stabulletin STABU-bestek Bij BAZ wordt er zeer regelmatig gewerkt volgens de STABU²-systematiek door de bestekschrijvers

j

stabulletin

aa

j aa r ga n g 25 | n u m m e r 01 | m aa r t 2010 » pagina 10

» pagina 24

» pagina 26

Get wizer met STABU

Uit de praktijk van SMI

Cursusaanbod STABU 2010

Pilot met het nieuwe

STABU-Element

Uniek kennis- en innovatiecentrum voor bouw & infra De ontwikkelingen in de bouw & infra volgen elkaar snel op. De behoefte aan een plaats waar kennis en de laatste stand van de techniek kunnen worden gedeeld is groot. I2 Adviseurs, VBI en Hoeflake Electrotechniek willen die vraag vanuit de markt beantwoorden met » lees verder op pagina 15

De Stichting STABU is, naar aanleiding van verzoeken uit de markt, het project gestart om een eenduidige koppeling te leggen tussen de Elementenmethode NL/SfB en de STABU²-systematiek. Bouwkundig Adviesbureau Zwolle (BAZ) is een van de partijen die deze nieuwe ontwikkelingen omarmt en middels een pilot momenteel de nieuwe STABU-Element methodiek aan het testen is.

Vraag het STABU

In deze uitgave o.a. antwoord op de vragen: • Wanneer komt de aangekondigde brochure over “of gelijkwaardig” uit? • Is een zaterdag ook een werkdag? • Wanneer is het voornemen om hoofdstuk 00 “ALGEMEEN” op te heffen een feit? » lees de antwoorden vanaf pagina 6

STABU-bestek Bij BAZ wordt er zeer regelmatig gewerkt ­volgens de STABU²-systematiek door de bestekschrijvers Roelof Loof en Martin Jansen, die beide betrokken zijn in de Pilot. Dit houdt in dat de indeling van het bestek is gebaseerd op een standaard codering met hoofdstukken en paragrafen die gegroepeerd zijn » lees verder op pagina 4 per werksoort. 1)

STABU op Bouw & ICT 2010 De Bouw & ICT beurs vindt plaats op 17 en 18 maart 2010 in de Jaarbeurs te Utrecht. Ook STABU zal aan dit jaarlijkse evenement op het gebied van ICTtoepassingen voor ontwerpen, bouwen en beheren deelnemen als exposant. De vakbeurs Bouw & ICT en de BIMCaseweek bundelen hun krachten. Beide evenementen worden voor het eerst samen georganiseerd. Bouw & ICT vindt plaats op woensdag 17 en

donderdag 18 maart 2010 in hal 5. De data van de BIMCaseweek in de Jaarbeurs in Utrecht zijn van maandag 15 tot en met donderdag 18 maart 2010. » lees verder op pagina 3 STABULLETIN | 1

r

Keurmerk voor vakwerk

Een probleemloos proces?

Inzicht komt van pas Het Afbouwkeur-bedrijf heeft kwaliteit hoog in het vaandel. Maar inzicht in het werkproces en het anticiperen op werkzaamheden van andere partijen spelen een net zo belangrijke rol. Het hele bouwtraject staat daarom in het teken van heldere afspraken en een planning waarin rekening wordt gehouden met álle werkzaamheden. Mee- en vooruitdenken met het hele bouwproces zijn hierbij een pré.

Voor de professionele top in stukadoors-, plafond-, wand- en vloerbedrijven kiest u afbouwbedrijven met één van de Afbouwkeurmerken.

WWW.AFBOUWKEUR.NL

Inhoud

Van de redactie

» pagina 8

Allereerst willen we graag even stilstaan bij het feit dat STABU-bulletin dit jaar zijn 25ste jaargang ­ingaat. In de eerste jaren was dit huisorgaan vooral een blad met informatie over de Stichting STABU en haar ­activiteiten. De laatste jaren proberen we zoveel mogelijk besteksgerelateerde informatie op te nemen. Uit de recent gehouden enquête in de laatste editie blijkt dat dit zeer gewaardeerd wordt. We hebben de intentie om dit ook komend jaren voort te zetten.

• Symposium ‘onevenwichtige contractvormen of niet...?’ » pagina 9

• Herziening UAV 1989: begonnen » pagina 10

• Get Wizer met STABU » pagina 11

• Korte Berichten » pagina 16

In dit bulletin brengen we ondermeer de pilot met STABUElement voor het voetlicht. De Stichting STABU is, naar ­a anleiding van verzoeken uit de markt, het project gestart om een eenduidige koppeling te leggen tussen de Elementenmethode NL/SfB en de STABU²-systematiek.

• In kort bestek

Verder kijken we vooruit naar de herziening van de UAV eind 2010, ­diverse interviews en uiteraard komt Stichting Marktwerking ­Installatietechniek met ervaringen uit hun dagelijkse praktijk en ­Sietze Wierda namens de Bond van Nederlandse ­Besteksdeskundigen met een bestek-vraagstuk.

» pagina 28

Graag horen we via [email protected] wederom uw reacties op de inhoud. En om alvast een tipje van de sluier op te lichten over het volgende bulletin; daarin zullen we uitweiden over de online-ambities van STABU!

ervel K a n a i D

» pagina 18

• STABULLETIN 25 jaar » pagina 22

• De ‘kruistocht’ van ‘n ontwerpmanager

Zo zag het STABULLETIN 1-1986 eruit

• Krachtpatser in STABU: Hercules Beton bv » pagina 30

• Besteksbeoordeling • STABU Gebruikersdag » pagina 31

• Neem deel aan de discussie! • Voor in uw agenda » pagina 32

• Colofon • Prijsoverzicht

» vervolg van pagina 1 ‘STABU op bouw en ict 2010’ Met de samenwerking verbreden en verdiepen beide evenementen hun werkveld. Tijdens Bouw & ICT vindt de bezoeker thema paviljoens, dagelijkse congressen en praktijktheaters. De BIMCaseweek heeft als doel het werken en opdoen van ervaringen met BIM, Bouw Informatie Model, te bevorderen. Bezoekers kunnen zich uitgebreid informeren over BIM in de stands op de beurs en door het volgen van een van de rondleidingen langs de deelnemende teams. Wanneer u ook een bezoek wilt brengen aan de beurs Bouw & ICT op 17 en 18 maart 2010 te Utrecht, kunt u via de link op de homepage van ww.stabu.org een gratis bezoekerspas aanvragen. Het standnummer van STABU is 05.D006.

17 & 18 maart 2010 10.00-17.00

Data en tijden • Bouw & ICT: woensdag 17 en donderdag 18 maart 2010 van 10:00 tot 17:00 uur • BIMCaseweek: maandag 15 tot en met donderdag 18 maart 2010 van 10:00 tot 17:00 uur Informatie • www.bouw-en-ict.nl • www.bimcaseweek.nl Entree • Bouw & ICT: Gratis via uitnodigingskaart op de homepage van www.stabu.org • BIMCaseweek: deelnameformulier op de website www.bimcaseweek.nl STABULLETIN | 3

» vervolg van pagina 1 ‘Pilot met het nieuwe STABU-Element’ BIM De meest ingrijpende innovatie van de laatste jaren in de bouw is ‘BIMMEN’, oftewel virtueel bouwen. BIM staat voor: Building Information Modeling. Het is geen programma of een systeem, maar werken volgens een bepaalde methodiek. Gedurende de levens­ cyclus van een gebouw wordt alle relevante informatie opgeslagen, gebruikt en beheerd, waarbij ondersteuning plaatsvindt door een digitaal (3D) gebouwmodel, ook wel virtueel bouwen genoemd. Bij BAZ worden er volop 3D BIM modellen aangemaakt voor de toepassingen als o.a. hoeveelheden genereren, visualisatie, clash detectie, kostenramingen, en het verzorgen van consistent 2D & 3D tekenwerk. BAZ bouwt deze BIM-modellen op volgens NL/SfB elementenindeling.2) Aanleiding en noodzaak Zoals bekend heeft de bouw te kampen met enorme faalkosten. Een van de reden is dat de informatie die door vele partijen afzonderlijk van elkaar wordt opgebouwd veelal niet

overeenkomt. Als voorbeeld van informatiebronnen; een bouwkundige tekening, een constructieve tekening en bestek. BAZ wil haar opdrachtgevers graag optimaal bedienen door zo efficiënt mogelijk te werken. Daarom is besloten om in samenwerking met STABU een Pilot uit te voeren om de nieuwe STABUElement methode te testen, feedback aan STABU te verstrekken en om intern ervaringen op te doen. De eerste resultaten zijn zeer positief Nico Buursema, mededirecteur BAZ, heeft een dergelijke methodiek van consistent werken met BIM model, tekeningen, bestek en kosten al langer voor ogen en ziet met de nieuwe STABU-Element methode een doorbraak. In deze nieuwe STABU-Element methode wordt een koppeling gelegd tussen de (in het BIM model in 3D gemodelleerde) objecten en de bijbehorende beschrijvingen volgens STABU²-systematiek.

‘besloten is om in samenwerking met STABU een Pilot uit te voeren om de nieuwe STABU-Element methode te testen’

1)

Als voorbeeld Hfst. 21 Betonwerk, 21.50. In het werk gestort beton

Als voorbeeld Hfst. 21 Buitenwanden, 21.21 BUITENMUUR, GESTORT BETON)

2)

impressie STABU-indeling

4 | STABULLETIN

BAZ kantoor als Pilotproject De Pilot wordt uitgevoerd op basis van onlangs gerealiseerd nieuw kantoor BAZ te Zwolle.3)

maken van BIM modellen met daaraan gekoppeld een kostencalculatie ontstaat een consistent en traceerbaar geheel. Hierdoor zullen naar verwachting de faalkosten enorm gereduceerd kunnen worden!

De pilot wordt gebaseerd op het scenario: Een 3D-model met objecten (aan deze objecten wordt een standaard code gekoppeld aan elk bouwdeel gebruik makend van Autodesk Revit), daarna wordt een lijst gegenereerd welke kan worden ingelezen in de STABU Element Builder (Een programma verstrekt door STABU in Bèta versie) en kunnen de betreffende bouwdeelcomponenten die onderdeel uitmaken van een bepaald bouwdeel worden samengesteld. Bij de bouwdeelcomponenten kunnen zogenoemde “kortteksten” worden opgeslagen. Hierdoor ontstaat dus een consistent geheel tussen 3D model, tekeningen en bestek.

Toelichtingen

Pilot gaat stap verder…. Nico Buursema heeft besloten om nog een stap verder te gaan met de Pilot dan alleen 3D model en nieuwe STABU-Element methode voor bestek. Ook het genereren van hoeveelheden en opbouw van kosten (gebruik makend van zogenoemde recepten) zal worden gedaan op basis van de nieuwe STABU-Element methodiek. Uit het BIM model zullen de hoeveelheden middels IBIS4BIM worden ­gegenereerd en zullen de opgebouwde bouwdeelcomponenten worden gebruikt om consistentie tussen calculatie, bestek en tekeningen te borgen. Voordelen opdrachtgever Een groot voordeel voor opdrachtgevers zal zijn, dat met behulp van de nieuwe STABU-Elementsystematiek er volgens een eenduidige standaard code en omschrijvingen wordt gewerkt. Door ook nog eens gebruik te

‘De meest ingrijpende innovatie van de laatste jaren in de bouw is ‘BIMMEN’, oftewel virtueel bouwen.’

Kortteksten Kortteksten zijn samengesteld uit een codering en omschrijving van een bestekpost volgens STABU²-systematiek. Deze bestekposten (kortteksten STABU²-systematiek) kunnen uit meerdere hoofdstukken bestaan en worden gekoppeld met een Bouwdeelcomponent. Bouwdeelcomponent Bouwdeelcomponent is onderdeel van een bouwdeel en de technische oplossing die aan specifieke voorwaarden voldoet. Bijvoorbeeld bouwdeelcomponent 31.25.21 BUITENKOZIJN/DRAAIVALRAAM, HOUT met o.a.korttekst 31.25.21.11 KOZIJN, HOUT korttekst 31.25.21.82 SLUITWERK De complete uitwerking van de Pilot is te lezen op www.stabu.org, inclusief toelichtende illustraties van schermafdrukken: Impressie van STABU-Element indeling, bouwdelen en bouwdeelcomponenten gebaseerd op nieuwe STABU-Element codering; Impressie van kortteksten gebaseerd op codering STABU²; Impressie van korttekst naar bestekpost; Impressie van bestek opgebouwd volgens STABU²-systematiek.

