zijn risico’s. De achtbaanrit is nog niet achter de rug, want DPA laat niet zomaar los. Op zich is ICT goed gepositioneerd voor groei dankzij een herstructurering, maar haar toekomst hangt niet alleen af van aantrekkende marktomstandigheden. Jaarverslag Darlin | 32

Intelligente mensen bieden intelligente oplossingen Wat vindt de klant? Sebastiaan Ekkelkamp, IT-manager Zuivelhoeve: “Zuivelhoeve groeide in 32 jaar tijd uit van een winkeltje in de

klompenschuur op een boerderij tot een internationaal bekend ‘onmeunig lekker’ Twents merk. Het bekende emmertje Boer’n Yoghurt of Vla is verkrijgbaar in 32 eigen winkels en in vele supermarkten, tot in België, Duitsland, Engeland en Denemarken aan toe. Daarnaast leveren we een breed assortiment aan portieverpakkingen aan grossiers, cateraars en instellingen. Wij hebben een sterke groeiambitie voor onze franchiseformule en daarom zijn we nu bezig met de verbetering van de efficiency van orderverwerking. In plaats van bestellingen door te geven op maandagochtend via telefoon of e-mail kunnen onze franchisenemers dit binnenkort op hun eigen moment doen via een online bestelportal. Ook worden bijvoorbeeld voorraadniveaus geoptimaliseerd door inzet van Material Resources Planning en het orderpickproces geautomatiseerd door scanning. Wij hebben gekozen voor ICT omdat we daar met gekwalificeerde mensen samen kunnen werken, die ook veel kennis hebben van het logistieke proces. Dat hebben websitebouwers veelal niet. ICT begrijpt dat het niet alleen gaat om de voorkant, maar om de hele afhandeling en vooral ook de aansluiting bij onze dagelijkse praktijk. Wij kijken nu ook naar de automatisering van andere bedrijfsprocessen; ICT is multidisciplinair en gewend aan het meezoeken naar de beste oplossingen.” www.ict.nl Portefeuille | 33

Kendrion NV Wat en voor wie:

Dagelijks worden duizenden elektromagneten geactiveerd. Ze zitten in deursluitingen, liften, automotoren, frisdrankautomaten, koelingsystemen en elektrische schakelaars. En ook in medische apparatuur als MRI-scanners, in industriële robots en talloze machines. Kendrion produceert en verkoopt ze wereldwijd aan bedrijven als Bosch, Continental, Daimler, Eaton, EvoBus, Hyundai, Siemens, Volkswagen en de Chinese bussenbouwer Yutong. Het innovatieve bedrijf bedenkt steeds nieuwe toepassingen die door de markt met open armen worden ontvangen, omdat bijvoorbeeld dieselmotoren er zuiniger van gaan rijden en truckgeneratoren efficiënter gekoeld worden. Zuinig is ook de recent ontwikkelde KOBRA (Kendrion Optimised Brake). Door ingenieus gebruik te maken van springveren bespaart deze elektromagnetische (nood)rem wel 75% op energieverbruik. Goed voor de portemonnee en het milieu. Een nieuw product is bijvoorbeeld de veiligheidsstang voor een skilift. Het systeem zorgt ervoor dat de lift tijdens de rit vergrendeld blijft en de stang automatisch opent als het op de bestemming aankomt. Kendrion stelt zich ten doel steeds meer een ‘global player’ te worden. Met vestigingen in India, China en de Verenigde Staten lukt dat aardig. Het heeft al een leidende positie in verschillende delen van de wereldwijde miljardenmarkt voor elektromagneten. 2013

Wereldwijde aantrekkingskracht


€ € € €

309,2 354,0 16,7 0,55 2.860 € 23,33 € 23,85

2012

€ € € €

186,5 284,9 18,0 0,58 1.630 € 23,74 € 16,00

2010

2009

164,1 221,9 16,6 0,59 1.376 € 24,72 € 14,50

€ 105,8 € 149,2 € 4,0 € 0 1.131 € 25,18 € 9,35

2011

€ € € €

189,6 267,9 –20,1 0,62 1.604 € 23,85 € 16,50

€ € € €

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 23 juli 1996 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij: Kendrion nam dit jaar het Duitse Kuhnke over. Goed idee vonden wij, want deze concurrent heeft een sterke positie in markten waarin Kendrion nog minder actief was en richt zich bovendien op het maken van complete toepassingen voor elektromagneten. Met de aankoop zou het bedrijf kunnen opschuiven in de keten door totaaloplossingen te bieden. We deden dan ook mee bij de aandelenemissie om de overname te financieren. De aantrekkingskracht van de nieuwe combinatie bleek meer mensen op te vallen; wij betaalden € 18 voor het nieuwe aandeel en dezelfde dag steeg de koers al naar boven de € 20. Vervelend was wel dat in november, na jaren procederen, het Europees Hof de eerder door de Europese Commissie verstrekte boete voor vermeende kartelafspraken van een voormalig dochterbedrijf bekrachtigde. Dat kost € 34 miljoen exclusief rente, al gaf het Hof wel een opening voor het indienen van een schadeclaim vanwege de traagheid van de procedure. Eeuwig zonde van het geld, maar het doet niet af aan het feit dat deze magnetiseerder een van de parels in onze portefeuille is. Het combineert een Hollandse handelsgeest met Duitse Gründlichkeit. Jaarverslag Darlin | 34

Wereldwijde aantrekkingskracht Wat vindt de klant? Ronald Olff, product-accountmanager Electroproject Aandrijftechniek (onderdeel van Cofely Experts BV):

“Wij zijn een projectorganisatie voor aandrijfsystemen en bieden onze klanten toegevoegde waarde door advies, ontwerp, begeleiding en service. Wij zijn vanaf het eerste uur onder andere importeur van deur- en industriemagneten van Kendrion. Vroeger was het een fabriek die produceerde wat je nodig had; wij deden het voorwerk in ontwikkeling en Kendrion maakte het. Een jaar of vijf geleden veranderde dat en werd Kendrion veel innovatiever en pro-actiever naar de markt. Ook in het overnamebeleid; het nam firma’s over die aanpalend zijn en verkoopt nu ook complete samengestelde producten (oplossingen) in plaats van alleen magneetspoelen. Slim, want als ze alleen maar magneten waren blijven maken, waren ze aan de goden - of beter gezegd China - overgeleverd geweest. En goed voor ons ook, want de overname van Kuhnke bijvoorbeeld verbreedt niet alleen hun markt, maar ook de onze. Ik kijk heel soms wel even over de heg, maar er zijn momenteel geen betere aanbieders dan Kendrion en zeker niet met dezelfde capaciteiten. Als ik aandelen had, had ik extra bijgekocht.” www.kendrion.com Portefeuille | 35

Macintosh Retail Group NV Wat en voor wie: Macintosh heeft een sector Fashion en een sector

Living. Bij Fashion draait vrijwel alles om schoenen; de retailer voert een reeks bekende winkelformules als Dolcis, Scapino, Manfield, Jones Bootmaker en het hippe Steve Madden. In totaal zijn er wel 900 winkels; de helft ervan in Nederland, de rest in België en Engeland. Online is het bedrijf actief onder de naam Intreza.nl. Daar kun je schoenen kopen om ze af te halen bij ‘shoe points’: winkels van formules van Macintosh. Passen, omruilen of terugsturen kan daar ook. Gratis. Wil je ze liever per post ontvangen? Ook geen probleem, maar voor terugsturen per post betaal je wel. Schoenenklanten kiezen voor modieuze kwaliteit voor een betaalbare prijs. De sector Living is veel kleiner en bestaat uit ruim 100 zelfbedieningswinkels van Kwantum. De grootste woningdiscounter van Nederland en Vlaanderen verkoopt alles voor je huis en biedt goede service. Je kunt je gordijnen op maat laten maken en je vloerkleed laten leggen, of de stoffeerder eerst langs laten komen om alles op te meten. Klanten van Kwantum besteden aandacht aan hun woonomgeving en zijn prijsbewust.

Schoenen kopen waar en wanneer je wilt

Beurswaarde Omzet Nettowinst Dividend/aandeel Aantal medewerkers Aantal winkels Gemiddelde kostprijs Beurskoers

2013

2012

€ 212,6 € 822,1 € –12,1 € 0 5.761 1.013 € 16,89 € 8,74

€ 218,8 € 893,2 € –126,0 € 0,20 5.666 1.002 € 16,89 € 8,99

2011

2010 *

2009

€ 245,9 € 436,8 € 334,7 € 1.036,9 € 1.130,9 € 1.116,6 40,1 € 31,4 € 98,8 € 0,67 € 0,55 € 0,70 € 6.798 6.820 5.863 1.246 1.249 986 € 16,92 € 17,21 € 17,30 € 10,10 € 18,24 € 14,30

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 27 maart 2006 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s * In de cijfers 2010 zijn nog opgenomen: BelCompany, GP Décors en Halfords.

Wat vinden wij: Macintosh heeft last van de zuinige consument en van grote online concurrenten als Zalando.

De retailer heeft geen miljarden dus kan het marketinggeweld van Zalando niet evenaren, maar ze hadden de bedreigingen misschien sneller kunnen zien aankomen. Het management probeert de omzetdaling wel tegen te gaan door formules aan te scherpen en onrendabele winkels te sluiten, maar dat heeft nog niet geleid tot een beter bedrijfsresultaat. De cross-channel benadering levert wel wat op. Funshoppen op internet blijft groeien en de online verkoop neemt bij zowel Fashion als Living toe, maar was in 2013 nog relatief beperkt. Fysieke winkels zullen ook bestaansrecht houden, het is echter lastig om in te schatten hoeveel, in wat voor vorm en waar. Inmiddels ressorteert Fashion Nederland, het slechtst presterende jongetje van de klas van Macintosh, rechtstreeks onder de COO van de groep. Dat lijkt een goede stap, maar het is allemaal wel wat reactief. Wijzen naar de niet-spenderende consument is overigens wat makkelijk. Het bestuur zal er dan ook behoorlijk aan moeten trekken. De eerste tekenen van economisch herstel zijn er, maar het duurt altijd even voor zich dat uit in consumentenvertrouwen en koopbereidheid. Jaarverslag Darlin | 36

Schoenen kopen waar en wanneer je wilt Wat vindt de klant? Anne Kodde, student te Utrecht: “Ik houd van schoenen en laarzen. Als ik veel geld zou hebben zou ik er

een kast vol van hebben. Maar nu moet ik goed nadenken over wat ik koop. Bij Invito vond ik mooie, stoere zwarte laarzen. Ze lijken op Sendra’s, die zijn in en mooi, maar veel te duur. Deze zijn veel betaalbaarder en hebben een even goede kwaliteit, ze zijn van dik leer. Heel hip ook, want bikerlaarsjes zijn in, maar deze zijn toch speciaal door een rode rits aan de achterkant die open lijkt te staan. Aan de binnenkant zit dan een echte rits die je bijna niet ziet zodat ze makkelijk aan te trekken zijn, geen geklooi met plastic zakjes om je voeten om erin te komen dus. Goede service ook bij Invito: ze waren er niet meer in mijn maat in de winkel, maar ik kreeg ze binnen twee dagen in de goede maat thuis bezorgd. Ik ben er superblij mee en ga ze voorlopig niet uitlenen.” www.macintosh.nl Portefeuille |37

NV Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap Wat en voor wie:

Nedap is heel goed in het oplossen en voorkomen van problemen. In stallen wereldwijd herkennen apparaten van Nedap ieder varken en haar dieetwensen. In woningen en kleine bedrijven in landen waar geen of een onbetrouwbaar elektriciteitsnet is, zijn geen stinkende dieselgeneratoren meer nodig door de schone PowerRouter die groene energie kan opslaan en teruggeven wanneer het nodig is. In landen waar geen schoon drinkwater is biedt het waterzuiveringsapparaat op zonne-energie uitkomst. Nedap vernieuwt en verbetert continu. Niet de technologie, maar de manier waarop er dagelijks gebruik van wordt gemaakt staat daarbij centraal. Zo is de tochtigheidsmeter voor koeien nu uitgebreid met een ‘vreetmonitor’ en een koe-zoeker. De boer kan op zijn mobiele telefoon zien wanneer de koe geïnsemineerd moet worden en of zij ziek wordt. Hij weet dan ook waar de bewuste koe zich precies bevindt in een wei vol beesten die op elkaar lijken. Handig en efficiënt. Net als het elegante plexiglas detectiepoortje in winkels. Dat houdt precies bij hoeveel klanten er op welke uren zijn zodat de personeelsbezetting daaraan aangepast kan worden en voorkomt diefstal. Goed zichtbaar, want dat werkt preventief, maar het ziet er toch leuk uit. Net als de bloemetjes op kinderkleding en hartjes op vrouwenkleding er gezelliger uitzien dan de blauwe beveiligingsbuttons. 2013

