Woord vooraf Al meer dan tachtig jaar is de Menkemaborg een museum waar met grote inzet en deskundigheid gewerkt wordt aan het behoud van de monumentale gebouwen, het authentieke interieur, de historische tuinen en de bijzondere collectie. Inmiddels is aan meer dan een miljoen bezoekers uit binnen- en buitenland een beeld gegeven van het leven en wonen op een Groninger borg in de zeventiende en achttiende eeuw. In het begin van de achttiende eeuw werd de borg in barokke stijl verbouwd tot een representatief zomerhuis voor de familie Alberda. De rol van deze jonkersfamilie mag dan zijn uitgespeeld, hun erfgoed, de Menkemaborg, is nu een belangrijke cultuurtoeristische trekker voor Groningen. Dat de Menkemaborg het regionale belang overstijgt, blijkt niet alleen uit de toekenning van de Museumprijs in 2007, maar ook uit de twee sterren die de borg al sinds jaren heeft in de cultuurtoeristische gids van Michelin: de Menkemaborg vaut le détour. Om ervoor te zorgen dat de Menkemaborg die omweg ook in de toekomst waard blijft, willen we in de komende jaren het niveau van dit monumentale museumcomplex verder verbeteren. De financiële bijdrage van de provincie is onontbeerlijk om de doelstelling en missie van de Stichting Museum Menkemaborg te verwezenlijken. In het hierbij aangeboden plan wordt uiteengezet op welke wijze de Stichting Museum Menkemaborg dat voornemen in de komende planperiode denkt uit te werken, zowel inhoudelijk als financieel.
Bestuur en directeur-conservator Stichting Museum Menkemaborg Uithuizen, december 2010
1
Inhoud Woord vooraf ..........................................................................................................................1 1. Geschiedenis van de Menkemaborg ..................................................................................3 1.1 Korte geschiedenis van de bewoning tot 1902 ..................................................................3 1.2 Geschiedenis als museum................................................................................................3 2. De Menkemaborg: doel en missie ......................................................................................4 2.1 Interieur ............................................................................................................................4 2.2 Gebouw en behoud ..........................................................................................................4 2.3 Tuin ..................................................................................................................................5 2.4 Schathuis .........................................................................................................................5 3. Een klein team: professioneel en betrokken .......................................................................7 3.1 Personeel en organisatie ..................................................................................................7 3.2 Financiën ..........................................................................................................................8 3.2.1 Meerjarenbegroting .......................................................................................................8 4. ‘Zo mooi en zo dichtbie’. ...................................................................................................10 4.1 Bezoekers ......................................................................................................................10 4.2 Marketing .......................................................................................................................11 4.3 Informatie en educatie ....................................................................................................12 5. Het verhaal van de Menkemaborg ....................................................................................14 5.1 De geschiedenis zichtbaar..............................................................................................14 5.2 Het verhaal van de Menkemaborg digitaal ......................................................................14 5.3 Het behoud van het cultureel erfgoed .............................................................................14 5.4 Samenwerking................................................................................................................15 5.4.1 De Menkemaborg in de regio: het visitekaartje van Uithuizen ......................................16 5.5 De Menkemaborg en de toekomst ..................................................................................16
2
1. Geschiedenis van de Menkemaborg 1.1 Korte geschiedenis van de bewoning tot 1902 De Menkemaborg te Uithuizen is in oorsprong een veertiende-eeuws steenhuis, dat in de loop van de eeuwen in verschillende fasen is uitgebreid. Van de oorspronkelijke bewoners, de familie Menkema, is weinig bekend. In de zeventiende eeuw heeft het echtpaar ClantManninga het huis verbouwd, zoals vermeld op een gevelsteen uit 1614. Het gebouw, dat sindsdien een U-vormige plattegrond heeft, werd in 1682 gekocht door Mello Alberda. Zijn nazaten bewoonden de Menkemaborg tot in 1902 de laatste Alberda overleed. Unico Alberda, de jongste zoon van Mello, erfde de borg in 1699 en liet deze na zijn huwelijk in 1701 ingrijpend verbouwen. Allert Meijer was de architect van deze verbouwing. Voor het verfraaien van het interieur met imponerende schouwen werden vooraanstaande kunstenaars aangetrokken, zoals de beeldsnijder Jan de Rijk en de schilder Hermannus Collenius. Zo ontstond een barok huis, dat met de toen ook aangelegde tuin een samenhangend geheel vormde.1
1.2 Geschiedenis als museum In 1902 waren de erven van Gerhard Alberda van Menkema en Dijksterhuis genoodzaakt de borg Dijksterhuis bij Pieterburen, die al sinds de achttiende eeuw eveneens in bezit was van de familie Alberda, te laten afbreken. Op beide borgen is daaraan voorafgaand een grote boedelveiling gehouden waardoor de Menkemaborg leeg kwam te staan, met uitzondering van het staatsieledikant. In 1921 schonken de erfgenamen het hele landgoed aan de Stichting Museum van Oudheden voor Stad en Provincie Groningen, kortweg het Groninger Museum. In samenwerking met de gemeente Uithuizen en de provincie Groningen werd het landgoed aangepakt, te beginnen met de tuin en de singel. In 1923 is het tuinplan van tuinarchitecten H. Copijn & Zoon uit Groenekan uitgevoerd, waarna de tuin werd opengesteld voor bezoekers. Vervolgens werden de borg en het schathuis gerestaureerd onder leiding van restauratie-architect A.R. Wittop Koning, waarbij het schathuis, restant van de voormalige boerderij, een horeca- en woonfunctie kreeg. In 1927 werd de op dat moment nog niet volledig heringerichte borg opengesteld voor het publiek. De directeur en de conservator kunstnijverheid van het Groninger Museum waren verantwoordelijk voor de inrichting van het huis. Gedurende de zomermaanden werden de bezoekers groepsgewijs rondgeleid door suppoosten. Eerst in 1964 kreeg de Menkemaborg een eigen conservator in de persoon van Freerk J. Veldman. Hij heeft de verdere aankleding van het gebouw en de reconstructie van de oorspronkelijke tuinaanleg energiek ter hand genomen. In 1999 is Veldman opgevolgd door de huidige directeur-conservator Ida Stamhuis. In 1969 is de Stichting Museum Menkemaborg opgericht om het beheer en de exploitatie van de gebouwen en de omliggende tuinen en singel op zich te nemen. Haar belangrijkste subsidiënt is de provincie Groningen. Het Groninger Museum bleef echter eigenaar van gebouwen, tuinen en singel, alsmede van het grootste deel van de collectie. Tussen het Groninger Museum en de Stichting Museum Menkemaborg is een convenant gesloten over het gebruik van de collectie in de Menkemaborg. Tot 2002 heeft het Groninger Museum ook het beheer over de graslanden rond de borg gevoerd. In dat jaar zijn ze verkocht aan de Vereniging Natuurmonumenten. Eveneens in 2002 is het hele landgoed – gebouwen, tuinen en singel – als beschermd rijksmonument opgenomen in het register van Historische Parken en Buitenplaatsen. 1
Over de bouw- en bewoningsgeschiedenis van de Menkemaborg zijn in de loop der jaren verschillende publicaties verschenen. De meest recente is: Jan Battjes en Hans Ladrak, Van steenhuis tot borg. De bouwhistorie van de Menkemaborg, Groningen 2005.
