STERKE COMPETENTIES NEDERLANDS? HET BELANG VAN TAAL- EN EVALUATIEBELEID AAN HET BEGIN VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS
Koen Van Gorp Centrum voor Taal en Onderwijs, KU Leuven 18 september 2014
Overzicht Enkele krantenkoppen Enkele cijfers Enkele beelden over taalontwikkeling Breed evalueren Taal- en evaluatiebeleid De Toolkit Breed Evalueren Competenties Nederlands
Toets voor iedereen op einde basisschool Alle leerlingen worden op het einde van de lagere school getoetst, zo wil de Vlaamse regering. “De toets kwam er omdat vanuit het secundair onderwijs vraagtekens geplaatst worden bij de kennis van de leerlingen die uit het basisonderwijs komen.” (De Standaard, 26 augustus 2014) VRAAG: Wat zegt dit over de perceptie van het SO m.b.t. het BaO? Zegt dit iets over de reële afstand tussen eindniveau BaO en beginniveau SO? (Cfr. peilingsonderzoeken) Of meer iets over hoe die niveaus door respectieve leerkrachten worden ingevuld?
Taalscreening Nederlands Verplichte taalscreening om anderstalige leerlingen te helpen Alle 130.000 leerlingen die beginnen aan de lagere school en de middelbare school worden vanaf dit schooljaar in september onderworpen aan een verplichte taalscreening. Indien nodig wordt de talenkennis van de leerlingen bijgewerkt. (De Standaard, 1 september 2014)
Valide en betrouwbaar screeningsinstrument
= Taaltoets?
Taalbad Taaltraject
Realiteit: Niet iedereen is even succesvol Onderzoek bevestigt keer op keer dat voor bepaalde groepen kinderen schoolsucces geen evidentie is. De sociaal-economische thuissituatie (cfr. kansarmoede) en de etnisch-culturele situatie blijken een impact te hebben op de prestaties van kinderen op school!
Begrijpend lezen in de basisschool Piecewise groeicurve begrijpend lezen, opgesplitst naar al dan niet GOKleerling + taal 60
Vaardigheidsscore
55 NL niet GOK AT niet GOK
50
NL GOK Turks GOK 45
Arber GOK Overig AT GOK
40
35 L3
L4
L5
L6
Leerjaar
Sibo-data, 2011
Peiling Lezen en Luisteren 2013 91% haalt eindtermen lezen Een verbetering van 2% tegenover de peilingen van 2002 en 2007
87% haalt eindtermen luisteren Gelijk aan peiling van 2007
Enkele onderzoeksgegevens SO 15% van de Vlamingen tussen 15 en 65 is laaggeletterd, 19% scoort onvoldoende mbt digitale geletterdheid (PIAAC 2013) PISA (2009, 2012): 13,5% van de 15-jarigen beschikt niet over basisleesvaardigheden; grote kloof tussen sterk en zwak De geletterheidsontwikkeling van bso-leerlingen stagneert: tussen 3 en 6 bso wordt nauwelijks vooruitgang vastgesteld (CTO, 2007) PIAAC: Programme for the International Assessment of Adult Competencies PISA: Programme for International Student Assessment CTO: Centrum voor Taal en Onderwijs KU Leuven
Zin en onzin van taalscreening Een kans om aan een echt taal- en evaluatiebeleid op school te gaan werken, over de vakken en vakgroepen heen. Gevaar: Verenging tot een klassieke, makkelijk af te nemen test spelling (als indicator voor schrijfvaardigheid?) of woordenschat (als indicator voor (schoolse) taalvaardigheid?). Screenen we de ‘juiste’ competenties? Bijv. geletterdheid voor de 21ste eeuw, het kunnen omgaan met teksten en informatie (= ook taalvaardigheid).
Zin en onzin van taalscreening Evalueren we ‘breed’ genoeg? “Het is belangrijk dat de school verder breed blijft kijken naar die leerlingen en zich niet focust op één screeningsinstrument en/of taaltoets” (VVKSO – Mededeling, 31.03.2014, p. 1) Vraag naar het geheel van evaluatieinstrumenten dat een schoolteam gebruikt om de talige competenties van leerlingen in kaart te brengen? Taalscreening is aanvullend op de al aanwezige evaluatie, informatie uit BaO (Basofiche), van ouders, van leerlingen zelf, …
Taalvaardigheid als ladder
Taalleren in actie Geen trapsgewijze ontwikkeling Schrijftaak: Vehaal bij prenten Communicatieve Effectiviteit
3de en 4de lj 6 momenten (Verheyden e.a., 2011)
(Taal)leren in actie
(Van den Branden, 2012)
De kern van evalueren Naar cursisten kijken en je afvragen: Hoe verloopt hun leerproces? Hoe kan ik hen dan het best ondersteunen? John Hattie (2009): Visible learning
Naar je eigen onderwijs kijken en je afvragen: Is mijn onderwijs effectief en duurzaam? Hoe kan ik het bijsturen?
