STICHTING MUSEUM MENKEMABORG
JAARSTUKKEN 2015
1
BESTUURSVERSLAG WOORD VOORAF Afgelopen jaar waren de weersomstandigheden minder gunstig en ruim 21.000 bezoekers brachten een bezoek aan de Menkemaborg en genoten van deze prachtige locatie. Dit jaar stond in het teken van het ongeveer driehonderd jaar oude staatsieledikant bekleed met Chinese zijdedamast en de grote variatie aan Chinees porselein onder de titel ‘Glans uit China’. Er werden diverse activiteiten gehouden, waarvan sommige in samenwerking met regionale of nationale organisaties. De landelijke Dag van het Kasteel op tweede pinksterdag trok meer dan vijfhonderd enthousiaste bezoekers. Ook de sfeervol verlichte kerstdagen zagen een stijging aan bezoekers. Ruim tweehonderd basisscholieren namen deel aan het erfgoededucatieproject waarin gebruik werd gemaakt van de cd-rom op school en de junior audiotour in de borg. Financieel was het een minder gunstig jaar. Aan het onderhouden van de monumentale gebouwen, interieurs, collectie en historische tuinen werd groot belang gehecht en hieraan werden de nodige financiële middelen besteed. Er werden dit jaar geen grote projecten uitgevoerd, alleen het noodzakelijke onderhoud. De schade ten gevolge van de aardbevingen aan de monumentale gebouwen werd nog niet hersteld en bleef een belangrijk aandachtspunt. Een lager aantal bezoekers en daarmee lagere inkomsten dan begroot met daarbij de verlaging van de rente en vooral van de overheidssubsidies geeft een negatief resultaat. De structurele financiële bijdragen van de provincie Groningen, de gemeente Eemsmond en de Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg, zijn cruciaal voor het voortbestaan van de Menkemaborg. Het bestuur is ook dankbaar voor de gulle giften van particulieren en sponsors. De instandhouding van onze prachtige Menkemaborg en de uitvoering van ons activiteitenprogramma vraagt ieder jaar weer een maximale inzet van directie en medewerkers van de borg. Verder zijn wij erg blij met de betrokkenheid van vrijwilligers en vrienden. Vanaf deze plaats past daarom een woord van dank aan allen, die onze unieke borg een warm hart toedragen en dit laten blijken door hun inzet en bijdragen, in welke vorm dan ook. H.G. Hoek, Voorzitter Stichting Museum Menkemaborg
2
INHOUD WOORD VOORAF .................................................................................................................2 INHOUD .................................................................................................................................3 1 PUBLIEKSACTIVITEITEN ...................................................................................................5 1.1 Inleiding ........................................................................................................................5 1.1.1. Bezoekersenquête ....................................................................................................5 1.2 Arrangementen en speciale acties ................................................................................6 1.2.1 Topkastelen acties .....................................................................................................6 1.2.2 Kortingsactie Openluchtmuseum het Hoogeland ........................................................6 1.2.3 Groepsbezoek............................................................................................................8 1.3 Tentoonstellingen..........................................................................................................8 1.3.1 ‘Glans uit China’. Chinees porselein en het staatsieledikant .......................................8 1.3.2 ‘Theetijd, Theetied, Teezeit’ .......................................................................................8 1.3.3 ‘Historische tulpen in de tuin en in het interieur van de Menkemaborg’ ......................9 1.4 Activiteiten en evenementen .........................................................................................9 1.4.1 Lezingen ....................................................................................................................9 1.4.2 Nationale Museumweek 18 t/m 26 april......................................................................9 1.4.3 Dag van het Kasteel ...................................................................................................9 1.4.4 Barokconcert ..............................................................................................................9 1.4.5 Open Monumentendag ............................................................................................11 1.4.6 Maand van de Geschiedenis ....................................................................................11 1.4.7 Oktobermaand Kindermaand en Rabo Museumkidsweek ........................................11 1.4.8 Informatiemarkt ........................................................................................................11 1.4.9 Menkemaborg als locatie .........................................................................................11 1.4.9.1 Kerstfair Menkemaborg .........................................................................................11 1.4.10 Kerstsfeer beide kerstdagen ..................................................................................12 1.5 Publiciteit ....................................................................................................................12 1.5.1 Algemeen.................................................................................................................12 1.5.2 Website en nieuwe media ........................................................................................12 1.5.2.1 De verhalen van Groningen ..................................................................................12 1.5.3 Kranten, tijdschriften, media en internet ...................................................................12 1.5.4 Publicaties, artikelen en uitgaven waarin de Menkemaborg uitvoerig voorkomt .......14 2 EDUCATIE ........................................................................................................................14 2.1 Algemene informatie bezoekers ..................................................................................14 2.1.1 Audiotour en mobiele audiotour ...............................................................................14 2.1.2 Speciale acties voor kinderen door de Museumvereniging .......................................14 2.2 Scholen .......................................................................................................................15 2.2.1 Nieuwe leerplankader ..............................................................................................15 2.2.1 Erfgoedtraject ‘Zilvertje en de schatten van Eemsmond’ ..........................................15 3 COLLECTIE ......................................................................................................................15 3.1 Beheer en behoud ......................................................................................................15 3.1.1 Onderzoek Beheer & Behoud ..................................................................................17 3.1.2 Restauratie en conservering ....................................................................................17 3.1.3 Beveiliging ...............................................................................................................17 3.2 Aanwinsten .................................................................................................................17 3.3 Bruikleenverkeer .........................................................................................................17 3.4. Registratie en documentatie.......................................................................................18 3.4.1 Digitalisering collecties .............................................................................................18 3.4.1.1 Musip 2015 update................................................................................................18 3.4.1.2 Samenwerkingsproject Erfgoedpartners ‘Digitaal museum’ ...................................18 3.4.1.3 Samenwerkingsproject Erfgoedpartners ‘Borgtuinen’ ............................................18 3.5 Onderzoek ..................................................................................................................18 3
3.5.1 Publicatie Menkemaborg ..........................................................................................20 4 ONDERHOUD ...................................................................................................................20 4.1 Gebouwen ..................................................................................................................20 4.1.1 Algemeen.................................................................................................................20 4.1.2 Aardbevingsschade..................................................................................................20 4.2 ONDERHOUD TERREINEN .......................................................................................20 4.2.1 Aanwinsten en schenkingen .....................................................................................20 4.2.2 Tuin..........................................................................................................................21 4.2.3 Terrein .....................................................................................................................21 5 BESTUUR EN ORGANISATIE ..........................................................................................23 5.1 Inleiding ......................................................................................................................23 5.1.1 Algemeen.................................................................................................................23 5.1.2 Financiën .................................................................................................................23 5.1.2.1 Financiële risico’s ..................................................................................................23 5.1.2.2 Beleggingsbeleid ...................................................................................................24 5.1.2.3 Toekomst ..............................................................................................................24 5.1.3 Samenwerking .........................................................................................................24 5.1.3.1 Provincie Groningen ..............................................................................................24 5.1.3.2 Gemeente Eemsmond ..........................................................................................24 5.1.3.3 Jacobikerk Uithuizen .............................................................................................25 5.1.3.4 Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg ....................................................25 5.2 Bestuurssamenstelling ................................................................................................25 5.3 Personeelssamenstelling ............................................................................................26 5.3.1 Vrijwilligersbeleid .....................................................................................................28 5.3.2 Overleg intern ..........................................................................................................28 5.3.3 Externe contacten ....................................................................................................28 5.3.4 Personeelsactiviteiten ..............................................................................................29 6 BORGWINKEL ..................................................................................................................31 BIJLAGE: Bezoekersenquête in grafieken ............................................................................32 BIJLAGE: Overzicht publiciteit 2015 ...................................................................................344 JAARCIJFERS (aparte bijlage)