3
2. De Menkemaborg: doel en missie De doelstelling van de Stichting Museum Menkemaborg is volgens de statuten ‘het beheren, onderhouden en als museum exploiteren van de Menkemaborg, met alle daartoe behorende gebouwen en opstallen, tuinen, grachten en singels.’ De missie is een volledig beeld te geven van het leven en wonen op een Groninger borg in de zeventiende en achttiende eeuw.
2.1 Interieur Al ruim tachtig jaar wordt er zorgvuldig en met succes gewerkt aan de realisering van het bovenstaande. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw is het interieur van de borg grondig aangepakt. De kamers kregen inloopvakken, zodat de bezoekers niet meer afhankelijk waren van een groepsgewijze rondgang en de vertrekken bovendien vollediger konden worden ingericht. Alle kamers kregen een eigen karakter met passende schilderijen, meubels en gebruiksvoorwerpen uit met name de zeventiende en achttiende eeuw. Er is daarbij een zorgvuldige afweging gemaakt door de conservatoren, niet alleen of het object past in het verhaal van de borg, maar ook of de toestand en kwaliteit zodanig zijn dat presentatie verantwoord is. Van groot belang is daarbij de herkomst van de gekozen objecten. Een groot deel van de collectie kan gerekend worden tot het belangrijkste culturele erfgoed van Groningen uit deze periode, omdat de meeste objecten afkomstig zijn van de familie Alberda of van andere borgfamilies die eens de vele nu verdwenen borgen hebben bewoond, dan wel een Groninger herkomst hebben. Na de grote verbouwing rond 1705 is de voorkamer aan het einde van de achttiende eeuw gemoderniseerd, maar sindsdien is er nog maar weinig veranderd in de borg. Hierdoor zijn nog verschillende authentieke interieuronderdelen aanwezig, zoals de imposante gebeeldhouwde schouwen, het unieke inloopbuffet dat van een wandschildering is voorzien, het staatsieledikant en een reeks behangsels. Waar dat nodig was, zijn restauraties of reconstructies uitgevoerd. Ook zijn na deskundig kleuronderzoek door de restaurator de oorspronkelijke kleuren weer teruggebracht in het interieur. Voor de reconstructie en inrichting van de verschillende vertrekken van het huis wordt behalve van specifieke vakliteratuur gebruik gemaakt van uiteenlopende bronnen, zoals het familiearchief, waaronder inventarissen, van interieurschilderijen, maar ook van de inrichting van Nederlandse pronkpoppenhuizen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Daarnaast wordt informatie verkregen van deskundigen op het gebied van het historisch interieur. Het huis is ingericht alsof de bewoners ‘even weg zijn’, een methode van inrichten die sindsdien navolging heeft gekregen in veel voor het publiek opengestelde kastelen en huizen in Nederland en door de bezoekers zeer gewaardeerd wordt. Al meer dan tien jaar wordt jaarlijks een thema gekozen, waardoor de bezoekers op een andere manier naar het interieur gaan kijken of naar bepaalde voorwerpen daarin. De inrichting van de vertrekken is dan ook niet statisch, want elke keer worden de kamers na gedegen onderzoek heringericht met voorwerpen die betrekking hebben op het gekozen thema.
2.2 Gebouw en behoud Het onderhoud van de gebouwen van de Menkemaborg als rijksmonument is een continu proces. De subsidie van het rijk wordt de laatste jaren verkregen via de instandhoudingsregeling BRIM, voor de borg vanaf 2007, voor het schathuis, de voormalige boerderij, vanaf 2008. Voor grote projecten wordt daarnaast extra financiering gezocht. Deze 4
werkzaamheden worden door externe bedrijven uitgevoerd. De reguliere of kleinere onderhoudswerkzaamheden worden intern door de onderhoudsmedewerker in samenwerking met en onder leiding van het hoofd interne dienst uitgevoerd. Dit levert niet alleen een kostenbesparing op, maar doordat op deze manier direct kan worden ingegrepen wanneer dat nodig is, wordt de conservering van de gebouwde elementen optimaal gewaarborgd. Voor het behoud van het gebouw, het authentieke interieur en de collectie zijn noodzakelijke aanpassingen uitgevoerd. In de jaren zeventig van de vorige eeuw is een klimaatsysteem aangebracht waarbij de lucht verspreid wordt via een groot buizenstelsel over de verdieping en naar beneden geblazen wordt via onopvallende roosters in de vertrekken. Dit systeem is ingesteld op de juiste relatieve vochtigheid en gaat bij een lage relatieve vochtigheid, meestal wanneer het vriest, ook vochtige lucht inblazen. Hierdoor wordt de constante relatieve vochtigheid, vereist voor het behoud van borg en collectie, gewaarborgd. Recent is een nieuwe ketel geplaatst. Om schadelijke lichttoetreding in de kamers tegen te houden zijn de ramen voorzien van uv- en zonwerende folies. Verder zorgen rolgordijnen voor beperking van het zonlicht. De vertrekken worden op donkere dagen subtiel verlicht met spots. De veiligheidsmaatregelen, zowel voor brand als inbraak, beantwoorden aan de huidige voorschriften. De onlangs aangebrachte speciale beveiliging van de kamers tijdens de openingsuren maakt het mogelijk deze vollediger en met meer bijzondere en kostbare voorwerpen in te richten. Sinds 2001 is de Menkemaborg een geregistreerd museum; in 2006 heeft een herijking plaatsgevonden.
