februari 2016 nr. 2
STEMMEN UIT HET VRIJZINNIG CENTRUM DE HOEKSTEEN VOORBURG - SASSENHEIM/LISSE Adres: Rozenboomlaan 119, 2274 HK Voorburg Telefoon 070 386 34 13
Een Nederlandse godin Rond de Zeeuwse kust werd, voordat het christendom zich verbreid had, de godin Nehalennia vereerd. Ze wordt in de Keltisch-Germaan se geschiedenis een specifiek 'Nederlandse godin' genoemd. Ze heeft namelijk geen directe link met godinnen uit andere godsdiensten en gebieden, al heeft zij ook trekken van een moedergodin zoals Frija en Isis. Nehalennia wordt meestal afgebeeld zittend op een troon met naast haar een mand met vruchten, vooral appels. Ze had blijkbaar te maken met vruchtbaarheid. Uit onderzoek weten we dat er ook voedseloffers aan haar werden gebracht. In Domburg heeft een tempel voor haar gestaan die in de zeventiende eeuw werd herontdekt. Nehalennia speelde echter ook een grote rol als godin-beschermster van zeelieden en handelaren rond de Schelde. Na een succesvolle onderneming, een reis langs de Franse kust of naar Groot-Brittanië, lieten die hun dank aan haar op een stenen altaarplaat vereeuwigen. Er zijn zeer veel van dit soort aan Nehalennia gewijde altaren gevonden. Een nieuwe grote vondst werd in 1971 in het water voor Colijnsplaat gedaan, letterlijk 'opgevist'. De vele altaarplaten en andere vondsten stammen uit circa 200 na Christus. In Colijnsplaat staat nu een reconstructie van een Nehalenniatempel die ook in het water was verdwenen. Deze is nu als trouwlokatie te huren. In het Zeeuws Museum in Middelburg en in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden (zie illustratie) zijn altaar stukken van haar te bekijken. Naast haar functie van vruchtbaarheidsgodin en beschermster voor zeelieden en van handelaren was Nehalennia waarschijnlijk ook een godin van 'huis en haard'. Naast haar wordt meestal een hond afge beeld die symbool staat voor trouw en bescherming van het huis. Er zijn nog veel vragen open rond deze godin. Bijvoorbeeld haar naam wordt heel verschillend uitgelegd.Vanuit de Keltische taal zou haar naam verbonden zijn met het begrip 'leiden' dus 'leidster' betekenen. Maar je kunt ook onderzoekers vinden die haar naam vanuit het Latijn, oud-Germaans of zelfs Sumerisch proberen te verklaren. Nehalennia heeft ondermeer mijn interesse omdat we vanuit de joodschristelijke traditie gewend zijn aan een mannelijke God waarover je in termen van 'Hij' spreekt. Ook in de nieuwste bijbelvertalingen is God een mannelijke persoon gebleven.Vanuit die stand van zaken is het bestaan van een eigen Nederlandse godin opvallend en plezierig.