4
1 PUBLIEKSACTIVITEITEN 1.1 Inleiding De kern en de kracht van de Menkemaborg is de collectie, waarbij de gebouwen en het historisch groen de basis vormen. Elk jaar wordt een thema gekozen om de geschiedenis van de borg of de collectie toe te lichten. Dit jaar stond het belangrijkste meubel, het staatsieledikant bekleed met Chinese zijdedamast en het Chinees porselein centraal. Sommige bezoekers kwamen hiervoor speciaal naar de borg en andere bezoekers kwamen voor de Menkemaborg als geheel. Van maart tot en met september was de borg van dinsdag tot en met zondag geopend van 10.00 tot 17.00 uur. Van oktober tot en met december was de borg van dinsdag tot en met zondag open van 10.00 uur tot 16.00 uur, omdat met het korter worden van de dagen het zicht in de borg aan het eind van de middag beperkt is. In tegenstelling tot andere musea was de borg in de maanden juli en augustus ook op maandag open. Het aantal bezoekers was in totaal 21.440 onder wie ongeveer vijfduizend tuin-, restauranten singelbezoekers van wie geen revenuen werden ontvangen. Een daling ten opzichte van 2014 met 1500 bezoekers. Het weer zal daarbij ook een rol hebben gespeeld, want het was zeer wisselend en minder mooi weer dan het jaar ervoor. Bijna alle maanden gaven een negatief beeld, met uitzondering van de maanden mei en december. Dit had te maken met het feit dat de Dag van het Kasteel in 2014 in juni was. Met de kerstfair op 12 december kwamen ruim 200 bezoekers gratis in de borg en de beide zonnige kerstdagen werden dit jaar goed bezocht. De andere jaarlijkse activiteiten leverden in totaal vergelijkbare aantallen op in vergelijking met de jaren ervoor. Dit was er geen kaarslichtavond en geen Rabo Museumdag, in 2014 totaal 550 bezoekers. 1.1.1. Bezoekersenquête Met uitzondering van de maanden maart, november en december werden ook in 201 bezoekers geënquêteerd. Er werden 327 formulieren op vrijwillige basis ingevuld, waarvan 16 door buitenlanders. Dit jaar werd op de enquête ook gevraagd naar de provincie, dit in verband met het overlappen van de postcodes over de provinciegrenzen. Daaruit bleek dat 31 % van de bezoekers uit Groningen, Friesland, Drenthe en onbekend elk 7%. Uit Noord- en ZuidHolland en Utrecht kwamen samen 24 % van de bezoekers en uit de andere provincies kwamen samen 19% en tot slot 6% buitenlanders. De leeftijd van de bezoekers viel met 69% van het totaal in de categorie 50-plus. De kinderen tot 12 jaar met 7 %, van 12 t/m 30 jaar 10% en van 30 t/m 50 jaar 13%. Ten opzichte van vorig jaar zijn er kleine verschillen, zo hebben iets meer 50 plus bezoekers de enquête ingevuld. Ruim driekwart van de bezoekers noteerde dat ze voor de eerste keer of een keer per jaar in de borg kwamen. Dat is vergelijkbaar met 2014, evenals de verhouding dat ongeveer 60% met zijn tweeën en 30% met meer personen de borg bezocht. Een kleine groep trouwe bezoekers zagen we terug en voor 10% was het langer dan een jaar geleden. Nog steeds kwam slechts 10% per openbaar vervoer, evenals 10% per fiets of wandelend, en de anderen kwamen per auto. Iets meer dan de helft van de bezoekers kwam rechtstreeks van huis, 25% verbleef in een hotel of bed & breakfast en 20% op een camping of in een vakantiepark. Gezien de herkomst van de bezoekers een logische verdeling. Dit jaar kwam 61% speciaal voor de Menkemaborg en combineerde 30% het bezoek met iets anders, wat vergelijkbaar is met 2014. De beste reclame voor de Menkemaborg – en voor 17 % van de bezoekers de reden om te komen – was ‘op aanraden van anderen’. De VVV met 18 %, de regionale krant met 6%, tijdschriften en reisgidsen, waaronder de Michelingids, waren daarnaast belangrijke bronnen, maar gaven een laag percentage. Het internet steeg ook dit jaar naar 12%. Dit toont aan, dat website en facebook steeds belangrijker worden. De enquête geeft ruimte voor individuele opmerkingen en de reacties waren voor ruim 90% 5
enthousiast en positief, met opmerkingen als ‘leuk, mooi, geweldig, interessant, indrukwekkend, goed bewaard en een goede audiotour’. (zie bijlage grafieken)
1.2 Arrangementen en speciale acties Ook dit jaar waren er speciale acties met allerlei organisaties om de Menkemaborg bekender te maken en daarmee ook (nieuwe) doelgroepen aan te trekken. De Menkemaborg deed mee aan het arrangement in de gemeente Eemsmond onder de titel ‘Wadd’n Pracht, wonen op het Hoogeland’. De actie van Marketing Groningen ‘Schatkaart van het Noorden’ kreeg ook dit jaar een succesvol vervolg en 120 bezoekers maakten hiervan gebruik. Met de Openbare Bibliotheek werd een nieuwe actie gestart. Op vertoon van de bibliotheekpas was de (junior)audiotour gratis en de actie was te vinden op www.voordeelmetjebiebpas.nl.. Er werd regelmatig gebruik van gemaakt. Voor het eerst deed de Menkemaborg mee met de OV-actie met de bus door Groningen en Drenthe ‘Zomerbroezz’n’, waar men met een dagkaart voor twee personen op diverse plekken korting kon krijgen. Er kwamen slechts tien bezoekers met de bus naar de Menkemaborg. Leden van de Italiaanse camperorganisatie kregen op vertoon van hun ledenpas korting. Ook de ‘Vrouwen van Nu’ leden kregen korting op vertoon van hun ledenpas, evenals de leden van de Nederlandse Tuinenstichting, maar laatste was alleen in juni geldig. De speciale kortingsbon in maart in het tijdschrift ‘Margriet’ leverde een leuke reportage op. 1.2.1 Topkastelen acties Aan vier speciale landelijke acties met tien kastelen in Nederland werd door de Menkemaborg, als enige in het noorden, deelgenomen. De BankGiro Loterij gaf ook dit jaar een cadeauvoucher aan hun deelnemers, maar deelde er veel minder uit dan in 2014 en dit leverde dan ook minder bezoekers op. De BankGiro Loterij betaalde voor de ingeleverde kortingsbon de kortingsprijs. Het restant van het budget van de BankGiro Loterij was eveneens veel lager dan vorig jaar en werd naar rato aan de deelnemende kastelen uitgekeerd. Voor het eerst mocht de Menkemaborg, als klein museum, meedoen met het Museumspel van de BankGiro Loterij. Aan bezoekers werden een kraskaart met drie ansichtkaarten uitgedeeld. Deelname van een bezoeker aan deze loterij levert de Menkemaborg de helft van de opbrengst op. Helaas was de opbrengst laag. Supermarkt Lidl organiseerde een kort lopende actie in juni waaraan ook tien musea deelnamen. Voor de drie noordelijke provincies waren dat het Groninger Museum en de Menkemaborg. De bezoekers konden in de winkel een voucher ‘verdienen’ en voor € 1,- de borg bezoeken. Totaal 110 bezoekers waarvoor Lidl een kortingsprijs betaalde, een stijging ten opzichte van vorig jaar met ongeveer 30 %. De ‘Topkastelen Zomertour’ was een actie in juli en augustus, waaraan tien kastelen in Nederland en twee in België deelnamen. Een flyer werd ingezet en met de entreebon van het ene kasteel kon korting gekregen worden bij de volgende. Slechts enkele bezoekers, maar deze actie was vooral bedoeld als promotie voor de deelnemende kastelen. De Topkastelen deden ook mee met een actie in de Voordeelagenda van de Postcode Loterij. Deelnemers aan deze loterij ontvingen de agenda in oktober en de actie ging direct van start met de eerste bezoekers. De actie is nog het hele jaar 2016 geldig. 1.2.2 Kortingsactie Openluchtmuseum het Hoogeland De kortingsactie met het openluchtmuseum het Hoogeland te Warffum werd dit jaar niet gehouden in verband met de actie samen met de Ostfriese openluchtmusea in het kader van de tentoonstelling ‘Theetijd, Theetied, Teezeit’. Op de hiervoor uitgegeven tweetalige folder stond de kortingsactie: het eerste museum volle entree en de tweede tot en met de vijfde 6
Tentoonstellingen en activiteiten
‘Glans uit China’, Chinees porselein en staatsieledikant met Chinese zijdedamast
‘Theetijd, Theetied, Teezeit: Thee, exotische luxe’
Dag van het Kasteel
‘Tulpen in de tuin en in de borg’
Barokconcert Grote Zaal Open Monumentendag: ‘Kunst & Ambacht’
7
een korting van € 0,50 op de entreeprijs. De kortingsactie leverde de Menkemaborg weinig bezoekers op, maar wel was er een toename van het aantal Duitse bezoekers, waaronder groepen, uit Ost Friesland, merkbaar. 1.2.3 Groepsbezoek Ruim vijftig groepen bezochten de Menkemaborg waarvan tweederde in combinatie met café-restaurant ’t Schathoes. Ongeveer de helft van de groepen bestond uit families of vrienden. Een kwart van de groepen kwam via vereniging of werk. Van de rest waren geen gegevens bekend. Er kwamen ook groepen speciaal voor de tuin of voor het kabinetorgel. Een aantal groepen kwam uit Duitsland, Engeland en Amerika. De Stichting Kastelen, Buitenplaatsen, Landgoederen (sKBL) organiseerde voor het eerst een reis door Nederland met bezoeken aan de ‘Dutch Country Houses’, waaronder de Menkemaborg. De directeur-conservator ontving deze groep met een inleiding. Een speciaal ontvangst kregen ook de groep collega’s van de Duitse kastelenreis en de leden van de Oriental Ceramic Society London.
1.3 Tentoonstellingen 1.3.1 ‘Glans uit China’. Chinees porselein en het staatsieledikant Periode: 1 maart t/m 31 december 2015 In de verschillende kamers van de Menkemaborg staat een keur aan Chinees porselein opgesteld, niet alleen als sierobject, maar ook voor het gebruik. Het glanzende porselein is er, naast het blauw-witte, ook in groen (famille verte), roze (famille rose) en rood met goud (Imari). Glans geeft ook de Chinese zijdedamast op en aan het imposante staatsieledikant. De Chinese zijde heeft een patroon met een chrysant, een gelukssymbool. Het is zeker een geluk dat dit prachtige hemelbed al driehonderd jaar op deze plek staat. Uitzonderlijk is ook het feit, dat de originele matrassen en lattenbodem nog aanwezig zijn! Speciaal werd de porseleinkast, geheel gevuld met blauw-wit Kangxi porselein van de gang boven naar de gang beneden gebracht. Het is onderdeel van legaat van de laatste erfgenaam, J.F. Lewe van Nijenstein. In de schenkingen en legaten van de erfgenamen is veel porselein, zo’n 250 stuks, aanwezig en een groot deel is opgesteld in de Menkemaborg. Mogelijkheid dat bepaalde stukken ooit ook in de borg hebben gestaan. Daarbij werden passende stukken porselein uit de collectie van het Groninger museum toegevoegd. Voor de bezoekers was hierover informatie door midden van een mee te nemen tekst en per vertrek waren er detailfoto’s met extra informatie over het porselein of het pronkbed. De teksten waren ook in het Duits en Engels beschikbaar. 1.3.2 ‘Theetijd, Theetied, Teezeit’ Tentoonstelling in Menkemaborg: ‘Thee, een exotische luxe’ Periode 1 april t/m 31 oktober Deze tentoonstelling was in het kader van de samenwerking tussen de vijf musea in de gemeente Eemsmond en gemeente Südbrookmerland (D). Al enkele jaren hebben cultuurhistorische organisaties aan weerszijden van de Eems een regelmatige uitwisseling. De laatste tijd werd door de musea binnen dit samenwerkingsverband gezocht naar een gemeenschappelijke noemer om de activiteiten onder te verenigen. Met het thema Thee is die noemer gevonden. De startbijeenkomst was in het Dörpmuseum in Münkeboe op vrijdag 27 maart en op woensdagmiddag 1 april in het Openluchtmuseum te Warffum. Na inleidende verhalen werd de gezamenlijke folder overhandigd aan wethouder T. Berends van de gemeente Eemsmond. In de Menkemaborg was extra informatie over thee en de benodigdheden voor het drinken van thee beschikbaar in drie talen. 8
1.3.3 ‘Historische tulpen in de tuin en in het interieur van de Menkemaborg’ Periode april en mei De historische tulpen in de lusthof, waaronder nieuwe oude tulpsoorten, bloeiden laat dit jaar. In de borg hingen acht 17de-eeuwse aquarellen met tulpen van Margareta de Heer. De zaaltekst gaf ook informatie over tulpen als motief of patroon in het interieur en op voorwerpen. In het theehuis was informatie over de soort tulp in de tuin en meer algemene informatie over tulpen met verwijzing naar de borg.