2.3 Tuin In 1980 is begonnen met de reconstructie van de tuinen rond de borg op grond van het bewaard gebleven oorspronkelijke ontwerp uit omstreeks 1705. De tuin is ingedeeld in een formele Hollandse siertuin met poorten en priëlen van latwerk voor het theehuis; een natuurlijke zonnewijzertuin naar het voorbeeld op een schilderij met de borg ScheltkemaNijenstein; een vormtuin met beelden en vormsnoei; een grote doolhof van haagbeuk; een fruithof met hoogstambomen, doorsneden door een perenberceau; en tenslotte een formele Hollandse keukentuin met groente- en kruidenvakken. Hier bloeit ook de beroemde rozentunnel. Voor de beplanting van de tuin wordt uitgegaan van zeventiende- en achttiende-eeuwse planten en bloemen, fruitsoorten, groenten en kruiden. Huis en tuin vormen een barokke eenheid. Zoals dat gebruikelijk was in die tijd, vormen symmetrie en rechte lijnen hiervan de basis. De hoofd- en dwarsassen van deze opzet lopen door in huis en tuin. De tuin is een integraal onderdeel van het museum. Regelmatig onderhoud is nodig om dit grote terrein in goede staat te houden. Het onderhoud is dan ook zeer arbeidsintensief en kostbaar. Grotere projecten die losstaan van het reguliere onderhoud, worden uitgevoerd buiten de normale begroting en veelal extern gefinancierd. De inrichting van de keukentuin is nog in ontwikkeling. De grote doolhof van haagbeuk is in 2010 opnieuw aangelegd met gelden van de Museumprijs. De tuinen liggen tussen twee grachten. Rond de buitengracht loopt een windsingel met hoge bomen waaronder in het voorjaar verschillende stinzenplanten of ‘börgbloumkes’ bloeien. De beide bruggen en de beschoeiing van de grachten zijn de afgelopen jaren gerenoveerd en verkeren nu in goede staat. Onlangs is de buitengracht geschoond. Over niet al te lange tijd moet worden begonnen met een onderzoek naar de toestand van de bomen langs de singel, dat als basis zal dienen voor een naar verwachting ingrijpende renovatie met bijbehorend beheersplan. Ook al laat de natuur zich niet altijd dwingen, de kwaliteit en uitstraling van de tuin worden op hetzelfde niveau als die van de borg zelf gehouden.
2.4 Schathuis Het schathuis, de voormalige boerderij waarvan nog ongeveer de helft bewaard is gebleven, is in 1952 omgebouwd tot een café-(pannenkoeken)restaurant. Het onderhoud van het gebouw is voor rekening van de Stichting, de inrichting van het restaurant voor die van de 5
beheerder. Een horecagelegenheid bij de borg is van essentieel belang voor de bezoekers. Vanaf het terras hebben zij een mooi uitzicht op het gebouw en de tuin. Het schathuis is nog niet op het niveau van borg en tuin. Daaraan zal de komende jaren opnieuw aandacht worden geschonken. In 2001 is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar nieuwbouw op het terrein van de borg met een betere horecavoorziening, een ontvangst-, vergader- en tentoonstellingsruimte en een grote winkel. Hieruit is gebleken dat een verantwoorde exploitatie van de gedachte nieuwbouw niet goed mogelijk is. Om een volledig beeld te geven van het leven en wonen op een Groninger borg, zoals immers de missie van de Menkemaborg luidt, zou het werk van de meiden en knechten in het schathuis eveneens in beeld moeten worden gebracht. De herinrichting van het schathuis op grond van de oorspronkelijke tekeningen is onderdeel geweest van het eindrapport over het schathuis, dat de conservator in het kader van de opleiding bouwhistorie heeft opgesteld.
6
3. Een klein team: professioneel en betrokken Het bestuur van de Stichting Museum Menkemaborg is eindverantwoordelijk voor de gang van zaken. De algehele dagelijkse leiding is in handen van de directeur-conservator, die taken heeft gedelegeerd aan het hoofd interne dienst. De kleine groep medewerkers, zowel betaalde krachten als vrijwilligers, doet haar werk met veel enthousiasme en is zeer betrokken.
3.1 Personeel en organisatie De Stichting Museum Menkemaborg bestaat uit een bestuur waarin, naast vertegenwoordigers van het Groninger Museum en de Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg, zes leden op persoonlijke titel zitting hebben en hun eigen expertise inbrengen. Het bestuur vergadert vier keer per jaar en bestuurt op hoofdlijnen, waarbij bestuursleden op bepaalde terreinen, zoals financiën, tuinonderhoud of in het kader van specifieke projecten, de directeur-conservator ondersteunen. De organisatie neemt kennis van de Code Cultural Governance en zal de bestuurspraktijk aan de Code toetsen en vervolgens aanpassen waar dat nodig is. De Menkemaborg heeft sinds de opening in 1927 een vakdeskundige leiding, gedurende de eerste decennia in de personen van de directeur en de conservator kunstnijverheid van het Groninger Museum, maar sinds 1964 berust deze bij een eigen conservator in deeltijd. Onderzoek naar het historisch interieur, de historische tuinen, behangsels, kunstenaars en voorwerpen, maar ook naar de bouwgeschiedenis, heeft niet alleen een scala aan publicaties opgeleverd, maar ook nieuwe inzichten in de vele aspecten van een historisch huis, die niet alleen voor Groningen, maar ook voor historische huizen elders waardevol zijn. Van wezenlijk belang is het vergroten van de kennis over allerlei aspecten betreffende historische huizen en de uitwisseling met collega’s via het uitgebreide kennisnetwerk van de directeur-conservator.2 De functie van de directeur-conservator is breed en behelst, naast de inhoudelijke en museale taken, ook de bedrijfsvoering en (personeels)organisatie, het algehele onderhoud, alsmede de publiciteit en marketing van de Menkemaborg. Medewerkers van de Menkemaborg, van wie enkelen al tientallen jaren aan de borg verbonden zijn, brengen elk hun eigen deskundigheid en ervaring in.3 Het hoofd interne dienst is meubelrestaurator; hij is deskundig op het gebied van beheer en behoud, waaronder de veiligheidszorg. Het onderhoud van de gebouwen en de supervisie van grote onderhoudsprojecten in het kader van de BRIM, maar ook de begeleiding of samenwerking met de onderhoudsmedewerker, is essentieel voor een goed beheer. Voor de continuïteit van de dagelijkse werkzaamheden is het noodzakelijk om een opvolger te vinden voor de onderhoudsmedewerker, wanneer deze in april 2012 met pensioen gaat. De schoonmaak van de borg vereist een grote deskundigheid op het gebied van historische voorwerpen en materialen. De interieurverzorgster is in die zin een beheers- en behoudsmedewerker met veel ervaring. Deze parttime-baan wordt aangevuld door andere medewerkers, die intern 2
Algemeen: Borgenplatform; Museumhuis; NMV sectie Historische Huizen. Interieur: Stichting Het Nederlands Interieur; OSK Historische binnenruimten; Ottema Kingma Stichting. Tuinen: o.a. Tuinhistorisch Genootschap Cascade. Behang: Stichting Historische Behangsels. Meubels: Stichting Freerk J. Veldman. Textiel: Textielcommissie Nederland; Nederlandse Kostuumvereniging. Voorwerpen van keramiek, glas en zilver: o.a. Nederlandse Vereniging van Ceramiek en Glas. ook vindt internationale uitwisseling plaats via leden van The Attingham Trust en ICOM DEMHIST Historic House Museums. 3 Zie Jaarverslag 2009, p. 5.