In dit nummer Van het secretariaat Van het bestuur Advent 'open podium' Fonkelingen van de geest Poëzie in de donkere dagen Tweede Hoeksteenzondag Kerstpuzzel Wolk Hoeksteenkoor Diverse foto's AGENDA
2 2 3 3 4 4 4 5 5 6, 7 8
Hoeksteenlezingen Fonkelingen van de geest Spreker Ruud Bartlema zondag 7 februari 10.30 uur Tweede Hoeksteenzondag 14 februari 11.00 uur Koor van de Prof. Casimerschool Symboliek in passiemuziek Spreker Aukelien van Hoytema Zondag 6 maart 10.30 uur
Beiden, mannelijke of vrouwelijke personen, zijn natuurlijk zeer menselijke vertalingen voor het grote Mysterie. Maar het laat wel zien dat er rond het jaar 200 in de 'lage landen' aandacht was voor het vrouwelijke element van God. Hartelijke groet, Katrijne Bezemer Op 6 december trok Fik Meijer Van het secretariaat met zijn lezing over Jezus en de vijfde Evangelist een ongekend Nieuw lid aantal belangstellenden: er waren dhr. P. de Kiefte uit Den Haag ruim 100 toehoorders… alle stoe len waren bezet… Nieuwe vrienden In december hebben zich twee De heer Meijer is een bevlogen spreker. Het kostte hem geen nieuwe vrienden aangemeld: mw. J.M. Borger-Rademaker uit moeite de aandacht van de men sen vast te houden. Het vereiste Voorburg en mw. N.G. Veldman uit Den enige organisatie om in de pauze iedereen van een kopje koffie of Haag thee te voorzien. Verhuisd Mw J. Boedart-Hofman is ver December, maand van gezellige, huisd naar WZH Schoorwijck, goed bezochte bijeenkomsten in prettige sfeer, zo mag ik dat wel kamer 130, Zaagmolenstraat 96, 2265 WZ samenvatten: De Ontmoeting op donderdag. Leidschendam Penningmeester Marianne Geer Van het bestuur vliet vertegenwoordigde ons bij de adventsviering van de Remon Allereerst hartelijk dank voor stranten op 11 december. alle goede wensen die we als be In de Hoeksteenzaal stond een schitterende kerstboom en in een stuur mochten ontvangen! Het nieuwe jaar voelt al weer he vensterbank een prachtig kerst lemaal vertrouwd. Toch nog even stuk. Bij de Tweede Hoeksteenzondag een terugblik. op 13 december waren 4l aanwe “Het leven is als ‘t water van de zigen die zorgden voor een sfeer volle adventviering (foto's pag.3 zee, Het slijpt tot overblijft wat écht en 6). In Sassenheim was ook een heel plezierige adventsbijeen is: jij.” komst. Het was goed daar ieder Een regel uit het gedicht “Steen” een weer eens te zien en te spreken. dat Katrijne las in de herden Dan de kerstviering in De Hoek kingsdienst op 22 november vorig steen. Er werd veel gezongen. In de overdenking, waarvan het jaar. Het was een stemmige, sfeervolle thema Verzoening was, sprak dienst met medewerking van het Katrijne niet alleen over de ge boorte, maar juist ook over het Hoeksteenkoor. Thema was het verhaal van de verdere leven van Jezus. verloren zoon dat ons vertelt over Al met al was december een brui de troost dat we na dit leven te sende afsluiting van het afgelopen rugkeren naar de bron, het Licht. jaar!
-2-
Nieuwjaarsbijeenkomst Ik schreef al eerder dat januari alweer vertrouwd aanvoelt. Op 3 januari vond de nieuwjaars begroeting plaats en er waren weer velen gekomen om elkaar het beste te wensen. Wim Toes heette iedereen wel kom en, refererend aan de gebeur tenissen van de laatste maanden van 2015, gaf hij ons ter overden king de volgende tekst mee: “Hoe zal ik u ontvangen, hoe wordt mijn eerste groet?” (gezang 441). Er was ruim gelegenheid om met deze en gene bij te praten, hetgeen dan ook gebeurde! Het geheel werd besloten met een gezellige, heerlijke, gezamenlijke maaltijd. Donderdag 7 januari was er weer een Ontmoeting in De Hoek steen: vrij binnenlopen, genieten van een kopje koffie (of thee!) en van aangenaam gezelschap. 