1.4 Activiteiten en evenementen 1.4.1 Lezingen In april en juni gaf Ida Stamhuis lezingen over de geschiedenis van de borg en haar bewoners en over de historische tuin. In mei gaf prof.dr. Christiaan Jörg een lezing over Chinees porselein in het kader van de tentoonstelling ‘Glans uit China’. In juni gaf Ida Stamhuis een introductie op de Menkemaborg in het Engels aan studenten van de International Summer School georganiseerd door de Rijksuniversiteit onder de titel ‘Things that Matter 2’. Prof. dr. Yme Kuiper (Bijzonder hoogleraar RUG Historische buitenplaatsen en landgoederen) gaf een college over Johan Huizinga’s essay uit 1941 ‘Nederland’s beschaving in de zeventiende eeuw, toegespitst op Huizinga’s visie op de buitenplaatscultuur in de Gouden Eeuw. 1.4.2 Nationale Museumweek 18 t/m 26 april Dit was het tweede jaar dat het Museumweekend vervangen werd door ruim een week. Landelijk werd aan publiciteit gedaan onder de noemer ‘Ons Echte Goud’. Ieder museum mocht zelf kiezen wat hun topper was en voor de Menkemaborg was het passende topstuk het staatsieledikant. Het eerste weekend, 18 en 19 april, was de borg voor € 1,- toegankelijk (MK gratis). Er kwamen in totaal 212 bezoekers, vergelijkbaar met vorig jaar. Extra activiteiten waren een lezing en op woensdagmiddag een kindermiddag. De kinderen werden rondgeleid door de borg en bekeken het porselein waarna ze zelf porselein gingen beschilderen. 1.4.3 Dag van het Kasteel Tweede pinksterdag, 25 mei, was het de landelijke Dag van het Kasteel met dit jaar thema 'Kastelen en buitenplaatsen'. Op de Menkemaborg kwamen de 'bewoners flaneren' in de borg en in de tuin van 13.00 tot 17.00 uur. Zes leden van Hofdansvereniging Plaisir Courtois konden, dankzij het mooie weer, het grootste deel van de middag buiten doorbrengen. Ze hadden ook een houten kegelspel meegenomen waarmee ook bezoekers zich konden vermaken. Daarnaast dansen, harlekijn gooien, theedrinken in het theehuis en natuurlijk flaneren én vaak op de foto. Veel bezoekers met 531 in totaal, een derde meer dan vorig jaar. De parkeerplaats en het restaurant bleken de grote toestroom nauwelijks aan te kunnen. De bezoekers waren enthousiast, waarbij het voor een deel de eerste keer was, dat ze de borg bezochten. 1.4.4 Barokconcert Op zondagavond 28 juni gaven Jankees Braaksma op blokfluit, Pieter Pilon op kabinetorgel en Marian van der Heide, zang, een prachtige concert in de Grote Zaal met stukken uit de vroegbarok voor de pauze en stukken uit de barok na de pauze. Jankees Braaksma speelde ook op de vroeg 18de-eeuwse altblokfluit, gemaakt door Jan Steenbergen in Amsterdam. Het concert was uitverkocht en er zaten 55 toehoorders in de zaal, waar na de pauze de kaarsen waren aangestoken.
9
Lezingen, acties en activiteiten
Groep uit Krummhörn, Ost- Friesland
Advertentie Vakantiekrant in januari
Opnames TVNoord 8 december: Jaaroverzicht van Bram
Studenten Summer School, college in de borg
Lidl actie in juni
Kerstfair 12 december
Actie in kader van ‘Theetijd’
Beide kerstdagen met kaarslicht 10
1.4.5 Open Monumentendag Het thema was ‘Kunst & Ambacht’ en de opening werd gehouden op de Menkemaborg op zaterdag 12 september om 10.00 uur. Wethouder Harrie Sienot heeft als openingshandeling gras gemaaid. In de borg was er extra aandacht voor hout en meubels:meubelrestaurator, Yvonne Nijlunsing, was vanaf 14.00 uur aanwezig om informatie te geven over onderhoud en behoud van meubels en hout. Ida Stamhuis was aanwezig namens de Stichting Freerk J. Veldman om informatie te geven over deze stichting en over meubels in het algemeen. In het boekje van de gemeente Eemsmond een dubbelpagina en Yvonne op de cover! Zaterdag 12 september was de borg gratis toegankelijk en er kwamen 311 bezoekers. 1.4.6 Maand van de Geschiedenis In het kader van de maand van de geschiedenis, met dit jaar thema ‘Tussen droom en daad’, werden kinderactiviteiten en een lezing georganiseerd. Extra voor kinderen het zelf (in)tekenen van een borg of kasteel. Andere kinderactiviteiten zie Oktobermaand Kindermaand en Rabobankkidsweek. De lezing over het gebouw en de bewoners werd door Ida Stamhuis gegeven op woensdagmorgen 21 oktober voor enkele toehoorders. 1.4.7 Oktobermaand Kindermaand en Rabo Museumkidsweek De Rabo Museumkidsweek was dit jaar voor het eerst en werd georganiseerd en gepromoot door de Nederlandse Museumvereniging; 17 oktober t/m 1 november. De landelijke actie voor kinderen van 6 t/m 12 jaar was ‘Schatzoekers gezocht’, een verhaal verzinnen over hun favoriete museumstuk om een rondvlucht in een echte Dakota te winnen. In het kader van de Rabo Museumkidsweek en de Oktobermaand Kindermaand konden kinderen porselein beschilderen op zondagmorgen 18 oktober en woensdagmiddag 21 oktober. Er was veel belangstelling voor en de groepjes hadden hun maximaal aantal van 7 kinderen. Dit jaar maakte de Menkemaborg geen deel uit van de Rabobank Museumdag. 1.4.8 Informatiemarkt Er werd dit jaar weer deelgenomen aan de Historische dagen bij de borg Verhildersum te Leens. Op zaterdag 8 augustus bemanden twee medewerkers weer een kraam met informatie en producten van de Menkemaborg. Het bleek dat bijna alle bezoekers die de kraam bezochten de Menkemaborg kenden. 1.4.9 Menkemaborg als locatie Op zaterdag 18 april, tijdens het Museumweekend, werd voor de vierde keer de succesvolle Loop & Lifestyle dag gehouden met wandeltochten van diverse lengte voor 300 vrouwen. Start vanaf het voorplein van de borg waar ook enkele verkoopkramen stonden. 1.4.9.1 Kerstfair Menkemaborg Op zaterdag 12 december werd van 13.30 tot 20.00 uur, een kerstfair gehouden met ongeveer zestig kramen langs de oprijlaan en het voorplein. Dit jaar was voor het eerst de organisatie in handen van Lionsclub Het Hoogeland. De entree was € 1,- en voor kinderen tot 12 jaar gratis. De opbrengst was voor goede doelen, waaronder een gift voor de Menkemaborg. De borg was ’s middags gratis toegankelijk en ruim tweehonderd mensen liepen even binnen. Samen met enkele bestuursleden van de Vereniging van Vrienden werd een kraam bemand. Helaas ging het regenen aan het eind van de dag en werd de markt voortijdig beëindigd.
11
1.4.10 Kerstsfeer beide kerstdagen Op eerste en tweede kerstdag werden van 12.00 tot 16.00 uur kaarsen aangestoken in de vier eerste kamers en de gang. Op 16 december werd een persbericht rondgezonden en in diverse regiokranten vermeld. De vermelding met grote foto in het Dagblad v/h Noorden op 24 december werd door veel bezoekers opgemerkt. Het was prima weer, warmste december ooit, en er kwamen ruim tweehonderd op eerste en ruim driehonderd bezoekers genieten van deze sfeervolle kerst. Bijna een verdubbeling ten opzichte van 2014.
1.5 Publiciteit 1.5.1 Algemeen De algemene folder werd herdrukt in een oplage van 40.000 exemplaren voor de komende vier jaar. Daarbij werd ook de inlegvel met algemene gegevens voor 2015 gedrukt in een oplage van 12.500 ex. De folders werd verspreid door een hierin gespecialiseerd bedrijf en door de medewerkers over diverse cultuurtoeristische locaties in regio. 1.5.2 Website en nieuwe media De website van de Menkemaborg www.menkemaborg.nl werd veelvuldig geraadpleegd en via het contactadres werden vragen en reacties ontvangen en verwerkt. De site werd up-todate gehouden door de directeur-conservator. Ook is een zorgvuldige selectie aan relevante links aan de site van de borg toegevoegd. Google Analytics gaf een beeld van bezoekers en waar ze vandaan komen. Ruim driekwart waren Nederlandstalige bezoekers en de rest uit landen over de hele wereld. Een kleine driekwart keek voor het eerst op de site en de rest was op herhalingsbezoek. De facebookpagina http://www.facebook.com/MenkemaborgMuseum werd door Marjo Brandse bijgehouden. Het aantal ‘vrienden’ was weer gestegen. Sommige berichten, zoals over de bloeiende rozentunnel bereikte ruim negenduizend mensen. 1.5.2.1 De verhalen van Groningen Aan de nieuwe website www.deverhalenvangroningen.nl. werd, wanneer mogelijk, informatie aangeleverd over de speciale onderwerpen van de Menkemaborg. Door een journalist werd in december in de Eemsbode een artikel over het Chinese porselein gepubliceerd. ‘Vertellus’ heeft 29 december filmopnames gemaakt op grond van een volksverhaal van de Menkemaborg ‘Wraak op de Menkemaborg’. Het was in opdracht van en met subsidie voor ‘De Verhalen van Groningen’. 1.5.3 Kranten, tijdschriften, media en internet Persberichten en andere informatie werden via e-mail gestuurd naar landelijke en regionale bladen en diverse websites. Informatie over de Menkemaborg staat ook op de website van het Groninger Museum (onder het kopje Collectie/Menkemaborg) en op de site van Marketing Groningen. De Menkemaborg was uit kostenoverwegingen niet aangesloten op de knipseldienst van een persbureau. Het overzicht is daardoor incompleet (zie bijlage publiciteit). De Menkemaborg was een aantal keren te horen of te zien via RTV Noord. In maart voor de radio een interview in de borg over ‘Thee, een exotische luxe’, begin april in de Mediacentrale in de uitzending ‘O zit dat zo’ met het thema Groninger borgen, half april op locatie Menkemaborg over de museumweek. Begin december heeft TV Noord opnames gemaakt voor ‘het Jaaroverzicht van Bram’, waarbij de introductie over het afgelopen jaar in de Grote Zaal en over het komende jaar in de tuin werden opgenomen. De uitzendingen waren op 27 december op 3 januari.