7
voor bepaalde werkzaamheden worden opgeleid en verder een cursus ‘beheer en behoud’ volgen. De vaste museumassistenten hebben behalve hun taak om bezoekers te ontvangen ook administratieve taken betreffende de kaartverkoop en winkel. Sinds 2003 worden extra vrijwilligers, die hiertoe een interne opleiding krijgen, ingezet de ontvangst van de bezoekers. Het aantrekken van geschikte vrijwilligers is niet eenvoudig en de komende jaren zal gepoogd worden meer vrijwilligers te werven via onder andere de vrijwillige vacaturebank. Alle medewerkers hebben een cursus ‘klantvriendelijkheid’ gevolgd. Voor de kaartverkoop en de winkel worden seizoensmedewerkers aangesteld via de sociale werkvoorziening en via een gesubsidieerde baan; in de weekeinden worden zij op uurloon ingezet. Een museumassistent educatie is er pas sinds 2009. Gezien het belang van deze functie zijn de hiervoor bestemde uren in 2010 verdubbeld naar zestien uur op een minimumloon-contract in het kader van de Flexwet. Dit houdt in dat de medewerker minimaal drie maanden per jaar niet mag werken. Het nieuw ingezette beleid op het gebied van educatie is van groot belang voor de toekomst van de Menkemaborg. Zo kunnen kinderen en scholen op een professionele manier worden bediend. Daarom zou het zeer wenselijk zijn de educatief medewerker op termijn een vaste aanstelling te geven, zodat de continuïteit en innovatie van de educatieve projecten niet in gevaar komen. Een select aantal van zes betaalde medewerkers is verantwoordelijk voor het openen en sluiten van de borg en de daarbij behorende controles en beveiliging. Dagelijks is minimaal een van deze zogenaamde sleutelhouders aanwezig. Daarnaast worden bezoekers ontvangen door een of meer vrijwilligers. In de komende periode wordt ernaar gestreefd meer vrijwilligers in te zetten, zodat de sleutelhouders meer ruimte krijgen voor andere werkzaamheden dan het ontvangen van bezoekers.
3.2 Financiën De begrotingen en jaarrekeningen van de afgelopen jaren tonen aan dat de gegeven subsidies en andere inkomsten zorgvuldig worden ingezet en besteed. In tijden van tekorten wordt advies ingewonnen en gezocht naar andere financieringsmogelijkheden. Voor grote projecten moet altijd externe financiering worden verkregen. Grote meevallers waren in de afgelopen jaren de gelden van de Museumprijs 2007 (BankGiro Loterij en Prins Bernhard Cultuurfonds), waarmee onder andere de doolhof opnieuw is aangelegd en de duivenslag gerestaureerd. Verder heeft het Prins Bernhard Cultuurfonds Groningen de audiotour voor kinderen en die voor volwassenen in drie talen mogelijk gemaakt. Voor een groot project als de nu in uitvoering zijnde restauratie van het kabinetorgel zijn subsidies van het rijk en verschillende (orgel)fondsen verkregen, terwijl ook bijdragen zijn toegezegd door gemeente en provincie.
3.2.1 Meerjarenbegroting De grootste uitgavenpost wordt, zoals te verwachten is bij een professionele organisatie, gevormd door de salarissen. Voor de komende periode zijn enkele financiële risico’s te noemen. De subsidie voor de onderhoudsmedewerker eindigt met diens pensionering in 2012. Een dergelijke medewerker is onmisbaar voor het dagelijkse en reguliere onderhoudswerk, dat niet uitbesteed kan worden aan externe bedrijven. Twee jaar later gaat een van de kaartverkoopmedewerkers eveneens met pensioen. Ook deze gesubsidieerde baan, waarvoor een kleine bijdrage per maand wordt betaald, dient te worden gecontinueerd. Over de invulling van beide banen is al overleg begonnen met de gemeente Eemsmond, maar deze kan in het licht van haar eigen onzekere financiële positie op dit moment geen toezeggingen doen. In de begroting is daarom bij onderhoudskosten € 10.000 opgenomen om onderhoudskrachten extern in te kopen. Het belang van het onderhoud van de gebouwen en de tuinen is ook af te lezen uit de meerjarenbegroting. Grote onderhoudsprojecten voor de gebouwen zijn vooralsnog niet 8
voorzien, omdat deze in de afgelopen periode uitgevoerd zijn. Daarbij moet aangetekend worden dat in de periode 2013-2016 nieuwe werkplannen opgesteld zullen worden met daarbij behorende kostenoverzichten voor het vervolg van de BRIM-borg (2013-2018) en BRIM-schathuis (2014-2019). Of deze onderhoudssubsidie vervolgens toegekend wordt door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, is nu nog niet bekend. Gezien de verwachte continuering van deze regeling is op voorhand deze subsidie wel meegenomen in de begroting. Voor de historische tuinen en het singelgebied blijft het onderhoud arbeidsintensief en kostbaar, maar het belang en de uniciteit van deze tuinen maken het noodzakelijk de huidige kwaliteit en uitstraling van dit groen in de toekomst vast te houden. Voor het singelgebied zal met het oog op de ouderdom en zorgwekkende toestand van de bomen een meerjarig renovatie- en beheersplan opgesteld moeten worden met bijbehorend kostenoverzicht. Eerst op grond hiervan kan bekeken worden hoe omvangrijk en kostbaar dit project wordt. In de begroting is daarom hiervoor geen aparte post opgenomen, maar in de rekening wordt jaarlijks een bedrag toegevoegd aan het Onderhoudsfonds Terreinen. In 2011 wordt voor het eerst een aanvraag gedaan voor het onderhoud van ‘tuin- en parkaanleg’, de zogenaamde BRIM-groen (2012-2017), maar het is, gezien de beschikbare rijksgelden, lang niet zeker of deze subsidie toegekend wordt. De Meerjarenbegroting 2013-2016 laat een oplopend tekort zien. Mochten er opnieuw gesubsidieerde banen beschikbaar komen en de BRIM-groen worden toegekend, dan zal dit tekort aanzienlijk worden verkleind en zal het resultaat voor de eerste twee jaren zeker positief zijn. De kosten zullen hoe dan ook stijgen en voorzien wordt dat onder meer de post museale baten niet in dezelfde mate zal toenemen. Op termijn zal een stijging van de entreeprijs daarom onontkoombaar zijn. Momenteel is de financiële en liquiditeitspositie van de Stichting Museum Menkemaborg nog gezond te noemen. Het vermogen is onder meer ontstaan door de ontvangst geruime tijd geleden van enkele legaten. Er bestaan echter testamentaire beperkingen met betrekking tot de vrije aanwendbaarheid van deze legaten. Daarnaast is de Menkemaborg de afgelopen jaren in staat geweest om reserves te vormen voor (groot) onderhoud van gebouwen, terreinen en inrichting. Door de gezonde financiële positie kunnen bescheiden tekorten nu nog worden opgevangen zonder direct de continuïteit in gevaar te brengen.