Nood aan brede evaluatie Nood aan kwaliteitsvolle evaluatie
Wat betekent breed evalueren? Kennisconstructie, niet enkel kennisreproductie. Evalueren integreren in leer- en instructieproces (permanent i.p.v. momentopname achteraf). Leerlingen actief betrekken bij ontwerp en uitvoering van evaluatieprocedures. Gebruik van authentieke of levensechte situaties, niet enkel schoolse contexten. Niet alleen het product, maar vooral ook het proces van het leren is belangrijk. Competenties (dus kennis, én vaardigheden én attitudes)!
Breed evalueren is... Uitgaan van wat leerlingen kunnen (sterktes en zwaktes) Groei(potentieel) in kaart brengen Talenten, relevante competenties ontdekken Via... Zelfevaluatie Peerevaluatie Co-evaluatie Observeren Portfolio
Vele vragen, vele mogelijkheden Waarom?
Wat?
Hoe?
Door wie?
Wanneer?
Vaststellen Rapporteren Ingrijpen / remediëren Zelfreflecterende houding bevorderen Onderwijsaanpak evalueren Vaardigheid ontwikkelen ...
Product Proces Kennis Vaardigheden Strategieën Attitudes Competenties
Observatie Portfolio Toets Zelfevaluatie Peerevaluatie Co-evaluatie
Leerkracht Leerling Zichzelf (Ouders)
Eenmalig Op verschillende momenten
Hoe past een evaluatiebeleid binnen taalbeleid? “Taalbeleid is de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten” (Uit: Bogaert, N. en Van den Branden, K. (2011). Handboek taalbeleid secundair onderwijs. Leuven: Acco, p.13)
Een evaluatiebeleid binnen een taalbeleid VOORBEREIDEN
Ontwikkeling leerlingen 1/8 Huidig taalbeleid analyseren
Kwaliteit taalbeleid verhoogd?
2
7
Doelstellingen
VISIE REALISEREN
Visie ontwikkelen
Effect?
(Lln – Lk – school)
(Lln - lk – school)
3
6
Acties
Uitgevoerd?
4
5
EVALUEREN EN INSTITUTIONALISEREN Taalbeleidscirkel – K. Van den Branden
Evaluatiebeleid op scholen SO Onderwijsspiegel 2012: uit de doorlichtingsverslagen Zelden ontwikkelen scholen een samenhangende visie op evaluatie. De schoolleiding gaat er doorgaans stilzwijgend van uit dat leerkrachten de evaluatie afstemmen op de eindtermen en de leerplandoelstellingen. De evaluatie richt zich frequent te eenzijdig op het cognitieve niveau. Men gebruikt vooral vraagvormen die focussen op de reproductie van kennis. Er zijn aanzetten om de leerlingen te betrekken door gebruik te maken van zelfevaluatie en peerevaluatie. Slechts een beperkt aantal scholen bewaakt de kwaliteit van de evaluatie.
En wat met talenbeleid? Onderwijsspiegel 2012: Het beknopte onderzoek in 2010-2011 komt tot gelijksoortige conclusies als het uitgebreidere onderzoek van 2009-2010. 60 % van de Vlaamse scholen is een talenbeleid aan het uitwerken. Ontwikkeling van een relevante visie. Een aantal ondersteunende initiatieven om deze visie in de praktijk te kunnen omzetten. 40 % van de scholen moeten nog belangrijke stappen zetten in de uitwerking van een talenbeleid. Vooral bij het werken aan Nederlands als instructietaal blijken afspraken vaak beperkt te zijn en blijftde opvolging achterwege.
Naar een talenbeleid in het SO… Tegen de verwachting (uitdagingen en doelpubliek) in blijkt het talenbeleid in met name centrumscholen minder diepgaand en met een minder breed bereik te zijn uitgewerkt dan in de niet-centrumscholen. Streven naar meer diepgang en een groter bereik. Streven naar grotere investering en een sterker doelgericht talenbeleid.