12
Publiciteit, acties en activiteiten
27 maart in Dörpmuseum te Münkeboe en op 1 april in het Openluchtmuseum te Warffum start van de tentoonstelling ‘Theetijd- Theetied – Teezeit’
Ommelander Courant: 26 februari: Chinees porselein, 23 maart: NLDoet, 30 maart: Halbank en tulpen, 31 maart: Theetijd-Theetied-Teezeit.
Dagblad v/n Noorden - Wonen & Co Historie, 1 mei, artikel door Jacques Hermus
Museumweek 18 t/m 26 april
Rabo Museum Kids Week
Maand van de Geschiedenis 13
1.5.4 Publicaties, artikelen en uitgaven waarin de Menkemaborg uitvoerig voorkomt In verschillende publicaties werd ook dit jaar weer door derden of door de directeurconservator geschreven over de Menkemaborg. Een aantal publicaties is opgenomen in de bibliotheek van de borg (zie bijlage publiciteit).
2 EDUCATIE 2.1 Algemene informatie bezoekers De kijkbegeleiding in het Nederlands werd herzien en gecorrigeerd. Mevrouw Margreet Homan, van huisvormgever DigiTaal te Groningen, heeft in overleg met Ida Stamhuis, de nieuwe kijkbegeleiding vormgegeven. Voor de vormgeving is de kijkbegeleiding ‘Tuinen’ als basis genomen. Midden oktober werden de 40.000 ex geleverd door drukkerij de Marne uit Leens en direct in gebruik genomen. De lichte ondergrond en de grote letter maakt het lezen gemakkelijker tijdens de donkere dagen. Naast de kijkbegeleiding in zeven talen waren extra teksten beschikbaar in het Engels en Duits voor de hoofdtentoonstelling en de tijdelijke tentoonstellingen in de borg. In het theehuis lagen van april tot en met oktober folders van de borg en van andere musea en toeristische locaties. Op het prikbord gaven affiches extra informatie. Bezoekers konden in dezelfde periode hier ook de enquête vinden om in te vullen. In november, december en maart lagen de enquêtes in de borg. Voor kleine kinderen en hun (groot)ouders was de ontdekkingstocht beschikbaar. In de borg konden kinderen alleen of onder begeleiding een rondgang maken aan de hand van een set gelamineerde kaartjes met informatie, vragen en opdrachtjes. Nieuw was de actieve ontdekkingstocht voor (groot)ouders met kleine kinderen aan de hand van een mandje met voorwerpen en vragen voor een leuke rondgang door de borg. Daarmee wordt van kleuter tot dertienjarige educatie aangeboden en is het ook geschikt voor het hele gezin. De Menkemaborg heeft dit jaar ingetekend op de museumeducatieprijsvraag uitgeschreven door het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap en de Nederlandse Museumvereniging. Helaas behoorde de Menkemaborg niet tot de genomineerden, maar het onderwijspakket ‘Terug in de tijd’ (onderdeel van het erfgoededucatietraject ‘Zilvertje en de schatten van Eemsmond’) werd wel opgenomen in de lijst van 60 goede voorbeelden. 2.1.1 Audiotour en mobiele audiotour Het enthousiasme van volwassenen en kinderen voor de (junior)audiotour bleek ook dit jaar nog steeds groot. Over de Duitstalige en Engelstalige versie werd eveneens lovend gesproken. Voor het gebruik van de audiotour werd een € 1,- gevraagd om daarmee het jaarlijkse onderhoud van de apparaten en de noodzakelijke wijzigingen en aanvullingen te betalen. Om de bezoekers aan de tuin ook van meer informatie te voorzien, werd gekozen voor een mobiele website voor bezitters van smartphones en tablets. Op deze website is informatie te vinden over de tuin in alle seizoenen met alle benamingen van alles wat er groeit en bloeit. De basisgegevens over de tuin zijn in 2015 in de website www.menkemaborgtuin.nl te bekijken. Voor de noodzakelijke uitbreiding en verdieping en de vertalingen in Engels en Duits werd nog geen financiering gevonden. 2.1.2 Speciale acties voor kinderen door de Museumvereniging Ook dit jaar werd weer meegedaan de speciale site voor kinderen tot en met twaalf jaar van de Nederlandse Museumvereniging (NMV), www.museumkids.nl. Kinderen inspecteren een museum en kunnen hun inspectie plaatsen op deze site. Er werden niet veel inspecties 14
ingezonden, maar deze gaven wel een dikke acht. Op de site is het hele educatieve aanbod van de Menkemaborg te vinden, inclusief de kleurplaat van Gerhard, Susanna en Fieke.
2.2 Scholen Dit jaar brachten 109 leerlingen van basisscholen uit Delfzijl en Spijk een bezoek aan de borg. Ze kregen een korte inleiding en gingen daarna rond met de junior audiotour of de ontdekkingstocht. Aan elk apparaat kunnen twee koptelefoons aangesloten worden, zodat maximaal dertig leerlingen gelijktijdig met de audiotour kunnen rondlopen. Vanuit hoger onderwijs kwamen enkele groepen. Het bezoek van jongeren met een CJP-pas of Cultuurkaart was gelijk aan 2014. 2.2.1 Nieuwe leerplankader Educatief medewerker, Marjo Brandse, heeft op maandagochtend 20 april een workshop ‘Nieuwe leerplankader erfgoedonderwijs’ gevolgd, georganiseerd door Stichting Leerplankader. Nieuw in het leerplankader zijn de competenties die leerlingen moeten zien te verwerven. Erfgoedinstellingen hebben vooral te maken met competenties die gekoppeld worden aan kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. De Menkemaborg is op deze wijze een voortrekker voor de introductie van dit nieuwe leerplan in het basisonderwijs. 2.2.1 Erfgoedtraject ‘Zilvertje en de schatten van Eemsmond’ Van het in 2011 ontwikkelde digitale lespakket ‘‘Terug in de Tijd’, bestemd voor groep 5/6 van het basisonderwijs, werd vooral in het voorjaar gebruik gemaakt. Voor de lessen op school was een cd-rom ontwikkeld en werd de junior-audiotour ingezet. Voorafgaande aan het bezoek van de school aan de Menkemaborg bracht de museumassistent educatie een bezoek aan de leerkracht om de cd-rom te presenteren en toe te lichten. Bij de evaluatie van het project bleek dat dit bezoek door de deelnemende scholen zeer op prijs werd gesteld. Aan het bezoek van een schoolklas aan de Menkemaborg is een dansworkshop gekoppeld op school – ingevuld door de Muziekschool Hunsingo. Bij elk bezoek van een schoolklas aan de Menkemaborg werd een mini-concertje barokmuziek verzorgd door een gitaardocent van de Muziekschool Hunsingo. Het mini-concertje maakt deel uit van het project ‘Muziek in ieder Kind’ waarin o.a. door de Muziekschool Hunsingo en Cultuurclick Groningen wordt samengewerkt. Op de site van Cultuurclick Groningen staat het educatief aanbod van de Menkemaborg, niet alleen voor basisscholen, maar ook voor het voortgezet onderwijs. Dit jaar namen zeven basisscholen uit de gemeente Eemsmond deel met 126 leerlingen.
3 COLLECTIE 3.1 Beheer en behoud Het behoud van collectie en interieur is van groot belang en vergt daarom voortdurend de aandacht. In januari en februari werd door een aantal medewerkers de jaarlijkse grote schoonmaak uitgevoerd waarbij alle objecten en het hele interieur niet alleen werden schoongemaakt, maar ook werden gecontroleerd op conditie. Met behulp van dataloggers wordt de temperatuur en relatieve vochtigheid is diverse kamers vastgelegd. Een apart apparaat voor UV en Lux meting wordt wisselend in de kamers geplaatst. De metingen worden opgeslagen in de computer met daarbij een dagboek waarin de (locatie)gegevens worden vastgelegd. Deze gegevens worden ook gebruikt voor de museumregistratie. Ook dit jaar was het Museumregister Nederland nog bezig met het proces van verandering.
15
Aanwinsten
Bank geschonken door H. Siemens uit Canada (2014) en na restauratie in april (2015) geplaatst aan het einde van de gang. Eikenhouten bank met snijwerk door Jan de Rijk. (Opgenomen in collectie Groninger Museum)
Zes stoelen afkomstig van de familie Wijchgel van Lellens, behorende bij het familieportret Wijchgel van Lellens (G. De San, 1796) en de twee stoelen met leuningen. Aangekocht door het Groninger Museum in 2014 en opnieuw bekleed en daarna drie stoelen in de voorkamer en drie in de slaapkamer geplaatst in 2015. 16
3.1.1 Onderzoek Beheer & Behoud Koos Branden Bravo, stagiaire bij Erfgoedpartners voor haar opleiding aan de Reinwardt Academie in Amsterdam, doet onderzoek naar beheer & behoud in de musea. Nadruk ligt op een logboek voor onderhoud voor vrijwilligers. Ze heeft begin maart een bezoek gebracht aan de borg en Geert Mertens heeft haar informatie gegeven hoe beheer en behoud in de Menkemaborg is geregeld. 3.1.2 Restauratie en conservering De bank, geschonken door de heer Siemens uit Canada in 2014, werd gerestaureerd door meubelrestaurator Yvonne Nijlunsing uit Den Andel. Nader onderzoek naar de herkomst door Ida Stamhuis heeft nog geen eerste eigenaar opgeleverd. Onderzoek naar de maker van de bank werd gedaan door Freerk Veldman, Yvonne Nijlunsing, Geert Mertens en Ida Stamhuis, waarbij de vergelijking met de halbanken in het stadhuis van Groningen, doorslaggevend waren om de bank ook toe te schrijven aan Jan de Rijk. De halbank werd midden maart op het bordes van de gang gezet. Informatie over de bank was beschikbaar voor bezoekers. De heer Siemens is helaas kort voor zijn jaarlijkse reis naar Nederland overleden. Zijn familie en vrienden hebben in december een herdenkingsbijeenkomst in het Schathoes gehouden en de giften van de aanwezigen geschonken aan de Menkemaborg. De zes stoelen, aangekocht door het Groninger Museum in 2014, werden voorzien van een nieuwe passende stoffering. De twee stoelen met leuningen, afgebeeld op het familieportret Wijchgel van Lellens, werden eveneens van deze stoffering voorzien. Het werk werd uitgevoerd door meubelstoffeerder Luuk Kuipers uit Haren. In juni werden drie stoelen in de voorkamer en drie stoelen in de slaapkamer geplaatst. Een prachtige verrijking van deze vertrekken. Het portret van de kinderen Lewe, geschilderd door Otto Eerelman, werd in het depot van het Groninger Museum geconserveerd door papierrestaurator Valérie Martens. De schimmelsporen zijn verwijderd, het glas is gereinigd en het schilderij is beter ingelijst. 3.1.3 Beveiliging De uitgebreide beveiliging van gebouwen en collectie is bijzonder belangrijk, maar is ook kostbaar. De beveiligingsapparatuur is gevoelig voor storingen en had regelmatig onderhoud nodig.
