oktober 2013 nr. 10
STEMMEN UIT HET VRIJZINNIG CENTRUM DE HOEKSTEEN VOORBURG - SASSENHEIM/LISSE Adres: Rozenboomlaan 119, 2274 HK Voorburg Telefoon 070 386 34 13
Levensverhalen In deze tijd van economische crisis worden steeds weer maatregelen aangekondigd die vooral ouderen treffen. Dit kan ertoe leiden dat diegenen die dachten een goede planning voor de toekomst te hebben gemaakt, opeens geconfronteerd worden met negatieve veranderin gen.In een dergelijke tijd van ongerustheid over 'hoe het nu verder zal gaan' kan het goed zijn om positieve gebeurtenissen uit het verleden op te halen. Gebeurtenissen, die je doen glimlachen en blij maken en die van invloed waren op je leven. Gebeurtenissen die je niet had kunnen bedenken en 'zomaar' op je weg kwamen. Ik zal zelf hier een aftrap geven. In dit nummer Op een erg warme zomerdag, ik was 22 jaar en studeerde in Leiden, In memoriam blz. 2 kwam ik op straat mijn ex-vriend tegen. Deze deed alsof hij mij niet Oud voorzitter overleden blz. 2 zag. Dit maakte mij diepbedroefd en ik besloot als een soort therapie blz. 2 direct naar Den Haag te gaan om een dure feestjurk te kopen. Vanuit Van het bestuur blz. 3 de trein Leiden-Den Haag keek ik treurig naar buiten. Opeens zag ik Kringen een schaap dat in een van de opgedroogde zijsloten van een weiland Cultureel zomerfestival blz. 4 in de modder was vastgeraakt. Alleen van een hoger punt (de trein Geslaagde openingszondagblz. 4 baan) was het te zien. Ik besloot erop af te gaan en stapte uit bij de eerste halte die volgde; de halte Mariahoeve. Langs de grasranden Hoeksteenlezing Schubert blz. 5 van het spoor liep ik terug. Daar lopend was ik opeens heel gelukkig. Erasmus en het poldermodelblz. 5 Honderden insecten zoemden om mij heen en het rook heerlijk naar Dan komt de dag blz. 6 kruiden en bloemen. Maar het schaap moest geholpen...Een modder Hebben en zijn blz. 6 sloot scheidde mij van de plek. Ik waadde door de moddersloot naar blz. 7 de overkant om te kijken. Maar hoe kreeg ik het schaap aan de kant? Dode zeerollen blz. 8 Ik riep een oudere heer die ik bij een volkstuintje bezig zag. Na aller Apocalyps 7 lei pogingen trokken we samen het schaap aan de kant. De man no Stemmen gemaakt blz. 10 digde mij uit bij zijn huisje en tuin van het nabijgelegen volkstuinen- Rooster blz. 12 complex waar zijn echtgenote met ijskoffie wachtte. Wat later was ik dus niet in Den Haag zoals gepland maar zat ik in een ligstoel met ijskoffie, in een geleende jurk van de vrouw des huizes in een prach tige tuin. Kringen Bij deze bijzondere en gastvrije mensen had ik een geweldige dag. De Dromen of ons verborgen leven man gaf mij een stenen leeuw die op een 16-e eeuws pijpje had gezeten Hoeksteenlezing dat zij in de bodem hadden gevonden. 6 oktober 10.30 uur Toen ik laat in de middag weer terugging naar het station deden wel Schubert als religieus twintig bewoners van het volkstuinen-complex (blijkbaar reisde geïnspireerd componist nieuws daar snel) mij uitgeleide. “Dank je wel voor je dierenliefde, je Aukelien van Hoytema hebt mij het vertrouwen in de jeugd teruggegeven”, zeiden ze. Zo ging Hoeksteenlezing ik helemaal stralend, verwarmd door hun hartelijkheid, naar Leiden 3 november 10.30 uur terug. Erasmus en het poldermodel Herman Pleij Hartelijke groet, Katrijne Bezemer 2 oktober 2013
Van het secretariaat en Ans Mol zorgden voor het Overleden: mevrouw M. Posthu orgelspel en het prachtig uitge voerde Ave verum corpus van mus- Kroes te Sassenheim Mozart. Greet zal in onze kring erg gemist worden. We wensen Marga en Giancarlo, Rita, Peter en verdere familie heel veel sterk te toe met dit verlies. Moge zij nu rusten in het Licht van de Eeuwige K.B. Oud voorzitter Hendrikus In memoriam Dekker overleden Op 6 september overleed me Onlangs bereikte ons het bericht vrouw Margaretha Posthumus dat op 5 september 2013 Hendri Kroes van de Hoofdstraat 82, kus Dekker op 71 jarige leeftijd is appartement 102, in Sassenheim. overleden. Hij was in de