Gebruiksvriendelijke hoogstandjes


€ 200,8 € 173,7 € 9,8 € 1,10 744 € 13,11 € 30,00

2011

2010

2009

133,9 152,3 11,0 1,23 684 € 13,11 € 20,01

€ 160,6 € 133,6 € 8,8 € 0,98 652 € 13,11 € 24,00

€ 115,8 € 115,2 € 1,1 € 0,14 601 € 13,09 € 17,30

2012

€ € € €

196,1 171,9 13,5 1,51 709 € 13,11 € 29,30

€ € € €

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 26 oktober 1995 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij: In 2012 steeg de omzet van de slimme uitvinder met 13% en de nettowinst met 23%. Knap. Het laat ook zien dat de internationalisatie vruchten afwerpt. Nedap is daardoor minder afhankelijk geworden van het economisch getij in Europa. De investeringen in innovatieve en creatieve nieuwe producten en de uitbreiding van het verkoopnetwerk wereldwijd drukken op de korte termijn wel op de resultaten. De omzet van 2013 blijft daardoor achter bij de eigen prognose van het bedrijf. Er komt ook heel wat kijken bij het uitrollen van nieuwe producten. Een product ontwikkelen is één, maar het verkoopklaar maken is een hele toestand met gebruiksaanwijzingen in vele talen en vergunningen in vele landen. Ook werd er ten koste van de verkoopactiviteit veel tijd en energie gestoken in een terugroepactie van PowerRouters waarvan de printplaten moesten worden vervangen, omdat ze onder extreme omstandigheden te warm werden. Dat heeft de reputatie van Nedap als betrouwbare partner echter wel bevestigd bij de distributeurs. Is er een probleem, dan wordt dat opgelost. Bij ons is die reputatie ook excellent. Wij verwachten dat de investeringen van Nedap zichzelf snel zullen terugverdienen. Jaarverslag Darlin | 38

Gebruiksvriendelijke hoogstandjes Wat vindt de klant? Bert Hogeboom, regiodirecteur Verpleging en Verzorging Thuiszorg: “Icare is een stichting die bijdraagt aan de kwaliteit van leven door zorgverlening. Wij bestrijken een groot, breed werkgebied met 6.000 medewerkers. Driekwart van onze omzet komt uit de extramurale zorg, van het wassen van mensen tot palliatieve zorg. Hiervoor zochten wij een systeem waarbij kleine teams zo zelfstandig mogelijk kunnen functioneren. Na een zorgvuldige zoektocht hebben we gekozen voor het zeer volledige systeem van Nedap. Het vertaalt de zorg voor cliënten naar een zorgarrangement, maakt een planning en doet de urenregistratie. Maar belangrijker nog; het is zeer gebruiksvriendelijk. Ook met weinig computerkennis is goed met het programma te werken. Nedap denkt ook mee en zorgt voor goede ondersteuning richting de verpleegkundigen; ‘vertel ons het probleem en wij komen met een oplossing’. Onlangs was er nog een pilot voor een systeem voor flexwerkers, deze was zeer succesvol.” www.nedap.com Portefeuille | 39

Sligro Food Group NV Wat en voor wie:

Alle foodprofessionals in Nederland winkelen bij Sligro. Alles onder één dak, service en gemak. In de zelfbediening kun je kiezen uit 60.000 producten. Van A-merken of van de eigen merken van Sligro. Zoals heerlijke koffie van Alex Meijer, met fairtrade keurmerk, of romig ijs van Sanissimo: even lekker als bekende A-merken, goedkoper voor de gast in het restaurant en toch een 20% hogere marge voor de uitbater. En alleen bij Sligro te koop. Onder het motto ‘eerlijk & heerlijk’: Sligro let goed op duurzaamheid, gezondheid en eerlijke handel. En als je niet naar de winkel wilt, laat je alles bezorgen. De service en de prijs-kwaliteitverhouding zorgen ervoor dat Sligro met een marktaandeel van 21% concurrenten als Makro en Deli XL ver achter zich laat. Ook in de foodretail is Sligro een vooraanstaand speler. Niet qua marktaandeel, de EMTÉ supermarkten op het platteland hebben een aandeel van circa 3%, maar wel in klanttevredenheid. Daarop scoort de ‘local hero’ hoog en neemt het regelmatig een eerste plaats in als beste verssupermarkt van Nederland.

2013

Eerlijk & heerlijk eten


2012

2011

2010

2009

€ 1.248,4 € 953,1 € 918,3 € 1.027,2 € 1.063,0 € 2.498,4 € 2.467,4 € 2.420,2 € 2.286,3 € 2.258,0 70,2 € 74,3 € 68,0 € 69,5 € 78,2 € 0,70 € 1,00 € 1,05 € 1,05 € 1,05 € 5.513 5.552 5.829 5.848 5.880 9,05 € 8,70 € 9,69 € 9,64 € 9,59 € € 28,21 € 21,75 € 20,75 € 23,21 € 24,02

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 10 maart 1993 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij:

Sligro zit in een zwakke markt, want veel mensen gaan minder uit eten. Toch laat de grootgrutter steeds een procentje groei zien. Dat komt omdat ze zeer kostenbewust zijn. Iedereen denkt mee. Het project ‘Kicken op Kosten’ levert vele kleine ideetjes op die samen wel een miljoen euro besparen. Ondertussen nam Sligro groothandel Van Oers over, dat wil zeggen alleen de klanten en het personeel, dus de kosten vielen mee. De zelfbediening krimpt, maar de bezorgingstak groeit. Ook EMTÉ – voormalig Edah en Sanders - laat een goede omzettrend zien. Daar wordt eveneens goed op de kleintjes gelet. Zo kan men binnenkort de gespaarde punten op de EMTÉ-klantenkaart verzilveren bij restaurants die klant zijn van de foodservicetak van Sligro. Slim was ook dat Sligro inspeelde op de online trend door een belang van 37% te nemen in Superdirect.com; een nieuwe Nederlandse internetsupermarkt zonder fysieke winkels. Boodschappen kunnen met een QR-code uit een kastje worden gehaald bij onbemande afhaalpunten. Daar is geen winkelvergunning voor nodig en er kan 24 uur per dag gebruik van worden gemaakt. Er is behoorlijk wat vraag naar de aandelen; er zijn kennelijk meer mensen die het potentieel van Sligro zien. Jaarverslag Darlin | 40

Eerlijk & heerlijk eten Wat vindt de klant? Albert van Rheede, executive chef Scandic Sanadome Nijmegen: “Sanadome is niet zomaar een hotelletje

om de hoek. Het bedient de zakelijke en de leisure markt met 96 hotelkamers, een wellness center en banquet faciliteiten. We hebben vier restaurants met wisselende menukaarten, een roomservice kaart en buffetten voor grote groepen die precies afgestemd zijn op hun wensen. We draaien 365 dagen per jaar, 24 uur per dag. Horeca van A tot Z. Van een snelle tournedos voor de gehaaste zakenman met laptop op schoot tot gezonde salades voor de Thermen-klant of een 4-gangen diner voor buitenlandse gasten. 98% van onze versproducten komt van Sligro. Ik ben meegeweest op bezoeken aan hun freshpartners en dan zie je met eigen ogen het verhaal achter de Black Angus uit Ierland, de zalm uit Veghel of de biologische citroenen uit Valencia. Gezond, maatschappelijk verantwoord en van uitstekende kwaliteit. En kwaliteit staat voor ons voorop. Ook in de samenwerking. Wij kiezen voor een langdurige relatie en kennen elkaar dus goed. Sligro denkt met ons mee en staat altijd voor ons klaar.” www.sligrofoodgroup.nl Portefeuille | 41

TKH Group NV Wat en voor wie:

TKH is van oorsprong een kabelmaker. Het speelt nog steeds een belangrijke rol in hoogwaardige glasvezel- en kopernetsystemen. Vooral voor de telecommarkt, maar Shell staat ook op de klantenlijst voor het installeren van spanningskabels bij raffinaderijen. Het is echter inmiddels slechts een deel van de activiteiten van het bedrijf dat talloze systemen biedt die de bedrijfsvoering van klanten efficiënter, beter en veiliger maakt. Zo is het goed in intelligente parkeersystemen die de gebruiker de weg wijzen naar een lege plaats en een seintje geven als er criminelen actief zijn. ‘Switchpark’ biedt bedrijven daarnaast de mogelijkheid hun parkeerplaatsen in het weekend te verhuren en binnenkort kunnen parkeertarieven waarschijnlijk gepersonaliseerd worden; kentekenherkenning koppelt het aan de grootte en de locatie van de auto. Voor zieken of ouderen wordt de kwaliteit van leven verbeterd met Zorg TV; een concept waarin beeldbellen met familie, bestellen van maaltijden, vragen om hulp of het regelen van de verlichting in de kamer allemaal handsfree via een interactieve televisie kan. Stuk voor stuk hightech-oplossingen voor relevante ‘problemen’, maar zo gebruiksvriendelijk dat je niet hoeft te snappen hoe het precies in elkaar zit. 2013

Veiliger, beter en efficiënter


2012

2011

€ 981,1 € 746,9 € 1.197,8 € 1.102,4 € 41,7 € 31,0 € 0,75 € 0,65 4.802 4.736 € 7,60 € 7,60 € 25,40 € 19,50

€ 643,0 € 1.061,1 € 54,1 € 0,75 4.062 € 7,49 € 16,95

2010

2009

736,6 893,5 40,9 0,61 3.706 € 7,33 € 19,61

€ 516,3 € 726,4 € 3,1 € 0,50 3.564 € 7,05 € 13,95

€ € € €

Jaarcijfers per 31-12 / In portefeuille sinds 9 januari 2002 / Beurswaarde, omzet en nettowinst in miljoenen euro’s

Wat vinden wij: TKH nam vorig jaar het Duitse Augusta Technologie AG over. Deze specialist in smart camera’s draagt al flink bij aan de verhoging van de omzet in het beveiligingssegment, maar is nog behoorlijk afhankelijk van de bouwmarkt. Ondertussen kunnen slimme cameraatjes ook in systemen voor andere markten worden ingezet. In de bandenbouwmachines worden ze al op grote schaal gebruikt. De gouwe ouwe in het aanbod van de slimme techneut maakt voor klanten als Michelin, Goodyear en Continental twaalf verschillende autobanden en loopt als een trein. In de zorg, tunnels, scheepsbouw en olie & gas zullen ze ook toegepast kunnen worden. In de ‘kabelmarkt’ is daarnaast de groeiende behoefte aan bandbreedte, de introductie van 4G en glasvezelkabels gunstig voor TKH. Al met al laat de oplossingsgerichte groep een mooie organische groei zien. Het innovatieve bedrijf hecht ook waarde aan het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Dat is goed. Nu nog de Investor Relations up-to-date maken en de beschermingsconstructies opheffen. Daar heeft TKH gelukkig al een eerste stap in gezet en dat geeft ons meer zeggenschap. Mooi, want een goede groep betrokken aandeelhouders biedt de beste bescherming tegen overnames. Jaarverslag Darlin | 42

Veiliger, beter en efficiënter Wat vindt de klant? Mark van Haasteren, algemeen directeur Q-Park Nederland: “Wij waren eerst klant bij Flexposure. Zij hebben ons destijds geholpen met het inrichten van een centrale controlekamer in Maastricht. Van daaruit besturen we inmiddels zo’n vierhonderd parkeergarages in vijf landen. Die parkeergarages gebruiken verschillende systemen, maar dankzij de management software van Flexposure kunnen we ze toch uniform aansturen – zonder dat overal permanent personeel aanwezig moet zijn. Vervolgens bleek Commend de beste leverancier voor intercomsystemen en Isolectra de beste op het gebied van connectivity. Vaak waren die bedrijven nog niet eens onderdeel van de TKH-groep toen wij ermee in zee gingen. TKH laat heel duidelijk de individuele kracht van ieder bedrijf in stand, maar ondertussen werken ze ook goed met elkaar samen. Voorheen waren wij op zoek naar een oplossing en kwamen we uit bij een bedrijf dat onderdeel was of werd van TKH. Nu werken we samen met TKH, allemaal hele prettige professionals die met ons meedenken en zelf ook totaaloplossingen aandragen. Zo werd TKH van een verzameling toeleveranciers een slimme technologiepartner van Q-Park.” www.tkhgroup.com Portefeuille | 43

2013

Soul marketing Vrouwen beslissen over de aanschaf van maar liefst tachtig procent van alle consumentengoederen. Het loont dus om te weten wat hen beweegt. Volgens Senta (adviesbureau) zijn er zeven ‘Female Mindstyles’. Huiselijk Klassiek, Puur Naturel, Energiek Romantisch, Passievol Bohemien, Expressief Stoer, Gedreven Glamour en Zakelijk Chique. Iedere stijl heeft haar eigen waarden, merkvoorkeuren en winkelgedrag. Zo gaat de vriendelijke Puur Naturel voor basic en gezond in haar rijtjeshuis. Terwijl de ambitieuze Zakelijke Chique kiest voor winkels met deskundig personeel en kwaliteitsproducten.