10 januari vond de “Tweede Hoeksteenzondag” plaats. Een smaakmakertje voor het optre den in maart met kinderen, o.l.v. Julia Bronkhorst. Uiteraard waren de kinderen aanwezig en ook hun ouders. Julia zong enkele liederen en er waren optredens met altvi ool en cello. Aan het eind herhaalden de kin deren hun optreden met veel verve. Alle bezoekers konden tenslotte het smurfen-bananenlied meezingen! Het zingen door het gospelkoor maakte op iedereen veel indruk en werkte aanstekelijk op Julia en de kinderen, die vrolijk gingen dan sen. (zie foto's op pag.7) Iet Vallenduuk
Advent 2015 'open podium' Tijdens de adventbijeenkomst werden de aanwezigen verrast met een hedendaags geschreven verhaal over de geboorte van Jezus. De verteller, Wim Toes (zie foto) toonde iedereen de ingang
den ontvangen, waren een wijze onderweg kwijt geraakt omdat zijn kameel in de file bij Baghdad stond. De twee wijzen werden door de dienster naar binnen ge bracht (zie foto). Vervolgens wer den geschenken en een maaltijd aangeboden. Het verzoek van de koning was: Indien u het kind Bloemengroet De bloemen van de maand janu ari gingen namens u naar mw. M.L.E. Kraan en mw. G.E.J. Spruijt. de twee wijzen
de verteller van het Paleis van Herodes op het scherm (glazen voorkant van de Hoeksteen), de ontvangsthal van het paleis (ontmoetingruimte) en de troonzaal van het paleis (de kerkzaal) . Onder bazuingeschal kwam Herodes binnen (zie foto). Hij nam plaats op zijn zetel. De twee wijzen die zouden wor
de dienster vindt, kom het mij dan vertellen'. Natuurlijk deden zij dat niet. Zij keerden via een omweg terug naar hun land. Dit is een verkorte weergave van een toneelspel dat werd gespeeld door Jan Jager (koning Herodes), Yolande Jager (dienster en ma nusje van alles vanwege ziekte van enkele toneelspelers) Corrie Schip pers en Hanny Mol (de twee wij zen). Simon
koning Herodes -3-
Fonkelingen van de geest De glasramen van Marc Chagall in Metz en Sarrebourg Spreker Ruud Bartlema Zondag 7 februari 2016, 10.30 u Entree: € 7,00; Hoeksteenleden en –vrienden € 5,00; incl. koffie/ thee De glasramen die de Franse schil der van Russische afkomst Marc Chagall maakte, getuigen stuk voor stuk van een grote geïnspi reerdheid door de bijbelse verha len. Of het nu de ramen in de synago ge van het Hadassa-ziekenhuis in Jeruzalem zijn, -de twaalf zege ningen van Jacob-, of die in de kathedraal van Metz, Reims of Mainz, steeds opnieuw worden de mensen getroffen door de intense fonkeling van het gekleurde glas en de grote poëtische kracht waarmee Chagall de verhalen van de schepping, van Abraham, de aartsmoeders, Mozes en de psal men van David uitbeeldde. Hier is een bevlogene te zien, die zich zelf geraakt wist door het Myste rie in het mensenbestaan en die daar op fenomenale wijze uit drukking aan gaf. In de lezing
wordt aan de hand van afbeeldin gen ingegaan op de glasramen van Chagall in de kathedraal van Metz, die hij als eerste van zijn monumentale werken in glas maakte van 1958 tot en met 1968 en die buitengewoon revolutio nair zijn. Daarnaast bekijken we het grootste glasraam dat Chagall maakte in de Chapelle des Corde liers in Sarrebourg.
Ruud Bartlema is als beeldend kunstenaar en leraar joodse mys tiek werkzaam in Soest.Voor zijn schilderkunst vormen poëzie en literatuur een belangrijke bron van inspiratie. Hij geeft cursussen en lezingen aan de HOVO’s van Leiden en Amsterdam over het werk van Marc Chagall en leidt al jaren reizen naar o.a de glasramen van Chagall in Noord-Frankrijk en Duitsland. Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met de Biblio theek aan de Vliet en vindt plaats in Vrijzinnig Centrum De Hoek steen.