periode Greet is vele jaren, eerst samen eind jaren 70-, begin jaren 80 met haar man, verbonden ge voorzitter van onze geloofsge weest aan de NPB in Sassenheim/ meenschap (ds van Rossum was Lisse en was 'belangstellende' bij toen onze voorganger) en de leden de Doopsgezinden. Vele jaren uit die tijd weten dat misschien was zij trouw aanwezig op de nog. bijeenkomsten. Greet was een Hendrikus Dekker was een bijzondere vrouw. Zij hield altijd Drentse boerenzoon, zeer vrijzin rekening met anderen en kwam nig van huis uit, die na zijn studie waar dat kon ook voor anderen sociologie in Groningen, uitein op. Rechtvaardigheid vond zij delijk stafmedewerker arbeids heel belangrijk. Op haar overlij voorwaarden bij Nedlloyd werd. densbericht stonden de kenmer Daarnaast zette hij zich in voor kende woorden: “Het is toch lo sociaal maatschappelijke activi gisch dat je aan anderen denkt”. teiten; zo was hij acht jaar lid van Zelf was ze tevreden met 'wat op de gemeenteraad van Voorburg. haar weg kwam'; ook in lastige Toen rond 1978 de VVG wat in situaties was zij positief en heel de bestuurlijke problemen zat en praktisch ingesteld. In haar tijd in een doortastende voorzitter nodig de Bernardus kreeg zij er een had, vroeg men de “jonge man” nieuwe kring van vrienden en Dekker die rol op zich te nemen. kennissen bij. In juni vierde ze Die maakte de volgende af haar 91-ste verjaardag. Greet ge spraak: ik zal me volledig inzetten noot van de natuur, hield van voor de VVG en bestuurlijk alles gedichten en hield de actualiteiten doen wat nodig is, maar verwacht via televisie en krant bij. Bijna tot niet dat ik elke zondagmorgen in het laatst was zij helder, lakoniek de voorste bank zit. Aan die af en betrokken bij de wereld om spraak heeft hij zich gehouden. haar heen. Marga en Giancarlo Achter de schermen zorgde hij speelden een centrale rol in haar voor betere relaties met de andere leven en Greet leefde mee met alle kerken, want de NPB was toen gebeurtenissen. Met een tekst uit nog een onbekende en onbeminde Mattheus 5:1, gedichten, herinne “afvallige” in kerkelijk Voor ringen en muziek werd in de burg; hij bedreef als eerste PR Dorpskerk in Sassenheim af voor de Hoeksteen en zorgde dat scheid van haar genomen. Jaap -2-
er interessante lezingen gehouden werden, die ook ander publiek trokken; en hij streek plooien glad en loste de verschillende bestuur lijke problemen op. Als het nodig was vervulde hij ook zichtbaar de rol van voorzitter, zelfs in de voorste bank. Na een aantal jaren gaf hij de voorzittershamer over van een goed lopende vereniging. Het was Hendrikus Dekker die in 1976 tegen mij zei: De Hoeksteen is een mooi liberaal, vrijzinnig kerkje voor jou, kom eens kijken! En ik ben nooit meer weg gegaan. Het leek me goed stil te staan bij deze hartelijke en bescheiden man, die met veel inzet voor de VVG heeft gedaan wat in zijn tijd nodig was, vanuit zijn strikt per soonlijke geloofsopvatting. FJRdB
Bloemengroet In de maand september zijn de bloemen namens u gegaan naar: Mw. M. Geervliet en mw. L. Thierry te Voorburg. Van het bestuur De 10e Parkdienst in Sassenheim was een succes. Ruim 900 perso nen bezochten deze dienst. In tegenstelling tot de zaterdag was het droog. Op onze website en in deze Stem men treft u een deel van de fo toimpressie aan. Het jaarprogramma is in ruime mate verspreid. Ruim 250 exem plaren zijn per post verzonden. Omdat de vereniging een abonne ment heeft bij Editoo en zij ruim 1,5 miljoen bladen per jaar ver zenden, is er een afspraak met de