Zekerheid door betrouwbaarheid: De mechanische systemen 3KSplus, EPS en ICS.

3KSplus

EPS

ICS

medio 2010

3)

Nieuw kantoor BAZ in Zwolle

EVVA-Nederland BV | Aquamarijnstr. 7 7554 NM Hengelo | Pb. 400 | 7550 AK Hengelo T +31 7485 15-300 | F +31 74 85 15-349 [email protected] | www.evva.nl

Van de vragen die onder andere via de telefonische helpdesk, de STABU gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij de Stichting STABU zijn binnengekomen is een selectie gemaakt, welke in deze rubriek worden weergegeven.

Vraag het

» Wanneer komt de aangekondigde brochure over “of gelijkwaardig” uit? De aan STABU verbonden juristen buigen zich nog over dit onderwerp en zijn het onderling nog niet met elkaar eens. In het STABULLETIN van september 2009 werd de uitgave “O.G. in een STABU-bestek” aangekondigd. Daar het een STABU uitgave is, en dus bouwbreed gedragen moet zijn, is het concept van deze brochure uiteraard voorgelegd aan PG-01, de juridische projectgroep van STABU. Daarbinnen bleek echter onenigheid over de uitleg van een aantal in de brochure aangehaalde U.A.V. 1989 bepalingen. Hierbij ging het specifiek over de uitleg van de term “voorgeschreven bouwstoffen” en “met een fabrieksnaam aangeduide bouwstoffen”. Over de uitleg van de volgende U.A.V 1989 bepalingen gaat thans de discussie. •

§ 5 “Verplichtingen van de opdrachtgever”, lid 2 De opdrachtgever draagt de verantwoordelijkheid voor de door of namens hem voorgeschreven constructies en werkwijzen, daaronder begrepen de invloed die daarop door de bodemgesteldheid wordt uitgeoefend, alsmede voor de door of namens hem gegeven orders en aanwijzingen.

•

§ 5 “Verplichtingen van de opdrachtgever”, lid 4 De opdrachtgever is aansprakelijk voor de functionele ongeschiktheid: a. van door hem voorgeschreven bouwstoffen; b. van bouwstoffen, die bij een door hem voorgeschreven leverancier moeten ­worden betrokken, tenzij de aannemer een keuzemogelijkheid had met ­betrekking tot deze bouwstoffen. Onder de functionele ongeschiktheid van bouwstoffen wordt verstaan het naar hun aard niet geschikt zijn van deze bouwstoffen voor het doel waarvoor zij blijkens het bestek zijn bestemd. •

§ 5 “Verplichtingen van de opdrachtgever”, lid 5 De opdrachtgever is aansprakelijk voor de niet of niet tijdige levering: a. van bouwstoffen die bij een voorgeschreven leverancier moeten worden ­betrokken; b. van door hem voorgeschreven bouwstoffen, tenzij de aannemer een keuze­ mogelijkheid had met betrekking tot de leverancier van deze bouwstoffen, mits in elk van de beide gevallen de aannemer het redelijkerwijs nodige heeft ­gedaan om nakoming en/of schadevergoeding te verkrijgen. •

§ 17 “Verwerking van bouwstoffen”, lid 5 Indien de directie zulks goed vindt, zal de aannemer in plaats van met een fabrieksnaam aangeduide bouwstoffen andere mogen leveren, mits van overeenkomstige hoedanigheid.

§ 18 “Keuring van bouwstoffen”, lid 6 Voor rekening van de aannemer komen de kosten van: a. het beschikbaar stellen van de voor de keuring nodige bouwstoffen; b. het brengen van de bouwstoffen in een voor de keuring geschikte samenstelling & vorm; c. de emballage en de verzending van elders te keuren bouwstoffen;

d. het in het vijfde lid bedoelde onderzoek, indien dit tot afkeuring leidt, tenzij het een bouwstof betreft, in het bestek aangeduid met een fabrieksnaam, of waarvan de leverancier door of namens de opdrachtgever is aangewezen; e. de in het 12e lid bedoelde herkeuring, indien de ­deskundige de afkeuring handhaaft. In een STABU-bestek, specifiek in het onderdeel “de beschrijving van het werk”, worden in de besteksposten de ­middelen beschreven waarmee of waarvan de bouwdelen worden ­gemaakt. Een wezenlijk onderdeel van een bestekpost is dus de bouwstofrubriek. Men zou kunnen stellen dat het merkloos voorschrijven van papierbehang in een bestekpost dus een voorgeschreven bouwstof is. Maar wat als nu het bijbehorende bouwdeel een wand in een douchehoek van de badkamer is? De 1e gedachte is dan dat, als het papier van de wand los laat, het een klassiek geval van een functioneel ongeschikte voorgeschreven bouwstof is, zoals bedoeld in paragraaf 5, lid 4 van de U.A.V. 1989. Niets is echter minder waar, stelt een aantal juristen in PG-01. In de onderhavige paragraaf worden louter en alleen merkgebonden bouwstoffen bedoeld, zo stellen zij. Derhalve dient een geschil over dit voorbeeld “opgehangen” te worden aan paragraaf 5, lid 2 van de U.A.V. 1989 oftewel een verkeerd voorgeschreven constructie of werkwijze. Conform deze lezing moet men het begrip “voorgeschreven bouwstof” uit paragraaf 5, lid 4 en paragraaf 5, lid 5 dus lezen als “met fabrieksnaam aangeduide bouwstof” overeenkomstig het woordgebruik in paragraaf 17, lid 5 en paragraaf 18, lid 6 van de U.A.V. 1989. Met andere woorden, in een bestekpost een bouwstof voorschrijven is niet gelijk aan een voorgeschreven bouwstof conform deze bepalingen in de U.A.V 1989! Andere juristen leggen beide bepalingen echter weer letterlijk uit. Anders had in paragraaf 17, lid 5 en paragraaf 18, lid 6 van de U.A.V. 1989 wel gewoon de term “voorgeschreven bouwstof” in plaats van “met fabrieksnaam aangeduide bouwstof” gestaan, zo menen zij. Deze discussie, die de uitgave van de brochure in de weg staat, is helaas nog niet ten einde.

•

6 | STABULLETIN

Het toeval wil echter dat men momenteel ook bezig is met de herziening van de U.A.V. 1989 welke gepland staat voor eind 2010. De discussie lijkt nu aan deze herziening gekoppeld te gaan worden. Het is dus afwachten of het uitgeven van de brochure daarvan niet teveel afhankelijk wordt.

STABU

» vervolg van pagina 7

Beantwoord door: ing. H.H.M.(Henny) Miltenburg

» Is een zaterdag ook een werkdag? Nee, nog niet daar (collectieve) arbeidsovereenkomsten de zaterdag nog in een bijzondere positie plaatsten. Voor de wet is de zaterdag namelijk gelijk aan een doordeweekse dag. Pas wanneer in de nabije toekomstig, vanwege de flexibilisering van de arbeidsmarkt, het gros van het bouwplaatspersoneel op een project (werk) in hun desbetreffende cao’s de zaterdag als een gewone werkdag hebben staan, is dat van invloed op het aantal werkbare werkdagen als termijn van uitvoeringsduur waar­ binnen een werk moet worden opgeleverd. De volgende U.A.V. 1989 bepalingen gaan hierover: • § 1 “Aanduidingen, begripsbepalingen”, lid 1 Verstaan wordt onder: dag kalenderdag; werkdag een kalenderdag, tenzij deze valt op een algemeen of ter plaatse van het werk erkende, of door de overheid dan wel bij of krachtens collectieve arbeidsovereenkomst voor­ geschreven rust- of feestdag, vakantiedag of andere niet individuele vrije dag; • § 8 “ Uitvoeringsduur, uitstel van oplevering”, lid 2 Indien een termijn is uitgedrukt in een aantal werkbare werkdagen, worden werkdagen, respectievelijk halve werkdagen, als onwerkbaar beschouwd, wanneer daarop door omstandigheden buiten de aansprakelijkheid v/d aannemer gedurende tenminste 5 uren, respectievelijk tenminste 2 uren, door het grootste deel van de arbeiders of machines niet kon worden gewerkt.

De oude A.B. ’45 (Algemene Besteksbepalingen voor de uitvoering van bouwwerken) zei het volgende: • §7 “Opleveringstermijn”, lid 1 De op de datum van aanvang beginnende termijn binnen welke een werk voor de eerste maal moet worden opge­ leverd, wordt in het bestek uitgedrukt in een aantal werkbare werkdagen. • §7 “Opleveringstermijn”, lid 2 Werkdagen worden als onwerkbaar aangemerkt, wanneer daarop door omstandigheden buiten de wil en aansprakelijkheid van de aannemer gedurende minstens vijf uren door het grootste deel der arbeiders niet kan worden gewerkt. • §7 “Opleveringstermijn”, lid 3. Halve werkdagen, zoals de zaterdagen, worden bij de in lid 1

bedoelde bepaling van het aantal werkdagen voor de helft in rekening gebracht; zij worden als onwerkbaar aangemerkt, wanneer daarop door omstandigheden buiten de wil en aansprakelijkheid van de aannemer gedurende minstens twee uren door het grootste deel der arbeiders niet kan worden gewerkt. De A.V. 1938 (algemene voorschriften voor de uitvoering en het onderhoud van weken onder beheer van het Departement van Verkeer & Waterstaat) zei het volgende: • Artikel 8 “Voorschriften in het belang van de arbeiders”, § 34 “Werktijd”, lid 1. Onverminderd de te dien aanzien bestaande wettelijke voorschriften mag op zondagen, op de nieuwjaarsdag, 2de Paasdag, Hemelvaartsdag, 2de Pinksterdag, op beide Kerstdagen en op werkdagen tussen zonsondergang en zonsopgang niet gewerkt worden, tenzij op lastgeving of met schriftelijke vergunning van de directie. • §34 “Werktijd”, lid 2 Het eerste lid is niet van toepassing op bewakingsdiensten. Op 11 juli 1919 werd in Nederland een wet opgesteld waar in de achturige werkdag en een vrije zondag werden vastgelegd. Als hoogtepunt van de arbeidersbeweging mag gelden de instelling van de vrije zaterdag, die in Nederland op 23 december 1960 werd goedgekeurd en geleidelijk werd ingevoerd. Tot op dat moment gold nog de 45-urige werkweek, waarbij er ook op zaterdagmorgen gewerkt werd, meestal tussen 8 en 1 uur. In de meeste cao’s van die tijd gold de zaterdag als een uitzonderlijke werkdag, waarvoor een sterke toeslag op het loon betaalt diende te worden.

Sinds de invoering van de Arbeidstijdenwet in 1996 heeft de zaterdag geen enkele wettelijk bijzondere positie meer. De zaterdag is voor de wet een normale werkdag. Er wordt dan ook op zaterdag steeds meer gewerkt. Slechts zolang werknemers en werkgevers samen afspreken dat er niet op zaterdag gewerkt wordt is er sprake van een weekend van twee dagen. Dat veel werknemers nog vrij zijn op zaterdag komt door de inzet van de vakbonden. Onlangs nog hebben de werkgevers in de bouw opnieuw geprobeerd om alle toeslagen voor werken op zaterdag af te schaffen. Vooralsnog hebben de bonden dat in deze sector tegen kunnen houden. Maar voor steeds meer werknemers is de zaterdag reeds een normale werkdag geworden. Zonder (collectieve) arbeidsovereenkomst die de zaterdag in een bijzondere positie plaatst, heeft de zaterdag dus geen bijzondere positie meer en is deze gelijk aan een doordeweekse dag. In de huidige Collectieve arbeidsovereenkomst voor de Bouwnijverheid (1 juli 2009 tot en met 31 december 2010) staat in hoofdstuk 6 “Arbeidsduur, verzuim en verlof” in artikel 8 “De normale arbeidsduur en arbeidstijden” in lid 1 t/m 3: 1. De normale arbeidsduur bedraagt veertig uur per werkweek en acht uur per dag. De werkweek loopt van maandag tot en met vrijdag. De zaterdag en zondag worden niet als normale werkdagen beschouwd. 2. De dagelijkse arbeidstijd en rusttijden zullen door de werkgever in redelijk overleg met de werknemer in zijn onderneming c.q. op de bouwplaats worden vastgesteld. » STABULLETIN | 7

» vervolg pagina 7

» Wanneer is het voornemen om hoofdstuk 00 “ALGEMEEN” op te heffen een feit? Bij de STABU uitgave 2010-1. In voorgaande STABULLETINS alsmede tijdens de afgelopen STABU-gebruikersdagen werd reeds aangekondigd dat hoofdstuk 00 “ALGEMEEN” zou worden opgeheven. In de voorjaarsuitgave van 2010 zal dit gerealiseerd zijn. De meeste bepalingen uit hoofdstuk 00 zijn overgeheveld naar 01.02 “ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN AANSLUITEND OP DE UAV”. Een enkele bepaling komt terug bij de voorbladen. De precontractuele zaken uit hoofdstuk 00 zijn geheel verwijderd.