9
4. ‘Zo mooi en zo dichtbie’. Bezoekers spelen de hoofdrol in de Menkemaborg. In de ruim tachtig jaar als museum heeft ruim een miljoen bezoekers de borg bezocht; in de afgelopen vijf jaar was het gemiddelde bezoekersaantal 25.000. De entreeprijs voor volwassenen is in 2006 verhoogd naar € 6,-, maar voor kinderen van zes tot en met twaalf jaar is het kaartje € 2,- gebleven. Groepen hebben korting, evenals CJP- en Cultuurkaarthouders en invaliden. De borg is gratis toegankelijk voor Museumkaarthouders. Aan de hand van de bezoekersenquête is een beeld te vormen wie de bezoekers zijn en hoe ze benaderd kunnen worden. De bezoekers worden op allerlei manieren geïnformeerd en voor scholen is een speciaal educatief programma opgezet.
4.1 Bezoekers ‘Zo mooi en zo dichtbij.’ Deze woorden hoorde de directeur-conservator op bewonderende toon zeggen, door twee bezoekers, zowel in het Nederlands als in het Gronings, op een mooie pinksterdag tijdens de ‘Dag van het Kasteel’. Het waren duidelijk bezoekers uit Groningen, maar blijkbaar waren ze toch onbekend met de Menkemaborg. Evenementen en activiteiten, zoals het Museumweekend, de Open Monumentendag (beide gratis), de Dag van het Kasteel en de sfeervolle kaarslichtavonden brengen nieuwe bezoekers naar de borg. Sinds een aantal jaren wordt op vrijwillige basis een enquête ingevuld door de bezoekers.4 De gemiddeld zeshonderd ingevulde formulieren per jaar laten zien dat de belangrijkste groep de senioren zijn. Deze groep werkt deels niet meer en dat is zichtbaar in de spreiding van het bezoek over het hele jaar. Aan de hand van de postcode is de herkomst te herleiden: ongeveer een derde komt uit het noorden, een derde uit het westen van het land en de rest uit de andere delen. De tweede groep, kinderen tot vijftien jaar, is in 2009 gegroeid. Dit kwam vooral door de nieuwe junior-audiotour. Uit de enquête blijkt ook dat veel bezoekers van huis zijn gekomen of een dagtocht maken. Ongeveer een kwart verblijft in een hotel, b&b of erfgoedlogies en iets minder dan een kwart op een camping of vakantiepark. Uit de enquêtes bleek ruim tweederde van de bezoekers de borg voor de eerste keer te hebben bezocht, bij de overigen ging het om een herhalingsbezoek. De belangrijkste reden waarom de borg bezocht wordt, is dat een bezoek is aangeraden door anderen. Daarnaast werden onder meer kranten en tijdschriften als reden genoemd. De door de bezoekers in de enquête gemaakte opmerkingen zijn lovend. Woorden als ‘bijzonder’, ‘indrukwekkend’, ‘prachtig’, ‘mooi verzorgd’, ‘zo compleet’ voor zowel de borg als de tuin, zijn een grote stimulans voor alle medewerkers. Veel buitenlandse bezoekers, onder meer uit Frankrijk, België, Duitsland en Italië, maken ‘de omweg’ om de borg te bezoeken. Op grond van het aantal verstrekte kijkbegeleidingen in zeven vreemde talen hebben we een indicatie dat jaarlijks zeker drieduizend buitenlanders de borg bezoeken. Het groepsbezoek aan de Menkemaborg wordt ieder jaar geïnventariseerd. Het is divers: families en personeelsuitstapjes, maar ook groepen specialisten op het terrein van bijvoorbeeld tuinen of orgels. Van het arrangement met café Het Schathuis voor koffie of lunch, wordt daarbij veelvuldig gebruik gemaakt. De afstand is bepalend voor het soort groepsbezoek: dagtochten worden vooral door groepen uit het noorden gemaakt, bij meerdaagse reizen komen de groepen uit het hele land of nog daarbuiten. Op de website van de borg worden combinatiemogelijkheden vermeld waardoor een groepsbezoek aan de 4
Zie ook Jaarverslag 2009; bijlage grafieken.
10
borg prachtig aangevuld kan worden tot een leuke dag uit. Zo is er een combinatie te maken met een bezoek aan het Groninger Museum of de Dionysiuskerk in Uithuizen, bij voorkeur met orgelspel. Een gecombineerd bezoek aan het Openluchtmuseum Het Hoogeland te Warffum, een grote Hogelandster boerderij met boerderijtuin, geeft een groep een prachtig beeld van het leven op het Hogeland in de achttiende en negentiende eeuw. Ook is een combinatie mogelijk met een bezoek aan de borg Verhildersum te Leens, waar het leven op een negentiende-eeuwse borg wordt getoond. Wandelaars kunnen een tocht maken door de historische tuin en het open Groninger land ten zuiden van de borg onder deskundige leiding. Door gebrek aan menskracht en financiën worden deze combinaties tot nu toe slechts op basis van vrijwilligheid verzorgd, waardoor er weinig gebruik van wordt gemaakt. Het is echter de bedoeling om enkele combinatiemogelijkheden meer gericht te gaan aanbieden. De leden van de Vereniging van Vrienden van de Menkemaborg zijn trouwe bezoekers. De ruim elfhonderd leden wonen voornamelijk in de omgeving en brengen regelmatig een bezoek. Zij hebben vrije toegang tot de tuin en kunnen de borg een keer per jaar gratis bezoeken.