post dat 50% van de portokosten aan de verenigingen wordt door belast. In deze tijd van bezuinigin gen kunnen wij toch aan onze PR blijven werken. Wanneer u dit leest is de openingszondag al weer voorbij. Samen met de afdeling Woubrug ge/Nieuwveen was het een bijzon dere zondag. De dienst werd af gesloten met een lunch waar ruim.50 personen zich voor had den aangemeld. En er was nog plaats voor hen die zonder opga ve spontaan bleven. Binnenkort is er een Regiovergadering van de NPB gepland. Deze zal plaatsvinden op 1 oktober bij de afdeling Wassenaar. De agenda is nog niet binnen maar er gaan vertegenwoordigers van het bestuur naar deze bijeen komst. Na de kerkdienst van 20 oktober kunnen de aanwezigen een nieuwe agenda 2014 meenemen. Vorig jaar waren we wat laat met het uitreiken (tijdens de Advent bijeenkomst) en velen hadden al een nieuwe agenda gekocht. Graag wil ik u vast attenderen op onze najaarsvergadering van don derdag 7 november, aanvang 19.30 uur. Reserveer deze datum in uw agenda. Herinnering Namens de penningmeester vraag ik u om na te gaan of u uw con tributie/donatie/vrienden bijdra ge 2013 voor de vereniging al heeft voldaan. Tenslotte wil ik u nog even ver wijzen naar het artikel Hand- en Spandiensten in het september nummer. Hopelijk reageert u nog op deze herhaalde oproep. Simon van Proosdij
Tijd: 15.00-16.30 uur Kosten: voor leden en vrienden geen, voor anderen € 5,00 per bijeenkomst Opgave uiterlijk 1 oktober bij kbezemer @cistron.nl of 071 532 04 38 of op de intekenlijst in de kerk Boom planten als cadeau Parkdienst Dinsdagavond
Kringen DINSDAGKRINGEN Dromen of ons verborgen leven Deze kring wordt in het najaar van 2013 in de middag gehouden én in het voorjaar van 2014 in de avond herhaald. De Bijbel is het boek bij uitstek dat dromen serieus neemt. Alle mensen blijken tijdens hun slaap te dromen, maar niet iedereen herinnert zich dat even goed. We gaan in de kring in op enkele Bij belse dromen. Ook kijken we naar moderne theorieën over hun functie (o.a. C.G. Jung) en wat dat voor ons en onze dromen be tekent. Op zijn minst zijn dromen uitingen van een vrij onbekend en verborgen leven van de mens en daarom al intrigerend. De kring is uiteraard interessanter voor mensen die zich herinneren af en toe te dromen. We gaan in de kring NIET in op individuele 'droomuitleg'. Aan het begin van de gespreks kring wordt een reader uitgereikt. Dinsdagmiddag Data: dinsdag 8 oktober, 29 ok tober, 19 november 2013 Leiding: ds. K. Bezemer -3-
Data: dinsdag 21 januari, 18 fe bruari, 18 maart 2014 Leiding: ds. K. Bezemer Tijd: 19.30-21.30 uur Kosten: voor leden en vrienden geen, voor anderen € 5,00 per bijeenkomst Opgave uiterlijk 14 januari bij kbezemer @cistron.nl of 071 532 04 38 of op de intekenlijst in de kerk DONDERDAGAVONDKRING In deze kring bespreken we met elkaar op basis van een reader diverse religieus-maatschappelij ke vraagstukken. Dit kunnen vraagstukken zijn die opkomen in relatie tot religie, 'de economie', ethiek, filosofie, persoonlijke groei en andere. Naar aanleiding van een vooraf gelezen tekst gaan we met elkaar in gesprek. We zullen elkaar ook enkele keren ontmoeten voor een film met nabespreking. De reader wordt op de eerste bij eenkomst uitgereikt. Data: donderdagen 17 oktober, 14 november, 12 december, 16 januari, 13 februari, 13 maart, 1 mei Leiding: ds. Katrijne Bezemer Tijd: 19.30-21.30 uur Kosten: Voor leden en vrienden geen, voor anderen € 3,50 per bijeenkomst. Opgave: uiterlijk 10 oktober bij
[email protected] of 071-5320438 of op de intekenlijst in de kerk
Het Hoeksteenkoor Kerkdienst zondag 20 oktober. Thema: de vrome Voorganger ds. K. Bezemer M.m.v. het Hoeksteenkoor o.l.v. Frits Muusse Organist: Albert v.d. Haven Liederen van het Koor: Gott ist die Liebe D.H. Engel Le seigneur est mon lumière Taizé Otsje Nasj Ukraïne Cultureel zomerfestival op 31 augustus Rond 10 uur was er een grote activiteit op het Koningin Julia naplein in Voorburg. Het Cultureel Zomerfestival ging van start. En zo al enkele jaren het geval was, zijn daar ook de kerken en de geloofsgemeenschappen aanwezig. De Raad van Kerken kreeg een tafel in de opblaaskerk toegewe zen waar informatie kon worden neergelegd. Wij wilden toch wat duidelijker in beeld komen en hebben buiten de opblaaskerk gestaan om ons jaar programma, folders van het Hoeksteenkoor en van de kringen uit te delen. Helaas konden we niet de hele dag volmaken maar de volgende keer zullen we hulp vragen. Dank aan Marianne Geervliet, Ton Spruijt en Frits Muusse voor de inzet. Simon van Proosdij