3.2 Aanwinsten Twee antieke tafelkleden ontvangen voor de Menkemaborg van een particulier in november. Ontvangen van het stadsarchief Enschede uit de collectie van het voormalig bouwbedrijf Van Egteren, een aantal ekta’s (kleur) en zwart-wit foto’s van een paar kamers en delen van tuin. Zijn gedateerd juni 1968 en ooit gebruikt voor het personeelsblad ‘VE-bestek’.
3.3 Bruikleenverkeer Het Groninger Museum transporteerde diverse objecten naar als van de Menkemaborg voor eigen of tentoonstellingen elders. In februari kwam retour delen van het Wedgwood servies, dat in 2014 in bruikleen was gegeven aan de borg Verhildersum te Leens. Aan de borg Nienoord te Leek werd voor de Otto Eerelman tentoonstelling het ovale portret van de kinderen Lewe van Nijenstein in de bokkenwagen in bruikleen gegeven. Aan de Menkemaborg werden enkele stukken Chinees porselein en acht aquarellen met tulpen door Margaretha de Heer in bruikleen gegeven. Retour naar het Groninger museum de dozen met textiel en de twee tulpenvazen voor de tentoonstelling‘Breekbaar goed’ in het Groninger Museum t/m maart 2016. In maart werd door het Groninger Museum de Alberdakist met bijbehorende tafel teruggebracht, het was onderdeel van de tentoonstelling over Sichterman. 17
De 17de-eeuwse stoel (langdurig bruikleen SOGK) was door het Hoogeland museum te Warffum geleend en werd in april teruggebracht naar de borg. Ter voorbereiding van het barokconcert op zondagavond 28 juni, is de altblokfluit gemaakt door Jan Steenbergen, tijdelijk in bruikleen gegeven aan Jankees Braaksma uit Groningen om de fluit weer langzaam in te spelen. Het schilderij met drie kinderen, geschilderd door J.J de Stomme, kwam na de bruikleen aan het Martenemuseum in Franeker, terug in de borg. De acht aquarellen met tulpen door Margareta de Heer zijn in juni retour gegaan naar het depot van het Groninger Museum. In juni kwamen terug in de borg de zes rococostoelen van de set van twaalf in de Grote Zaal. De eigenaar, het Rotterdam Museum, had ze enkele jaren teruggehaald voor diverse tentoonstellingen, maar sinds de sluiting van het Schielandshuis waren ze weer beschikbaar.
3.4. Registratie en documentatie 3.4.1 Digitalisering collecties 3.4.1.1 Musip 2015 update Vanuit de Erfgoedpartners werd een bijeenkomst belegd over het Musip (Museum inventarisatie project) 2002-2006 en het controleren en updaten van de gegevens. De gegevens van Menkemaborg werden gecontroleerd en er bleken geen noemenswaardige verschillen in de aantallen te zijn. De update is naar Erfgoedpartners verzonden. 3.4.1.2 Samenwerkingsproject Erfgoedpartners ‘Digitaal museum’ Door Erfgoedpartners was in december 2014 gestart met de eerste bijeenkomst met informatie over het project waarbij objecten digitaal ontsloten worden voor publiek. In mei werd de stand van zaken besproken, waaronder de wens voor de inhoud als voor de financiering. Laatste bleek in december rond te zijn door gulle giften van diverse fondsen. Het belangrijkste is een gemeenschappelijke website waar in eerste instantie 10 topstukken van elk museum zullen worden opgenomen. (www.collectiegroningen.nl) 3.4.1.3 Samenwerkingsproject Erfgoedpartners ‘Borgtuinen’ Tijdens het Borgenplatform werd gesproken over het projectvoorstel ‘Borgtuinen’, waar door onderzoek en participatie meer aandacht voor deze belangrijke onderdelen van borgen komt. Een concept aanvraag Projectplan Groninger Borgtuinen werd in december aangeleverd ter controle en aanvulling. Daarin wordt naast inventariseren en participeren, het zichtbaar maken van deze tuinen door middel van een website en brochure(kaart) beschreven. Samenwerking met andere instellingen, waaronder de verhalen van Groningen, wordt hierbij gezocht.
3.5 Onderzoek Het onderzoek naar Chinees porselein is door de directeur-conservator gedaan en verwerkt voor de presentatie dan wel opgeslagen als documentatie. Een delegatie van kasteel Amerongen is op bezoek geweest voor uitwisseling van informatie en gegevens, waaronder het staatsieledikant. Aagje Gosliga uit Uitgeest doet promotieonderzoek naar ‘De rol van kamerbehangers in de geschiedenis van het interieur, 1680-1813’. Ze heeft interesse in en hopelijk ook informatie over de stoffeerder van het staatsiebed. Het onderzoek naar de beschildering van het rariteitenkabinet zal opgepakt worden door kunsthistorica Anna Koldeweij. Daarbij zal ook onderzoek naar het hout van dit kabinet gedaan worden door meubelrestaurator Thomas Michgelsen. Laatste zal ook, op grond van 18
Onderhoud gebouwen
12 februari NAM neemt foto’s met drone
Nieuwe stelling op de zolder
Vervangen van de deuren naar de kas en de druivenkas.
Houten brugleuning herstel: deel in de winter binnen en in het voorjaar ter plekke. 19
zijn onderzoek naar het hout van het staatsieledikant van kasteel Amerongen, het hout van het staatsieledikant van de Menkemaborg onderzoeken. Jos Jansen, student RUG Klassieke talen / Oudheidsstudies, heeft voor zijn college ‘Edities en editiepraktijk’, het kookboek van de Menkemaborg gekozen. Hij zal enkele pagina’s editeren en onderzoek doen naar herkomst en samenstelling. 3.5.1 Publicatie Menkemaborg Leden van het bestuur van de Menkemaborg en van de Stichting Culturele Raad Eemsmond hebben zitting genomen in een begeleidingscommissie voor de uitgave van een grote publicatie over de Menkemaborg. Er is een voorlopige hoofdstukindeling gemaakt en een redactie aangesteld en deze heeft auteurs benaderd. Aan de nieuwe gids over de Menkemaborg werd door de directeur-conservator niet verder gewerkt. Er was te weinig tijd en in verband met de planning, zal deze gids (in drie talen) uit gegeven na de grote publicatie.
4 ONDERHOUD 4.1 Gebouwen 4.1.1 Algemeen De Monumentenwacht heeft op maandag 16 februari de gebouwen geïnspecteerd en daarvan verslag gedaan. De aanvraag BRIM2015 werd voor de periode 2016-2021 door Bouwadvies Groot Holland ingediend en toegekend. Dit jaar waren er geen grote onderhoudswerkzaamheden, maar alleen reguliere. De vrijwillige onderhoudsmedewerker heeft de houten leuningen, die in slechte staat verkeren, waar zo goed mogelijk opgeknapt. Een financiële tegenvaller was het hoogstnoodzakelijke onderhoud van de installatie van de rioolpomp. 4.1.2 Aardbevingsschade De NAM heeft op eigen initiatief op 12 februari met een drone foto’s laten maken van de gevels en de daken van het hoofdgebouw. Een hele operatie waar men een dag mee bezig was en op latere tijdstippen extra metingen werden gedaan en foto’s gemaakt . Op woensdagmiddag 27 mei was er een aardbeving van 2.0 onder Uithuizen. De knal werd gehoord in de borg, maar directe schade werd niet geconstateerd. Eind augustus kwam het rapport van Arcadis met bijbehorende calculaties. De kosten voor het herstel van het schathuis was volgens onze voeger te laag, ook was er geen rekening gehouden met een steiger in de binnengracht. Om het overleg met de NAM te onderbouwen werd gebruik gemaakt van het advies om een tweede onafhankelijke inspectie te laten doen aan de hand van het rapport. Deze inspectie werd begin december uitgevoerd, maar het toegezegde verslag daarvan werd niet meer in 2015 ontvangen.