4.2 Marketing De Menkemaborg ligt in de periferie van de provincie Groningen en dus ook van Nederland. Bezoekers komen er niet automatisch langs en de omgeving heeft verder geen grote toeristische aantrekkingskracht. Een bezoek aan de borg is daarom een bewuste keus: men moet ‘een omweg’ maken. In alle cultuurtoeristische gidsen, zowel de Nederlandse als de buitenlandse, is de Menkemaborg prominent aanwezig. De Capitoolgids ‘Verrassend Nederland’ toont slechts twee bijzondere tekeningen van gebouwen, waarvan de Menkemaborg er een is. In de cultuurtoeristische of groene Michelingids heeft de borg als enige ‘concurrenten’ met twee sterren in de vier noordelijke provincies de Waddeneilanden en Giethoorn. Deze vermeldingen zijn prachtig, maar niet voldoende. Publiciteit is bijzonder belangrijk voor de borg, niet alleen om nieuwe bezoekers te trekken, maar ook om bezoekers te verleiden tot een herhalingsbezoek. Hiervoor worden de jaarlijkse thematentoonstelling, de tijdelijke tentoonstellingen en andere activiteiten ingezet. De promotie verloopt door middel van persberichten, advertenties en artikelen. Via email worden de persberichten verzonden naar alle regionale en landelijke kranten, tijdschriften, VVV’s en diverse instanties en websites, zodat de informatie geplaatst kan worden in artikelvorm of als vermelding in de agenda’s. Daarnaast wordt ook de algemene informatie over de Menkemaborg actief verspreid door middel van advertenties in daartoe geëigende tijdschriften, bij voorkeur in de vorm van een kort artikel, voorzien van afbeeldingen. De doelgroep senioren wordt benaderd via onder andere de specialistische bladen over (historische) huizen, tuinen, interieur of life-style en natuurlijk musea. Ook uitgebreide artikelen of fotoreportages van eigen hand of door derden promoten de Menkemaborg. Om toeristen te trekken wordt gericht gepubliceerd in een selectie van toeristische bladen, zowel regionaal als landelijk. Ook zijn arrangementen overeengekomen met hotels, b&b’s en erfgoedlogies, waaronder Hotel Ekenstein bij Appingedam. Met erfgoedlogies Piloersemaborg in Den Ham is er een zogenaamde ‘sterrenarrangement’ waarin ook restaurant ’t Schathoes van Verhildersum, dat met een ster in de culinaire Michelingids is opgenomen. Verder zijn er diverse kortingsacties met landelijke, regionale en lokale cultuurtoeristische organisaties. Voor kinderen is de marketing gericht op tijdschriften en websites voor deze doelgroep, zoals de 30pluskids site. Aldus wordt met een beperkt budget gericht op de verschillende bezoekersgroepen ingezet. De komende jaren zal de publiciteit nog worden uitgebreid. De Menkemaborg is met regelmaat te zien of te horen in 11
lokale en nationale Radio of tv-programma’s, waaronder nieuwsuitzendingen en documentaires. Ook is er een speciale film over de Menkemaborg beschikbaar. Voor alle doelgroepen is het internet steeds belangrijker geworden. Informatie over de Menkemaborg is te vinden op geselecteerde websites, waarbij gebruik gemaakt wordt van free publicity. De eigen website van de Menkemaborg is belangrijk voor bezoekers, als introductie en voor de algemene gegevens. De site wordt in eigen beheer steeds geactualiseerd. Belangrijke andere websites zijn die van Marketing Groningen en het Groninger Museum, waar de Menkemaborg onder de knop ‘Collectie’ een eigen sectie heeft. Folders blijken nog steeds een goed promotie-medium te zijn. Jaarlijks worden er dan ook 15.000 gratis exemplaren verspreid over VVV’s, musea, culturele instellingen, hotels, b&b’s en campings. In de folder wordt elk jaar een los blad gevoegd met informatie over de tentoonstelling en activiteiten van dat jaar. In de komende jaren zal bij herdruk steeds de afweging gemaakt worden of een folder nog geschikt is of dat een andere informatieverstrekker de voorkeur verdient. Promotie samen met andere culturele instellingen of deelname aan projecten is vaak niet alleen kostenbesparend, maar er wordt ook een grotere groep door bereikt. Een voorbeeld is de door Marketing Groningen georganiseerde campagne ‘Genieten’, waarin kunstschilder Henk Helmantel de Menkemaborg aanprijst. Ook de deelname aan regionale activiteiten, waaronder De Regiodag en Oktobermaand Kindermaand, alsmede aan landelijke evenementen, zoals het Nationaal Museumweekend, de Open Monumentendag, de Dag van het Kasteel en de Week van de Geschiedenis en de Historische Buitenplaatsen 2012, levert de Menkemaborg extra publiciteit op en daarmee bezoekers.
4.3 Informatie en educatie Bezoekers krijgen een zogenaamde kijkbegeleiding mee met informatie over de tuin. In de borg is een kijkbegeleiding beschikbaar met algemene informatie over de geschiedenis en de inrichting van de borg. Deze kijkbegeleiding is er in acht talen: Nederlands, Engels, Duits en Frans en tot blijde verrassing van veel buitenlanders ook in het Italiaans, Spaans, Deens en Russisch. Bij de thematentoonstelling wordt een extra uitleg meegegeven en deze tekst is eveneens in het Engels en Duits beschikbaar. Bij sommige tentoonstellingen wordt in de kamers aanvullende informatie gegeven door middel van foto’s. Daarnaast zijn verschillende publicaties over de Menkemaborg te koop in de borgwinkel. De eenvoudige publicatie over de Menkemaborg uit 1984 zal een eigentijdse kleurrijke opvolger krijgen. Voor kinderen is sinds oktober 2009 de junior-audiotour beschikbaar. Hierbij worden de kinderen van nu door een jongen en een meisje Alberda op een spannende tocht door de borg meegenomen terug naar de achttiende eeuw. In de audiotour zijn vragen en opdrachtjes verwerkt. De Menkemaborg is door deze audiotour een kindvriendelijk museum geworden. In het voorjaar van 2010 was ook de audiotour voor volwassenen gereed, zodat ouders en kinderen gelijk op kunnen lopen. In deze audiotour vertellen de ouders van de kinderen Alberda de bezoeker over hun zomerhuis en ook de meiden doen hun verhaal. Deze door bezoekers zeer enthousiast ontvangen audiotour is ook beschikbaar in het Engels en het Duits. Het apparaat toont (detail)afbeeldingen van voorwerpen die klein zijn of ver van de bezoeker zijn opgesteld. Voor liefhebbers is er daarnaast extra informatie over bepaalde onderwerpen of voorwerpen te vinden, onder meer over de familie Alberda en het staatsieledikant. De komende tijd wordt deze informatie uitgebreid. De aanschaf van de audiotour werd geadviseerd door de jury van de Museumprijs. De inhoud ervan is verzorgd door de nieuwe educatieve medewerker in samenwerking met de educatieve dienst van het Groninger Museum. Het Prins Bernhard Cultuurfonds Groningen heeft beide audiotours financieel mogelijk gemaakt. 12
Voor het primair onderwijs bestaat de educatieve website ‘borgenonline’, waarmee docenten en leerlingen lessen kunnen volgen over borgen in het algemeen ter voorbereiding op een bezoek aan de Menkemaborg. Na een korte inleiding kan tijdens dit bezoek een leuke speurtocht gemaakt worden. Sinds de aanstelling van de educatief medewerker kan deze tocht aan de wensen van de school worden aangepast. De audiotour kan door groepen van maximaal dertig leerlingen gebruikt worden, waarbij twee kinderen een apparaat delen. In samenwerking met het Museumhuis Groningen, andere erfgoedinstellingen in de gemeente Eemsmond en CultuurStationC is onder leiding van de coördinator erfgoededucatie en mede gefinancierd door de gemeente Eemsmond in het kader van het BEPP (Budget Educatie en Participatie Projecten) begonnen met een speciaal project op het gebied van erfgoededucatie. Het betreft een pilot-project in de provincie Groningen als onderdeel van de doorgaande leerlijn erfgoededucatie. Hierbij worden scholen in een bepaalde gemeente gekoppeld aan de lokale erfgoedinstellingen. De Menkemaborg doet een onderwijsaanbod in de vorm van een CDRom, te gebruiken na afloop van het bezoek aan de borg en speciaal gemaakt voor groep zes van het basisonderwijs. In 2011 zal het project daadwerkelijk beginnen. De CDRom kan, wanneer nodig, worden aangepast door de educatief medewerker. Nieuwe educatieve projecten zullen in de komende jaren ontwikkeld worden, uitgaande van de geschiedenis van de Menkemaborg of de thematentoonstelling, en toegespitst op de leerlijnen in het onderwijs, waaronder de canon van de (Groninger) geschiedenis.