foto Alex van Vliet
Geslaagde openingszondag 22 september Zaterdagmiddag rond 13.30 uur leek de ontmoetingsruimte wel een keuken van een cateringbe drijfje. Corrie Schippers, Yolan de en Jan Jager en Wim Toes waren 120 bruine broodjes aan het smeren en beleggen en 48 ro zijnenbollen. En dit omdat onze afdeling Voorburg ook de afde ling Woubrugge/Nieuwveen had uitgenodigd voor de dienst en de lunch Ruim 50 personen hadden zich aangemeld voor de lunch die zondag na de dienst zou plaats vinden. Zondag rond de klok van 10.15 uur kwam de touringcar uit Wou brugge/Nieuwveen aan met 25 personen. Samen met het koor en de leden van Voorburg was de kerkzaal met 63 personen goed gevuld. Als dank voor de gastvrijheid kreeg het bestuur uit handen van dhr. Scheele, voorzitter van Wou brugge, drie kleine vaasjes met fraaie bloemen. Het was een feestelijke dienst waar we met genoegen op terug kunnen kijken. Dank aan al die hulptroepen die alles weer hebben helpen oprui men.
Engel wijst de weg
lunch in de kerkzaal Marianne in actie Vzt. deelt uit
-4-
Schubert als religieus geonspireerd componist Spreker Aukelien van Hoytema Zondag 6 oktober 2013, 10.30 uur Entree: kaarten à € 7,00 (incl. koffie/thee) te bestellen via de biblio theek te Voorburg (Kon. Julianalaan 257) en indien nog voorradig op 6 oktober aan de zaal. (Hoeksteenleden en -vrienden € 5,00) Voor wat betreft de inhoud verwijzen wij u naar de tekst van het septembernummer. Aukelien van Hoytema
Erasmus en het poldermodel Spreker prof. dr. Herman Pleij Zondag 3 november 2013, 10.30 uur Entree: kaarten à € 7,00 (incl. koffie/thee) te bestellen via www.bibli otheekaandevliet.nl , bij de bibliotheek te Voorburg (Kon. Julia nalaan 257) en indien nog voorradig op 3 november aan de zaal. (Hoeksteenleden en -vrienden € 5,00) De grootheid van Erasmus (1466-1536) als theoloog, moraalfilosoof en didacticus blijkt nu vaak moeilijk te herkennen vanwege de huidi ge vanzelfsprekendheid van zijn toen revolutionaire opvattingen. Het aantonen en volhouden dat waarheid een menselijke constructie is, behoort inmiddels tot de dooddoeners. Maar destijds betekende een dergelijk standpunt een affront tegen het absolutistische geloof binnen staat en kerk. Als Erasmus keer op keer betoogt dat men betere Erasmus waarheden kan vinden door te disputeren aan de hand van argumen ten, dan lijkt dat evenzeer vanzelf te spreken – al vallen daar in de praktijk de nodige kanttekeningen bij te plaatsen. Datzelfde geldt voor de pleidooien om te leren luisteren, respect te tonen voor ande re meningen en te berusten in het sneuvelen van het eigen gelijk. Maar deze moedige denkbeelden – Erasmus jaagt voortdurend ieder een tegen zich in het harnas – vormen wel de grondslag voor de ont wikkeling van principes als vrijheid van geweten en later vrijheid van meningsuiting. Deze vroegtijdige pijlers van de Nederlandse samen leving hebben zo’n succes, omdat zich hier vanaf de vroegste eeuwen een tamelijk horizontale samenleving vormde. Die kreeg een zwaar ideologisch fundament door het onderwijs van de Moderne Devoten (Geert Grote, Thomas van Kempen) in het benadrukken van per soonlijke verantwoordelijkheid van elk individu voor het eigen heil. Men moest zelf de Bijbel leren verstaan om onafhankelijk het pad naar de eeuwigheid uit te stippelen. In die voedingsbodem valt Erasmus. En hoezeer hij ook wereldburger wordt en wenst te zijn, in moreel opzicht sloegen zijn ideeën het sterkst aan in de Nederlanden dankzij de rederijkers, de stedelijke exponen ten van de georganiseerde literatuur in de moedertaal. Hun redeneeren overtuigingskunst bood een natuurlijk voertuig voor Erasmus’ denkwereld, die daardoor al snel onder een breed publiek verspreid raakte. -5-