Geachte aandeelhouder Het jaar 2013 heeft financieel en economisch geen positieve verandering getoond ten opzichte van het voorgaande jaar. Integendeel. De economische crisis heeft zich zelfs verdiept. Positief is dat de bodem lijkt te zijn bereikt. Recente cijfers laten een voorzichtig herstel zien, zowel in Nederland als in de voor onze economie belangrijke exportlanden. Herstel van het consumentenvertrouwen is essentieel voor het hervinden van de weg naar boven. In veel van de bedrijven waarin Darlin NV participeert is niet alleen aandacht besteed aan verdere kostenbeheersing, maar ook aan investeringen en herpositionering. Dit maakt dat de meeste van de participaties van Darlin NV goed voorgesorteerd zijn bij economisch herstel.

Verslag van de Raad van Commissarissen

Inclusief het in 2013 uitgekeerde dividend over 2012 van € 1,30 per aandeel kwam het totale rendement over 2013 uit op 27,4%. In totaal heeft de Raad in 2013 viermaal met de directie vergaderd. Uiteraard zijn de verschillende participaties telkens onderwerp van overleg geweest. Ook de verantwoordelijke analisten waren ter vergadering aanwezig. Wanneer de situatie daarom vroeg is uitvoerig stilgestaan bij specifieke participaties. Bijzondere aandacht ging daarbij uit naar het bod op ICT Automatisering NV, de transformatie bij Grontmij NV en de strategie van Macintosh Retail Group NV. Darlin NV heeft zich op momenten waarop het erop aankwam een actief aandeelhouder betoond. In aandeelhoudersvergaderingen, maar ook in overleg met andere (groot)aandeelhouders, directies en commissarissen. Waar mogelijk heeft de Raad de directie daarbij geadviseerd. Ook heeft de Raad aandacht gevraagd voor de strategie van Darlin NV, mede in het licht van economische ontwikkelingen. De directie en de Raad plannen daarvoor een separaat overleg. De Raad heeft eenmaal vergaderd in afwezigheid van de directie en het fondsmanagement om haar eigen functioneren en dat van de directie en het fondsmanagement te evalueren.


De directie stelt voor een dividend uit te keren van € 1,35 per aandeel. De Raad van Commissarissen ondersteunt dit voorstel. Wij verzoeken u de leden van de directie te déchargeren voor het in 2013 gevoerde beleid en de leden van de Raad van Commissarissen voor het gevoerde toezicht daarop. Hierbij bieden wij u de door de directie van Darlin NV opgemaakte jaarrekening 2013 aan. De jaarrekening is gecontroleerd door en besproken met KPMG Accountants NV. De jaarrekening is van een goedkeurende verklaring voorzien. De bevindingen van de accountant zijn uitvoerig aan de orde geweest in de Raad van Commissarissen en mede op basis daarvan hebben wij de jaarrekening goedgekeurd. Net als voorgaande jaren is de jaarrekening opgemaakt voor winstbestemming. Wij stellen de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de jaarrekening 2013 vast te stellen overeenkomstig de voorgelegde stukken. Maarsbergen, 18 maart 2014 De Raad van Commissarissen John Jaakke Frans Geelen Roelf Rogaar Carolina Wielinga

Verslag van de Raad van Commissarissen | 47

Verslag van de Raad van Commissarissen

De heer J.C. Jaakke (1954),

voorzitter sinds 2011.

Belangrijkste functies: - Zelfstandig adviseur via Trusted Advisors; - Voorzitter van de Raad van Commissarissen van The Alwaysbemobile Company NV tot 1 juli 2013; - Voorzitter van het Bestuur van het Oscar Carre Fonds; - Lid van de Raad van Commissarissen van Bank Insinger de Beaufort NV; - Lid van de Raad van Commissarissen van Pallieter Groep; - Lid van de Raad van Toezicht van CPS; - Lid van de Board van IdB SA.

Samenstelling Raad van Commissarissen Darlin NV

De heer F.J.H. Geelen (1955), lid sinds 2012. Belangrijkste functies: - Mede-eigenaar en directeur van De Steegh Invest BV; - Voorzitter van de Raad van Commissarissen van Decupré BV; - Voorzitter van de Raad van Commissarissen van Geers AG; - Voorzitter van het Kuratorium van Geers Stiftung; - Voorzitter van de Raad van Toezicht van Stichting Buurtzorg; - Lid van de Raad van Commissarissen van VDR Holding. De heer R.E. Rogaar (1944),

lid sinds 2006.

Belangrijkste functies: - Lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijke Brill NV; - Voorzitter van de Raad van Commissarissen van De Eendragt Pensioen NV tot 19 december 2013; - Penningmeester van Europa Nostra (Pan-European Federation for Cultural Heritage) tot 1 juni 2013; - Penningmeester van Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen; - Bestuurslid van Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema Prijs; - Bestuurslid van Stichting Jan Brouwer Fonds; - Bestuurslid van Sirtema Stichting.

Mevrouw C. Wielinga (1970), lid sinds 2010. Belangrijkste functie: - Chief Financial and Risk Officer, Hoofddirectie Rabo Vastgoedgroep. Jaarverslag Darlin | 48

Klanten kiezen voor het beste

Klanten kunnen kiezen. Er zijn in Nederland weinig monopolisten. Dus de meeste kopers en opdrachtgevers hebben een keuze uit verschillende aanbieders. Dat waren sommige bedrijven uit het oog verloren in de gouden jaren waarin (potentiële) klanten nog over dik gevulde portemonnees beschikten en het ook niet zo erg was als er eentje opstapte. Ze realiseerden het zich echter weer terdege toen de economie hollend achteruit ging. Geluk bij een ongeluk, want het dwong hen met vernieuwde blik naar de markt te kijken. Sommige pasten daarop hun producten en diensten aan om zo beter te kunnen voldoen aan de wensen van de klant. Sommige vonden nieuwe afnemers in andere minder volatiele markten, sommige speelden in op bezuinigingen of kwamen met geheel nieuwe producten of diensten die de klant geld besparen. Want uiteindelijk bepaalt niet het bedrijf wat het beste is voor de klant, dat bepaalt de klant toevallig zelf. Over het algemeen weten de bedrijven waarin wij investeren dat ook. Wij investeren namelijk bij voorkeur in bedrijven die het vermogen hebben het roer goed vast te houden en indien nodig om te gooien. Wij zien onszelf niet als klant bij onze deelnemingen, maar als medeeigenaar. Wij gaan niet achteruit leunen als we iets gekocht hebben, maar zijn juist betrokken en komen, zo nodig, in actie. Wel willen we graag behandeld worden als koning. Dat betekent voor ons niet dat men de vlag moet uithangen en optredens moet organiseren als we langskomen. Liever niet. We willen gewoon graag netjes behandeld worden. Voldoende en tijdige informatie krijgen, onze rechten kunnen uitoefenen en een volledig antwoord krijgen als we een vraag stellen. Op hun beurt mogen onze eigen mede-eigenaren dat ook van ons verwachten. We ontvangen ze graag gastvrij bij de brandende open haard in ons koetshuis en nemen ze mee op bezoek bij de directies van onze deelnemingen, zoals dit jaar naar detacheerder Brunel (uit de stal van Midlin). Maar bovenal binden we ze aan ons door te doen wat wij ook van de bedrijven in onze portefeuille verwachten. Door integriteit, transparantie en goed huisvaderschap. Dat levert langdurige relaties op. Directieverslag | 49

Directieverslag

Het woord partner is soms aan inflatie onderhevig, maar in het geval van Darlin kunnen we stellen dat de relatie met onze deelnemingen een partnerschap is. Naar onze mening zijn betrokken aandeelhouders zakenpartners. Zij hebben het beste met het bedrijf voor, maar durven op z’n tijd kritisch te zijn, omdat dat voor iedereen beter is. Voor het bedrijf zelf, de werknemers en voor Darlin en haar aandeelhouders. Uiteindelijk zijn alle bij een onderneming betrokkenen beter af bij een goede en verantwoorde waardeontwikkeling op de lange termijn. Dat krijg je door ook te investeren in aandacht en kennis. Zo dragen we waar mogelijk bij aan het succes van een onderneming.

Opkrabbelend vertrouwen

Koersverloop Darlin in 2013 40 38 36 34 32 30 28 12/12

03/13

06/13

09/13

12/13

De impasse in de regeringsvorming in Italië en de bankencrisis op Cyprus wakkerden de onrust op de Europese financiële markten in het voorjaar aan. In de loop van het jaar verzwakte de euro nadat die in de maanden daarvoor juist in waarde was gestegen. Opvallend genoeg gingen de onheilsberichten grotendeels voorbij aan de aandelenbeurzen. Het hele jaar liepen de beurzen in Duitsland, Nederland en Amerika gestaag op. In mei stokte de opmars en hield iedereen de adem in bij de gedachte dat de Amerikaanse Federal Reserve (‘Fed’) zou beginnen met het verminderen van het monetaire ondersteuningsprogramma. Toen duidelijk werd dat dat vooralsnog zou uitblijven veerden de beurzen weer op. In de eurozone was weliswaar sprake van verbetering, maar de recessie hield in 2013 nog even aan. De politiek bleef twijfelen over welke maatregelen genomen zouden moeten worden om de economie te stimuleren. Voor het nemen van impopulaire maatregelen word je als regering al snel afgestraft, omdat je achterban je dan verlaat voor een partij die belooft het beter te doen. Verschillende Europese regeringen, waaronder de onze en de Italiaanse, zijn ook een beetje vleugellam omdat ze geen meerderheid hebben in het parlement of de senaat. Zo erg als bij de Amerikanen, waar Republikeinen en Democraten elkaar in een wurggreep kunnen houden die kan leiden tot het faillissement van de overheid, is het echter nog niet. Vlak voor de kerst in 2013 bereikte de Dow Jones index een record. Ook de Nederlandse AEX schoot tussen kerst en oud en nieuw voor het eerst in vijf jaar door de 400 punten. Huizenprijzen stijgen in een flink Jaarverslag Darlin | 50

aantal landen. En een drieluik van de beroemde schilder Francis Bacon bracht op een veiling een recordbedrag van $ 142 miljoen op. Het kapitaal lijkt weer over de wereld te vliegen. Je zou er bijna duizelig van worden. De rentes die centrale banken vaststellen zijn nog steeds laag. En dat betekent dat veilig gewaand geld dat op deposito’s is gezet of in obligaties is belegd weinig tot zelfs geen rendement oplevert. Reden waarom ook kortetermijnbeleggers kiezen voor meer risicovolle doelen, zoals aandelen en ‘bakstenen’. De macro-economische indicatoren in Europa bleven zich goed ontwikkelen en wijzen nu op economische groei. In de Verenigde Staten is die wel een stuk hoger en de werkloosheid daalt daar gestaag. In Nederland en Duitsland is de economische groei nog laag, maar het goede nieuws is dat de vertrouwensindicatoren van producenten en de investeringsbereidheid gestegen zijn. Meer geld uitgeven doen de bezuinigende consumenten en overheden nog niet, maar ook daar zijn lichtpuntjes aan het einde van de tunnel waar te nemen.