Ot Douwes - Photo Production
Poëzie in de donkere dagen Een bijeenkomst in 'de donkere maanden van het jaar', waarop poëzie, muziek en gezelligheid centraal staan. We luisteren naar gedichten en muziek en we gaan met elkaar in gesprek. Aanslui tend is er een eenvoudige maal tijd. Het thema op donderdag 11 februari is: Thuis (gelijk aan het onderwerp van de oktoberbijeen komst die niet doorging). Tijd: 15.00-18.00 uur. Deelname: € 5,00. Gezien de organisatie van de maaltijd vragen we u zich ui terlijk 7 februari op te geven, of op de lijst in de kerk of via tel. 071-5320438, K. Bezemer. Bij afwezigheid graag inspreken en eigen telefoonnummer noemen! Of opgave via e-mail
[email protected] Een boom voor de deur Op 9 december om 11.00 uur werd in ons Vrijzinnig Centrum aan dacht besteed aan de afronding van de maandenlange werkzaam heden aan straten en stoepen van de Rozenboomlaan, Cremerstraat, Broekslootkade en Prins Bern hardlaan. Wethouder Nadine Stemerdink bedankte de bewoners voor hun -4-
geduld en de aannemers voor hun fraaie werk. Vervolgens werd voor de deur van de Hoeksteen een boom ge plant. Simon Tweede Hoeksteenzondag Op 14 februari om 11.00 uur treedt het schoolkoor van de Pro fessor Casimirschool uit Voor burg op. Dit koor staat o.l.v. Lenneke Lemire en Maria van Twist. Er worden, begeleid op de piano, liedjes gezongen van o.a. Jan Coeck, Somewhere over the rainbow en Sebastiaan de spin van Annie M.G. Schmidt,. U wordt hartelijk uitgenodigd op deze Tweede Hoeksteenzondag. Na afloop staat er een kopje kof fie/thee klaar en voor de kinderen limonade. Simon
Kerstpuzzel De Kerstpuzzel (vorig nr. Stemmen 12/1. blz. 11) Vergeet u niet uw oplossing voor 12 februari in te zenden? Voor continuering van deze jaarlijkse hersengymnastiek is een zeker minimum aan inzen dingen gewenst. Ook onvolle dige oplossingen zijn welkom.
Wolk Waar in de bijbel komen wij wol ken tegen? O.a. bij de tocht door de woestijn van het volk Israël. Het volk draagt tijdens de tocht de tabernakel met zich mee. In de rustperioden tussendoor wordt de tabernakel opgezet en door een wolk omhuld, Exodus 40. Er is dan een woordeloos gesprek tus sen de individuele mens en God. Als het volk weer verder moet trekken, trekt de wolk op. De wolk gaat hen voor in een wolk kolom overdag en in een vuurko lom 's nachts, Exodus 13. Alle bijbelverhalen spelen zich op elk niveau af tot in het innerlijke van de mens. Wat is een wolk? Een wolk be staat niet uit vaste stof die con creet en tastbaar is. Een wolk heeft iets ongrijpbaars. Hij is niet vast te leggen, maar hij is er wel. Overeenkomstig daarmee is het woordeloos gesprek tussen God en de mens nooit eensluidend, ook nooit vast te leggen, maar altijd verschillend. Elk gesprek is in overeenstemming met ieders innerlijke toestand op dat mo ment. Stel dat God wel in een vaste en starre vorm zou spreken, dan zou dat het spreken van een afgodsbeeld zijn. De stem van God komt niet uit een standbeeld maar uit een wolk. Wij moeten dus van God geen afbeelding maken, geen vaste vorm. God kun je zien, horen en ervaren in het woordeloze contact in ons diepste innerlijk. Maar dan ook alleen daar. Dit is allemaal te vinden in het boek Joodse mystiek voor mensen van nu van Sjef Laenen, ISBN 978-90-79449-04-0 Marijke van Proosdij
Hoeksteenkoor Zondag 28 februari 10.30 uur kerkdienst Voorganger ds. K. Bezemer Thema van de dienst: De kinderen Organist Albert van der Haven Het Hoeksteenkoor o.l.v. Frits Muusse Het koor zingt tijdens de dienst Be still my soul, J. Sibelius Nun danket alle Gott (bw. Kiel) J.S. Bach Notre Père M. Duruflé
Kertboom opruimen
Nieuwjaarsbijeenkomst
Nieuwjaarsbijeenkomst
Nieuwjaarsbijeenkomst
-5-
ADVENT IN DE HOEKSTEEN
41 aanwezigen bezochten op de Tweede Hoeksteenzondag de adventbijeenkomst. Organist Jacques van Oosterom verzorgde o.a. de begeleiding.