Prof. dr. Herman Pleij is emeritus hoogleraar Historische Letterkun de aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is vooral geïnteresseerd in volksliteratuur- en -cultuur, toneel, de rederijkers, de ontwikkeling van een burgermoraal en van de Nederlandse identiteiten in het alge meen. Prof. Pleij heeft meegewerkt aan verschillende TV-series zoals Spre kend over de Middeleeuwen en Wij Nederlanders en hij verschijnt re gelmatig in televisie actualiteiten- en gespreksprogramma’s. (Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met de Bibliotheek aan de Vlieten vindt plaats in het Vrijzinnig Centrum De Hoeksteen.) Herman Pleij NB. Naar aanleiding van deze lezing (doch buiten de verantwoordelijk heid van dr. Pleij) zal bij voldoende belangstelling een leesmiddag ge organiseerd worden waar enkele toepasselijke Latijnse tekstfragmenten van Erasmus gelezen zullen worden. Inl. Ton Spruijt. Tel. 070 3472807 Op school stonden zij op het bord Dan komt de dag geschreven Nu ben ik toe aan het laatste Het werkwoord hebben en het stukje van het eerste onderwerp werkwoord zijn uit het boek van Jurjen Beumer, Hiermee was tijd, was eeuwigheid schrijver en Ton Schulten, schil gegeven der. Het onderwerp is: van don De ene werkelijkheid, de andere ker naar licht. schijn Heus, er zal zeker terugval zijn Marijke van Proosdij Hebben is niets, is oorlog, is niet naar de duistere kanten in ons leven, is van de wereld en haar bestaan. En de zwarte schroei Hebben en zijn goden zijn plekken van oorlog en geweld op In het Hebreeuws bestaat het Zijn is: boven die dingen uitgehe onze aarde, wat dreigen ze niet woord 'hebben' niet. In het He ven, vervuld te worden van God dikwijls de overhand te krijgen. breeuws zeg je niet: ' Ik heb een delijke pijn Laten we echter niet moedeloos boek', maar je zegt: 'Dit boek is Hebben is hard, is lichaam, is twee worden en ons hopeloos voelen. voor mij' en niet: 'Ik heb geld', borsten, Laat kleuren van de vroege och maar: 'Het geld is voor mij'. Dat Is naar de aarde hongeren en tend rijpen in de late middagzon. houdt in dat jij er verantwoorde dorsten Altijd zal de zonnebloem zich lijk voor bent. En wat doe je er Is enkel zinnen en botte plicht wenden naar het licht van de we dan mee? Wij hebben niet de Zijn is de ziel, is luisteren, is wij reld. Altijd zal er één opstaan en schepping, maar de schepping is ken gáán. Dat wij onze nachten niet voor ons. Je hebt geen talent, Is kind worden en naar de sterren verbrassen en onze dagen niet maar dat talent is voor jou. En kijken verslapen, maar ze aangrijpen als wat doen je er mee? En daarheen langzaam worden gegeven kansen om de vrede te Over hebben en zijn op het per opgericht. soonlijke vlak gaat het volgende zoeken en het geluk te vinden. gedicht: Ed. Hoornik Dan komt de dag dat wij licht en water Gehoord van ds. Wuister, leerling aarde en mens bevrijden van Weinreb. dan komt de dag dat wij zijn Marijke van Proosdij. alles in allen Pablo Neruda Uit; Als de dag ontwaakt van Jurjen Beumer en Ton Schulten. ISBN 90 259 5163 5 -6-
Dode zeerollen in het Drents Museum Deze zomer opperde een van de leden van de Griekse Leeskring het plan om met elkaar naar het Drents Museum in Assen te gaan en daar de tentoonstelling over de Dode Zeerollen te bezoeken. Het betreft een groot aantal opgerol de teksten op leer en papyrus in grote vaasvormige vaten, gevon den tussen 1947 en 1954 in uiterst moeilijk toegankelijke grotten in de rotsen nabij de ruïnes van een kloostergemeenschap bij Qum ran, bij het noordelijke punt van de Dode Zee. Een van de andere leden was er al geweest en hij vertelde dat er, be halve een aantal originele frag menten van de boekrollen uit de 2e eeuw voor Chr. tot de 1e eeuw na Chr., ook tal van voorwerpen uit het oude Judea (het gebied rondom en ten zuiden van Jeru zalem ), Qumran en de nabije grotten zijn te bewonderen. En juist door die meer dan 400 objecten krijgt men een idee van de culturele en historische context van de Grieks -Romeinse tijd en begrip van de leefwereld van hen, die de Dode Zeerollen schreven, kopiëerden, verzamelden en uit eindelijk verborgen.