Herstel na beursgriep De Nederlandse beurs werd dit jaar overvallen door een aantal incidenten en schandalen. KPN moest vanwege de hoge schulden haar Duitse kroonjuweel verkopen en gaan bedelen bij haar aandeelhouders. Imtech moest vanwege frauderende medewerkers, gebrek aan integratie en toezicht en enorme afboekingen ook met de pet in de hand naar de aandeelhouders. Bij SNS Bank konden aandeelhouders niets doen om hun belangen te redden, die verdwenen in een zwart gat toen de bank genationaliseerd werd. En zelfs Rabobank moest een recordbedrag van bijna € 800 miljoen betalen voor haar schandaleuze rol in de Libor-affaire. Aan ons ging deze ‘Dutch Disease’ gelukkig vrijwel geheel voorbij. Alleen Besi kreeg griep; een medewerker van een Amerikaanse dochtermaatschappij van deze chipmachinemaker sluisde een bedrag van € 2 miljoen weg. Geen gevolg van structurele omissies in het toezicht, maar een ‘gewone’ criminele daad. De markt zag dat ook zo en hield, net als wij, vertrouwen in het bedrijf. De waardering op de beurs heeft er dan ook niet onder geleden, maar ‘weg is weg’ waardoor het resultaat wel te lijden heeft. Directieverslag | 51

Directieverslag

De waardering van de bedrijven in de portefeuille ontwikkelden zich over het algemeen goed, al hadden sommige van onze deelnemingen behoorlijk last van het gedaalde consumentenvertrouwen, de terughoudendheid van de banken of de stagnatie in de bouw. Ondanks dat deed TKH het goed omdat haar systemen met slimme cameraatjes ook toegepast kunnen worden in niet-bouwafhankelijke sectoren. Besi en Kendrion bleken eveneens in staat nieuwe markten aan te boren. De bezuinigende overheid in Nederland en een enorme miskoop in Frankrijk spelen Grontmij nog parten, al ziet het bedrijf in andere landen de omzet en marges omhoog gaan. Sligro, dat mede afhankelijk is van mensen die (minder) uit eten gaan, realiseerde in 2013 een winst die ongeveer gelijk is aan die van 2012. De supermarkten deden het wat beter en de groothandel wat minder. Ook voor 2014 gaat de directie uit van aanhoudend uitdagende marktomstandigheden. De grootgrutter blijft daarom (net als wij) op de kleintjes letten. Kortom, er lijkt zo hier en daar herstel te gloren. Beurzen veren op omdat beleggers positieve ontwikkelingen verwachten en aandelen kopen. De intrinsieke waarde van een aandeel Darlin steeg in 2013 met 23,3%. In mei 2013 keerden wij een dividend uit van € 1,30 per aandeel, waarmee het rendement voor 2013 uitkomt op 27,4%.

Sectorverdeling

De bedrijven in de Darlin-portefeuille staan of doen er van alles aan om voorgesorteerd te zijn om te profiteren van de aantrekkende economie, hun relaties met bestaande klanten te versterken en nieuwe klanten te overtuigen van hun producten of diensten. Wat die klanten van hen vinden hebben wij in dit jaarverslag bij de bedrijfsprofielen opgenomen. Wij laten er van ieder bedrijf een aan het woord.

Dienstverlening

7%

Consument

47%

Industrie

46%

Betrokken aandeelhouders blijven niet thuis Wij volgen natuurlijk wat er gebeurt in de sectoren en de markten waarin onze bedrijven actief zijn. Niet alleen vanachter ons bureau turend naar de Bloombergschermen en de financiële verslagen, maar juist ook door naar beurzen of op bezoek te gaan en gesprekken te voeren met directies en Raden van Commissarissen. Daarbij gaan we lastige onderwerpen niet uit de weg, integendeel, die willen we juist graag bespreekbaar maken. In ieder geval stellen wij altijd die zaken aan de orde waar wij als aandeelhouder ook formeel iets van mogen vinden. Vaak dus mondeling, maar ook Jaarverslag Darlin | 52

geregeld in een brief waar geen woord Spaans bij is. Wij proberen altijd iedere aandeelhoudersvergadering te bezoeken. Niet alleen om de toelichting van het bestuur op een aantal zaken te horen, maar ook om het gesprek weer verder aan te gaan en ook onze standpunten te laten horen. Met onze betrokkenheid, het stellen van, soms kritische, vragen en het ventileren van onze mening komen wij op voor onze rechten als mede-eigenaar en ons langetermijnbelang. Daarnaast verbreedt het de discussie. Sommige directeuren vinden ons wel eens lastig, maar meestal erkennen ze de interesse die in de vragen verborgen ligt. De antwoorden die wij krijgen kleuren het beeld en vertrouwen dat wij in het bestuur stellen in belangrijke mate. Een van de dingen waar wij altijd kritische vragen over hebben, zijn beschermingsconstructies. Sommige bedrijven menen dat het inperken van de directe zeggenschap van haar mede-eigenaren in het belang is van de onderneming, omdat het bescherming biedt tegen ongewenste overnames. De aandelen zijn dus gecertificeerd en de zeggenschap ligt bij het bestuur van het administratiekantoor. Onwenselijk, want in onze ogen bieden juist betrokken aandeelhouders en een goede waardering de beste bescherming. Bovendien hebben wij nu eenmaal graag zeggenschap en vinden wij beschermingsconstructies, in principe, uit de tijd. In sommige gevallen zien wij er overigens het nut nog wel van in. Bijvoorbeeld als ze zo zijn ingericht dat ze het bestuur enige adempauze geven om over een (vijandig) bod na te denken en de belangen van alle bij de onderneming betrokkenen zorgvuldig af te wegen. Over dit onderwerp zijn wij al een aantal jaar in gesprek met TKH. Daar leidden beschermingsconstructies ertoe dat we niet mochten stemmen over benoemingen in de Raad van Bestuur. Wij hebben aandacht gevraagd voor dit governance issue en dat heeft ertoe geleid dat we nu naast stemrecht over benoemingen in de Raad van Commissarissen ook mee kunnen praten over de Raad van Bestuur. Een hele verbetering. In 2013 was er veel reuring bij ICT. Onze automatiseerder hield ons dit jaar dan ook weer flink bezig. Een ander beursgenoteerd bedrijf, DPA, stelde een vrijage voor waar het niet van gediend was. Al dan niet als reactie op deze ongewenste avances liet ICT haar oog vallen op een andere partij: Brandfort. Dat wilden ze overnemen. Na een lange due diligence bedachten ze vervolgens een constructie met aandelenruil Directieverslag | 53

Directieverslag

en een deel cash-betaling waardoor voor de overname geen toestemming van de aandeelhouders nodig was. Hoewel ICT ons en andere grootaandeelhouders wel consulteerde, worden wij natuurlijk liever niet omzeild. Bovendien zijn wij van mening dat een overname nu juist bij uitstek iets is waar de aandeelhouders zich over moeten kunnen uitspreken. Overigens zien wij meer in een overname van Brandfort dan in huwelijk met DPA. De achtbaanrit was einde boekjaar nog niet afgelopen omdat DPA, dat inmiddels al 20% van de aandelen in ICT bezit, een Buitengewone Vergadering van Aandeelhouders bij elkaar riep. De Raad van Commissarissen van ICT ging dit jaar voortvarend te werk. Zowel de CEO als de CFO werden vervangen. De eerste indruk van dit nieuwe bestuur is positief.

Directieverslag

Wij gaan niet alleen naar de algemene aandeelhoudersvergaderingen, wij lezen ook met aandacht de notulen om te zien of al het besprokene juist is weergegeven. Bij Macintosh maakten wij dit jaar kritische opmerkingen over de gang van zaken bij het bedrijf. Die hebben er mede toe geleid dat de Raad van Commissarissen is vernieuwd en verjongd. De huidige toezichthouders tonen zich meer betrokken en hebben ook de taken van de directie geherformuleerd. Wij hebben aangedrongen op vermindering van overheadkosten door onder andere een betere aansturing van de afzonderlijke landenorganisaties. Verder verzochten wij een adviesbureau in te schakelen om het hele bedrijf door te lichten. Het beleid, de strategie en de topstructuur. Dit heeft Macintosh ook gedaan, zij het met een beperktere opdracht dan wij hadden gehoopt. Verder zien wij geen synergie tussen, eenvoudig gezegd, schoenen en gordijnen. Een verzelfstandiging van Kwantum zou een goede laatste stap zijn in het traject naar meer focus. Dat is de directie met ons eens, want ze hebben deze zomer het besluit genomen om Kwantum op termijn te verkopen. Bij Grontmij is de afgelopen drie jaar veel gebeurd en dat betekent dat wij met extra aandacht naar dit bedrijf kijken. Grontmij maakt een heuse cultuurverandering door. De directie zet behoorlijke stappen om het bedrijf aan te passen aan de markt die er heel anders uitziet dan een aantal jaar geleden. Het bedrijf verkocht ook eindelijk een deel van het Franse Ginger. Op zich fijn, maar wat ons betreft hadden ze het beter helemaal niet moeten kopen. Al met al genoeg redenen om regelmatig bij te praten met dit bedrijf in beweging in een zeer uitdagende markt. Jaarverslag Darlin | 54

Als de consument de hand op de knip houdt en in het voorjaar de zon niet schijnt maar er sneeuw en ijs ligt, worden er niet veel fietsen verkocht. Zowel Accell als de fietsenmaker blijven dan met een vol magazijn zitten. De banken stellen zich terughoudend op tegenover fietsenwinkels, waardoor Accell volgens ons te veel hun financier wordt. Met de CFO van Accell spraken wij over dit werkkapitaal-issue. Natuurlijk heeft dat met tal van keuzes te maken, maar die willen wij dan wel graag begrijpen. De vooruitzichten voor 2014 lijken veel beter.

Balans en resultaten

De jaarrekening is net als voorgaande jaren opgesteld voor resultaatbestemming. In de overige gegevens hebben wij een dividendvoorstel opgenomen. De uiteindelijke beslissing hierover ligt natuurlijk bij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De waarde van de deelnemingen is in het boekjaar toegenomen met € 39.264.317 van € 173.588.471 per 1 januari tot € 212.852.788 per het einde van het boekjaar door enerzijds gunstige ontwikkelingen op de beurs (€ 42.225.705, de niet-gerealiseerde waardeveranderingen) en anderzijds het saldo van aan- en verkopen van aandelen (- € 2.961.388). In de balans is een voorziening opgenomen voor de winstparticipatie die verschuldigd is over de netto te realiseren vermogenswinst bij (gedeeltelijke) verkoop van de per balansdatum gehouden deelnemingen. Mede door de koersstijgingen is in het boekjaar € 5.031.338 gedoteerd aan de voorziening die daarmee per einde boekjaar uitkomt op € 10.203.276 (2012: € 5.171.937). In het boekjaar ontving Darlin € 6.954.598 (2012: € 7.900.446) aan dividend. Werd in 2012 nog voor € 1.228.520 aan dividend in aandelen ontvangen, dit jaar ontvingen wij uitsluitend dividend in contanten. De gerealiseerde waardeveranderingen van € 967.775 (2012: € 426.308) zijn een optelsom van de verkoop van een aantal aandelen in vier van onze deelnemingen. Dit bedrag is gespecificeerd op bladzijde 85. Op deze verkopen realiseerden wij ten opzichte van de gemiddelde kostprijs een winst van € 2.976.976. Als gevolg daarvan en onder andere rekening houdend met van deze bedrijven ontvangen dividenden is aan de beheerder een winstparticipatie verschuldigd van € 400.031. De managementvergoeding wordt berekend over het gemiddeld eigen vermogen en bedraagt voor 2013 € 1.277.177 (2012: € 1.069.740). Directieverslag | 55

Portefeuilleverdeling

Accell

9%

Besi

8%

Grontmij

6%

ICT

1%

Kendrion

9%

Macintosh

6%

Nedap

5%

Sligro

32%

TKH

24%

Het nettoresultaat over het boekjaar komt daarmee uit op € 43.021.792 (2012: € 14.695.694). Risico’s In de algemene toelichting op de jaarrekening is een risicoparagraaf opgenomen. Bekend mag zijn dat beleggen in effecten, wat de beleggingen in onze portefeuille en daarmee die in Darlin zijn, risico’s met zich meebrengt. De risico’s die beschreven staan op bladzijden 74 tot en met 78 hangen deels samen met de bedrijfsactiviteiten van de ondernemingen waarin Darlin een belang houdt. Hoewel een groot aantal risico’s wordt genoemd, hebben wij niet de illusie volledig te zijn. De financiële crises hebben aangetoond dat juist het onverwachte en niet als risico onderkende grote gevolgen kan hebben.