3. De arbeid voor bouwplaatswerknemers wordt verricht tussen 07.00 uur en 18.00 uur. In Duitsland maakt men een onderscheid tussen Werktage en Arbeitstage; • Werktage ma t/m za (uitgezonderd feestdagen) • Arbeitstage ma t/m vrij (uitgezonderd feestdagen). In Duitse wet- en regelgeving is vaak sprake van Werktage. Bijvoorbeeld voor verkeersborden waarop een geldigheids­ periode genoemd wordt. Voor mensen uit de buurlanden die in Duitsland deelnemen aan het verkeer kan dit tot verwarring of zelfs boetes leiden wanneer bij een parkeerverbod staat dat dit geldt voor Werktage en men desondanks op zaterdag op de desbetreffende plaats parkeert.

Deze wijziging heeft ingrijpende gevolgen en het is dus zaak voor een ieder om de uitgebreide verantwoording behorende bij de uitgave 2010-1 goed in beschouwing te nemen bij het updaten van de bureau- of moederbestekken. Bij de gebruikersdagen in het voorjaar van 2010 zal toelichting en uitleg hierover worden gegeven.

‘Deze wijziging heeft ingrijpende gevolgen en dient goed in beschouwing genomen te worden bij het updaten van de bureauof moederbestekken’

Het gevolg van deze operatie is dat ook vele STABU-publicaties moeten worden aangepast. Men kan hierbij denken aan de STABU-publicaties als “Achtergrond STABU bestekssystematiek”, de STABU handleiding, de voorbeeldbestekken, de brochure over de Wet Keten Aansprakelijkheid, het lesmateriaal behorende bij de cursussen en opleidingen etc. Ook zullen publicaties van derden zoals schoolboeken, de BNB richtlijn 01 etc. moeten worden herzien.

Symposium ‘onevenwichtige contractvormen of niet...?’ Op 16 maart 2010 organiseert SMI in samenwerking met STABU een symposium over onevenwichtige contractvoorwaarden. Het symposium vindt plaats bij Bouwend Nederland in Zoetermeer. Afwijken van UAV Bij aanbestedingen in de bouw wordt nogal eens afgeweken van de standaard­ bepalingen uit de UAV. Het komt voor dat risico’s ten onrechte bij de marktpartijen worden gelegd. Bijvoorbeeld risico’s die op grond van de wet, of de in het verkeer geldende opvattingen gewoonlijk bij de opdrachtgever horen. Of risico’s die op grond van de normaal geldende juridisch-administratieve voorwaarden bij de opdrachtgever horen. Invalshoek Tijdens het symposium zullen de sprekers de problematiek vanuit verschillende invalshoeken belichten. Daarnaast is er gelegenheid voor discussie over het ­onderwerp. Tevens zal het eerste exemplaar van de SMI-publicatie ‘Onevenwichtige voorwaarden?’ uitgereikt worden. Het doel is meer inzicht te creëren in de beweegredenen van opdrachtgevers enerzijds en de problematiek van markt­partijen anderzijds. SMI wil bijdragen aan gedegen en verantwoorde aanbestedingen met een verantwoorde aansluiting op de mogelijkheden en haalbaarheden voor de markten. Voor wie Het symposium is bedoeld voor professionals die zich bij centrale en decentrale 8 | STABULLETIN

overheidsopdrachtgevers met aanbestedingen bezighouden en adviseurs op gebied van inkoop en aanbestedingen. Aanmelden Er zijn geen kosten verbonden aan deelname aan dit symposium. Aanmelden kan via [email protected]. Omdat het aantal plaatsen beperkt is, zullen inschrijvingen op volgorde van ontvangst behandeld worden. Meer informatie Op websites www.smiweb.nl en www.stabu.org is ­uitgebreide informatie, waaronder het programma, over het symposium te vinden.

Herziening UAV 1989: begonnen! In 1989 zijn de Uniforme Administratieve Voorwaarden 1968 herzien. Na die herziening is in 1992 het grootste deel van het nieuwe Burgerlijk Wetboek ingevoerd, waarvan in 2003 de titel Aanneming van Werk volgde. Voorts is in de jaren na 1989 nieuwe jurisprudentie verschenen en zijn inzichten over hoe omgegaan moet worden in de relatie opdrachtgever-aannemer veranderd. Kortom er zijn tal van redenen om de UAV 1989, de meest gebruikte algemene voorwaarden in de bouw, te onderwerpen aan een herziening. Het Ministerie van VROM heeft het Instituut voor Bouwrecht opdracht verleend om deze herziening tezamen met een Werkgroep Herziening UAV 1989 vorm te gaan geven. De Werkgroep staat onder leiding van prof. mr. M.A.M.C. van den Berg van de Universiteit van Tilburg. Leden van de werkgroep zijn voorts: mr. D.E. van Werven (Bouwend Nederland, namens de aannemers), mr. M.C.A van Deurzen (UNETO/VNI ­namens de - installatietechnische - ­aannemers), ir. M.L.A.M. van ­Hezik (STABU, ­namens de Rijksoverheid), mr. R.B. Schnepper ­(Gemeentewerken Rotterdam, namens de ­lagere overheid) en prof. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis (rapporteur van de Werkgroep, directeur Instituut voor Bouwrecht). De herziening van de UAV 1989 zal een lichte herziening zijn. De punten die de werkgroep thans op het oog heeft zijn: de termino-

logie van de UAV 1989 aan te passen (denk daarbij aanknoping bij de huidige titel Aanneming van Werk van het BW en de UAV-GC 2005); de consequenties van de invoering van de titel Aanneming van Werk door te voeren en voortschrijdend inzicht zoals dat te kennen is uit jurisprudentie, maatschappelijke ontwikkelingen en literatuur te verwerken. Er wordt dan ook naar gestreefd om de herziening voor eind 2010 gereed te hebben. Het resultaat zal zijn een moderne set van voorwaarden, inhoudelijk evenwichtig en van toepassing op het model waarbij de opdrachtgever de verantwoordelijkheid voor het ontwerp heeft. De werkgroep, begonnen op 3 oktober met zijn eerste vergadering, gaat niet geïsoleerd te werk. Om te beginnen is een uitnodiging verzonden naar een groot aantal organisaties die op enigerlei wijze kennis over en/of belang hebben bij de UAV 1989 om een lijst met onderwerpen die in ieder geval bekeken zullen gaan worden, voorzien van een motivering aan te vullen. Daarna zal mei aanstaande een bijeenkomst plaatsvinden waarvoor een groot aantal (ongeveer 60) personen wordt uitgenodigd om over deze onderwerpen van gedachten te wisselen en om de lijst eventueel nog te wijzigen. Voorts wordt een ieder uitgenodigd om via het secretariaat van het Instituut voor Bouwrecht voorstellen te doen. De werkgroep zal zich mede door die voorstellen laten inspireren, waarbij wel als rode draad geldt, dat de herziening een lichte is. De voorwaarden zitten immers op zich goed in elkaar en behoeven slechts op onderdelen aanpassing. De werkgroep zal verslag via internet doen van de bevindingen en betrokkenen zullen te zijner tijd gelegenheid geboden worden op het eindproduct van de werkgroep te reageren. Personen die hun opvatting over de bestaande UAV 1989 willen laten horen, kunnen dat doen met gebruikmaking van het volgende e-mailadres: [email protected]

“DE STERKSTE IN BETON”

Hercules Beton b.v.

Postbus 5095, 5800 GB Venray Nehobolaan 10, Tienray Tel: +31(0)478-530160 Fax: +31(0)478-530161 E-mail: [email protected] Internet: www.herculesbeton.nl

Get Wizer met STABU Wizer is live Vanaf begin 2010 is www.wizer.nl online. Professionals uit de Nederlandse bouwwereld kunnen nu voor het eerst in alle kennis van verschillende kennisleveranciers tegelijk zoeken.

Voordelen Wizer • bouwbreed en -diep zoeken; • betrouwbare gratis kennis direct inzien, andere kennis na aanschaf; • één wizer-login voor alle abonnementen (via MyWizer account)

Wizer is de nieuwe gratis zoekmachine van de bouwbranche, die betrouwbare kennis kan vinden van gerenommeerde bronnen. Voor het eerst kan worden gezocht in meerdere kennisbanken tegelijk. Deze zoekmachine heeft een unieke infra­structuur en navigatie, die dwars door de databanken van de aangesloten kennisleveranciers antwoorden kan vinden. Wizer gaat dus dieper dan gewone zoekmachines.

De tool wordt aangeboden door de bouwbranche, zodat alle bouw- en infraprofessionals snel de juiste kennis kunnen vinden en gebruiken. Tegelijkertijd is het een plaats waarin kennisgebruikers, -leveranciers en het onderwijs samen kennis maken en doorontwikkelen. Op de website wordt onderscheid gemaakt via drie tabbladen: - Documentatie: doorzoeken met Wizer in de kennisbanken, websites en winkels van ondermeer BRIS, IBR, ISSO, DGBC, Arbouw, EIB, Regieraad Bouw en SBR. Publicaties en tools om dagelijkse werkzaamheden te vergemakkelijken. - community: blogs, wiki’s en discussieforums zullen in dit deel voor kennisuitwisseling en -ontwikkeling gaan zorgen. - agenda met actuele lijst met cursussen en evenementen. Doel Doel van Wizer is het toegang kunnen bieden tot alle voor de Nederlandse bouwwereld relevante ­kennisorganisaties. Op dit moment is via Wizer kennis te vinden van BRIS (BouwRegelgeving InformatieSystemen), DGBC (Dutch Green Building Council, IBR (Instituut voor Bouwrecht), ISSO (kennisinstituut voor de installatiesector en SBR (Stichting BouwResearch). Dit betekent dat het platform al veel te bieden heeft op het gebied van bouw- en aanverwante rechten, installatietechniek en innovatieve en duurzame creatie, overdracht en implementatie van bouwkennis. 10 | STABULLETIN

Rol STABU Een quick scan, uitgevoerd door een adviseur van het projectteam Wizer, om de mogelijkheden te bezien of en hoe STABU deel kan nemen binnen Wizer, heeft een positief resultaat gehad waarop de samenwerking tussen beide partijen is geformaliseerd. Concreet heeft dat geleid tot het opstellen van een aantal deelprojecten die in de komende tijd zullen worden uitgevoerd.

Er is begonnen met het indexeren van documenten die als downloads op de STABUwebsite staan. Deze documenten kunnen via de zoekmachine van Wizer ­teruggevonden worden waarna de informatie wordt getoond binnen de STABU-website.

‘Er is begonnen met het indexeren van documenten die als downloads op de STABU-website staan’ Projecten die hierna zullen volgen zijn het indexeren van de beschikbare STABU bestekteksten en de beschikbare informatie van de website bestekservices.nl. STABU- producten zullen op korte termijn ook terugvindbaar zijn in de webshop van Wizer. STABU events worden opgenomen in de evenementenkalender van Wizer en de STABU LinkedIn-groepen krijgen een plaats binnen het Communitydeel van Wizer. Als deze projecten zijn afgerond zal er opnieuw worden bekeken of de inbreng van STABU in het geheel nog op meer en andere manieren vorm kan krijgen.

www.wizer.nl

Te vinden kennis Beoordelingsrichtlijnen, CUR Publicaties en kennis over bouwen, DGBC-kennis, Gemeentelijke bouwverordeningen, IBR-kennis, ISSO publicaties en toolshop, NEN Normbladen, NIBRA Publicaties, ­Politiekeurmerk Veilig Wonen, SBR digitale instrumenten, SBR infobladen, SBR publicaties, Vereniging Stadswerk, VROM publicaties, Wetten, besluiten en regelingen is een eerste greep van het aanbod op Wizer.nl.

Klein nieuws dat we u toch niet wilden onthouden.