enkele excursiegangers spoeden zich naar het museum
Aangespoord door dit enthousi aste verhaal trokken op een zon nige donderdag zeven leden van de leeskring naar Assen. De mees ten per trein, wat met een recht streekse verbinding van Den Haag CS door de Flevopolder naar Assen een ontspannen on derneming was. Het museum heeft 16 fragmenten gekregen om te exposeren maar doet dat in sets van acht stuks i.v. m. de conservering. Midden ok tober komt de tweede set aan de beurt. De teksten zijn voor het grootste deel geschreven in varianten van het Hebreeuws en het Aramees en een enkele in het Grieks. Bijna alle boeken van het Oude Testament zijn gevonden, soms in meerdere kopieën (bijv. 5 x Jeremia). De meeste Dode Zeerollen bevatten echter teksten die niet in de Bijbel zijn opgenomen. Tal van geleerden kunnen nog jaren vooruit bij de bestudering van overeenkomsten en verschil len in de teksten en hoe e.e.a. ge duid dient te worden. Een deel van de tentoonstelling is gewijd aan de techniek van conservering en onderzoek. Ook d.m.v. films wordt de bezoe kers duidelijk gemaakt hoe het de bewoners van Judea verging vanaf koning Salomo (965 – 926 voor Chr.) tot de verovering van Jeruzalem door de Romeinen en de opstand tegen Rome (66-70 na Chr.).
Dode zeerollen -7-
De ligging van het land met in het westen Egypte, Griekenland en Rome en tal van volkeren in het Oosten heeft geleid tot oorlog en verwoesting maar ook tot cultu rele contacten. Dit blijkt uit de gevonden munten, schalen, fles jes, glaswerk, olielampjes, gou den sieraden en kralen van glas, barnsteen en halfedelstenen. Het boek bij de tentoonstelling De Dode Zeerollen, nieuw licht op de schatten van Qumran is in het museum te koop voor € 24,95 of te bestellen ISBN 978 90 66301 061. Het bevat fraaie foto’s van landschappen, van de getoonde voorwerpen en alle op de tentoon stelling aanwezige fragmenten van de boekrollen met vertaling en uitgebreide toelichting. De tentoonstelling is ingericht in het enkele jaren geleden aangeleg de souterrain, met een zeer helde re en aangename ontvangsthal. In het oude gebouw zijn vaak nog enkele andere kleinere permanen te of tijdelijke exposities te zien. Tenslotte is ook de tuin een wan deling waard. De tentoonstelling is te zien t/m 5 januari 2014. Geerke Spruijt-Bestevaar
Dode zeerollen
De Apocalyps in de beeldende kunst - 7 Wanneer u dit als abonnee van Stemmen leest, is er grote kans dat u dit doet op de jaarlijkse feestdag van Sint Michaël, 29 september. Deze aartsengel, een van de vier (de andere zijn Gabriël, Rafaël en Uriël), is de held van hoofdstuk 12 van de Openbaring van Johannes. In vers 7 wordt verhaald hoe hij een vervaarlijke draak bestrijdt, de personi ficatie van het Kwaad, die het voorzien heeft op een vrouw die ‘als een groot teken aan de hemel verschijnt’. Zij is met de zon bekleed en heeft een krans van 12 sterren om haar hoofd. Zij staat op het punt een mannelijk wezen te baren, waarop voornoemde draak het gemunt heeft. Quispel schrijft dat zij op te vatten is als de Heilige Geest en dat Joodse Christenen de Heilige Geest zien als ‘Vrouwe’ en Moeder, in het bijzonder van Jezus, in overeenstemming met een aantal uitspra ken van Jezus in apocriefe teksten. Michaël slaagt er met zijn engelen in om de draak naar de aarde te laten vallen (afb.)waarop deze tracht met een stroom water de vrouw, Michaël verslaat de draak (Al ook op aarde gearriveerd, mee te voeren. Haar boreling, in wie we de brecht Dürer. 1498 Heiland dienen te herkennen, is inmiddels weggevoerd naar God en Zijn troon. Na deze strijd hoort de schrijver een luide stem in de hemel zeggen: ‘Nu is verschenen het heil en de kracht en het koningschap van onze God en de macht van zijn Gezalfde (…). Deze Michaël is de geschiedenis ingegaan als de bestrijder van het Kwaad, en als zodanig placht hij wel te verschijnen op allerlei plaatsen, waarop dan steevast een heiligdom gebouwd werd. De Mont St. Michel en St. Michael's Mount voor resp. de Noordfranse en de Zuidengelse kust zijn welbekend. Over de hele wereld zijn aan St. Michaël gewijde kerken en kathedralen opgericht, waaronder in het Russische Sochi, waarover we binnenkort in ander verband meer zullen horen. In Coventry, Engeland, werd na de oorlog, naast de ruines van de oude 14e eeuwse St.Michael’s Cathedral, in november 1940 door een Duits bombardement verwoest, een nieuwe kathedraal met dezelfde naam gebouwd. Aan de gevel is een groot bronzen beeldhouwwerk van Sir Jacob Epstein St. Michael ’s Victory over the devil op de gevel aangebracht (afb.) (ter gelegenheid van de gereed koming van de nieuwe kathedraal in 1962 componeerde Benjamin Britten – dit jaar 100 jaar geleden geboren - zijn War Requiem