Directieverslag

Eigen governance Goede governance vragen we van de bedrijven waarin we investeren omdat we geloven dat dat risico’s op uitglijders verminderd. Bij onszelf is het niet anders, denken wij. Goede functiescheiding en ‘checks and balances’ zijn hiervoor belangrijk. In de algemene toelichting op de jaarrekening bij punt 3 (corporate governance) wordt de corporate governance van Darlin meer in detail toegelicht. Voor de administratie en het bewaren van de effecten van Darlin gebruiken we gerenommeerde, onafhankelijke partijen. Hetzelfde geldt voor adviseurs op fiscaal gebied en de accountant van de jaarrekening. Voor transacties in effecten maken we gebruik van voor Darlin en Teslin Capital Management BV (‘Teslin’) onafhankelijke brokers. Ook kennen zowel Darlin als de beheerder Teslin een eigen Raad van Commissarissen die toezicht houdt. Jaarlijks legt de directie van Darlin verantwoording af in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het gevoerde beleid. Het fondsmanagement van Darlin geeft een toelichting op het fondsrendement, de portefeuille en eventuele mutaties daarin en beantwoordt vragen van aandeelhouders. Na afloop van de vergadering presenteert een van de bedrijven uit de Darlin-portefeuille zich aan de aandeelhouders. Ook met dit jaarverslag streven we maximale transparantie na, zodat onze investeerders weten waarin ze beleggen. Het afgelopen boekjaar hebben wij vier keer formeel met de Raad van Commissarissen vergaderd. In deze vergaderingen is een groot aantal zaken aan de orde gekomen. Gesproken is, onder andere, over het (algemene) beursklimaat, de samenstelling van de portefeuille, de toegevoegde waarde van betrokken aandeelhouderschap, de opstelling van banken in Jaarverslag Darlin | 56

de financiering van het bedrijfsleven en specifieke vraagstukken van een aantal bedrijven in onze portefeuille. Op 21 juli 2013 is de Alternative Investment Fund Management Directive (‘AIFMD’), een Europese richtlijn, geïmplementeerd in de Wet op het financieel toezicht (‘Wft’). De richtlijn richt zich vrijwel uitsluitend tot Teslin, de beheerder van Darlin. Omdat Teslin op 21 juli 2013 over een Wft-vergunning beschikte voor het beheren van beleggingsinstellingen zal deze vergunning op 22 juli 2014 van rechtswege worden omgezet in een AIFMD-vergunning. Tot het moment dat de AIFMD-vergunning van rechtswege is verkregen, rust op Teslin een inspanningsplicht om te voldoen aan de nieuwe eisen van deze Europese richtlijn. Dit betekent dat uiterlijk tot en met 21 juli 2014 de tekst en bepaling van de Wft, zoals geldend per 21 juli 2013, toegepast mogen worden. Daar waar dat mogelijk is, wordt in dit jaarverslag al zo veel mogelijk conform de nieuwe wetgeving gerapporteerd. Al in 2013 is Teslin begonnen met de implementatie van deze wetgeving. De wetgeving stelt regels op het gebied van waardering van de assets, liquiditeitenbeheer, uitbesteding, risicobeheersing, kapitaalseisen, beloningsbeleid, belangenverstrengeling en informatieverplichtingen. Ook moet Darlin uiterlijk per juli 2014 een bewaarder hebben aangesteld. De bewaarder heeft als taak het bewaren van de assets en daarnaast krijgt de bewaarder een aantal toezichthoudende taken. Zo moet de bewaarder toezicht houden of de assets wel op een juiste manier zijn aangekocht, of het vermogen van het fonds wel juist wordt geboekt en kijkt de bewaarder ook toe op de cashflows. Teslin zal in 2014 een externe bewaarder selecteren die deze taken voor Darlin gaat uitvoeren. In 2014 zal tevens de implementatie plaatsvinden. Daarnaast is Teslin bezig ook op de andere gebieden organisatorische en procedurele wijzigingen door te voeren. Dit zal mogelijk ook resulteren in een aanpassing van vereiste documentatie in de eerste helft van 2014.

Bedrijfsvoering

Teslin beschikt als beheerder van Darlin over een beschrijving van de Bedrijfsvoering (‘Bedrijfsvoering’) die voldoet aan de eisen van de Wft en het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (‘Bgfo’). De Bedrijfsvoering kan geen zekerheid bieden dat zich nooit afwijkingen zullen voordoen, maar is ontworpen om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen over de effectiviteit van Directieverslag | 57

Directieverslag

de interne beheersingsmaatregelen aangaande de risico’s gerelateerd aan de activiteiten van Darlin. Gedurende het boekjaar zijn verschillende aspecten van de Bedrijfsvoering beoordeeld en geactualiseerd. Bij deze werkzaamheden zijn geen constateringen gedaan op grond waarvan zou moeten worden geconcludeerd dat de beschrijving en de opzet van de Bedrijfsvoering als bedoeld in artikel 121 van het Bgfo niet voldoen aan de vereisten zoals opgenomen in de Wft en daaraan gerelateerde regelgeving. Op grond hiervan verklaart Teslin als beheerder van Darlin te beschikken over een beschrijving van de Bedrijfsvoering als bedoeld in artikel 121 Bgfo, die voldoet aan de eisen van het Bgfo. In het boekjaar 2013 is niet geconstateerd dat de Bedrijfsvoering niet effectief en niet overeenkomstig met de beschrijving functioneert. Derhalve verklaart Teslin met een redelijke mate van zekerheid dat de Bedrijfsvoering gedurende het verslagjaar 2013 effectief en overeenkomstig de beschrijving heeft gefunctioneerd.

Dividendvoorstel Directieverslag

Het nettoresultaat over het boekjaar komt uit op € 43.021.792, waarvan € 42.225.705 aan niet-gerealiseerde waardeveranderingen. Gelet op de door Darlin ontvangen cashdividenden van in totaal € 6.954.598, de kosten van de vennootschap en de schuldpositie stellen wij, met goedkeuring van de Raad van Commissarissen, voor om een dividend uit te keren van € 1,35 (2012: € 1,30) per aandeel. Met het totale dividend is een bedrag gemoeid van € 6.750.000.

Vooruitzichten

De macro-economische berichten blijven goed en het vertrouwen van beleggers in aandelen is wereldwijd flink gestegen. In de talloze voorspellingen die deskundigen traditiegetrouw doen voor het volgende beursjaar viert optimisme hoogtij. Toch kan het geen kwaad ook oog te hebben voor de risico’s die het positieve basisscenario kunnen doen keren. Mogelijke dreigingen zijn een versnelde uitvoering van de ‘tapering’ in Amerika, nieuwe begrotingsproblemen in de eurozone, het opsteken van anti-Europese sentimenten bij de Europese verkiezingen in mei en oplopende geopolitieke spanningen wereldwijd. De Europese aandelenbeurzen hebben in 2013 een voorschot genomen op de verwachte winstgroei in 2014 en dat maakt ze wat kwetsbaarder. Jaarverslag Darlin | 58

Alles is met elkaar verbonden. En wat iemand aan de andere kant van de wereld vindt of doet, krijg je hier via de media al bij het ontbijt gepresenteerd. Hoe het ook zij, wij kijken liever naar feiten dan in een glazen bol en we doen liever geen uitspraken over zaken waar we niet veel van weten. Wij geloven niet in spreiding, maar in kennis. Die hebben we in huis. Over de sectoren waarin wij zelf beleggen en de bedrijven die daarin actief zijn. We kunnen constateren dat Europese bedrijven nu lager gewaardeerd zijn op de beurs dan de Amerikaanse en het dus zeer wel mogelijk is dat er vanuit het buitenland nog meer belangstelling komt. En voor mensen die op zoek zijn naar renderende beleggingen is dividend momenteel nog steeds interessanter dan de rente die een bank bereid is te betalen. En als we dan al iets moeten voorspellen, dan voorspellen wij dat de kleinere bedrijven het volgend jaar wederom beter gaan doen dan de grotere. Dat doen ze namelijk al heel lang. Dat leverde Darlin sinds de oprichting een rendement op van 712%, waarvan ruim 200% als dividend is uitgekeerd aan onze investeerders. 2013 sloten we goed af. Of de waardestijging volgend jaar even hoog zal zijn is nog maar de vraag, omdat het verwachte economisch herstel voor 2014 voor een deel al in de beurskoersen van 2013 is verwerkt. In dit verslag leggen de klanten van de bedrijven in onze portefeuille uit waarom zij voor hen kozen. Wij kozen ervoor omdat we denken dat ze in staat zijn waarde te creëren voor al hun stakeholders, waaronder Darlin. Zo niet volgend jaar, dan in de jaren daarna. Maarsbergen, 18 maart 2014 De directie Teslin Capital Management BV Frederik van Beuningen Maarten Hartog Aleid Kruize

Directieverslag | 59

Directieverslag

2013

We are watching you A-merken hebben te lijden onder de sterke opkomst van huismerken. Uit onderzoek van de Universiteit Twente blijkt dat mensen wel eerder kiezen voor het A-merk als ze gezien worden door anderen. Het kopen van een ‘goed’ merk geeft blijk van smaak en status. Ook als klanten niet echt door anderen werden gezien – maar wel door een duidelijk zichtbare beveiligingscamera – ging het effect op. Dat gaat zover dat als je een paar ogen op een collectebus plakt, de inhoud ervan groter wordt.

(bedragen in euro’s)

Beleggingen

6

Vorderingen

7

Kortlopende schulden

8

Aandelen

Overige vorderingen Bank Overige

Jaarrekening Balans

Balans per 31 december 2013 (voor winstbestemming)

Toelichting

Uitkomst van vorderingen en overige activa min kortlopende schulden

Voorzieningen

Winstparticipatie Uitkomst van activa min kortlopende schulden en voorzieningen

Eigen vermogen

Geplaatst kapitaal Agioreserve Overige reserves Onverdeeld resultaat Nettovermogenswaarde


31-12-2012

212.852.788

173.588.471

12.733

11.037

8.421.743 831.587

11.216.066 324.382

9.253.330

11.540.448

9

10

31-12-2013

–9.240.597

–11.529.411

10.203.276

5.171.937

193.408.915

156.887.123

22.700.000 35.342.192 92.344.931 43.021.792

22.700.000 35.342.192 84.149.237 14.695.694

193.408.915

156.887.123


Opbrengsten uit beleggingen

Toelichting

2013

11 11.1

6.954.598

7.900.446

Gerealiseerde waardeveranderingen

11.2

967.775

426.308

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen

11.3

42.225.705

9.193.937

Dividenden

50.148.078

Kosten

Jaarrekening Winst en verlies

Winst- en verliesrekening over 2013

2012

12 12.1 Managementvergoeding 12.1 Gerealiseerde winstparticipatie 12.2 Commissarissenbeloning 12.3 Overige kosten Interest Dotatie/(vrijval) voorziening 12.1 winstparticipatie 12.4 Aan- en verkoopkosten deelnemingen Resultaat vóór belastingen Vennootschapsbelasting

Nettoresultaat na belastingen


12.5

1.277.177 400.031 49.981 179.090 176.705

17.520.691 1.069.740 145.347 43.513 150.548

–1.906.279

5.031.338 11.964

181.770

–1.409.148

1.227.849 6.230 –5.220.007

–1.415.849

43.021.792 0

14.695.694 0

43.021.792

14.695.694


Kasstroom uit beleggingsactiviteiten

2013

Contant ontvangen dividend Aankoop deelnemingen Verkoop deelnemingen Aan- en verkoopkosten deelnemingen Overige betalingen * Ontvangen/betaalde interest

Jaarrekening Kasstroomoverzicht Kasstroomoverzicht over 2013

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaald dividend Saldo uit kasstromen Bankstand begin boekjaar

Bankstand einde boekjaar

* In de overige betalingen zijn de managementvergoeding, winstparticipatie en overige kosten opgenomen.


2012

6.954.598 –1.655.086 5.584.249 –11.964 –1.342.395 –235.079

6.671.926 –7.620.989 1.875.204 –6.230 –1.686.399 –133.203 9.294.323

-899.691

–6.500.000

–6.500.000

2.794.323

–7.399.691

–11.216.066

–3.816.375

–8.421.743

–11.216.066

Get niche or get lost Wie loopt er nu naar binnen in een winkel waar je alleen maar één merk wijnglazen kunt kopen? Op internet werkt dat wel. Sterker nog, je hebt meer kans succesvol te worden als je in je webwinkel slechts één soort product aanbiedt. Mensen lopen niet door een winkelstraat op het net, ze zoeken een product. En als je uitsluitend wijnglazen verkoopt, kom je hoger in de zoekmachines dan als je ook vloerkleden en kaarsen in je ‘etalage’ hebt staan. Google vindt de speciaalzaken relevanter dan all-round winkels. En wat Google vindt, is bepalend voor het aantal bezoekers aan je webwinkel.

1. Algemeen Darlin is opgericht op 14 januari 1994 en is een closedend beleggingsinstelling. Statutair is de vennootschap gevestigd te Utrecht. Darlin houdt zich hoofdzakelijk bezig met het deelnemen in ter beurze genoteerde ondernemingen en het beleggen van het overige vermogen. Darlin ziet zichzelf als een participatiemaatschappij en investeert voor de lange termijn. Investeringen worden in principe gedaan voor een geruime tijd, waarin Darlin zich opstelt als een betrokken en constructief kritische aandeelhouder. Beleggingen worden dan ook gezien als deelnemingen. De 5%-belangen kwalificeren voor de fiscale deelnemingsvrijstelling.