Korte Berichten en g n i l l e t s i! A N t e h Tentoon in

M@il van PI M Interesse om op de hoog te te worde allerlei inform n gehouden atie, specifiek van rondom PIM is een PIM ? Voor dit do -nieuwsbrief el opgezet met bij nieuwe achtergronde releases, ev n enementen, functionalitei uitgebreide t en ­derge lijke. Stuur pim@stabu een e-mail .nl met als on aan derwerp “nie ontvang deze uwsbrief PIM per e-mail op ” en regelmatige basis.

et useum. H dan een m r é é m is erschilt (NAi) waar op v urinstituu u g ct in e ll it e h st rc in le . rlands A jke culture omgeving Het Nede toegankeli ntworpen o n e e d re e n d a a ie r eed is een voo wordt best aandacht n re oor ie n a tworpen d lende m ebouw, on g t n a rk a trum van een m in het cen uisvest in h rk e a g p 3 9 m 9 u 1 ard Muse sinds d van het cties bewa Het NAi is n en colle aan de ran e v n ie e h g le rc a e g , ngrijke t in moge Jo Coenen ut voorzie orden bela w tu i A sti N in t t e e idk. H . In h ie. Door m het publie Rotterdam oor discuss aakt voor v m e rm g o k tf lij la n ke fessio ele t een p en toegan wel het pro ek en bied o zo i rz A e d N n t o e wil h voor uleren. ublicaties lijkheden ren en stim ngen en p e lli ir e st sp n in o , n to ere del van ten bliek inform t grote pu e h ls a r, archild e werkv n interieu a v s e cti e e colle zijn divers belangrijk ende tijd de meest m n o a K v . n ld e e re ezit r we atie op Het NAi b ndschap te tste inform a la la n e e d r w o u vo edenbo kijken. Kijk tectuur, st t NAi te be e h in n e g ellin tentoonst l www.nai.n

500ste architec STABU bestekssystematiek voor tuurplaquette de woning- en utiliteitsbouw op Palet SPECIFICATIES

Eind vorig jaar

is basisschool ’t Palet aan de Va Den Haag opge illantlaan in leverd. Deze fe es telijke bijeenko luister bijgezet m werd door een pres 8313st0.4 01.f0 entatie doB4 or het houden 1 van een inho udelijke midda g voor profes Haag Wonen sionals door in samenwerki ng met de Dien Ontwikkeling. st Stedelijke 1 Naast de opleve ring is ook aand 2 aan de 500ste ac ht gewijd NAi architectuu rplaquette in 3 die aan de geve N ed erland, l van het nieuw e pand werd be vestigd. Stichting STAB U bevordert het gebruik plaquette en van deze heeft ook een bi jb eh or en de haar STABU²-da specificatie in tabase opgeno men.

12 | STABULLETIN

AFZENDERPLAQUETT E versie: 101.0 datum: 01-07-2009 auteur: JP -FPS Fabrikaat: Centendo B.V . Type: NAi Architectuurp laquette. # \Afmeting (bxhxd) (mm) : 270x270x15. 4 # \Materiaal aluminiumleg ering (NEN-EN 573-3-07 ): EN AW -6005 A. 5 # \Oppervlaktebehande ling: blank geanodiseerd 6 # . \Afwerking: all-over gra fitti beschermd. 7 # \Materiaal strips: hoog waardige acrylaat, zwart , letters uitgefreesd en ingegoten. 8 # \.....

Mooie proj ecten?

STABU wil haar bulleti n regelmati aan proje g aandacht cten die besteden met behu bestekssyst lp va n de STABU ematiek to t stand zi kan gedach jn gekome t worden aa n. Hierbij n het gebru en duurzam ik van bijzo e materiale ndere n , specifieke ligging van u itdagingen een pand e door nzovoorts. Dus stuur u staande bo w op stapel uwplannen en/of gereal ze te delen iseerde obje met de leze cten om rs van het ST ABU-bulleti n. Belangstellin g? Neem co ntact op m STABU via te et Diana Ker l. (0318) 63 vel van 3026 of e-m nl en laat o ail: dkervel@ ns over uw stabu. bijzondere b ouwproject weten!

STABUm@il Het is ook mogelijk om regelmatig nieuws over STABU in uw inbox te krijgen. STABU heeft hiervoor een digitale nieuwsbrief in het leven geroepen, STABUm@il genaamd. Regelmatig zal daarin geïnformeerd worden over zogenaamde STABU-evenementen zoals gebruikersdagen, nieuwe uitgaven, beurzen, etc. Zo worden actuele zaken in een kort artikel weergegeven en de aandacht ­gevestigd op uitgebreidere artikelen die op onze website staan. STABUm@il wordt ongeveer 6 x per jaar verzonden naar alle geïnteresseerden. Wilt u de informatie ook ontvangen,

dat de ondigd k e g n a ij n is a e daarb -bulleti g met d STABU in r e e ig k r o e z z o erd u -ver In het v re CAR publice u e h g c 9 o r 0 eb p de d 20 herzien laatst o klist ein p c e e g h ls c de men vinden is inmid opgeno n is te ochure e r ) b g e r D . cklist tabu.o worden de che www.s ls ( a n e e it v s n ke -web aal ka uwbaa STABU k digit ads, Bo o o lo n e w z o de D onder zodat estand b d r o in W ld. ingevu binnen worden evens t n e ll zu een uders ring in erzeke entieho v c li R A U C B re De STA brochu tijd de e r a n. b n tvange afzie ave on g it u e t gedruk

in

m

em

or

ia

m

meldt u zich aan via de website van STABU, www.stabu.org

C

ing r e k e z AR ver

C. (Kees) Hoonakker †

Op 1 december ‘09 is op 62-jarige leeftijd totaal onverwacht ing. C. (Kees) Hoonakker overleden. Sinds de oprichting was Kees lid van Projectgroep 14 Klimaatinstallaties en daarvoor lid van Projectgroep H61 Luchtverwarming in woningen. Al met al heeft Kees zich 18 jaar voor STABU ingezet.

Voor al deze werkzaamheden is Kees bij zijn afscheid op 20 september 2007, tijdens de 53e vergadering van PG14, bedankt. Om de inzet en betrokkenheid van Kees te benoemen, hebben wij bij zijn afscheid de woorden “eigenlijk wil hij blijven” genoemd. En zo was het ook, betrokkenheid bij de projectgroep, het vakgebied en zijn werkgever DVD. Ook voor zijn gezin vormde Kees een baken. In dit licht wensen wij hen veel sterkte en kracht bij het verwerken van dit verlies.

STABULLETIN | 13

In 4 kl digitaa ikken l bes hang- e tek sluitwe n rk ventila & tie

Een goed bestek begint bij BUVA Naast een digitale bestekservice voor hang- en sluitwerk biedt BUVA u nu ook een bestekservice voor ventilatie in woningbouw. Met deze gratis bestekservice bespaart u veel tijd en energie bij het samenstellen van een volledige en juiste specificatie. In slechts vier klikken beschikt u over een volledig bestek voor hang- en sluitwerk en/of ventilatie. Het programma genereert STABU bestekomschrijvingen die u eenvoudig in uw digitale projectbestek kunt integreren. Registreer uzelf eenmalig op onze website www.buva.nl en het programma is

Bremen 5 2993 LJ Barendrecht

direct te gebruiken. Voor een nadere toelichting of een presentatie bij u op kantoor,

Telefoon: 0180 697500

bel gerust met een van onze verkoopadviseurs op telefoonnummer 0180 697500.

Email: [email protected]

Download gratis op www.buva.nl

Duurzaam & Doordacht.

OPTIMALE VEILIGHEID BIJ WINTERSE GLADHEID FREEWAY

WWW.FREEWAY-SYSTEMS.NL wordt exclusief geleverd door:

LUITJE BROEKEMASTRAAT 5 1447 GB PURMEREND TEL: 0299 - 462734

©

elektrische wegdekverwarming

FREEWAY © Elektrische wegdekverwarming kan worden toegepast in: - hellingbanen bij parkeerkelders en parkeerdekken - op- en afritten van parkeergarages - laadplatforms - wegdekken - bruggen en viaducten - laadkuilen en andere vergelijkbare objecten - autowasstraten FREEWAY © Verwarmingssystemen kunt u ook toepassen als: - dakverwarming - bordes, terras en/of tuinpadverwarming - sportveldverwarming - en in alle andere situaties waar gladheid de veiligheid in gevaar brengt. FREEWAY

©

Het beste alternatief voor het sneeuwvrijhouden van dakdelen

Helpt voorkomen dat dakconstructies instorten door sneeuwgewicht.

de oprichting van de stichting INTRO, wat staat voor Innovatieve Technische Ruimtelijke Ontwikkeling. Dit kennis- en innovatie­ centrum op het gebied van bouw en infratechniek komt langs de A2 iets ten zuiden van Zaltbommel. Waarom de oprichting van deze stichting INTRO? Duurzaamheid en CO2 reductie staan inmiddels boven aan de agenda’s van regering, provinciale overheid en gemeentes. Ook binnen directiekamers van bedrijven is het een hot topic zeker in combinatie met MVO en het cradle to cradle principe. Het is nu zaak dat momentum met beide handen aan te grijpen. Er is behoefte aan integrale kennisverrijking met innoverende partijen die met veel ambitie de stand der techniek vertalen in ­intelligente bouwconcepten en infra oplossingen. Bovengenoemde initiatiefnemers pakken de handschoen op en durven op transparante wijze samen met studenten en ontwikkelaars hoogwaardige, betaalbare, energiezuinige, milieuvriendelijke maar vooral comfortabele oplossingen te realiseren op het terrein langs de A2 in de Bommelerwaard. Passend in het beleid van de overheid Op voorstel van ministers Cramer (Ruimte en Milieu) en Van der Hoeven (Economische Zaken) heeft de ministerraad vijf programma’s uit de Innovatieagenda energie goedgekeurd. De I­nnovatieagenda Energie draagt bij aan het realiseren van de ­kabinetsdoelstellingen zoals vastgelegd in Schoon en Zuinig. Het ­werkprogramma bevat maatregelen die het gebruik van hernieuwbare energie stimuleren, energie-efficiëntie verbeteren en de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Bestaansrecht De Provincie Gelderland loopt landelijk voorop in het ondersteunen van centra voor technologie, door en voor ondernemers. Zo ook in Rivierenland middels de oprichting van het Regionaal Centrum voor Technologie (RCT) Rivierenland, als aanjager van ­innovatie. Het RCT kan gehuisvest worden binnen INTRO. Er is behoefte aan integrale kennisverrijking met innoverende partijen, die met veel ambitie de stand der techniek vertalen in intelligente bouwconcepten en infra-oplossingen. Naast kennisverrijking wordt deze tijdelijke bebouwing de bakermat voor integrale samenwerking. In woningen of andere gebouwen, zoals kantoren en bedrijfspanden kan nog veel energie worden bespaard. Zowel door bestaande gebouwen beter te isoleren, als door nieuwe gebouwen zo te ontwerpen en te bouwen dat ze (veel) minder energie gebruiken. Minder energiegebruik betekent minder uitstoot van CO2. Energiezuinigheid kan ook goed samengaan met veiligheid,