Coventry Cathedral of Epstein Coventry
-8-
In hoofdstuk 13 komt uit zee weer een ander beest tevoorschijn. Jo hannes noteert dat ’een luipaard gelijk’ was, ‘met poten als van een beer en de muil van een leeuw’. Johannes wordt hier geïnspireerd door het O.T.-boek Daniel, waarin dezelfde beelden in omgekeerde volgorde voorkomen; zij worden geacht de rijken van respectievelijk de Babyloniërs, de Perzen en de Griek-Macedoniërs te verzinnebeel den. Dit ‘beest’ krijgt veel macht. Daarna brengt de aarde een tweede beest voort, met ‘twee horens als die van het Lam’, dat de macht van de eerste overneemt. Dit hoofdstuk eindigt met de raadselachtige raad aan de lezer om het ‘getal van het beest’ te berekenen, het ‘getal van een mens’, genoemd als 666. Van dit getal bestaan talloze interpretaties in verschillende getalsystemen en denkwerelden. Algemeen wordt het geacht de An tichrist ofwel de Duivel voor te stellen. Tenslotte is het passend om hier de vooroorlogse Haagse (Transvaal) predikant ds D.A. van den Bosch te memoreren. Hij schreef in 1940 het boekje 666, het getal, eens menschen (afb.), waarin hij beschreef hoe 666 opgevat kan worden als getalsweergave van 'de naam van den Rijkskanselier van Duitschland' en 'dat de Antichrist de laatste tijd tot volle ontwikkeling komt'. Zelf noemde hij dat onzinnig, maar de bezetter vatte dat anders op. Hij werd gearresteerd en kwam via Scheveningen in Kamp Amersfoort terecht, waar hij in 1942 aan dysenterie is bezweken. In de Grote Kerk in Den Haag staat een monument voor hem (afb.) met teksten uit de Psalmen (126:5) en Filippenzen (1:12). In Den Haag Zuidwest is een christelijke basis school naar hem genoemd. Ton Spruijt
Gedenkteken ds. van den Bosch in de Grote Kerk, Den Haag -9-
Waar wordt uw stemmen vervaardigd? Zaterdag 7 september is een deel van uw redactie op cursus bij Editoo in Arnhem geweest. Regelmatig worden daar workshops gegeven. Daardoor kan de redactie ook kwalitatief het blad beter samenstellen. Zaterdag hadden wij ingeschreven voor de workshop 'vormgeven'. Tevoren moest een ieder opschrijven wat de sfeer van het eigen blad was. Twee vormgevers bespraken de basisbegrippen van het vormgeven en de eerste opdracht was de sfeer van het huidige blad op een moodboard (A3 karton) uit te beelden. (Een moodboard is een totaalplaatje dat met woorden moeilijk kan worden uitgedrukt; door je ideeën, ge dachten en ontwerpen op papier te zetten, maak je ze zichtbaar voor jezelf (en voor anderen). Je krijgt er meteen een gevoel bij). Vervolgens werden de moodboarden doorgegeven aan andere cursisten. Die gingen verbanden leggen tussen de eerste gedachten en gevoelens die opkwamen bij het kijken naar het moodboard. De opdracht die volgde was: maak aan de hand van dit moodboard een nieuw moodboard met de kleuren en de sfeer die je ervaren hebt. (zie de foto's moodboard 1 sfeer volgende pagina). Het was heel bijzonder om te ervaren dat uit de simpele plaatjes van het moodboard toch een blad te voorschijn kwam dat redelijk overeen kwam met ons huidige Stemmen. We hebben op deze zinvolle middag heel wat opgestoken. Voorafgaand aan de workshop werd een rondleiding gegeven in de drukkerij. Daar worden per jaar ruim 1,5 miljoen bladen gedrukt. (zie bijgevoegde foto's) Simon van Proosdij
De drukerij voor o.a. Stemmen
De rondleiding
Knippen en plakken
Drukkerij Editoo
foto bladen
- 10 -
- 11 -
Colofon www.editoo.nl
Indien onbestelbaar: Rozenboomlaan 119, 2274 HK Voorburg
Rooster do 3 okt. zo 6 okt.