13
5. Het verhaal van de Menkemaborg 5.1 De geschiedenis zichtbaar De Menkemaborg is een belangrijk onderdeel van de collectie Groningen en Het Verhaal van Groningen. Op Menkema staan het leven op een Groninger borg in de zeventiende en achttiende eeuw centraal in de presentatie van de monumentale gebouwen, het interieur, de tuin en singel. De inrichting is erop gericht de bezoeker het gevoel te geven alsof de bewoners elk moment kunnen terugkomen. Door de audiotour wordt het verhaal nog dichter bij de bezoeker gebracht. Het grootste deel van de collectie op de borg is eigendom van het Groninger Museum en vastgelegd in MusIP (Museum Inventarisatie Project, 2006). Daarbij is opnieuw duidelijk gebleken dat een belangrijk deel van de collectie verbonden is met de Menkemaborg door zijn herkomst uit Groningen. De semi-permanente presentatie van de collectie is afhankelijk van de functie van een bepaald vertrek. De thematentoonstellingen zorgen voor afwisseling in de inrichting doordat objecten uitgelicht en toegelicht worden. Voor de volledig ingerichte kamers voldoet deze manier van presenteren uitstekend en daarom zal ook in de komende periode gewerkt worden met dergelijke thematische presentaties. Soms is daarvoor een bijzondere aanleiding, zoals in 2011 met ‘Muziek in de borg’: in dat jaar zal de restauratie van het kabinetorgel uit 1777 voltooid zijn – een goede reden om dit aspect centraal te stellen. Andere thema’s zullen worden uitgewerkt in samenwerking met andere musea, zoals de bewonersgeschiedenis in ‘Verborgen verleden’, waarin speciale aandacht zal worden geschonken aan portretten en familiewapens. Aan deze presentatie wordt bijgedragen door het Groninger Museum en het RHC Groninger Archieven. Hierbij wordt ingespeeld op de interesse van veel bezoekers voor hun eigen familiegeschiedenis. Voor kinderen wordt een aansluitend educatief programma gemaakt. In het kader van een tentoonstelling worden soms ook nog andere activiteiten georganiseerd, zoals workshops, lezingen of concerten. Voor het verduidelijken van een thema kan worden geput uit de ruime collectie van het Groninger Museum, uit het RHC Groninger Archieven, maar ook andere musea. Door het ontbreken van een vaste historische en kunstnijverheidsopstelling in het Groninger Museum is het mogelijk om geregeld bijzondere en belangrijke objecten te tonen. Onderdelen van de collectie op de Menkemaborg worden ook ruimhartig uitgeleend aan het Groninger Museum of via het Groninger Museum aan andere musea in Nederland.
5.2 Het verhaal van de Menkemaborg digitaal Omdat de collectie in het huis in hoofdzaak eigendom is van het Groninger Museum, kunnen deze voorwerpen op de website van het Groninger museum via de knop ‘Collecties’ worden opgezocht en bekeken. De eigen website www.menkemaborg.nl geeft naast algemene informatie over openingstijden, toegangsprijzen, tentoonstellingen en andere activiteiten, ook een introductie over de geschiedenis van de Menkemaborg – gebouw, tuin en bewoners. In de komende jaren zal deze informatie verder uitgebreid worden door verdieping van de huidige tekst. De verschillende tentoonstellingsthema’s zullen een vaste en blijvende plaats krijgen in de website. Dankzij de bijzondere naam staat de Menkemaborg via zoekmachines altijd bovenaan. De verhalen over de Menkemaborg in al zijn facetten zullen ook een plek krijgen op de kennissite www.hetverhaalvangroningen.nl.
5.3 Het behoud van het cultureel erfgoed Voor het onderhoud van de collectie in eigendom van het Groninger Museum is een jaarlijks budget beschikbaar. Voor de Menkemaborg geldt voor het hele jaar een schoonmaakbeleid 14
en –plan, waarbij onderscheid wordt gemaakt in dagelijkse, wekelijkse en andere perioden van schoonmaken. In januari en februari wordt de grote schoonmaak gehouden, waarbij niet alleen alle voorwerpen gecontroleerd en waar nodig schoongemaakt worden, maar het hele interieur onder handen wordt genomen. Deze manier van werken is uitzonderlijk onder musea en kastelen, maar komt ten goede aan beheer en behoud. Het onderhoud van de tuinen wordt uitbesteed. De soorten werkzaamheden en de manier waarop gewerkt mag worden, zijn vastgelegd in een werkplan. Daarbij vindt regelmatig overleg plaats met de chef-tuinman en vijf keer per jaar wordt over de hoofdlijnen een vergadering gehouden. Voor nieuwe projecten of een nadere invulling van de tuin wordt eerst grondig onderzoek gedaan om te zien of een dergelijke ingreep historisch verantwoord is. Daarbij wordt gebruik gemaakt van inventarissen, literatuur en kennis van pomologen. Ook wordt gekeken naar de geschiedenis van vergelijkbare tuinen, zoals die van paleis Het Loo. Over het onderhoud van de singel met de oude bomen en de linden langs de oprijlaan wordt geregeld overlegd met Landschapsbeheer Groningen; deze instelling voert ook een deel van de werkzaamheden uit. Het op te stellen beheersplan zal de basis zijn voor de toekomst van het singelgebied. De rond de singel liggende graslanden zijn sinds enkele jaren in bezit van de Vereniging Natuurmonumenten. Om het karakter van deze landerijen te laten aansluiten bij dat van het eigenlijke borgcomplex, vindt regelmatig overleg plaats met de beheerder.