Jaarrekening Algemene toelichting

De jaarrekening 2013 is opgemaakt in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving, de Wet op het financieel toezicht en het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (‘Bgfo’) en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW en de uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving. Darlin is onder gewone voorwaarden belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Teslin (als beheerder en directie) wordt aangemerkt als verbonden partij als bedoeld in artikel 381 lid 3 van boek 2 BW en als gelieerde partij als bedoeld in artikel 1 onder m juncto artikel 124 lid 1 sub a en sub c van het Bgfo. Van een verbonden partij is sprake wanneer een partij beslissende zeggenschap kan uitoefenen over een andere partij dan wel invloed van betekenis kan uitoefenen op het financiële en zakelijke beleid van de andere partij. De vergoeding voortvloeiend uit het gevoerde management die aan de directie wordt uitgekeerd, wordt verantwoord (ex artikel 124 lid 1 sub a Bgfo) op bladzijden 86 en 87. In het afgelopen boekjaar hebben, naast de hierboven vermelde vergoeding voortvloeiend uit het gevoerde management, geen transacties Jaarverslag Darlin | 70

plaatsgevonden tussen Darlin en de met haar verbonden partijen. Voor wat betreft de door de verbonden partijen, dan wel gelieerde partijen, gehouden belangen in Darlin verwijzen wij naar bladzijde 91.

2. Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat

De gehanteerde grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat zijn ongewijzigd ten opzichte van 2012. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Waardering van de beleggingen Beursgenoteerde financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen de reële waarde, tenzij anders vermeld. Voor beursgenoteerde effecten die regelmatig worden verhandeld wordt de reële waarde bepaald op basis van de per ultimo boekjaar geldende slotkoers. Afwijkingen van de beurskoers worden, indien van toepassing, toegelicht. Op dagen waarop een of meerdere effectenbeurzen of markten waarop een substantieel gedeelte van de onderliggende beleggingen wordt verhandeld om gebruikelijke redenen is of zijn gesloten, worden beursgenoteerde beleggingen gewaardeerd op basis van de slotkoers van de laatste handelsdag. Alle overige beleggingen (waaronder eventuele beleggingen in ondernemingen die op het moment van investeren genoteerd waren, maar waarbij een ‘delisting’ heeft plaatsgevonden waarin Darlin heeft geparticipeerd) worden gewaardeerd op basis van in het maatschappelijk verkeer aanvaardbaar geachte waarderingsgrondslagen. Transactiedatum en afwikkelingsdatum Alle aan- en verkopen van financiële activa en passiva, die moeten worden afgewikkeld binnen het tijdsbestek dat door regelgeving of een marktconventie is vastgesteld, worden verantwoord op basis van de transactiedatum, de datum waarop Darlin als partij betrokken wordt bij de contractuele bepalingen van het instrument. Saldering Financiële activa en passiva worden gesaldeerd en het nettobedrag wordt in de balans gerapporteerd wanneer er een wettelijk afdwingbaar recht is om de verantwoorde bedragen te salderen en er de intentie is om tot een afwikkeling op netto-basis te komen of tegelijkertijd het netto-actief te realiseren en de verplichting af te wikkelen.

Algemene toelichting | 71


Grondslagen liquide middelen, vorderingen en kortlopende schulden Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. De debetsaldi van rekeningen-courant aangehouden bij de custodian maken integraal deel uit van het cashmanagement van het fonds. De vorderingen en de kortlopende schulden worden opgenomen tegen de nominale waarde. Grondslagen voor de resultaatbepaling Het resultaat is bepaald door de opbrengsten uit beleggingen, gerealiseerde en niet-gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen en overige bedrijfsopbrengsten te verminderen met de daarop betrekking hebbende kosten. In het algemeen geldt dat baten en lasten worden toegerekend aan de periode waartoe zij behoren.


Grondslagen voor kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De kasstroom als gevolg van aan- en verkopen van deelnemingen en daarmee verband houdende kosten, betaalde en/of ontvangen interest, ontvangen dividenden en overige ontvangsten en betalingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit beleggingsactiviteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Het saldo van de kas en kasequivalenten en de bankschulden vormen de geldmiddelen per 31 december in het kasstroomoverzicht. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directie van Darlin zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

3. Corporate governance

De directie van Darlin wordt gevoerd door Teslin, een onafhankelijke beheerder. De aandelen van Teslin worden gehouden door het management (82%) en een familieparticipatiemaatschappij (18%). Teslin verricht geen andere activiteiten dan het Jaarverslag Darlin | 72

beheren van beleggingsfondsen/-portefeuilles, waaronder Darlin. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Darlin heeft het recht om Teslin als directie, tegen een schadevergoeding, te ontslaan. De administratie is uitbesteed aan KAS BANK NV. Transacties in effecten geschieden via van Darlin en Teslin onafhankelijke brokers. De effectenportefeuille wordt bewaard bij KAS BANK. De structuur van zowel Darlin als Teslin is transparant, waardoor de kans op een mogelijke belangenverstrengeling wordt beperkt. Beide vennootschappen hebben een eigen Raad van Commissarissen die onafhankelijk van elkaar opereren. De ‘checks and balances’ zijn bij Darlin gewaarborgd. De Raad van Commissarissen houdt onder andere toezicht op de belangen van de aandeelhouders en het beleid van de directie. Zowel de leden van de Raad van Commissarissen als de accountant van Darlin worden door de aandeelhouders benoemd. Mocht een aandeelhouder de Algemene Vergadering van Aandeelhouders niet kunnen bijwonen, dan kan deze zich laten vertegenwoordigen, dan wel per volmacht stemmen. De directie van Darlin legt jaarlijks verantwoording af aan de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het gevoerde beleid en de samenstelling van de in het betreffende jaar ten laste van de winsten verliesrekening komende managementvergoeding. Teneinde mogelijke belangenconflicten te voorkomen is met alle werknemers van Teslin en de commissarissen van de fondsen een Code of Conduct gesloten. Daarnaast is met goedkeuring van de Raad van Commissarissen van de verschillende fondsen een trading reglement opgesteld. Als institutionele belegger leeft Teslin de Nederlandse Corporate Governance Code na. Bij best practice bepaling IV.4.4 kiest Teslin er echter voor af te wijken van wat de code aanbeveelt. Teslin conformeert zich niet bij voorbaat aan de beperkingen bij de uitoefening van het agenderingsrecht, die worden voorgesteld in IV.4.4. Teslin zal van geval tot geval bezien wat in het belang is van haar investeerders. Teslin kan niet op voorhand een beperking accepteren van bestaande wettelijke rechten, aangezien zo’n beperking nadelig kan zijn voor haar investeerders. Algemene toelichting | 73


Bij wege van zelfregulering heeft Dutch Fund and Asset Management Association (‘DUFAS’) de Principles of Fund Governance opgesteld. De Minister van Financiën heeft (met steun van de Tweede Kamer) deze DUFAS Principles onderschreven als een adequate oplossing v oor de we t t e lijk ve re is t e imple me n t a t ie va n e e n g ov e r na nc e beleid door fondsbeheerders. Teslin streeft er naar aan deze regels te voldoen. Op de website www.teslin.nl/over-teslin/publicaties is de Fund Governance Regeling van Teslin opgenomen.

4. Stembeleid


Darlin hecht aan zeggenschap en het uitoefenen van zeggenschapsrechten en neemt dan ook (fysiek dan wel via volmacht) deel aan alle (bijzondere) aandeelhoudersvergaderingen van vennootschappen waarin zij investeert. Waar mogelijk oefent Darlin haar stemrecht uit. In het geval Darlin verhinderd is een vergadering bij te wonen verleent Darlin een volmacht aan een derde met een eenduidige steminstructie conform het stembeleid van Darlin. In de oordeelsvorming omtrent de onderwerpen waarover op de aandeelhoudersvergaderingen gestemd wordt, maakt Darlin onder meer gebruik van interne analyses, overleg met andere (groot)aandeelhouders, alsmede van haar visie op corporate governance. De stemverantwoording van Darlin is te lezen op de website www.darlin.nl.

5. Risico’s en risicomanagement Doel van de vennootschap is het deelnemen in aan Euronext genoteerde ondernemingen met een marktkapitalisatie van € 100 miljoen tot € 400 miljoen op het eerste moment van investeren en het beleggen van vermogen in effecten. Een gedwongen verkoop op het moment van ‘delisting’ van een onderneming waarin Darlin een belang houdt kan onvoordelig zijn voor Darlin en daarmee voor de aandeelhouders. Darlin kan, indien een hogere waardering op termijn te verwachten is, besluiten het belang aan te houden en te participeren in de ‘delisting’. Uitgangspunt blijft overigens dat alleen belegd wordt in beursgenoteerde ondernemingen. Aan een belegging in Darlin zijn financiële kansen, maar ook financiële risico’s verbonden die in het algemeen gepaard gaan met het beleggen in effecten. Darlin houdt via aandelen of certificaten van aandelen slechts rechtstreekse posities en eventueel (converteerbare) obligaties.


In de portefeuille zijn geen afgeleide financiële instrumenten opgenomen zoals opties, valutatermijntransacties, futures en dergelijke, waardoor deze risico’s kunnen worden afgedekt. Ook sluit het beleggingsbeleid uit dat effecten worden verkocht die Darlin niet bezit (‘short gaan’). De waarde van de belegging kan zowel stijgen als dalen en een aandeelhouder kan daardoor minder terugkrijgen dan de aandeelhouder heeft ingelegd. De mogelijkheid bestaat dat de belegging in Darlin in waarde stijgt. Het is echter ook mogelijk dat een belegging in het fonds weinig tot geen inkomsten zal genereren en dat de inleg bij een ongunstig koersverloop geheel of ten dele verloren gaat. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Bij beleggen in aandelen dient rekening te worden gehouden met de gebruikelijke risico’s die verbonden zijn aan het beleggen in effecten, waaronder:

> Marktrisico > Risico’s op fiscaal en juridisch gebied > Afwikkelingsrisico > Liquiditeitsrisico > Valutarisico > Politiek risico > Bewaarrisico > Concentratie- en tegenpartijrisico

> > > > >

Inflatierisico Koersrisico Marktverstoringsrisico Renterisico Verhandelbaarheidsen liquiditeitsrisico van de certificaten > Risico van beleggen met geleend geld > Operationeel risico

Risicomanagement Bekend is dat beleggen in effecten risico’s met zich meebrengt. Voor het aanvaarden van risico’s kan een belegger, als hij de risico’s goed inschat en goed beheerst, een aantrekkelijk rendement krijgen. En in theorie geldt: hoe hoger het risico dat wordt aanvaard, hoe hoger het rendement. Maar hoe schat je de te nemen risico’s in en hoe houd je de impact van zich materialiserende risico’s zo beperkt mogelijk? Algemene toelichting | 75


De beheerder bewaakt de risico’s onder meer door zich te laten informeren over de gang van zaken bij de bedrijven waarin belegd wordt en de markten waarin zij opereren. Verder wordt in een wekelijks investeringsoverleg over de portefeuilles van de door Teslin beheerde fondsen, waaronder Darlin, gesproken. Daarnaast worden aan de hand van de Bedrijfsbeschrijving per kwartaal rapportages opgesteld over de naleving van de procedures (zie ook ‘in control’-verklaring op bladzijde 58). Tevens wordt de wekelijkse berekening van de intrinsieke waarde en andere door de financiële administratie vervaardigde documenten gecontroleerd en gefiatteerd. In het boekjaar hebben zich enkele risico’s gematerialiseerd. Hieronder wordt ingegaan op het risicomanagement ten aanzien van de meest relevant geachte gematerialiseerde risico’s, de inschatting en beheersing daarvan.


Concentratierisico Darlin investeert bewust in effecten van een beperkt aantal kleine en middelgrote Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. Deze ondernemingen kunnen door hun omvang kwetsbaar zijn, waardoor hun risicoprofiel relatief groot is. Door het selecteren mede op de kracht van het management en de organisatie, de marktpositie en de groei van cashflow en winst, tracht de beheerder het risico te beperken, maar dit is geen garantie voor een positieve waardeontwikkeling. De beheerder ziet het aanhouden van een geconcentreerde portefeuille niet zo zeer als risico. Bij Teslin is het juist beleid. Het risico van een negatieve waardeontwikkeling tracht zij te beperken door vooral te weten waarin ze investeert. Risicobeheersing zit volgens de beheerder dan ook niet in een grote diversificatie van de portefeuille. Darlin heeft circa tien bedrijven in de portefeuille. De beheerder gelooft in focus met kennis. Het beleid van de fondsbeheerders is er mede op gericht door zorgvuldige selectie het eventuele negatieve effect van koersfluctuaties op de nettovermogenswaarde van het fonds zoveel mogelijk te beperken.