Hoe een veranderingsproces aansturen? VOORBEREIDEN
(1) Nood
(2)
(8)
Groep met gewicht
Institutionaliseer
Visie ontwikkelen
(3) Ontwikkel visie
(4) Communiceer visie
VISIE REALISEREN
(5) Autonomie en verantwoor -delijkheid
(7) Vasthouden en meer vernieuwen
(6) Succeservaringen
EVALUEREN EN INSTITUTIONALISEREN
Leading change J.P. Kotter (1996)
Evaluatiebeleid: hoe begin je eraan?
Toolkit Breed Evalueren Op zoek naar een handzaam instrument Ter ondersteuning van de klas- en schoolpraktijk evaluatiebeleid Taal-/talenbeleid Toolkit Secundair onderwijs: http://www.ond.vlaanderen.be/toetsenvoorscholen/tool kit_breed_evalueren
De Toolkit Breed Evalueren
De Toolkit Brengt alle bestaande taaltoetsen en evaluatie-instrumenten Nederlands samen in een voor de school-/klaspraktijk bruikbaar kader dat talige competenties binnen alle leerdomeinen beschrijft. Stelt leerkrachten in staat de competenties Nederlands van leerlingen zowel bij aanvang als gedurende het hele secundair onderwijs nagaan. ! Competenties Nederlands = taalcompetenties, leercompetenties, zelfsturende competenties, sociale competenties = inherent aan taalverwerving wil schoolteams ondersteunen bij het vormgeven en/of verder uitwerken van hun evaluatiebeleid en dit helpen inpassen in het talenbeleid van de school.
Opzet van de Toolkit cases + vormingsinstrumenten
implementatiescenario's + stappenplannen inventaris evaluatieinstrumenten
doelenkader competentie Nederlands
Inventarisatie evaluatie-instrumenten Overzicht van bestaande instrumenten Secundair: 22 evaluatie-instrumenten Secundair + Basis: 2 instrumenten Basis: 10-tal instrumenten Voor 6de lj BaO Voor SO Diataal Evaluatiefiches leerplan NL Jongerenbeginbeeldinstrument Kijkwijzer SLO Klaar voor hoger onderwijs? Leeskaarten boekenjuf Observatie-instrument SGOK Paralleltoetsen Schoolfeedback KU Leuven TAS
Cito Leerlingvolgsysteem Dossier Output en Kwaliteitsbewaking (DOK) Interdiocesane proef LVS Spelling VCLB Europese taalportfolio OVSG-toets PI-dictee PI-einddictee VLOT
Identificatiefiche per instrument 1 Praktische informatie Productinformatie, doelgroep, soort instrument, afnameduur, aantal meetmomenten, … 2 Omschrijving van de toets Wat doen de leerlingen? Waarvoor kan het instrument gebruikt worden? (Screening, Diagnose, …) Laat het instrument toe leerlingen te vergelijken? (Norm, criterium, …) 3 Kwaliteitscriteria VRIP: validiteit, betrouwbaarheid, impact, praktische haalbaarheid
Ontwikkelen van raamwerk Gebaseerd op ET/OD Nederlands en PAV in 3 graden aso, tso, kso en bso ET Nederlands lager onderwijs ET en leerplandoelen van andere vakken (steekproefsgewijs) Aangevuld met VOET-en uit de gemeenschappelijke stam van het SO die talig handelen ondersteunen.
Een handzaam kader Instrumenten (stap 1) en taaldoelen (stap 2) integreren in een handzaam kader
23 implementatiescenario's Hoe breng je de competenties Nederlands in kaart in de eerste/tweede/derde graad? Hoe stel je een goed evaluatie-instrument op? Wat is een goed schrijfportfolio? Hoe ga je aan de slag met de resultaten van breed evalueren? Hoe past een evaluatiebeleid in een taalbeleid? …
Online toegankelijk maken van TBE
http://www.ond.vlaanderen.be/toetsenvoorscholen/toolkit_breed_evalueren/
Tot slot: accountability? Om de concrete klaspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften is het evalueren en opvolgen van de taalontwikkeling van leerlingen cruciaal in een talenbeleid. De Toolkit wil leerkrachten en teams handvaten geven om na te denken over hun evaluatiebeleid, over hun doelen, over hoe ze aan die doelen met het volledige team willen werken, over welke stappen ze in dat proces willen en kunnen zetten...
Bedankt
VRAGEN?
[email protected]