woon- en werkcomfort en gezondheid. Centraal staat het bevorderen van samenwerkingsverbanden van ondernemers, overheden en adviseurs, die samen met studenten kennis ontwikkelen en uitwisselen over de toepassing van innovatieve technieken op dit gebied. Plaats centraal in Nederland Op een zichtlocatie langs de A2 (in de oksel A2, Luchtbrug, Parallelweg) is de ideale plaats gevonden voor deze kennisverrijking en innovatie. Bedrijfsleven, overheid, ­zorginstellingen, corporaties, investeerders, particulieren en studenten kunnen aan den lijve ervaren wat de laatste stand der techniek is op het gebied van bouw, infra, domotica, ­energieconcepten en duurzame milieuoplossingen Het gebouw Een (tijdelijk) gebouw dat zichtbaar, tastbaar en meetbaar werkelijk alle aspecten van ­moderne bouw, energie en ander milieuaspecten toont. De opzet is sterk gebaseerd op het door de Rijksoverheid ingezette beleid ten aanzien van al deze aspecten in de bouw en woon- werkleefomgeving. Het kantoorgebouw is energie neutraal en zelfvoorzienend. Het biedt een unieke inkijk in een breed scala aan innovatieve mogelijkheden. Hierdoor wordt de materie voor investeerders, overheid, gebruikers en particulier begrijpelijk en bruikbaar. Het gebouw is opgezet als informatie en educatiecentrum. Het biedt de bezoeker inzicht in de laatste stand der techniek voor de bouw en infra. Zo geeft het gedeelte ruwbouw zicht op de duurzame ontwerpcriteria en flexibele inpassing van ruimtes en installaties. Thermisch actieve bouwdelen in combinatie met warmtepomptechniek, bereikbare leidingensystemen voor riolering, luchtbehandeling, elektra en domotica. Het afgewerkt deel van het gebouw geeft een duidelijk inzicht in het comfort en de flexibele oplossingen van ruimtebeleving. Ook worden oplossingen van externe alternatieve energiebronnen op zon, wind en water getoond. Het terrein Vanuit de demoruimte is zicht op de infrastructurele ontwikkelingen middels de “moderne snelweg” en het zelf voorzienend verkeersplein. Continuïteit gegarandeerd De Kennis-as Bommelerwaard, omvat een levensloopbestendige bebouwing en vernieuwende infrastructuur. Voldoende van omvang, centraal gelegen en uitstekend bereikbaar. Een nationale primeur met mogelijk een internationale uitstraling. Uiteraard wordt het terrein voorzien van op behoefte afgestemde parkeervoorziening. Samenwerking met overheden, universiteiten en studenten De Kennis-as moet de bakermat worden voor innovatie en kennisverrijking. Studenten vinden hier een ideale studieomgeving en afstudeerplek. Ze kunnen eigen ideeën direct vertaald zien worden binnen getoonde concepten en infra oplossingen. Het gebouw heeft studiezalen met internet en modemverbindingen met de diverse opleidingen. De bereikbaarheid vlak bij het station is ideaal. Als tegenprestatie verzorgen de studenten de rondleidingen en groepspresentaties. Basis is enthousiastmeren en interesseren voor nieuwe technieken en deze continue willen verbeteren.

INTRO is net als STABU een ­samenwerkingsverband met partners uit de bouwkolom. Ook voor integrale ­bouwconcepten is het straks belangrijk dat in bestekken wordt voorzien dat de diverse ­onderdelen logisch gekoppeld kunnen worden. Dit vraagt visie en logistiek inzicht. Bouwen wordt assembleren met als resultaat duurzame kwaliteit, beheersing faalkosten en het terugdringen van emissies. Kennisverrijking ­zbetreffende dit onderwerp is essentieel en STABU kan bouwpartijen hierbij ondersteunen.

STABULLETIN | 15

De Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen BNB streeft naar het bevorderen van de ­kennis, het inzicht en de vaardigheid van de bestekdeskundigen.

In kort ‘t gebruik van monsters als

bestekspecificatie...

Het gebruik van monsters komt in de U.A.V. alleen ter sprake in paragraaf 18 (Keuring van bouwstoffen). In de praktijk kunnen monsters echter meer functies vervullen dan alleen het deel uitmaken van een steekproef ten behoeve van een partijkeuring. Daarbij valt te denken aan het gebruik van monsters voor het vastleggen van moeilijk te tekenen of te beschrijven eigenschappen of het maken van een definitieve keuze in geval van onvolledig beheersbare productieprocessen. Zelfs is het mogelijk met een monster de geschreven specificatie van een bouwstof geheel te vervangen. Veel bestekschrijvers realiseren zich dit niet goed. Onduidelijke en inconsistente bepalingen en beschrijvingen kunnen daarvan het gevolg zijn.

Monsters volgens de U.A.V. 1989 In het tweede lid van paragraaf 17, van de U.A.V., wordt bepaald dat de aannemer geen bouwstoffen mag verwerken, die niet zijn goedgekeurd. In aanvulling daarop wordt in paragraaf 18 bepaald, dat bouwstoffen, voordat zij in het werk worden gebracht door de directie worden gekeurd. Het tweede lid van deze laatste paragraaf luidt vervolgens: “Ten behoeve van de keuring moeten de monsters en bouwstoffen tijdig op het werk of in de werkplaatsen worden aangevoerd. Zolang de directie zulks nodig

Maakt een monster deel uit van het bestek? Dat een monster wordt beschouwd als onderdeel van het bestek blijkt uit de navolgende uitspraken van de Raad van Arbitrage3) in het kader van inlichtingen en aanwijzingen bij de aanbesteding:

oordeelt, blijven door de aannemer ingediende monsters onder haar berusting; zij zijn evenwel voor zijn rekening en blijven voor hem toegankelijk.” Het gebruik van monsters voor de keuring is niet alleen noodzakelijk om te beschikken over een bewijsmiddel, maar ook omdat een monster na keuring soms (bij destructieve beproeving) niet meer geschikt is voor gebruik in het werk. Keuring geschiedt in principe op basis van de eisen welke in het bestek zijn gesteld, maar kan zich ook uitstrekken tot de functionele geschiktheid en de conformiteit1) van de bouwstof. Daarnaast kan tijdens de keuring ook “specifieke gebrekkigheid” (beschadigingen e.d.) van de bouwstof worden vastgesteld. De aannemer moet immers ingevolge U.A.V. paragraaf 17 lid 1 instaan voor “...de goede hoedanigheid van de bouwstoffen, voor de geschiktheid voor hun bestemming en het voldoen aan de gestelde eisen.....”.

Aannemer vorderde schadevergoeding omdat hij dubbel hardgebakken tegels had moeten gebruiken, terwijl het bestek hardgebakken tegels voorschreef. Commissie: In het bestek stond “hardgebakken tegels volgens monster” en dit monster had voor de aanbesteding ter kennisname van gegadigde gelegen. Zou de aannemer het zijn gaan zien, dan zou hij bemerkt hebben dat een dubbelhard gebakken tegel werd vereist. De tegenvaller heeft hij dus aan zichzelf te wijten. (RvA 1924. nr 432, Jaarverslag 1924, blz. 86) In het bestek stond omschreven welke steen diende te worden toegepast en daarbij was vermeld “volgens monster”. Waar aannemer stelt dat hem dit monster niet voorafgaande aan de bouw is getoond, is arbiter van oordeel dat het op de weg van aannemer had gelegen naar dit monster te informeren. Dat aannemer dit niet deed dient voor zijn rekening en risico te blijven. (RvA 11 februari 2000, nr 20.904 (niet gepubliceerd)).

16 | STABULLETIN

Proefstukken en monsters als technische specificatie Omdat niet alle eigenschappen van een bouwstof eenduidig kunnen worden beschreven kan gebruik worden gemaakt van wat men een “materiële representatie” zou kunnen noemen. Een bekend voorbeeld daarvan is het opzetten van een “proefstuk”. Bijvoorbeeld: de resultaatspecificatie van wit schuurwerk volgens de STABU (R432430.101.c01) bevat (onder meer) de volgende keuzetekst: “Oppervlaktestructuur: overeenkomstig een proef-

BESTEK Door: ir. S.W. (Sietze) Wierda namens BNB

vlak van 0,5 m2.” Uiteraard zal het de aannemer bij benadering duidelijk moeten zijn wat er van hem wordt verwacht. Het proefstuk is geen vrijbrief voor de directie om geheel nieuwe eisen aan het werk te stellen, maar er kan aan de hand van het proefstuk een keuze worden gemaakt uit de mogelijkheden die binnen de gegeven omschrijving voor de stukadoor bestaan (een pleister­systeem overeenkomstig de STABU Standaard, hoofdstuk 40, bijlage C, tabel 11). Het gaat hier om het allerlaatste detail, zoals de ontwerper of opdrachtgever dat voor ogen staat. Behalve het vervaardigen van een proefstuk (een in het werk vervaardigd monster), kan ook met een elders vervaardigd monster worden gewerkt. Bijvoorbeeld: de bouwstofspecificatie van baksteen metselsteen (B211212.000.c01) bevat (onder meer) de volgende keuzetekst “Overeenkomstig het te verstrekken tegenmonster, overeenkomend met het getoonde monster.” Het tegenmonster van de aannemer moet overeenkomen met het (door de directie) getoonde monster. Als het tegenmonster van de aannemer de goedkeuring van de directie verkrijgt vormt dit de basis voor de bestelling van de aannemer bij de baksteen­ leverancier. Voor het gebruik van monsters kan worden gekozen in verband met het moeilijk te beschrijven uiterlijk van een toe te passen baksteen(sortering). Voordat de betreffende baksteen wordt verwerkt is echter nog steeds het bepaalde in de paragrafen 17 en 18 van de U.A.V. van toepassing (keuring op basis van steekproefsgewijs getrokken monsters uit de partij metselbaksteen). Er is dus sprake van twee verschillende soorten monsters! Een wat andere situatie doet zich voor, indien van de aannemer wordt verlangd een monster voor te leggen “alvorens over te gaan tot aanschaf van een bouwstof”. Zie bijvoorbeeld de administratieve specificatie A210006.007.a01: “Voordat onderstaande bouwstoffen door de aannemer worden besteld dient hiervan een monster ter beoordeling aan de directie te worden voorgelegd: ...”. Deze bepaling kan worden gebruikt ingeval het productieproces van partij tot partij en van producent tot producent verschillende resultaten kan opleveren, of indien het resultaat afhankelijk van de gebruikte ondergrond moeilijk te voorspellen is. Uiteraard moet het bestek voldoende informatie bevatten voor de aannemer om in redelijkheid een (bijna) passend monster te kunnen aanbieden. Bovendien verdient het aanbeveling zo nauwkeurig mogelijk aan te geven waarop het monster zal worden beoordeeld (kleur, structuur, textuur). Soms wordt in bestekken het voorleggen van een monster verlangd, terwijl de keuze van de bouwstof aan de aannemer wordt overgelaten. Afkeuring van dit monster op grond van het feit dat de ontwerper of opdrachtgever “iets anders in gedachten had”, is in dit geval niet redelijk. Hier is het (uitsluitend) gebruik van een monster niet de juiste oplossing.

De nauwkeurigheid van monsters Het is niet ondenkbaar dat de afkeuring van een monster stuit op verzet van de aannemer. Hoe kan bijvoorbeeld worden vastgesteld of een kleur- of glansgraadafwijking acceptabel is voor de directie of niet? Indien daartoe de mogelijkheid bestaat kan er voor worden gekozen met behulp van twee monsters de grenzen aan te geven waartussen de te beoordelen eigenschap een eigenschap moet zijn gelegen. In geval van het beoordelen van de kleur of de glansgraad kan worden gekozen voor het meten van afwijkingen met behulp van apparatuur. Daarbij zal in het algemeen de hulp nodig zijn van gespecialiseerde bedrijven en dienen in de bestekspecificatie de toelaatbare afwijkingen te worden vastgelegd. Een duidelijk voorbeeld van het werken met toleranties en monsters kan men ­vinden in CUR-aanbeveling 100. Van de aannemer een aantal proeftegels (monsters) worden verlangd om de kleur van een (gepigmenteerd) betonoppervlak nauwkeurig vast te leggen. Paragraaf 5.2 van de aanbeveling (Kleur en kleurafwijkingen gepigmenteerd beton) bevat daartoe de volgende bepaling: “Indien sprake is van gepigmenteerd beton moeten de toleranties in kleur (cursivering SW) worden vastgelegd aan de hand van proeftegels. Het aantal proeftegels moet in de projectspecificatie worden vermeld, maar moet tenminste drie bedragen: • een tegel met de gewenste kleur • een tegel met de ´lichtste´kleur die is toegestaan; • een tegel met de ´donkerste´kleur die is toegestaan. ...”

Samenvatting Naast de monsters die dienen voor de keuring van bouwstoffen op basis van een steekproef, kunnen we in het bestek de volgende toepassingen van monsters onderscheiden: • Door het uitvoerende bedrijf vervaardigde monsters/proefstukken om in overleg met de directie de definitieve eigenschappen van een variabele vast te leggen ; • Een monster van de opdracht­gever voor het vastleggen van één of meer eigenschappen en ­eventueel de toegestane afwijking; • Een monster van de aannemer, waarmee de overeenstemming met het monster van de opdrachtgever (voor aanschaf) kan worden vastgesteld.