10.30 u Ont-Moeting. Gastvrouw Marianne Geervliet 10.30 u Hoeksteenlezing 'Schubert als religieus geïnspireerd componist' Spreker Aukelien van Hoytema di 8 okto15.00 u Kring 'Dromen of ons verborgen leven' ber. o.l.v. ds. K. Bezemer. wo 9 okt. 20.00 u Kring 'Dromen of ons verborgen leven' o.l.v. ds. K. Bezemer, lokatie Sassenheim vrij 11 okt 14.45 u Kring 'Desgevraagd' .o.l.v. ds. R.F.Philipp zo 13 okt 10.30 u Kerkdienst, voorganger ds. R.F. Philipp di 15 okt 14.00 uurGriekse leeskring Openbaring 13 Aaltje Noordewierstraat 184, Den Haag do 17 okt 19.30 u Kring 'Religieus-maatschappelijke vraagstukken' o.l.v. ds. K. Bezemer zo 20 okt 10.30 u Kerkdienst, voorganger ds. K.Bezemer m.m.v. het Hoeksteenkoor o.l.v. Frits Muusse (*) di 29 okt. 15.00 u Kring 'Dromen of ons verborgen leven' o.l.v. ds. K. Bezemer. wo 30 okt.. 20.00 u Kring 'Dromen of ons verborgen leven' o.l.v. ds. K. Bezemer, lokatie Sassenheim vrij.1 nov. 14.45 u Kring 'Desgevraagd' .o.l.v. ds. R.F.Philipp zo 3 nov. 10.30 u Hoeksteenlezing'Erasmus en het poldermodel' Spreker Herman Pleij do 7 nov. 10.30 u Ont-Moeting. Gastvrouw Marianne Geervliet do 7 nov. 19.30 u Algemene Ledenvergadering
Inleveren kopij Wilt u kopij voor het oktobernummer a.u.b. inzenden uiterlijk zondag 20 oktober a.s. naar ons redactieadres:
[email protected] of naar Rozenboomlaan 119, 2274 HK Voorburg
Voorganger: Ds. K. Bezemer, Adr. Van Ostadelaan 9 2343 EL Oegstgeest Tel.: 071 532 04 38
[email protected] Secretariaat: J.J. Jager, Tel.: 06 206 175 39
[email protected] Penningmeester M.P.E.GeervlietStruikenkamp Tel: 070-383 15 15 penningmeesterhoeksteen@gmail. com Sassenheim/Lisse e.o.: G. Vallenduuk-Visser Tel.: 0252 213 998
[email protected] Contactpersoon ziekenhuisopnamen: C.W. Schippers-de Jong Tel.: 079 32121 95
[email protected] Redactie Stemmen: G. Hornman-Oldenbeuving M.van Proosdij-v.d. Beukel H. van Wingerden W. Toes Publiciteit a.i., eindredactie A.G. Spruijt Tel.: 070 347 28 07
[email protected] Bankrekeningnummer: 13 77 35 t.n.v. Vereniging van Vrijzinnig Gods dienstigen te Voorburg Abonnement Stemmen: € 25,00 per jaar Redactieadres:
[email protected] Rozenboomlaan 119 2274 HK Voorburg Website www.vrijzinnigcentrumdehoek steen.nl