Kennis, gecombineerd met actief en betrokken aandeelhouderschap ziet de beheerder als een effectieve vorm van risicobeheersing. Door nauw bij de beleggingen betrokken te zijn en de markt van het bedrijf waarin wordt geïnvesteerd in de gaten te houden, is men op de hoogte van de dynamiek waar men mee te maken kan krijgen. Door goed contact met de bestuurders van de deelnemingen te onderhouden, wordt getracht te voorkomen dat men voor negatieve verrassingen komt te staan. Sterker nog, door betrokken te zijn en bijvoorbeeld kritische vragen te blijven stellen aan de bestuurders van een onderneming in de portefeuille, heeft het fondsmanagement mogelijk zelfs invloed op het voorkomen van negatieve scenario’s. Op deze manier wordt een aantal zaken onder de aandacht gebracht van het bestuur. Uiteraard kunnen niet alle negatieve ontwikkelingen bij de bedrijven in portefeuille door de fondsmanagers worden voorzien. Maar mocht er zich iets voordoen, dan treden zij actief op om te trachten de invloed op de waardeontwikkeling van het bedrijf te beperken. Marktrisico/Politiek risico/Kredietcrisisrisico De onzekerheid in de markten ten gevolge van het uitblijven van politieke daadkracht van de EUbestuurders met betrekking tot de schuldpositie van Zuid-Europese landen, was ook in het afgelopen boekjaar van invloed op de beurskoersen. Dit risico lijkt enigszins te zijn verminderd, maar het is nog steeds actueel. Ook in de Verenigde Staten en Japan zijn er risico’s met betrekking tot overheidsbegrotingen en schuldniveaus. Deze risico’s kwamen in 2013 wat meer naar de voorgrond als gevolg van een terugkerende politieke patstelling in de Verenigde Staten over de begroting en de verhoging van het schuldenplafond. Tot slot hebben de financiële markten afgelopen jaren geprofiteerd van het ruime monetaire beleid van centrale banken. De afbouw hiervan heeft afgelopen boekjaar gezorgd voor volatiliteit zowel in beurskoersen als in valutakoersen en rentestanden. Door de selectie van de bedrijven in portefeuille, de kennis van die bedrijven en het betrokken aandeelhouderschap streeft Darlin er steeds naar dit risico te beperken. Door strikt aan de beleggingsfilosofie vast te houden en actief portefeuillebeheer - zoals in het directieverslag beschreven – wordt de meerwaarde van de filosofie als een hands-on risicomanagement bewezen.

Algemene toelichting | 77


Liquiditeitsrisico De mate van verhandelbaarheid van de effecten waarin belegd wordt, is van invloed op de hoogte van de feitelijke aan- en verkoopkoersen. De liquiditeit van aan de beurs genoteerde small caps kan (relatief) beperkt zijn, waardoor het afbouwen van een positie meer tijd kan vergen dan wel een waardedrukkend effect heeft. Darlin kan participeren in een ‘delisting’ van de bedrijven in portefeuille. De liquiditeit van een niet-beursgenoteerd bedrijf is de facto beperkt. In het afgelopen boekjaar waren alle bedrijven in de portefeuille van Darlin beursgenoteerd.


Teslin is ruim 25 jaar actief in beleggen in small caps en dus bekend met deze beperktere liquiditeit. De beheerder is van mening dat een aantal ondernemingen dat zich ‘onder de radar van de banken’ bevindt en mede daardoor minder liquide is, ondergewaardeerd is. Dat maakt ze interessante investeringen, zeker op de langere termijn. Het liquiditeitsrisico wordt met name ten tijde van eventuele aan- of verkopen gemonitord door inzicht te hebben in de koersontwikkelingen van de betreffende bedrijven en in de zogenaamde ‘spread’ op dat moment. De aandelen van Darlin zijn niet beursgenoteerd, waardoor een belegging in de vennootschap illiquide is. Het verkopen van een positie in Darlin kan daardoor tijd vergen. De fondsbeheerders en Teslin spannen zich in om Darlin bij beleggers onder de aandacht te brengen en daarmee de vraag naar aandelen Darlin positief te beïnvloeden.

6. Beleggingen

Deelnemingen Onder deelnemingen worden verstaan belangen in en converteerbare obligatieleningen aan beursgenoteerde ondernemingen en in ondernemingen die niet langer beursgenoteerd zijn. Verkopen vonden vooral plaats in BE Semiconductor Industries NV en Sligro Food Group NV. Het belang in Grontmij NV en Kendrion NV werd wat uitgebreid. Het verloop van de post deelnemingen in het boekjaar is als volgt: 2013

2012

Stand per 1 januari 173.588.471 156.993.921 Aankopen 1.655.086 8.849.509 Verkopen –5.584.249 –1.875.204 Gerealiseerde waardeveranderingen 967.775 426.308 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen 42.225.705 9.193.937 Stand per 31 december 212.852.788 173.588.471


Toelichting Balans | 79

Jaarrekening Toelichting Balans Toelichting op de balans per 31 december 2013

De deelnemingen laten zich als volgt specificeren:

Jaarrekening Toelichting Balans

Aantal

% *)

Aantal

% *)

1.389.128 Accell Group NV BE Semiconductor Industries NV 2.061.115 3.402.118 Grontmij NV 455.855 ICT Automatisering NV 859.480 Kendrion NV 1.486.232 Macintosh Retail Group NV NV Nederlandsche 361.066 Apparatenfabriek Nedap 2.390.861 Sligro Food Group NV 2.013.258 TKH Group NV

5,69 5,15 5,32 5,21 6,63 6,11

18.614.315 16.932.060 12.247.625 2.163.032 20.498.598 12.982.236

9,62 8,75 6,33 1,12 10,60 6,71

1.438.413 2.419.612 3.369.106 455.855 794.480 1.486.232

6,03 6,04 5,27 5,21 6,82 6,11

19.145.277 14.009.553 9.632.274 1.467.853 12.711.680 13.224.492

12,20 8,93 6,14 0,94 8,10 8,43

5,39 5,40 5,21

10.831.980 67.446.189 51.136.753

5,60 34,87 26,44

398.690 2.411.825 2.013.258

5,96 5,45 5,26

11.681.617 52.457.194 39.258.531

7,45 33,44 25,02

212.852.788

110,05

173.588.471

110,65

Kas en overigen

–19.443.873

–10,05

–16.701.348

–10,65

Totaal nettovermogenswaarde

193.408.915

100,00

156.887.123

100,00

De totale kostprijs van de deelnemingen in portefeuille bedraagt per jaarultimo € 133.235.640. * Het vermelde percentage geeft de grootte van het belang weer in de verschillende deelnemingen.


31-12-2013 % Weging Beurswaarde in portefeuille

31-12-2012 % Weging Beurswaarde in portefeuille


7. Vorderingen

Overige vorderingen De specificatie van de overige vorderingen is als volgt: 2013 Vooruitbetaalde verzekeringspremie 12.733 12.733 Toelichting Balans | 81

2012

11.037 11.037

8. Kortlopende schulden

Bank De vennootschap beschikt over een kredietfaciliteit in rekeningcourant van maximaal € 16 miljoen. De debetrente wordt berekend op grond van het Euribor eendagstarief, ofwel EONIA, vermeerderd met 1,75%. Voor 2013 varieerde de debetrente tussen 1,83% en 2,20%. Voor de kredietfaciliteit zijn zekerheden gesteld in de vorm van een pandrecht op de activa.

9. Voorzieningen

Winstparticipatie Als voorziening wordt op de balans tot uitdrukking gebracht dat over de netto te realiseren vermogenswinst op de per balansdatum gehouden beleggingen op grond van de managementovereenkomst een winstparticipatie verschuldigd is. Per 31 december 2013 is deze voorziening € 10.203.276 (2012: € 5.171.937).


10. Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bestaat per 31 december 2013 uit 7.000.000 aandelen van nominaal € 4,54. Hiervan zijn 5.000.000 aandelen geplaatst en volgestort. De ontwikkeling in de diverse componenten van het eigen vermogen kan als volgt nader worden toegelicht:

Overige De specificatie van de overige kortlopende schulden is als volgt: Managementvergoeding Gerealiseerde winstparticipatie Loonbelasting commissarissenbeloning Advieskosten Accountantskosten Interest Kosten jaarverslaglegging Bewaarloon Overige kosten

2013

2012

354.543 400.031

49.083 145.347

9.458 4.174 13.852 14.652 20.000 9.453 5.424

9.727 0 14.000 73.027 20.000 13.198 0

831.587

324.382

De looptijd van de kortlopende schulden is korter dan één jaar. De ge realiseerde winstparticipatie wordt pas uitbetaald na vaststelling van de jaarrekening door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

Geplaatst kapitaal

Agioreserve

Overige reserves

Onverdeeld resultaat

Totaal 2013

Totaal 2012

Stand per 1 januari Naar overige reserves Dividenduitkering Resultaat boekjaar

22.700.000

35.342.192

84.149.237 8.195.694

14.695.694 –8.195.694 –6.500.000 43.021.792

156.887.123 0 –6.500.000 43.021.792

148.691.429 0 –6.500.000 14.695.694

Stand per 31 december

22.700.000

35.342.192

92.344.931

43.021.792

193.408.915

156.887.123

In de overige reserves en het onverdeeld resultaat is in totaal € 79.617.148 opgenomen aan niet-gerealiseerde waardeveranderingen. Jaarverslag Darlin | 82

Toelichting Balans | 83


Meerjarenoverzicht eigen vermogen

11. Opbrengsten uit beleggingen 2013

Eigen vermogen (x € 1.000) Aantal uitstaande aandelen Intrinsieke waarde per aandeel Uitgekeerd dividend per aandeel

2012

2011

2010

2009

11.1 Dividenden uit deelnemingen Dividenden uit deelnemingen bestaan uit: 2013

193.409

156.887

148.691

186.395

155.761

5.000.000 5.000.000 5.000.000 5.000.000 5.000.000 38,68

31,38

29,74

37,28

31,15

1,30

1,30

1,20

1,10

1,00

Stockdividenden 0 1.228.520 Contant ontvangen dividenden 6.954.598 6.671.926 6.954.598 7.900.446 11.2 Gerealiseerde waardeveranderingen De gerealiseerde waardeveranderingen laten zich als volgt specificeren: In resultaat 2013



2012

Reeds in resultaat verantwoord

T.o.v. gemiddelde kostprijs

Accell Group NV 40.443 336.512 BE Semiconductor Industries NV 750.322 703.557 NV Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap 17.608 609.031 Sligro Food Group NV 159.402 360.101 967.775 2.009.201

376.955 1.453.879 626.639 519.503 2.976.976

De gerealiseerde waardeveranderingen betreffen het nog niet eerder in de winsten verliesrekening verantwoorde gedeelte van het verschil tussen de aan- en verkoopprijs van de verkochte aandelen. 11.3 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen De niet-gerealiseerde waardeveranderingen van € 42.225.705 betreffen het verschil tussen de beurswaarde van de beleggingen per 31 december 2012 en de beurswaarde per 31 december 2013, dan wel de gedurende het boekjaar betaalde kostprijs van de beleggingen en de beurswaarde per 31 december 2013. Een overzicht van de niet-gerealiseerde waardeveranderingen is opgenomen onder de overige gegevens op bladzijden 92 en 93. Toelichting W&V | 85

Jaarrekening Toelichting W&V Toelichting op de winsten verliesrekening over 2013

12. Kosten

Jaarrekening Toelichting W&V

Darlin NV is een closed-end beleggingsinstelling. Omdat Darlin geen aandelen meer uitgeeft is de regelgeving met betrekking tot het prospectus en het daarin op te nemen kostenoverzicht zoals bepaald in artikel 123 lid 1j van het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (‘Bgfo’) niet op Darlin van toepassing. Een vergelijkend overzicht van de naar soort onderscheiden te maken kosten en de daadwerkelijk gemaakte kosten is dan ook niet opgenomen. De commissarissenbeloning, de managementvergoeding en de winstparticipatie zijn conform het prospectus berekend. 12.1 Managementvergoeding en winstparticipatie De vennootschap (Darlin) is een managementovereenkomst aangegaan met de beheerder (Teslin). De managementvergoeding en winstparticipatie worden als volgt berekend: > Een jaarlijkse managementvergoeding van 0,7%, berekend over het gemiddeld eigen vermogen van de vennootschap van ieder kalenderjaar. De managementvergoeding wordt achteraf op kwartaalbasis gedeclareerd met verrekening per jaareinde. > Een winstparticipatie van 12,5% over de netto-gerealiseerde vermogenswinst bij (gedeeltelijke) verkoop van een door de vennootschap gehouden deelneming. Onder netto-gerealiseerde vermogenswinst wordt verstaan: de verkoopopbrengst minus de historische kostprijs na bijtelling van een rendement van 5% per jaar, verminderd met van de desbetreffende deelneming ontvangen interest en dividenden en gecorrigeerd voor eventuele terugbetalingen van kapitaal of additionele kapitaalstortingen. Uitbetaling geschiedt slechts indien en voor zover de som van de overige reserves (na winstbestemming) en een eventuele herwaarderingsreserve per einde boekjaar positief is en eerst na vaststelling van de jaarrekening. Indien in enig boekjaar de winstparticipatie niet (volledig) betaald kan worden, zal Teslin voor het restant een vordering krijgen op de vennootschap die wordt voldaan indien en voor zover de som van de overige reserves (na winstbestemming) en een eventuele herwaarderingsreserve, zoals blijkend uit de vastgestelde jaarrekening, positief is. Jaarverslag Darlin | 86

Bij de bepaling van de hoogte van de winstparticipatie wordt mede rekening gehouden met gerealiseerde resultaten bij eerdere verkopen. Dit houdt in dat bij de (gedeeltelijke) verkoop van een deelneming gerealiseerde winsten eerst gecompenseerd moeten worden met op eerdere verkopen geleden verliezen. Het is echter niet zo dat bij verkoop geleden verliezen worden teruggewenteld naar eerder gerealiseerde winsten. Noch kan deze wijze van berekenen ooit leiden tot een vordering op Teslin. In 2013 zijn de navolgende bedragen ten laste van het resultaat gebracht:

Managementvergoeding Gerealiseerde winstparticipatie Dotatie/(vrijval) voorziening winstparticipatie

2013

2012

1.277.177 400.031

1.069.740 145.347

5.031.338

1.227.849

6.708.546

2.442.936

De bij verkoop van beleggingen verschuldigde winstparticipatie wordt ten laste van de winsten verliesrekening verantwoord. Als voorziening wordt op de balans tot uitdrukking gebracht dat over de netto te realiseren vermogenswinst op de per balansdatum gehouden beleggingen op grond van de managementovereenkomst bij realisatie een winstparticipatie verschuldigd is. Deze voorziening wordt gevormd ten laste van de winsten verliesrekening.