De “gewenste kleur” kan (bijvoorbeeld) worden beschreven met een RAL nummer of NCS/kleur2)). Fotografische afbeeldingen als monsters In de hiervoor genoemde CUR aanbeveling wordt tevens gebruik gemaakt van (met monsters vergelijkbare) fotografische afbeeldingen. Voor de kleur van betonelementen wordt in bijlage A een grijsschaal met fotografische afbeeldingen van betonoppervlakken aangeboden (a t/m h). In de toelichting wordt in aanvulling daarop de noodzaak van het maken van proefstukken of een proefwand aanbevolen. Ook in NEN-EN-ISO 8501 wordt gebruik van fotografische afbeeldingen (van metaaloppervlakken) om een resultaat eenduidig vast te leggen. Burgerlijk Wetboek Boek 7 artikel 17 lid 1:”....De koper mag verwachten dat de zaak de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik daarvan nodig zijn en waarvan hij de aanwezigheid niet behoefde te betwijfelen...”. 2) Let op: een RAL nummer bevat geen specificaties van de kleurtolerantie. 3) Hoofdstukken Bouwrecht, uitgave Kluwer, deel 16, blz. 117. 1)

STABULLETIN | 17

stabulletin ar! Dit jaar gaat de 25ste jaargang van STABU-bulletin in. In maart 1986 is de eerste editie van dit huisorgaan verschenen. Was er in de begin jaren vooral aandacht voor met name ontwikkelingen op het gebied van de Stichting STABU, heden ten dage is dit verder uitgebreid met een keur aan besteksgerelateerde informatie.

a j 5 2

vier verschillende verschijningsvormen bij elkaar

Vaste rubrieken Algemeen directeur van STABU, ir. M.L.A.M. (Maarten) van Hezik heeft veel van de artikelen voor het magazine aangeleverd. Daarnaast hebben de afgelopen jaren diverse columns/rubrieken de revue gepasseerd. Zo is de heer ir. S.W. (Sietze) Wierda sinds 2004 een regelmatige auteur van artikelen voor STABUbulletin. Allereerst op eigen titel, vervolgens onder de noemer van Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen (BNB). Door hun doelstelling van het bevorderen van kennis, inzicht en vaardigheid van de bestekdeskundigen is Wierda tegenwoordig verantwoordelijk voor de column “In kort bestek”, waarin de geroutineerde bestekschrijver en docent, diverse voorbeelden uit de praktijk doorlicht. Alle artikelen zijn verzameld op de website van de BNB geplaatst, zie www.besteksdeskundigen.nl/ publicaties. Onder Ede wordt de laatste jaren ingevuld door ir. O. Sluizer. Deze founding father van STABU “was niet alleen getuige van de geboorte van STABU maar zelfs al aanwezig vanaf de conceptie”. Na in september 2004 afscheid te hebben genomen van projectgroep 01 Administratieve Bepalingen bij STABU heeft hij zijn kennis en ervaring ingezet in diverse artikelen waarin hij zijn visie op wet- en regelgeving in de bouw geeft. Rubriek ‘Uit de praktijk’ was van december 2002 tot oktober 2006 in handen van Adviescentrum Aanbestedingen B & U. Vanaf juni 2007 is het stokje overgenomen door SMI; Stichting Marktwerking Installatietechniek. Deze stichting 18 | STABULLETIN

wil aanbestedingsprocedures ten behoeve van installatiebedrijven verder verbeteren, waarbij gestreefd wordt naar evenwichtige, objectieve en transparante vraag- en aanbodverhoudingen. Door mr. Margreet van Deurzen en ir. Pieter van den Eijnden wordt deze artikelenreeks verzorgd. Vraag het STABU. Van de vragen die onder andere via de telefonische helpdesk, de STABU-gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij de Stichting STABU zijn binnengekomen wordt in deze rubriek een selectie gemaakt en uitgebreid beantwoord. In de huidige vorm wordt deze rubriek uitgewerkt door ing. H.H.M. Miltenburg, daarvoor was dit in handen van ing. J.G.G. Swagers die ook in de huidige verschijningsvorm de kwaliteitscontrole mede verzorgt. Naast deze rubrieken zijn door de jaren heen ook bijdragen geweest over “werken met STABU” waarin een 13-delig kijkje in de keuken van de STABU-systematiek werd gegeven door technisch directeur Kees Woestenenk. Over administratieve bepalingen werd in de column ‘bouw en recht’ van mr. R.A. Olde Rikkert uitgewijd over de diverse contractbepalingen.

Evelie n van Driest en

ezik Maarten van H

Redactie De redactie en productie van STABU-bulletin is de afgelopen jaren gevoerd, in nauwe samenwerking met algemeen directeur STABU ir. M.L.A.M. van Hezik, door: • met ingang van maart 1986 is dit verzorgd door communicatie-adviseur J.G. Schmidt uit Wassenaar; • met ingang van april 1990, door E.J. van Driesten; • met ingang van februari 1992, gezamenlijke redactie van Diana Kervel en Evelien van Driesten; • Met ingang van december 1994 – onder redactie van Diana Kervel.

Di an aK er ve l

Volgende 25 jaar Naast de lopende rubrieken zullen de komende bulletins in het teken staan van ontwikkelingen van het online bouwbreed informatiesysteem. Meer en meer stapt STABU over van de offline-uitgave (dvd) naar een internetomgeving.

‘De komende bulletins staan in het teken van ontwikkelingen van het online bouwbreed informatiesysteem.’ De voordelen van het breder beschikbaar zijn van alle producten heeft de als besteksorganisatie voor de burgeren utiliteitsbouw bekend staande STABU doen besluiten om te investeren in een algemene online-database waaruit diverse onderdelen zijn te selecteren waaronder de STABU²-systematiek, koppeling met de NL/SfB elementenmethode, fabrikantenindex www.bestekservices.nl, technische hulpinformatie, kennissysteem bouwrecht, rapport ‘uitwerking ruimtelijke begrippen en aansluiting op beheerssystemen’ maar ook aan e-learning zal de nodige aandacht worden besteed. Vormgeving/Drukker De vormgeving heeft de afgelopen jaren ook veranderingen ondergaan. Tot aan september 2009 heeft het drukproces bij Drukkerij Hooiberg plaatsgevonden. De opmaak werd verzorgd door STABU zelf. Vanaf oktober 2006, op advies van Drukkerij Hooiberg, is dit in handen gegeven bij skerp functionele communicatie in Doetinchem. Na het faillissement van Hooiberg is gezocht naar een nieuwe drukkerij en deze is in Senefelder Misset te Doetinchem gevonden.

Project Informatie Managementsysteem (PIM), het GBCAD afsprakenstelsel en IFD Library for BuildingSMART en sluiten de rij. Suggesties voor verdere onderwerpen zijn welkom bij de redactie van STABU-bulletin via [email protected]. STABULLETIN | 19

STABU diensten

STABU2-bestekssystematiek met STABU-Standaard

STABU-website

•1700 licentiehouders;

• Zeer veel informatie beschikbaar:

•Opleiding Bestekschrijver (onder toezicht BNA/ONRI).

•2300 professionele gebruikers;

• Voorbeeldbestekken;

• Cursus STABU-bestekssystematiek.

•50% van totale bouwomzet per jaar zijn projecten beschreven met STABU²-systematiek (€ 25 miljard).

• Juridische toelichtingen contracten;

• Cursus STABU Bestekken lezen.

• Dagelijks up-to-date houden.

STABU-cursussen en opleidingen

• Cursus Garanties in de bouw. • Relevant nieuws voor de doelgroepen.

•Twee updates per jaar; distributie via dvd en internet.

• www.stabu.org

•Inclusief 700 fabrikanten met ± 250.000 producten inclusief index

• Module wetten, besluiten en regelgeving (Bris)

• Opfriscursus Bestekschrijver. • Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving. • Cursus Verzekeringen in de bouw. • Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw. • Cursus Dé (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/ UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector. • Cursus Actuele ontwikkelingen in projectmanagement. • Bedrijfsgerichte cursussen.

20 | STABULLETIN

n & Producten t h c i tgel Ui

CAD-afsprakenstelsel

Objectenbibliotheek

PIM

• Vanaf april 2007.

• IFD Library for buildingSMART.

• Update GB CAD Afspraken Stelsel van 1995, inclusief vraagbaak, helpdesk en gebruikersinformatie.

• Grote investering: € 1,5 miljoen.

• Nationaal Project Informatie Managementsysteem specifiek voor de Nederlandse bouwnijverheid inclusief de nieuwe elementgerichte bestekssystematiek en relevante documenten.

• Sinds kort financiële ondersteuning PSIBouw.

• www.gbcas.nl. • www.ifd-library.org.

• www.werkenmetpim.nl

• Te bestellen via internet. • proefproject in Nederland.

• Te bestellen via internet.

De Bouw Meester

Meer weten? Neem contact op met Stichting STABU, Ede.

• Ontwikkeling en beheer van de nationale vraagbaak bouwrecht voor alle betrokkenen in het bouwproces, inclusief de bijbehorende onderwijsmodules. Stichting STABU Postbus 36 6710 BA EDE Telefoon: (0318) 63 30 26 Telefax: (0318) 63 59 57 E-mail: [email protected] Website: www.stabu.org

STABULLETIN | 21

De ‘kruistocht’ van met slechts één optie. Deze optie is dan de voorkeur van de architect waar dan ja of nee tegen gezegd moet worden. Met onze manier van ontwerpen bevinden we ons trouwens in goed gezelschap; architecten Jacques Herzog en Pierre de Meuron die onder meer het Birds nest in Beijing hebben ontworpen, maken er ook gebruik van”, aldus Goossen. “Geïntegreerd ontwerpen gaat bij ons hand in hand met BIM (bouwinformatiemodel). De driedimensionale weergave waarin de geometrie vastligt, samen met een gerelateerde database waarin alle data zoals eigenschappen, relaties, prestaties etc. vastliggen. Door de toepassing van voor de bouw ontwikkeld 3D model wordt de kans op ontwerpfouten veel kleiner. Ik heb binnen de BNA (Bond van Nederlandse Architecten) een aantal lezingen mogen verzorgen over hoe de architecten BIM kunnen implementeren.”

Integraal ontwerpen is een nieuwe manier van werken die de meest geschikte fysieke, sociale en economische oplossingen voor huisvesting oplevert. BouwQuest begeleidt in samenwerking met HartmanBouwVisie integrale ontwerpprocessen door met een bouwinformatiemodel (BIM) klantwensen, duurzaamheid en systeemdenken te integreren, waarbij deelname en gelijkwaardige inbreng van alle bouwpartijen is gewaarborgd. Dat levert meer én creatieve oplossingen op en maakt beter doordachte keuzes mogelijk. Voldoen aan bouwtechnische eisen, in minder tijd, met minder fouten en met minder kosten; maar mèt behulp van Project Informatie Managementsysteem (PIM). Al met al genoeg aanknopingspunten voor de redactie van STABU-bulletin om eens in gesprek te gaan met ontwerpmanager Carl-peter Goossen van dit vooruitstrevende bureau in Ede. Core-business van Bouwquest is ontwerpmanagement. “Dit gaat verder dan projectmanagement omdat er ook inhoudelijk meegekeken wordt met het ontwerp. We betitelen ons ook wel als co-architect. Om een complex ontwerpproces te kunnen managen, wordt er gebruik gemaakt van een morfologisch overzicht. Kenmerkend hiervoor is dat problemen eerst opgesplitst worden om ze hanteerbaar te maken. Problemen in de vorm van het vinden van juiste ventilatie, energiegebruik, constructieoverspanningen, verlichting, materiaalopbouw, werkplekken enzovoorts. Vanuit kleine deeloplossingen kunnen vervolgens grote oplossingen ontstaan. Dit proces is diepgaand en kost meer tijd dan bij traditionele processen. Daarentegen zullen de daarop volgende projectfasen juist sneller tot stand kunnen komen. Met deze ontwerpmethode wordt de opdrachtgever betrokken in een helder en overzichtelijk beslistraject. In de traditionele bouw wordt de opdrachtgever niet zelden geconfronteerd 22 | STABULLETIN

Over het Project Informatie Managementsysteem (PIM) is de ontwerpmanager zeer enthousiast. “Dit gebruiken we om de informatiestroom veel sneller en efficiënter te laten verlopen. Vooral bij cyclische ontwerpen moet je snel met elkaar dingen kunnen bekijken. In het forum in discussie gaan, alle documenten erop zetten waarop annotaties geplaatst kunnen worden zijn uitgelezen mogelijkheden. De opdrachtgever krijgt volledige toegang tot de projectinformatie om zijn betrokkenheid bij het ontwerp te vergroten. Inzage door het gebruik van PIM uitermate geschikt gebleken”. Eenmanszaak met netwerk “Hoewel ik een eenmanszaak heb, werken we met een aantal kleine bedrijven aan het in de markt zetten van ontwerp­ management. Daardoor is een heel netwerk ontstaan; en de som van de delen is een grote geoutilleerde club. De grote en complexe projecten worden door een heel team ontworpen, met ieder zijn eigen specialisme. Dat team heeft een pro actieve houding naar elkaar. Het begrijpt elkaars werk, is met dezelfde onderwerpen bezig, maakt juiste, afgewogen keuzes en betrekt de opdrachtgever in het ontwerpproces.