5.4 Samenwerking De Menkemaborg is een van de zestien borgen en een van de vier museale borgen in de provincie Groningen. Samenwerking tussen de borgen in het Borgenplatform, onder leiding van de directeur van het Museumhuis Groningen, heeft al verschillende vruchtbare resultaten gehad, waaronder gezamenlijke toegangskaarten met korting, gezamenlijke tentoonstellingen en evenementen, waaronder de Gouden eeuw van Groningen en de Midzomernacht. Deze samenwerking zal worden voortgezet en waar mogelijk geïntensiveerd. Gedacht wordt aan een bustour langs borgtuinen of thematentoonstellingen en activiteiten die aansluiten op het landelijke themajaar ‘Historische Buitenplaatsen 2012’, of aan een presentatie waarbij kunstenaars zich laten inspireren door de borgen en de borgtuinen. Enkele aspecten van de samenwerking met andere musea worden hier uitgelicht. Daarbij komt het Groninger Museum op de eerste plaats, zowel wat betreft collectiebeheer als tentoonstellingen. Met het Openluchtmuseum Het Hoogeland te Warffum is in 2008 een convenant gesloten, dat in 2009 heeft geresulteerd in een gezamenlijke fondsenwervingsfolder en in 2010 in een kortingsactie over en weer voor bezoek aan het andere museum. Deze actie wordt voortgezet in 2011. Ook een onderzoek samen met de gemeente Eemsmond naar de spin-off en het belang van de musea voor de gemeente staat op het programma. Op grond van dit rapport zal de samenwerking in het convenant verder worden uitgewerkt. Het grote archief van de familie Alberda bevindt zich bij het RHC Groninger Archieven. Met regelmaat worden hieruit tijdelijk archiefstukken geleend om het verhaal over de familie Alberda te verduidelijken. Voor de komende periode staat samenwerking met ‘Domies toen’ in Pieterburen op het programma, niet alleen om de tuin en de stinzenplanten, maar ook wegens de sporen van de familie Alberda in de kerk te Pieterburen. In voorkomende gevallen wordt ook samenwerking gezocht met andere musea. Landelijk en internationaal onderhoudt de de directeur-conservator contacten met collega’s van kastelen en historische huizen. Met hen wordt onderzoek gedaan naar bepaalde aspecten van deze huizen, zoals zeldzame staatsieledikanten en authentieke behangsels. 15
De verkregen informatie wordt vervolgens weer beschikbaar gesteld aan de bezoekers via onder andere de auditour, tentoonstellingsteksten en publicaties.
5.4.1 De Menkemaborg in de regio: het visitekaartje van Uithuizen De band van de borg met de plaats Uithuizen is er altijd geweest, niet alleen historisch, maar ook toen de borg museum was geworden: in de beginjaren was de burgemeester de beheerder en tot voor enkele jaren was hij ook voorzitter van het bestuur. Met de gemeente Eemsmond bestaat sinds vele decennia een subsidierelatie. Enkele jaren geleden is de gemeentelijke subsidie verhoogd. Jaarlijks wordt bij de gemeente een subsidieaanvraag ingediend door het bestuur. Voor een periode van vier jaar worden tussen het bestuur van de Stichting Menkemaborg en het gemeentebestuur afspraken gemaakt over de voorwaarden van de besteding. De huidige planperiode loopt voor de gemeente Eemsmond af in 2012, maar er is nog geen duidelijkheid over de hoogte van de gemeentelijke subsidie en evenmin over de mogelijkheden voor voortzetting van gesubsidieerde banen. Op lokaal niveau wordt samengewerkt met ondermeer de Openbare Bibliotheek te Uithuizen, de Culturele Raad en de buurtvereniging Dingewold. Deze nieuwe, naast de borg gelegen buurt organiseert elke twee jaar een grote kerstfair langs de oprijlaan en singel, waarop duizenden bezoekers afkomen. Op het voorplein van de borg vinden optredens plaats met theater, muziek en Groninger of historische dansen. De Menkemaborg is een geliefde locatie voor plaatselijke instellingen en ook hierdoor wordt de band verstevigd. Daarom zal de komende jaren het terrein van de Menkemaborg opnieuw het toneel zijn van menig evenement dat aansluit bij het historische karakter van deze plek.
5.5 De Menkemaborg en de toekomst De jarenlange investeringen in de Menkemaborg op allerlei gebied hebben een goed onderhouden en prachtig ingerichte borg met daarbij een unieke tuin opgeleverd, waarin de bezoekers zich in een andere tijd bij een adellijke familie op bezoek wanen. De noodzaak van periodiek onderhoud en verbeteringen aan gebouwen, interieur en collectie blijft onverminderd bestaan, maar een bijzonder en vooral omvangrijk project zal de onvermijdelijke renovatie van het singelgebied worden. Bestuur en medewerkers zijn trots op de Menkemaborg en blij met zoveel positieve en enthousiaste reacties van bezoekers. Het bestuur wil het tot nu toe gevoerde beleid daarom voortzetten. Dit betekent dat de hoge museale kwaliteit van het complex als geheel in samenhang dient te worden verzekerd en waar nodig en mogelijk verbeterd. De samenwerking met andere cultuurtoeristische instellingen op het gebied van tentoonstellingen, activiteiten en publiciteit zal worden voortgezet. Ook educatieve activiteiten zullen de komende periode veel aandacht krijgen. Een grote wens van bestuur en staf is om voor de ontvangst van de bezoekers aparte ruimten met goede voorzieningen te creëren. Dankzij de provinciale subsidie zijn in het verleden belangrijke investeringen mogelijk geweest. Voor het voortbestaan van de Menkemaborg als onderdeel van het culturele erfgoed van de provincie Groningen is de structurele financiële bijdrage van de provincie Groningen van essentieel belang. Het bestuur van de Stichting Museum Menkemaborg vraagt niet om meer subsidie, maar om voortzetting van de bestaande subsidie, zodat de Menkemaborg ook vanaf 2013 ‘een omweg waard’ blijft.
16