4.2 ONDERHOUD TERREINEN 4.2.1 Aanwinsten en schenkingen Bootje binnengracht Rotary Eemsmond heeft een bijdrage van € 350,- gegeven voor de aankoop van een bootje voor de binnengracht ter vervanging van het simpele vlot op vier plastic tonnen. De roeiboot is via bemiddeling van oud-conservator Freerk J. Veldman aangeboden. Het komt 20
oorspronkelijk uit Wanneperveen en zal gerestaureerd worden door de huidige eigenaar in de winter van 2015-2016. Aanwinsten in de tuin In het dwarspad van de lange tuin begin april de verwilderde en dode blaasjesstruiken verwijderd en acht nieuwe rozenstruiken geplant. Het is een struikroos ‘Milky Way’, een theehybride met witte bloemen en licht geurend. De rozen zijn betaald van de in 2014 gedane gift van de familie Emmen uit Haren. In de fruithof werd in het voorjaar een dode appelboom verwijderd en ter vervanging een oude peersoort geplant, een bergamottensoort met de naam ‘boerengroentje’. Met dank aan de pomologen Jan Woltema en Lubbert Dijk voor advies en bezorgen van de perenboom. In de zomer bleek weer een oude appelboom dood en werd opnieuw een aanvraag gedaan voor vervanging. 4.2.2 Tuin Het weer was veel minder mooi dan in 2014, wisselvalliger en met extremen, zowel warm als koud. Het weer bleek niet goed voor bezoekers en ook de rozentunnel stond enkele weken later in bloei. Het weer bleek wel goed voor de fruitbomen, want de oogst was groot. De ziekte in de buxus bleek nog steeds aanwezig, maar gezien de onzekerheid over hoe de toekomstige ontwikkeling zal zijn en daarbij de hoge kosten voor vervanging, werd de enorme ingreep niet in 2015 gestart. De hoge kosten zullen via externe financiering opgehaald moeten worden, omdat de eigen middelen daarvoor verre van toereikend zijn. De tuinbaas heeft voor zijn pensioen in september nog twee ingrijpende klussen gedaan. De in golven geschoren taxushaag langs het padenstelsel achter de borg was door de tijd heen meer uitgegroeid naar het zuiden dan naar het noorden. Daardoor hing de haag scheef en dreigde uit elkaar te vallen. Aan de zuidzijde is een deel van de haag gesnoeid, waardoor de haag nu weer in lijn staat met de zijkant van de beukenhaag aan de westzijde en de nis in de beukenhaag aan de oostzijde. De binnenzijde met dikke stammen en grillige takken is nu zichtbaar en zal de komende jaren langzaam weer dichtgroeien. Ook de etagehulst op de hoek van het grasperk voor de fruitmuur met leiperen was scheef gegroeid. Ook deze is zo gesnoeid dat de stam weer in het midden staat en de lagen weer symmetrisch zijn. 4.2.3 Terrein Enkele bomen werden gekapt door de gemeente Eemsmond in het groen tussen de parkeerplaats en het fietspad. Landschapsbeheer Groningen snoeide half juli de dubbele rij linden langs de oprijlaan. Het jaarlijks onderhoud van de singel werd in september uitgevoerd door Groenprojecten Ewsum uit Middelstum. De vernielde afvalbak naast de picknick plek van de parkeerplaats was door de gemeente Eemsmond in september 2014 verwijderd en in juli 2015 werd een nieuwe afvalbak geplaatst. De overlast van jongeren bij de picknickplaats was ook dit jaar veelvuldig. Het bestuur heeft besloten dat, gezien herstel van de picknicksets weinig zin meer heeft, ze te laten verwijderen en het naastgelegen struikgewas te snoeien. Voor het bestraten van dit deel van de parkeerplaats en gelijk te maken aan de rest, werd niet gekozen in verband met de hoge kosten.
21
Onderhoud groen
Maart snoeien haag langs padenstelsel
Begin april snoeien etagehulst
midden juli Tuinbaas Gerrie Panman bezig met zijn laatste snoeiwerk. Landschapsbeheer Groningen: snoeien linden
In voorjaar geplante struikrozen ‘Milky Way’ In de vakken langs in het dwarspad, foto juli
Picknicktafel bij de parkeerplaats 22
5 BESTUUR EN ORGANISATIE 5.1 Inleiding 5.1.1 Algemeen Het bestuur werkt aan de hand van de Code Cultural Governance voor de Stichting Museum Menkemaborg. Op grond van het rooster van aftreden waren voorzitter H.G. Hoek en L.L. van Mulligen aftredend. Zij hebben zich beschikbaar gesteld voor een volgende termijn en werden bij acclamatie herbenoemd. Het bestuurlijk overleg met de gemeente Eemsmond vond op 3 september plaats. 5.1.2 Financiën De Stichting Museum Menkemaborg heeft het jaar met een hoger negatief saldo dan begroot afgesloten. Aan de inkomstenzijde is de verlaging van de structurele overheidssubsidies merkbaar. De optimistisch begrote inkomsten uit de winkelverkoop zijn ook dit jaar niet uitgekomen. Het bezoekersaantal is tegenvallend en daarmee de inkomsten uit de entreeverkoop. Bij de incidentele subsidies of bijdragen was in de begroting een bedrag opgenomen voor het herstel van de zieke buxus, maar is dit jaar niet uitgevoerd. In 2014 is een obligatie afgelost en het vrijgekomen geld op een lager rentende spaarrekening geplaatst. De liquide middelen zijn teruggelopen door het negatieve resultaat en de aflossing t.g.v. de Provincie. Hierdoor en door de historisch lage rente zijn de rentebaten lager uitgevallen. Aan de uitgavenkant is er zeer zorgvuldig omgegaan met de beschikbare gelden en zijn alle uitgaven lager dan begroot! Daarbij is er extra onderhoud gedaan aan het herstel van de rioolpomp, een hoogst noodzakelijke uitvoering voor zowel de borg als het restaurant. 5.1.2.1 Financiële risico’s De subsidies worden niet geïndexeerd en zijn lager dan de oorspronkelijke meerjarenbegroting heeft laten zien. De inkomsten uit de entreegelden zijn afhankelijk van het aantal bezoekers. Er is weinig budget voor adverteren en er wordt vooral veel tijd ingezet voor free publicity en acties met diverse organisaties, zowel regionaal als nationaal in de hoop daarmee meer bezoekers te trekken. De vaste lasten voor onderhoud, zowel gebouwen als tuinen, voor beveiliging, huisvesting, organisatie, zowel personeel als museaal, worden jaarlijks hoger door indexering. Door de lagere rente en de grote extra uitgaven van de voorgaande jaren, zal de opbrengst van de rente lager uitkomen. De verzekering en de beveiliging van het gebouw zijn structureel hoge bedragen. De natuur is een onzekere factor met financiële tegenvallers door storm en ziekten. Het onderhoud van het groen is een structurele hoge kostenpost. Het financiële resultaat ten opzichte van de begroting 2016 zal mogelijk ook negatief uitvallen. Het tekort kan nog worden onttrokken uit de reserves. De beperkter wordende liquiditeit heeft op termijn wel gevolgen voor de continuïteit. De komende jaren zal het tekort stijgen en het bestuur zal alles in het werk stellen een dekkende exploitatie te verkrijgen. De exploitatiekosten moeten daaraan aangepast worden. De inzet van meer vrijwilligers zou het werk van de vaste medewerkers kunnen ontlasten waardoor overwerk verminderd wordt, maar het vinden van goede vrijwilligers blijkt niet eenvoudig. Deskundige en professionele medewerkers blijven noodzakelijk voor het onderhoud en de presentatie van alle facetten van de Menkemaborg. Het groot onderhoud van de gebouwen is de laatste jaren uitgevoerd en grote uitgaven zijn hier niet te verwachten. Het deskundig regulier onderhoud van gebouwen en tuinen zal noodzakelijk blijven. De schade door de aardbevingen moet worden vergoed door de NAM.
23
5.1.2.2 Beleggingsbeleid Gelden van het Bestemmingsfonds als bron van inkomsten worden belegd in vastrentende waarden met een laag risicoprofiel. 5.1.2.3 Toekomst Het doel van de Stichting Museum Menkemaborg is, zoals dat verwoord wordt in de statuten: ‘Het beheren, onderhouden en als museum exploiteren van de Menkemaborg, met alle daartoe behorende gebouwen en opstallen, tuinen, grachten en singels.’ De Menkemaborg is een belangrijk cultureel erfgoed in de provincie Groningen en kwaliteit en authenticiteit staan hoog in het vaandel van de Menkemaborg. De waardering door de provincie Groningen met A-status, maar ook het winnen van de Museumprijs in 2007 in de categorie ‘kasteelmusea’ en het hebben van twee sterren in de cultuurtoeristische Michelingids, zijn daar bewijzen van. Het streven is om deze status te behouden en waar nodig te verbeteren. Aangezien de overheidssubsidies niet meer worden geïndexeerd en de vaste kosten stijgen, zal het steeds moeilijker worden om met een sluitende exploitatie te werken. Voor projecten zal additionele financiering worden gezocht. Door promotionele acties en samenwerking met andere culturele instellingen, zowel regionaal als daar buiten, wordt getracht het aantal bezoekers positief te beïnvloeden. Het bestuur gaat op zoek naar extra inkomsten door de verhuur van het voorplein aan bedrijven en instanties waarbij de catering verzorgd kan worden door café-restaurant ’t Schathoes. Het bestuur werkt daarbij samen met het bestuur van de Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg, waarbij laatste zich vooral gaat richten op de kleinere bedrijven. De Vereniging gaat in 2016, naast het individuele lidmaatschap, een bedrijven lidmaatschap invoeren, waarbij als tegenprestatie de bedrijven o.a. vrije toegang tot de tuin van de Menkemaborg krijgen. Als tegenprestatie kunnen ook Vriendenkaarten aangeboden worden of speciale inleidingen in de borg gegeven worden buiten openingstijden van de Menkemaborg. Het bestuur zal alles in het werk stellen om de begroting sluitend te krijgen, maar zal de kwaliteit en authenticiteit van de Menkemaborg niet uit het oog verliezen. De stichting is gericht op duurzaam ondernemen en houdt rekening met het welzijn van de medewerkers, het milieu en de omgeving en is niet gericht op winst. Alle werkzaamheden zijn er op gericht om de bezoekers een onvergetelijke tijd te geven. 5.1.3 Samenwerking 5.1.3.1 Provincie Groningen Op donderdag 6 augustus heeft Marieke Bekkering, de nieuwe contactpersoon van de provincie Groningen, een kennismakingsbezoek gebracht aan de Menkemaborg. Aan het eind van het jaar is het nieuwe beleidsplan en begroting met gevraagde bijlagen voor de nieuwe cultuurperiode 2017-2020 ingediend bij de provincie Groningen. 5.1.3.2 Gemeente Eemsmond Algemeen Elles Bulder van onderzoeksbureau Elles Bulder heeft in opdracht van de gemeente onderzoek gedaan en vastgelegd in het verslag ‘Musea Eemsdelta. Klaar voor Morgen!’. In april is dit verslag besproken. Het rapport moest voor 1 mei bij de gemeente Eemsmond aangeleverd worden. Het definitieve rapport is nog niet ontvangen. Gemeenten Eemsmond en Südbrookmerland (D): ‘Musea, grenzeloos samen’ Al enkele jaren is er overleg tussen vertegenwoordigers van de beide gemeenten en de musea. De musea in de gemeente Eemsmond zijn het Openluchtmuseum Het Hoogeland in 24
Warffum, Museum het Behouden Blik in Uithuizermeeden en de Menkemaborg in Uithuizen. De musea in de Ost-Friese gemeente Südbrookmerland zijn het Moormuseum in Moordorf en het Dörpmuseum in Münkeboe. In januari vond het overleg tussen de vertegenwoordigers plaats in museum het Hoogeland en werd afgesloten met een bezoek aan museum Het behouden blik in Uithuizermeeden. Het overleg resulteerde in een gezamenlijk thema, ‘Thee’, en tentoonstellingen op eigen locatie. Daarbij een tweetalige folder met daarop kortingsactie: eerste museum volle entree, 2 e t/m 5e museum korting € 0,50. De officiële opening vond plaats op 1 april in Openluchtmuseum het Hoogeland. De tentoonstellingsperiode was tot en met 31 oktober. In de Menkemaborg werd het thema verbeeld in: ‘Thee, exotische luxe’ en was onderdeel van de tentoonstelling ‘Glans uit China’ over het Chinese porselein. De kortingsactie leverde de Menkemaborg weinig bezoekers op, maar wel was een toename van het aantal bezoekers, waaronder groepen, uit Duitsland merkbaar. 5.1.3.3 Jacobikerk Uithuizen Aanleiding was de wens van de Stichting Freerk J. Veldman (voor onderzoek naar het noordelijk meubel en adviseur voor kerkelijk interieur voor de Stichting Oude Groninger Kerken) voor herstel van het oorspronkelijke interieur van de kerk. Daarbij is de wens van de Menkemaborg en de kerk, zowel de eigenaar SOGK als de gebruiker de protestantse kerk Uithuizen, om de relatie tussen borg en kerk te versterken. Door het jaar zijn er diverse overleggen geweest tussen betrokkenen over doel en invulling van deze versterking, maar over de concrete invulling zal verder overleg volgen in 2016. De wens om de kerk vaker open te stellen dan een paar weken in de zomer is door het ontbreken van vrijwilligers niet mogelijk. Dit jaar was de kerk in de zomer niet open in verband met het herstel van de aardbevingsschade. Er zal een sleuteladres komen waardoor het bezichtigen van de kerk toch mogelijk wordt. 5.1.3.4 Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg De Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg geeft een jaarlijkse bijdrage als vergoeding van de entree van de bijna duizend leden. Het bestuur van de Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg organiseerden ook dit jaar weer de NLDoet met vrijwilligers. Op zaterdagmorgen 21 maart waren een groep vrijwilligers actief bij het opschonen van sloten en singel en het schoonmaken van het grote toegangshek voor bij de weg. In september werd een avond georganiseerd waar verhalen werden verteld aan kinderen en volwassenen. Tijdens de kerstfair in december werd een gezamenlijke kraam bemand. Op 4 november was de gezamenlijke vergadering van beide besturen, waarbij de inzet van de Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg voor het verhogen van de inkomsten, een van de onderwerpen was.