Katrijne vertelt over schilderijen van de geboorte van Jezus
-6-
Samen liederen zingen bij de piano en orgel
TWEEDE HOEKSTEENZONDAG 10 JANUARI
Jong talent
gospelkoor Singing from the Heart o.l.v. Johan Verdouw
Julia Bronkhorst en Alina Konstantinova
Marijn Zuurmond, altviolist en Sandra Desabandu,cello
(foto's Ton Spruijt)
-7-
Colofon www.editoo.nl
Indien onbestelbaar: Rozenboomlaan 119, 2274 HK Voorburg
AGENDA di 2 feb
14.00 u
Latijnse leeskring,Ev. v. Marcus 6 Bachrode 34, 2717 AH Zoetermeer
do 4 feb
10.30 u
OntMoeting
zo 7 feb
10.30 u
Hoeksteenlezing Fonkelingen van de geest: de glasramen van Chagall. Spreker Ruud Bartlema
do 11 feb
15.00 u tot 18.00 u
Kring Poëzie in de donkere dagen, met eenvoudige maaltijd, o.l.v. ds. K. Bezemer
zo 14 feb
11.00 u
Tweede Hoeksteenzondag: Koor van de Prof. Casimirschool
vrij 19 feb
14.45 u
Kring Desgevraagd o.l.v. ds. R.F. Philipp
di 23 feb
15.00 u
Gesprekskring Cicero over de ouderdom, o.l.v. ds. K. Bezemer
zo 28 feb
10.30 u
Kerkdienst, ds. K. Bezemer, m.m.v. het Hoeksteenkoor
di 1 mrt
14.00 u
Griekse leeskring, Tobit 7 Olgaland 18, 2591 JB Den Haag
do 3 mrt
10.30 u
OntMoeting
Inleveren kopij Wilt u kopij voor het maart-nummer a.u.b. insturen uiterlijk 17 februari naar:
[email protected] of naar Rozen boomlaan 119, 2274 HK Voorburg.
Voorganger: Ds. K. Bezemer, Adr. van Ostadelaan 9 2343 EL Oegstgeest Tel.: 071 532 04 38
[email protected] Secretariaat: G. Vallenduuk - Visser, Tel.: 0252 213 998
[email protected] Penningmeester M.P.E. GeervlietStruikenkamp Tel: 070-383 15 15 penningmeesterhoeksteen@gmail. com Gebouw/verhuur: J.J. Jager Tel.: 06 206 175 39
[email protected] Contactpersoon ziekenhuisopnamen: C.W. Schippers-de Jong Tel.: 079 32121 95
[email protected] Redactie Stemmen: G. Hornman-Oldenbeuving M.van Proosdij-v.d. Beukel H. van Wingerden W. Toes Eindredactie: A.G. Spruijt Tel.: 070 347 28 07
[email protected] Bankrekeningnummer: NL 93 INGB 0000 137735 Vereniging van Vrijzinnig Gods dienstigen te Voorburg Maandblad Stemmen: Op aanvraag via het secretariaat Redactieadres:
[email protected] Rozenboomlaan 119 2274 HK Voorburg Website www.vrijzinnigcentrumdehoek steen.nl