‘architecten Jacques Herzog en Pierre de Meuron maken ook gebruik van dezelfde ontwerpmethode’

‘n ontwerpmanager Project websites Een ketting is zo sterk als de zwakste schakel. In het proefschrift van Ad den Otter over ‘Design team Communication and Performance using a Project Website’ komt dat duidelijk naar voren. Goossen vervolgt: “Bij mijn vorige werkgever heb ik regelmatig met een Amerikaanse projectwebsite gewerkt. Deze had een intuïtieve opzet met de mogelijkheid om een keur aan documenten, tekeningen en aanvullende zaken op te zetten. Degene die een project begint heeft alle logincodes. Enerzijds een prima manier van communiceren, maar anderzijds is er de valkuil dat wanneer een bedrijf weigert mee te werken de projectwebsite geen enkele zin heeft. Dit is een leermoment voor mij geweest. Sindsdien neem ik in de contracten de clausule op dat er door alle partijen meegewerkt wordt met het uitwisselen van informatie via de projectwebsite”. Verdienmodel De prijsverhouding voor de aanschaf van PIM ten opzichte van een eenmanszaak is voordelig. Het is eenvoudig door te berekenen in de projecten. Per project berekenen ik de huur van PIM door en bij meerdere projecten kan dit aardig in de papieren gaan lopen en daardoor nog aantrekkelijker. Ik beheer de projecten en kan iedere betrokkene toegang verstrekken. Mijn ervaring uit een van mijn vorige functies is dat men alle projectleden een vast bedrag lieten betalen om gebruik te ­maken van het systeem. Daarmee bijvoorbeeld ook de tegelzetter die vervolgens alleen hoeft te constateren dat de tegels niet rood worden maar blauw. Afwegende dat het om twee woningen ging, heb ik toen kritisch opgemerkt dat de tegelzetter voor dat bedrag nooit instapt. De initiatiefnemer gaf echter aan dat de betreffende tegelzetter het ook voor andere projecten kan gebruiken, mits hij de instalbase van hen overneemt. Een hele discussie volgde waarop het argument dat de winst op de betreffende tegels naar iets gaat waar hij zijn informatie kan ­ophalen. Dit betekende een ommezwaai in de beleidsvorming”. Praktijk Veel geld gaat in het uitprinten van tekeningen zitten. “Met ­behulp van PIM kan aanzienlijk bezuinigd worden op de printkosten, wat voor een bedrijf al gauw kan oplopen tot € 200,- per maand. Momenteel ben ik betrokken bij het ontwerp van een groot golfterrein “The Dutch” in Spijk. Alleen al de plaatsing van alle tekeningen op PIM, het overbodig zijn om dit elke keer uit te printen maakt de investering van PIM al gerechtvaardigd. Voor de projectmanager ga ik nog meerdere projecten opzetten. Uiteindelijk gaat er een break-even point komen, dat deze projectmanager PIM beter zelf kan gaan aanschaffen. In eerste instantie is deze werkwijze een mooie opstap voor grotere bedrijven. Als klein bedrijf maak ik de aanschaf van PIM voor grotere bedrijven eenvoudiger. Afweging Wij hebben er voor gekozen om een Nederlands programma te pakken, gericht op de bouw. Ook een afweging is de beschikbaarheid, het feit dat er geen software gedownload behoeft te

worden maar de informatie via een browser 24/7 beschikbaar is, is van doorslag­ gevende factor geweest bij het aanschaffen. De koppeling met de elementenmethode sluit ook weer aan op BIM; en zo is de cirkel weer rond, aldus Carl-peter Goossen. Zonder slag of stoot Op de vraag hoe de introductie verloopt van PIM bij projecten geeft Goossen aan: “Bij nieuwe projecten is de communicatie via PIM geen probleem, eigenlijk is iedereen gelijk enthousiast. Bij het halverwege instappen van projecten loop je nog wel eens tegen problemen aan. Een voorbeeld daarvan is dat tijdens de bestekfase van golfterrein ‘The Dutch’ in Spijk tot de conclusie is gekomen dat het handig is om bestekken niet uit te printen maar op de website te zetten, ook ging de aanbesteding via de website. Door dit voorspoedig verloop hebben ze besloten om daarmee verder te gaan. .

OPDRACHTGEVER

Projectmanager PVE, Wetten & Regels

Ontwerpmanager

Vergunningen & Contracten

Architect

Constructeur

Installatie advies

ONTWERPMANAGEMENT Het onafhankelijk aansturen en/of coachen van meerdere adviseurs in een vroeg stadium wordt ook wel ontwerpmanagement genoemd. Deze manager stuurt niet alleen op de gebruikelijke gotik-aandachtspunten (geld, organisatie, tijd, informatie en kwaliteit) maar juist ook inhoudelijk op ontwerptechnische en bouwkundige samenhang. Door juist inhoudelijk actief te coachen ontstaat er een chemie tussen verschillende adviseurs die nodig is om een werkelijk geïntegreerd ontwerp tot stand te brengen. In dit proces werken BouwQuest en HartmanBouwVisie samen en vullen elkaar aan.

Daar kwamen de nodige problemen; mensen die de informatie niet op de website plaatsen, maar toch via e-mail sturen. Het plaatsen van een bestand in ­gecomprimeerde vorm enzovoorts. Recent is door Syntens een subsidie vertrekt om een kruistocht langs alle partijen te maken om alles beter op de rit te krijgen, waaronder revisies en het gebruik van workflows”. Workflow “Een efficiënte manier van werken is namelijk het plaatsen van workflows in PIM. Dit kan perfect binnen een lean planning gebruikt worden om nog meer efficiëntie te krijgen. De goedkeuringsprocedures over tekeningen bijvoorbeeld zijn handig daarmee te verwerken met annotaties en alles wat erbij komt kijken. Voorwaarde is natuurlijk dat iedereen er gedisciplineerd mee werkt. Hou in het achterhoofd welke valkuilen er aan verbonden zijn. Wanneer mensen sceptisch zijn, ga er dan een middagje bijzitten en leg uit hoe het werkt. Want ook in dit geval onbekend maakt onbemind, aldus de heer Goossen van Bouwquest. STABULLETIN | 23

Stichting Marktwerking Installatietechniek is een stichting die aanbestedingsprocedures ten behoeve van installatiebedrijven verder wil verbeteren. Daarbij streeft SMI naar evenwichtige, objectieve en transparante vraagen aanbodverhoudingen.

Uit de praktijk

Onevenwichtige contractvoorwaarden? Voorbeeld overheidssfeer De aanbesteding van de nieuwbouw van een scholengemeenschap te Woerden. Naast het toepasselijk verklaren van de UAV was tegelijkertijd in een bijlage een aantal wijzigingen op de UAV 1989 opgenomen. Zoals de aansprakelijkheidstermijn voor verborgen gebrek oprekken van 5 jaar naar 10 jaar en de aansprakelijkheidstermijn voor gebreken à la art. 1645 ( oud) BW van 10 naar 20 jaar! Maar ook de waarschuwingsplicht in paragraaf 2 lid 5 en paragraaf 6 lid 14 UAV vergroten door de kwalificatie “klaarblijkelijk” bij tegenstrijdigheid respectievelijk fout te schrappen. Ook was de Raad van Arbitrage buiten spel gezet en werd de overheidsrechter aangewezen als geschillenbeslechter. De argumentatie hiervoor bestond eruit dat de Raad te eenzijdig zou zijn samengesteld.

Bij aanbestedingen in de bouw komt het nog al eens voor dat afgeweken wordt van de standaard­ bepalingen uit de UAV. Risico’s worden bij de marktpartijen gelegd, in gevallen waarin ze daar eigenlijk niet horen te liggen. Zo komen bijvoorbeeld risico’s die op grond van de wet of de in het verkeer geldende opvattingen gewoonlijk bij de opdrachtgever thuishoren of risico’s die op grond van de normaal geldende juridisch-administratieve voorwaarden bij de opdrachtgever horen, bij de aannemer te ­liggen. Bij contractvorming in de private markt zijn dit soort voorwaarden ook onderdeel van de contractonderhandeling en wordt gezamenlijk een ­oplossing uitgewerkt.

Wat was nu het bezwaarlijke in deze aanbesteding? Als eerst had de gemeente gekozen voor toepassing van de UAV, dè standaardvoorwaarden voor de bouw van projecten met een uitgewerkt bestek van dergelijke omvang. De kracht van deze voorwaarden is dat deze bouwbreed tot stand gekomen zijn. En voorts dat de bepalingen in samenhang zijn opgesteld, een evenwicht vormen. Door af te wijken van een UAV-bepaling daar waar die ­bepaling geen ruimte biedt (het ontbreekt in die bepaling 24 | STABULLETIN

er waren zelfs afwijkende bepalingen uit een gedeelte van het aanbestedingsbeleid van de gemeente ‘gewist’ bijvoorbeeld aan de zinsnede “tenzij het bestek anders bepaalt, geldt…..”) raakt dit evenwicht verstoord. En al helemaal ingeval de afwijking ten koste van de ene partij gaat. Zoals de ontwerpverantwoordelijkheid van de opdrachtgever bij de aannemer leggen* [zie kader >]. In de tweede plaats lijkt de aanbestedende dienst volledig uit het oog te ­hebben verloren zijn machtige inkooppositie enerzijds en de beperkte positie van de inschrijvers anderzijds.

van

SMI

Door: mr. Margreet van Deurzen & ir. Pieter van den Eijnden

In de aanbesteding die onder het Besluit aanbestedings­ regels overheidsopdrachten (BAO) dan wel onder het ARW 2005 valt, is geen enkele ruimte voor inschrijvers om voorwaarden te stellen of – bij wijze van onderhandeling – met tegenvoorstellen te komen. In feite was er sprake van “cherrypicking” van de meest gunstige bepalingen uit diverse regelgevingen. Het wrange was ook nog eens te constateren dat de van het UAV afwijkende bepalingen uit een gedeelte van het Aanbestedingsbeleid van de gemeente “gewist” waren. Inhoudelijk was er dus geen enkele afstemming met het aan te besteden project geweest! Uit de argumentatie van de samenstelling van de Raad van Arbitrage viel bovendien af te leiden dat dit aanbestedingsbeleid alweer flink gedateerd moet zijn, daar De Raad van Arbitrage al enige jaren geleden zich diezelfde kritiek heeft aangetrokken en daarbij rekening houdt bij haar samenstelling. Op 16 maart a.s. komen sprekers uit diverse hoeken aan woord. De problematiek van het afwijken van bestaande en bestendig gebruikte algemene voorwaarden tot onevenwichtige voorwaarden verdient bijzondere aandacht. Aandacht voor de consequenties, aandacht voor de beweegredenen van de gebruikers en aandacht voor hoe dit in redelijke banen te leiden. Ook aan bod komt of en hoe de huidige crisis dit probleem in een ander daglicht plaatst.

Op 16 maart a.s. komen sprekers uit diverse hoeken aan het woord!

Kortom een must voor opdrachtgevers en adviseurs, die professioneel aanbesteden hoog in het vaandel hebben. Want daarin past de dialoog met marktpartijen over dit onderwerp.

SMI organiseert 16 maart 2010 in samenwerking met STABU bij Bouwend Nederland in Zoetermeer een symposium over onevenwichtige contractvoorwaarden.

Kijk voor verdere informatie over dit symposium op de websites www.stabu.org of www.smiweb.nl.