5.2 Bestuurssamenstelling H.G. Hoek voorzitter M.J. van der Heide secretaris J. Nijmeijer penningmeester L.L. van Mulligen lid bestuur FMOG C.P.J. van der Ploeg Mw. F. Hopma Zijlema Mw. E. Schillhorn van Veen
namens op persoonlijke titel
sinds september 2007
op persoonlijke titel
september 2009
op persoonlijke titel
september 2007
op persoonlijke titel
september 1991 januari 2005 januari 1993 november 1994 januari 2002
Groninger Museum op persoonlijke titel Vereniging van Vrienden
25
C. Martens G.K. Vlak
van de Menkemaborg Groninger Museum op persoonlijke titel
juni 2005 t/m 2015 juni 2014
Het bestuur vergaderde in 2014 vier keer. Mevrouw Hopma Zijlema en de heer Van Mulligen namen deel aan de vergaderingen over de tuin met vertegenwoordigers van Ability. Caspar Martens nam in december afscheid als bestuurslid in verband met zijn nieuwe baan op Curaçao. Bestuurslid L. van Mulligen is namens de Menkemaborg (en de kerk) aanwezig geweest bij het Symposium ‘De ondernemende vrijwilliger’ op 13 mei in de Der A-kerk te Groningen. Organisatie Stichting Oude Groninger Kerken.
5.3 Personeelssamenstelling naam: Mw. I.M. Stamhuis G.J. Mertens Mw. P. Bolt–Lijnema F. van der Kamp Mw. C. Oosterhuis-v. Mastwijk Mw. M. Brandse
functie: directeur/conservator hoofd interne dienst interieurverzorgster museumassistent museumassistent museumass. educatie
Medewerkers seizoen: april-oktober Mw. B. Bos kaartverkoop Mw. C. Hoek kaartverkoop Mw. W. in ‘t Veen kaartverkoop Mw. M. Tebbens kaartverkoop Mw. S. Nijholt kaartverkoop Mw. I. Kluivingh, Ability kaartverkoop L. Heslinga, Ability kaartverkoop P. Koezema kaartverkoop
uren per week: 24 36 15 16 4 12
7 7 7 7 7 14 14 7
sinds: oktober 1998 april 1986 juli 1984 juli 2006 juli 2005 april 2009
juli 2010 april 2011 juli 2012 april 2014 april 2014 april – oktober 2015 april – oktober 2015 september - oktober
Vrijwilligers seizoen: april-oktober naam: bel. taak:
sinds:
Mw. D. Smilda F. van der Kamp Mw. P. Mertens Mw. P. Mertens J. Pol P. Smit Mw. J. Smook W. Bos Mw. A. Veenstra S. Jensema E. de Klerk M. Boerema Mw. R. Kamp-Wortelboer Mw. E. Kiel-Bleker R. Tel R. Smit Mw. G. Kamminga B. Karsies
1985 mei 2002 april 2002 juli 2015 april 2004 juli 2006 t/m 2015 mei-juli 2006, 2008 mei 2007 maart 2010 2010, juli, augustus maart 2011t/m 2015 april 2012 juni 2013 juli 2013 april 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014
dag per week/ per twee weken: textielrestauratrice op afroep gastheer 0,5 kaartverkoop 1 gastvrouw 1 gastheer 1 gastheer 1,5 schoonmaak 1 gastheer 0,5 gastvrouw 0,5 gastheer 0,5 gastheer 0,5 gastheer/onderhoudswerk 1 gastvrouw 0,5 gastvrouw 0,5 gastheer 0,5 gastheer 0,5 gastvrouw 0,5 onderhoudswerk 2
26
Tuin in alle seizoenen
30 januari nog een beetje winter
Half juli, twee weken later dan normaal, staan de rozen in bloei
De fruitbomen hebben een grote oogst aan appels en peren gegeven
Pas midden april staat de magnolia in bloei
Lusthof aan het einde van de zomer
De fruitmuur met leiperen begin december
27
Mw. M. Jintes Mw. E. Scholtens
gastvrouw gastvrouw
0,5 0,5
april 2015 juni 2015
Veranderingen in personeelssamenstelling Nieuwe gastvrouw voor de zaterdagmiddag één keer in de veertien dagen is Maria Jintes. Ze studeert geschiedenis in Leeuwarden en woont in Uithuizeermeeden. Elske Scholtens uit Warffum is in juni begonnen als gastvrouw, maar werd door haar nieuwe baan, als gastvrouw op onregelmatige basis ingezet. Aan het eind van het jaar werd afscheid genomen van Piet Smit en Eric de Klerk, zij hebben respectievelijk ruim tien jaar en bijna vijf jaar als vrijwillig gastheer voor de Menkemaborg gewerkt. Piet was daarbij een zeer deskundige koperpoetser en Eric een professionele toneelspeler en bedenker en uitvoerder van het toneelspel met kinderen ‘Cateautje en de Koning’. Het werk in de kaartverkoop werd van april tot en met oktober ingevuld door twee medewerkers, die gedetacheerd werden van Ability, mevrouw Ina Kluivingh en de heer Lieuwe Heslinga, beide voor twee dagen in de week. In september kwam Peter Koezema daarbij in verband met het herplaatsen door Ability van mevrouw Kluivingh. In verband met het toegankelijk maken van de verdieping voor Lieuwe Heslinga, zijn leuningen toegevoegd langs de trapopgang door Ability medewerkers. In het weekend werd de kaartverkoop door vijf seizoensmedewerksters afwisselend ingevuld. 5.3.1 Vrijwilligersbeleid Ida Stamhuis was op maandag 29 juni aanwezig bij de bijeenkomst ‘Duurzaam vrijwilligersbeleid’ op kasteel Twickel te Delden. Organisatie sKBL (Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen) en PBC (Prins Bernhard Cultuurfonds). Op verzoek van enkele vrijwilligers werd de evaluatie van het jaar apart georganiseerd en niet vooraf aan de kerstborrel. Op vrijdag 30 oktober werd de evaluatie met vaste en vrijwillige medewerkers en enkele bestuursleden onder leiding van de directeur-conservator in het Schathoes gehouden. 5.3.2 Overleg intern Het teamoverleg tussen Geert Mertens, Fred van der Kamp, Pia Bolt, Marjo Brandse en Ida Stamhuis vond onregelmatig plaats. In maart werd door twee bestuursleden een functioneringsgesprek gevoerd met Ida Stamhuis. De functioneringsgesprekken met Geert Mertens, Pia Bolt, Fred van der Kamp en Marjo Brandse werden in juli door de directeur gehouden. Ida Stamhuis nam deel aan de bestuursvergaderingen. Geert Mertens en Ida Stamhuis namen deel aan de vergaderingen over de tuin met vertegenwoordigers van Ability. 5.3.3 Externe contacten Ida Stamhuis: - nam deel aan het borgenplatform en aan het directeurenoverleg onder leiding van mevrouw R. Broekhuis, directeur van Erfgoedpartners. - is bestuurslid (secretaris) van de ‘Stichting Freerk J. Veldman’ (onderzoek naar het noordelijk meubel). Zij was verder aanwezig bij de volgende symposia, studiedagen, excursies e.d.: - was op dinsdag 3 februari aanwezig bij de studiedag ‘De Badkamer’ op kasteel De Haar te Haarzuilens, georganiseerd door de SHNI (Stichting het Nederlands Interieur) en de sectie Historische Huizen van de NMV (Nederlandse Museumvereniging). - was op vrijdag 6 februari aanwezig bij de eerste Vriendenbijeenkomst van de sKBL (Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen) op landgoed Eyckenstein in Maartensdijk. 28
-
-
-
-
-
-
-
was op vrijdagmorgen 27 februari aanwezig bij de Excursiebijeenkomst Ekenstein Rusthoven, georganiseerd door de Noordelijke / Nördliche Lustwarande. was op vrijdag 13 maart aanwezig bij het Interieurplatform in en georganiseerd door de RCE (Rijksdienst Cultureel Erfgoed) in Amersfoort. Het thema was ‘Opengestelde interieurs, van kastelen en kerken tot woonhuismusea: gebruik of verbruik?’. was op woensdagmiddag 25 maart aanwezig bij het symposium ‘Breekbaar goed. Een eerbetoon aan Minke A. de Visser’ in het Groninger Museum. was op vrijdagmiddag 1 mei aanwezig bij de Inspiratiebijeenkomst over de Maand van de Geschiedenis met het thema ‘Tussen Droom en Daad’ in het Groninger Museum. Organisatie Erfgoedpartners in samenwerking met Maand van de Geschiedenis. was op 19 mei aanwezig bij de jaarlijkse deelnemersbijeenkomst van Marketing Groningen in het Infoversum te Groningen. was op maandag 29 juni aanwezig bij de bijeenkomst ‘Duurzaam vrijwilligersbeleid’ op kasteel Twickel te Delden. Organisatie sKBL (Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen) en PBC (Prins Bernhard Cultuurfonds). nam deel aan de studiereis naar Thüringen (D) van 18 t/m 24 augustus met deelnemers uit Nederland, waaronder kunsthistorici, (landschaps)architecten, bouwhistorici, kunsthandelaren, conservatoren en directeuren kastelen/musea. De vervolgbijeenkomst werd op zondag 11 oktober op de Menkemaborg gehouden. was op vrijdag 18 september aanwezig bij het symposium van het Platform Interieurs van de RCE (Rijksdienst Cultureel Erfgoed). Thema was ‘Kwaliteit in het interieur – kwaliteit in de uitvoering’. was op donderdag 1 oktober aanwezig bij de presentatie van een nieuwe publicatie over de Fraeylemaborg te Slochteren. was op vrijdag 16 oktober aanwezig bij de opening van het Grid (voorheen Grafisch museum) op de nieuwe locatie aan de St. Jansstraat in Groningen. was op maandag 9 november aanwezig bij het symposium van de OSK (Ottema Kingma Stichting) in Leeuwarden. Onderwerp: ‘Toegepaste kunst en kunstnijverheid: Oude thema’s, nieuwe werkwijzen?’ Jonge wetenschappers en hun onderzoek. was op vrijdag 20 november aanwezig bij het platform Kastelen en buitenplaatsen in de RCE te Amersfoort. Thema: Het landgoed en de provincie. was op maandag 23 november aanwezig bij ‘Erfgoed aan tafel’, met een inleiding van Eric Neef over de plek van cultureel erfgoed bij de ANWB, in de Doopsgezinde kerk Groningen, organisatie Erfgoedpartners.