Toelichting W&V | 87


12.2 Commissarissenbeloning De commissarissenbeloning is als volgt te specificeren:

J.C. Jaakke F.J.H. Geelen R.E. Rogaar C. Wielinga

2013

2012

15.125 12.100 12.428 10.328

14.938 7.983 10.296 10.296

49.981

43.513


Alle vergoedingen zijn inclusief kosten en eventueel verschuldigde omzetbelasting. 12.3 Overige kosten De specificatie van de overige kosten is als volgt: 2013 2012 Kosten controle jaarrekening 14.614 11.900 Overige controleopdrachten 1.405 3.408 Advieskosten 55.499 2.583 Bewaarloon 60.900 85.120 Kosten verslaglegging 20.000 22.000 Diversen 26.672 25.537 179.090 150.548

12.4 Aan- en verkoopkosten deelnemingen De aan- en verkoopkosten deelnemingen betreffen de kosten met betrekking tot effectentransacties. Deze zijn rechtstreeks ten laste van het resultaat gebracht. Jaarverslag Darlin | 88

12.5 Vennootschapsbelasting Het fiscale resultaat over het boekjaar is negatief, mede omdat de dividendopbrengsten onder de deelnemingsvrijstelling belastingvrij zijn. Gelet op de onzekere compensatie van de negatieve fiscale resultaten is er geen belastinglatentie opgenomen. De aangiften vennootschapsbelasting tot en met 2013 zijn ingediend. Op grond van de ingediende aangiften is het fiscaal compensabele verlies per 31 december 2012 € 18.437.548. Definitieve aanslagen zijn opgelegd tot en met 2011. Personeel De vennootschap heeft, net als in 2012, geen personeel in dienst. Uitbesteding taken De beheerder van het fonds, Teslin, heeft een aantal taken uitbesteed bij onafhankelijke partijen. De (financiële) administratie is gedurende het boekjaar overgegaan van CACEIS Bank Luxembourg Amsterdam Branch naar KAS BANK NV. Ook de beleggingen van Darlin worden bewaard en geadministreerd door KAS BANK (voorheen bij SNS Securities NV). Evenals de voorgaande jaren worden de administratiekosten uit de managementvergoeding voldaan en niet ten laste van het resultaat van de vennootschap gebracht. KPMG Accountants NV controleert de jaarrekening. Het opstellen van de aangifte vennootschapsbelasting en andere fiscale zaken zijn uitbesteed aan Ernst & Young Belastingadviseurs LLP. Lopende kostenfactor Met betrekking tot transparantie van kosten en nauwe banden wordt onderstaand een expense ratio gepresenteerd. De expense ratio (kostenratio) drukt de totale kosten, die in de verslagperiode ten laste van Darlin zijn gebracht, uit in een percentage van de gemiddelde intrinsieke waarde van de beleggingsinstelling. Recent is de regelgeving betreffende kostentransparantie gewijzigd. Werd in voorgaande jaren gesproken over een total expense ratio (‘TER’), dit jaar is een toelichting op de lopende kostenfactor (‘LKF’) vereist. Het verschil tussen de TER en de LKF is dat het gemiddelde fondsvermogen bij de TER wordt berekend door het gemiddelde op vijf meetmomenten te nemen, terwijl bij de LKF het gemiddelde wordt bepaald op basis van het aantal keer dat een intrinsieke waarde wordt afgegeven. Alle afgegeven intrinsieke waarden gedurende het jaar worden opgeteld en gedeeld door het aantal keer dat de intrinsieke waarde is afgegeven. Toelichting W&V | 89


De LKF geeft daarmee een nauwkeuriger niveau van de kosten weer dan de TER. De opgenomen kosten betreffen zowel kosten die in de winsten verliesrekening zijn opgenomen als die ten laste van het eigen vermogen zijn gebracht. Onder de totale kosten worden begrepen de werkelijk betaalde bestuurskosten en de overige kosten (2013: € 1.906.279; 2012: € 1.409.148). Hierin zijn niet begrepen de kosten van vreemd vermogen en de aan- en verkoopkosten van aandelen. De LKF exclusief winstparticipatie is 0,84% (2012: 0,82%). De winstparticipatie is in 2013 € 400.031 (2012: € 145.347). De LKF inclusief winstparticipatie is 1,06% (2012: 0,91%). De kostenratio 2012 is gebaseerd op de TER.


Omloopsnelheid/Omloopfactor Op grond van artikel 123 lid 1 sub p van het Bgfo wordt onderstaand de omloopsnelheid van de activa gepresenteerd. De omloopsnelheid betreft de aankopen plus verkopen gecorrigeerd voor inkoop en plaatsing van eigen aandelen gerelateerd aan de gemiddelde intrinsieke waarde van de beleggingsinstelling (dit is de zogenaamde ‘double count methode’). Aankooptransacties uit hoofde van stockdividenden worden in deze berekening niet meegenomen in de aankopen. In een geconcentreerde portefeuille, zoals die van Darlin, hebben aan- en verkopen van 5%-belangen een grote invloed op de hoogte van de omloopsnelheid. De omloopsnelheid bedraagt voor 2013 4,0% (2012: 6,2%), op basis van de ‘single count methode’ is het de helft. De gemiddelde intrinsieke waarde is bepaald door het gemiddelde te nemen van alle afgegeven NAV’s gedurende het jaar. Maarsbergen, 18 maart 2014 De directie De Raad van Commissarissen Teslin Capital Management BV J.C. Jaakke F.W.H. van Beuningen F.J.H. Geelen M. Hartog R.E. Rogaar A.C. Kruize C. Wielinga


Voorstel resultaatbestemming Ingevolge artikel 35 van de statuten

staat de winst ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De directie stelt voor over 2013 een dividend uit te keren van € 1,35 per aandeel. Het voorstel resultaatbestemming 2013 luidt daardoor als volgt: Voorstel dividend 2013 Toevoeging aan de overige reserves

6.750.000 36.271.792

Winst 2013

43.021.792

Belangen van bestuurders en commissarissen

Bestuurders houden gezamenlijk per 31 december 2013 een middellijk belang van 9,05% (2012: 9,27%) in de vennootschap in de zin van de Wft. Eén van de bestuurders is directeur van een vennootschap die per 31 december 2013 een middellijk belang van 0,79% (2012: 0,79%) in Darlin houdt. Commissarissen houden gezamenlijk per 31 december 2013 een middellijk belang van 0,03% (2012: 0,03%) in de vennootschap. Via een ander Teslin-fonds, Midlin NV, houden twee bestuurders een middellijk belang in Grontmij NV, NV Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap en Sligro Food Group NV. Gebeurtenissen na balansdatum Het afgelopen jaar zat het Grontmij niet mee. Door tegenvallende resultaten in Nederland en Frankrijk moest het bedrijf een boete betalen vanwege het breken van de bankconvenanten. In januari 2014 begonnen de gesprekken met Grontmij over een herfinanciering. Met de andere grootaandeelhouders hebben wij het bedrijf gesteund. Ter behoud van ons 5%-belang participeerden wij in de emissie voor bijna € 1,3 miljoen. Positief nieuws kwam van Sligro dat aangaf naast het reguliere dividend een interim-dividend te introduceren. Naast het ten opzichte van vorig jaar ongewijzigde dividend van € 1,05 per aandeel keert het bedrijf in oktober een interim-dividend uit van € 0,40 per aandeel. Overige gegevens | 91

Overige gegevens

Specificatie verloop deelnemingen

Overige gegevens

Accell Group NV BE Semiconductor Industries NV Grontmij NV ICT Automatisering NV Kendrion NV Macintosh Retail Group NV NV Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap Sligro Food Group NV TKH Group NV

Kostprijs 01-01-2013

Niet-gerealiseerd t/m 2012

Beurswaarde 01-01-2013

10.980.573 9.261.005 20.903.840 5.317.855 18.857.162 25.106.531

8.164.704 4.748.548 –11.271.566 –3.850.002 –6.145.482 –11.882.039

19.145.277 14.009.553 9.632.274 1.467.853 12.711.680 13.224.492

5.227.905 23.241.913 15.291.042

6.453.712 29.215.281 23.967.489

134.187.826


Aankopen 2013

Verkopen 2013

Gerealiseerd 2013

Niet-gerealiseerd 2013

Beurswaarde 31-12-2013

Dividend 2013

130.000 0 107.296 0 1.196.000 0

–829.526 –2.826.020 0 0 0 0

40.443 750.322 0 0 0 0

128.121 4.998.205 2.508.055 695.179 6.590.918 –242.256

18.614.315 16.932.060 12.247.625 2.163.032 20.498.598 12.982.236

1.041.846 702.334 0 0 460.798 297.246

11.681.617 52.457.194 39.258.531

0 221.790 0

–1.119.991 –808.712 0

17.608 159.402 0

252.746 15.416.515 11.878.222

10.831.980 67.446.189 51.136.753

602.022 2.541.734 1.308.618

39.400.645 173.588.471

1.655.086

–5.584.249

967.775

42.225.705 212.852.788

6.954.598

Overige gegevens | 93

Overige gegevens

Aan: de Raad van Commissarissen en aandeelhouders van Darlin N.V.

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening over 2013 van Darlin N.V. te Utrecht gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de winst-en-verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheden van de directie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

De directie van het fonds is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) en met de Wet op het financieel toezicht. De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als zij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Jaarverslag Darlin | 94

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van het fonds. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van het fonds gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Darlin N.V. per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en met de Wet op het financieel toezicht.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 18 maart 2014 KPMG Accountants N.V. M. Frikkee RA Controleverklaring van de onafhankelijke accountant | 95

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Overige informatie

De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het prospectus en de statuten van Darlin worden u op verzoek kosteloos toegezonden. Het prospectus is ook te downloaden van www.darlin.nl. Algemene en actuele informatie over Darlin is op deze website te raadplegen. Darlin is ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te Utrecht onder nummer 30118188. Beheerder en directie: Teslin Capital Management BV De directie van Teslin Capital Management BV bestaat uit: De heer F.W.H. van Beuningen (1949) De heer M. Hartog (1973) Mevrouw A.C. Kruize (1958) De Raad van Commissarissen van Darlin NV bestaat uit: De heer J.C. Jaakke (1954) De heer F.J.H. Geelen (1955) De heer R.E. Rogaar (1944) Mevrouw C. Wielinga (1970) Teslin Capital Management BV heeft een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten als bedoeld in artikel 2:65 lid 1 sub a en lid 2 van de Wet op het financieel toezicht.


Structuur

Presumers en custowners 2013 was een goed jaar voor crowdfunding. Werd via platformen als Kickstarter en Indiegogo in 2011 wereldwijd nog slechts $ 1,5 miljard opgehaald voor nieuwe bedrijfjes, in 2013 was dat $ 5 miljard. Vaak maken starters gebruik van voorverkoop. Handig, want de productie wordt voorgefinancierd door ‘presumers’ en behoud je als ondernemer het volledige eigendom van je bedrijf. Pebble Watch was de meest succesvolle onderneming die via crowdfunding haar (sport)horloge op de markt bracht. Het zocht $ 100.000, maar haalde $ 10 miljoen op. Als presumers mee-investeren in ruil voor mede-eigendom worden ze ‘custowners’.

Stomste wachtmuziekje De bedoeling van een wachtmuziekje is dat de bellende klant de wachttijd als minder irritant of lang ervaart

Recommend Documents