Geert Mertens: Is bestuurslid van de ‘Stichting Freerk J. Veldman’ (onderzoek naar het noordelijk meubel) Er waren dit jaar geen bijeenkomsten ‘Beheer & behoud’, organisatie Erfgoedpartners. Marjo Brandse: - was aanwezig bij het Educatieplatform op 5 februari, organisatie Erfgoedpartners - heeft op 20 april een workshop ‘Nieuwe leerplankader erfgoedonderwijs’ gevolgd in Groningen, georganiseerd door Stichting Leerplankader. 5.3.4 Personeelsactiviteiten Introductie op de tentoonstelling en 2015 Op vrijdagmiddag 27 februari heeft Ida Stamhuis ter introductie op het nieuwe seizoen en het nieuwe tentoonstellingsthema Chinees porselein en staatsieledikant een presentatie gegeven voor de medewerkers. Marjo heeft vooraf uitleg gegeven over ‘Zilvertje’ en de nieuwe ontdekkingstocht voor kleine kinderen.
29
Dagje uit naar Ost-Friesland op maandag 21 september: Moormuseum in Moordorf en Dörpmuseum in Münkeboe
30
Uitstapje Ost-Friesland Maandag 21 september was het jaarlijkse uitstapje en dit keer was de reis naar de beide musea in Ost-Friesland waar dit jaar mee samengewerkt werd. In de ochtend werd het Moormuseum in Moordorf bezocht waar een rondleiding in het Nederlands werd gegeven. Gestart werd met koffie met gebak en tussen de middag was er een uitgebreide warme lunch. In de middag werd het Dörpmuseum in Münkeboe bezocht waar directeur Otto Klatt rondleidde. Ter afsluiting werd een echte Ostfriesische thee geserveerd met uitleg hoe we thee op Ostfriese manier moesten drinken. Het Dörpmuseum ging speciaal open voor ons. Vijftien medewerkers namen deel. Kerstborrel Op vrijdag 18 december was ter afsluiting van het jaar een kerstborrel in het restaurant voor medewerkers en bestuursleden. Tijdens de terugblik op 2015 werden de komende vrijwilligers verwelkomd en de scheidende vrijwilligers bedankt.
6 BORGWINKEL De nieuwe computerkassa voldeed uitstekend, mede door de directe aansluiting met de Museumkaart en het pinapparaat. Nadeel was dat bij een storing alle apparaten niet werkten. Het fotograferen zonder flits en statief werd toegestaan in de borg met gevolg een daling van de verkoop van ansichtkaarten. De ansichtkaart met de luchtfoto van vijftien jaar geleden is uitverkocht. In de plaats daarvan werd een nieuwe kaart met de overzichtsfoto van de Menkemaborg vanaf de singel, gedrukt en goed verkocht. (zie titelpagina)
31
BIJLAGE: Bezoekersenquête in grafieken 120 100
Uit welke provincie komt u
80 60 40 20 0
32
33
BIJLAGE: Overzicht publiciteit 2015 Persberichten: 25 februari; 27 maart; 27 maart; 10 april; 8 mei; 17 juni; 10 juli; 4 september; 30 september; 16 december
Kranten (selectie): Ommelander Courant: 26-02; 22-03; 30-03; 25-04; 03-04; 13-04;11-05; 18-06; 16-07; 0709; 14-09; 21-09; 01-10; 05-10; 26-11; 14-12; 17-12 Dagblad van het Noorden: 12-02; 20-02; 31-03; 18-04; 02-05; 11-07; 13-07; 15-07 ;16-07; 24-12 Eemsbode: 15-07; 02-12; 23-12 Telegraaf: 12-09
Tijdschriften / Agenda’s (selectie): Vakantie in Nederland (Vakantiebeurs Utrecht jan); Flight Time (Flybe magazine: Menkemaborg getipt bij Groningen); Kunst- en Museumkrant; Margriet nr. 12; Museummagazine; Bourgondische Wandeling door de Provincie; Maand van de Geschiedenis RADIO/TV Radio Noord: 12 februari; 31 maart (opnames in de borg) / 1 april (in De Centrale); 7 april (in Studio ‘O zit dat zo’ bureau); 18 april uitzending vanaf de borg; Havenstad FM (Delfzijl) 18 april TV Noord: 8 december opnames in huis en tuin ‘Het jaar van Bram’ (uitzendingen 27 december, 3 januari) Film: 4 juni, Speelfilm ‘Happy Eend’, opnames oprijlaan 29 december: Vertellus’ opnames ‘Wraak op de Menkemaborg’ in borg en schathuis, is een volksverhaal van de Menkemaborg; voor / i.s.m. de Verhalen van Groningen.
Websites (selectie) www.groningermuseum.nl; www.kastelen.nl; www.toerisme-groningen.nl; www.tuinen.groningen.nl; www.skbl.nl; www.dagjeweg.nl; www.shni.nl; Publicaties, artikelen en uitgaven waarin de Menkemaborg uitvoerig voorkomt: Stamhuis, Ida, ‘Glans uit China in de Menkemaborg’, in: Groninger Museum Magazine, voorjaar 2015 pp Stamhuis, Ida, ‘Het goede leven op de Menkemaborg’, in: Erfgoed inzicht ‘Lustoord Groningen’, digitaal tijdschrift Erfgoedpartners, nr.2/ juni 2015 pp. 3-5 Stamhuis, Ida, ‘Muziek in de Menkemaborg’, in: Erfgoed inzicht ‘Geluid van Groningen’, digitaal tijdschrift Erfgoedpartners, nr.3/ juni 2015 pp. 6-7 Stamhuis, Ida, ‘Glans uit China in de Menkemaborg’, in: Groninger Museum Magazine, 12015, pp.58, 59 Wagenaar Hummelinck, Emmy, Theedrinken en dineren in de Menkemaborg, Onderdeel van ‘De verhalen van Groningen’. In: Eemsbode 2 december 2015, p. 37
34
Publicaties (schenkingen en aankopen) voor de bibliotheek van de Menkemaborg: Kerkhoff, Jacqueline red., China dichterbij. Porselein, waaiers en interieurs. Stichting Kasteel Heeswijk 2014. (Schenking auteur) Kinderen van alle tijden. Kindercultuur in de Nederlanden vanaf de middeleeuwen tot heden, Zwolle / den Bosch 1997 Harten-Boers, Henny van, Toen gewoon, achteraf bijzonder. Herinneringen aan het landgoed Fraeylemaborg, 1920-1970. Landgoed Fraeylemaborg Slochteren 2015 Kuiper, Yme en Ben Olde Meierink red., Buitenplaatsen in de Gouden Eeuw. De rijkdom van het buitenleven in de republiek. Hilversum Verloren 2015 Straaten, Harmen van, Inkie de Schatbewaarder. Dit Gouden Boekje is geschonken door de Museumvereniging en de Rabobank, ter viering van de eerste Rabo Museumkidsweek van 17 oktober – 1 november 2015. Heethaar, prof.dr. R.M., (bewerking tweede druk), Kasteel Amerongen en zijn bewoners, Uitgave Stichting Vriendenkring Kasteel Amerongen, juli 2015 (schenking collega’s kasteel Amerongen, 6 nov.) Een toekomst voor groen. Handreiking voor de instandhouding van groene monumenten. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2012
35