*Deze verschuiving zit bijvoorbeeld ook verscholen in de volgende zinsnede (uit een ander recent praktijkvoorbeeld) : Ontbrekende gegevens De aannemer dient voor de aanbesteding melding te maken van ontbrekende informatie in bestek en tekeningen, die nodig is om het gebouw bedrijfsgereed op te kunnen leveren en om de werkzaamheden goed te kunnen uitvoeren. De aannemer is de deskundige en van hem mag worden verwacht dat ze voldoende

kennis van zaken heeft om deze gebreken in de contractstukken vooraf te ­kunnen signaleren. Ontbrekende materialen. Leveranties en benodigde werkzaamheden die tijdens de uitvoering nodig blijken te zijn, komen ­geheel voor rekening van de aannemer.” Deze bepaling gaat wel heel ver, want zelfs fouten die pas tijdens de uitvoering naar boven komen, komen uiteindelijk voor rekening van de aannemer. De waarschuwingsplicht van de aannemer is bedoeld om de opdrachtgever zoveel mogelijk te behoeden voor de gevolgen van fouten, voor zover dat binnen de mogelijkheden (qua beschikbare informatie en tijd !) van de aannemer ligt. En niet om automatisch voor die gevolgen op te draaien!

STABULLETIN | 25

De Stichting STABU biedt een breed pakket opleidingen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. Een korte opsomming is hieronder vermeld. Een volledig overzicht is op de website van STABU (www.stabu.org) opgenomen.

Cursusaanbod

Cursus STABU-bestekssystematiek Om de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door STABU een dagcursus georganiseerd. In één dag raakt u volledig vertrouwd met de STABU-systematiek. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 13 april 2010, 25 mei 2010 Cursus STABU Bestekken lezen De Stichting STABU helpt ontvangers van projectbestekken met het kritisch beoordelen van de inhoud. Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke risico’s zitten erin verborgen? In een ochtend en een middag worden deze belangrijke zaken toegelicht. In deze cursus wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitleg van die administratieve en technische zaken die grote invloed kunnen hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en toeleverende bedrijven in de bouw. Met deze kennis kunnen de bedrijfsrisico’s beter ingeschat worden. Dus alle zaken die invloed hebben op zekerheidstelling, garantie, coördinatie, aansprakelijkheid, verzekeringen en geschillen komen aan de orde.

Op de volgende data is nog plaats: » 16+17 maart 2010 Cursus Garanties in de bouw Garanties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig begrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van garanties, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 15 april 2010, 17 juni 2010 Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector Deze cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen in wet- en regelgeving in deze sector. De cursus is o.a. bestemd voor gebruikers, direct en ­indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en ­installatiebedrijven, leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven en iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met wet- en regelgeving. Door middel van deze cursus, van één dag, is men weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet men hoe deze te vermijden. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch.

De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 23 maart 2010, 4 mei 2010, 15 juni 2010 Opfriscursus Bestekschrijver (4 dagdelen) Speciaal bedoeld voor degenen die de Opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen. Hoe houdt men zijn kennis up-to-date? Zeker op dit moment, met enerzijds een grote werkdruk die het gevolg is van de grote bouwportefeuille en anderzijds het hoge tempo van nieuwe regelgeving op nationaal en Europees vlak, is dat een moeilijke zaak. Hoe staat het nu precies met geïntegreerde contractvorming, wet BIBOB, de vernieuwde Woningwet, Bouwstoffenbesluit (BSB), CE-markering en KOMO, enz.? Deze cursus bestaat uit 4 dagdelen (verdeeld over 2 ochtenden en middagen, incl. lunch). De prijs van deze cursus bedraagt € 640,excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. 26 | STABULLETIN

Op de volgende data is nog plaats: » 25 maart 2010, 27 mei 2010 Beroepsopleiding Bestekschrijver (24 dagdelen) Deze opleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. Ook de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en deskundigheid van de bestekschrijver. In de andere bestaande cursussen en opleidingen wordt ­weliswaar aandacht besteed aan het belangrijke onderdeel “bestekken” maar niet in die mate dat daarmee de professionaliteit van de bestekschrijver wordt verhoogd. Op ­verzoek van velen heeft de Stichting STABU daarom deze opleiding opgezet. Uitgangspunt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd. De opzet van de opleiding is zodanig dat direct kan worden ingespeeld op veranderingen in de praktijk. Tot op heden hebben ruim 750 deelnemers deze opleiding met goed gevolg afgesloten. De prijs van de opleiding is € 3150,- excl. BTW per persoon, incl. diners, syllabi, overig studiemateriaal en examengelden. Op de volgende startdata is nog plaats: » 14 september 2010, 16 september 2010, 1 december 2010

STABU 2010 Cursus Verzekeringen in de bouw Op 1 januari 2006 is het nieuwe verzekeringsrecht, opgenomen in Titel 7.17 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, in werking getreden. Het huidige verzekeringsrecht in het Wetboek van Koophandel bestond namelijk al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever hard aan vernieuwing toe. Het nieuwe verzekeringsrecht zal de relatie verzekeraar en verzekerde, zo is de verwachting, in sterke mate beïnvloeden. Om u wegwijs te maken in het nieuwe verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 6 mei 2010 Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw Geïntegreerde contractvormen in de B&U sector zijn niet langer excl. het domein van rijksopdrachtgevers. Om u wegwijs te maken in geïntegreerde contracten in de B&Usector, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen geïntegreerde contracten in de B&U-sector. De prijs van deze cursus bedraagt € 420,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 1 of 3 juni 2010 Cursus Dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector Standaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten, wordt door de Stichting STABU een driedaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk geheel vertrouwd met het fenomeen standaardvoorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector specifiek. De prijs van deze cursus bedraagt € 915,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch.

valt aan de tendens om steeds vroeger in het proces het contract af te sluiten; het specificeren van de bouwopgave op basis van het prestatieconcept; de wens tot vroege prijszekerheid; de nieuwe geïntegreerde contractvormen op basis van de UAVgc; het aansprakelijkheidsregime van de standaard contractvoorwaarden en rechtspositieregeling dat achterblijft ten opzicht van de huidige wetgeving; de nieuwe aparte aanbestedingsreglementen voor private en publieke aanbesteders; het “gunnen op waarde” in plaats van op de laagste prijs; de Verborgen Gebreken Verzekering met bijbehorende Technisch Inspectie Service als antwoord op de vraag van opdrachtgevers naar ­garantie op het eindproduct in plaats van kwaliteitscertificering op materialen; de toegenomen regelgeving; enz. Doordat veel ervaren projectmanagers en projectleiders nogal in beslag worden genomen door hun onderhanden zijnde projecten, mag niet van hen worden verwacht dat zij in detail van deze actuele ontwikkelingen op de hoogte zijn. De prijs van deze driedaagse cursus bedraagt € 915,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Voor 2010 zijn de lesdata nog niet bekend; wanneer u belangstelling daarvoor heeft kunt u een e-mail sturen aan [email protected] Bedrijfsgerichte cursussen Alle voornoemde cursussen en opleidingen zijn ook mogelijk “ín-company” en compleet af te stemmen op de wensen van ùw organisatie. Meer informatie Voor informatie over welke cursus het meest aansluit op uw behoeften neemt u contact op met het hoofd opleidingen ing. H.H.M. Miltenburg. Informatie over beschikbaarheid is te verkrijgen bij mevr. E. van der Tuuk: T. (0318) 633026 / [email protected]. De wordt vastgesteld door het Algemeen Bestuur van STABU in haar vergadering van 16-12-2009 en was bij het ter perse gaan van dit bulletin nog niet definitief vastgesteld. De laatste stand van zaken staat op www.stabu.org.

Op de volgende data is nog plaats: » 27, 28 en 29 april 2010. Cursus Actuele ontwikkelingen in Projectmanagement Projectmanagement is een vak dat vaak al werkende is aangeleerd. Veelal is dat een uitstekende leerschool om de praktische kanten van het vak onder de knie te krijgen, maar daar staat tegenover dat de onderliggende theorie vaak onderbelicht blijft. De laatste jaren hebben zich ontwikkelingen in het vakgebied voorgedaan die juist op die theoretische aspecten van projectmanagement hun invloed uitoefenen. Te denken

Zover bij de Stichting STABU bekend zijn deze cursussen/opleidingen erkende PBO activiteitstypen zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

STABULLETIN | 27

in STABU:

In 2009 hebben wederom diverse fabrikanten/toeleveranciers de beslissing genomen om hun producten in zogenaamde Fabrikant­ gebonden Product Specificaties (FPS-en) te laten opnemen. Onder deze nieuwe klanten heeft ook Hercules Beton zich geschaard. Dit Noord-Llimburgse bedrijf, gevestigd in Tienray, is een leverancier van klein en middelgroot prefab-beton en heeft zich gespecialiseerd in vormen en kleuren. Dit uit zich in producten in een tiental standaard kleuren en verder de ­mogelijkheid om elke gewenste kleur op maat te maken. Dagelijks stort Hercules Beton circa zes verschillende kleuren, de meest geleverde kleuren zijn rood, antraciet en wit. Index “Dat we sindskort ook in de online fabrikantenindex van www.bestekservices.nl zijn opgenomen vinden we een positieve ontwikkeling”, aldus Rolf van den Hurk van Hercules

Beton. In de zoekmachine zijn 3800 Fabrikantgebonden Product Specificaties (FPS-en) met technische specificaties van producten en bestekservices opgenomen. “De opname in deze index helpt gebruikers om juiste keuzes te maken ten opzichte van vergelijkbare producten. Wanneer we dit leggen naast de wens om ons beter te profileren met de opname van onze bestekinformatie in de STABU-systematiek, is dit absoluut een toegevoegde waarde”, aldus het hoofd verkoop. Klanten Hoofd afdeling projecten Marco Rutten vult zijn collega aan: “Voor Hercules Beton kennen vormen van elementen bijna geen beperkingen. De enige beperking die bestaat is dat de mal gemaakt moet kunnen worden. Wanneer

“Dat we nu ook in de ­online fabrikantenindex www.bestekservices.nl zijn opgenomen vinden we een positieve ontwikkeling”

het technisch mogelijk is om een mal te maken dan kan ook het element gemaakt worden. Dit resulteert in steeds meer klantspecifieke maatwerk elementen”. Naast kleuren en vormen is Hercules marktleider in Nederland van beton- en baksteen lateien. Dit heeft geleid tot een samenwerking met de kalkzandsteen industrie. In deze samenwerking worden alle toe te passen lateien,

28 | STABULLETIN

Hercules Beton bv Voor Hercules Beton kennen vormen van elementen bijna geen beperkingen Hercules Beton Hercules Beton BV is opgericht op 1 mei 2004 en is gevestigd aan de Nehobolaan 10 in het noordlimburgse Tienray. Het bedrijf houdt zich bezig met de productie van en de handel in prefab betonelementen voor de woning– en utiliteitsbouw, weg– en waterbouw en de infrastructuur. De producten worden ­geleverd onder komo-keur. Naast projectgerelateerde elementen beschikt Hercules Beton BV over een uitgebreid programma aan standaard elementen (kantplanken, dorpels, afdekbanden, spekbanden, lateien, baksteen­ lateien, etc.) waarvan diverse artikelen direct uit voorraad leverbaar zijn (lateien, baksteenlateien, kantplanken, penantafdekkers).

­ jdens de werkvoorbereiding van de kalkzandsteen leveranti cier, door ons berekend en in de wanden boekjes ingetekend. De lateien worden tegelijkertijd met de kalkzandsteen elementen op het werk geleverd. “Natuurlijk is er ook een ­uitgebreid standaard assortiment van prefab elementen zoals kantplanken, raamdorpels, spekbanden, lateien en afdekbanden. De kantplanken, lateien en afdekbanden zijn zelfs uit voorraad te leveren. De levertijd loopt hier mee terug van 4 tot 6 weken naar 1 tot 2 werkdagen” eindigt Van den Hurk zijn betoog.

Meer informatie Over de opname van fabrikantgebonden productspecificaties en de index op www.bestekservices.nl is via ­Stichting STABU via (0318) 633026 meer informatie te verkrijgen. Op www.herculesbeton.nl is meer ­informatie terug te vinden over de betonfabriek uit Tienray.

‘Naast kleuren en vormen is Hercules marktleider in Nederland van beton- en baksteen lateien’

STABULLETIN | 29

Besteksbeoordeling STABU ontvangt regelmatig de vraag van licentiehouders en gebruikers of er een mogelijkheid bestaat om een bestek te laten controleren. Met name bij organisaties die recent licentiehouder van de STABU-bestekssystematiek zijn geworden, bestaat behoefte aan een dergelijke controle. Een besteksbeoordeling als STABU dienstverlening is uiteraard mogelijk.

Het enkelzijdig afgedrukte opgestuurde bestek wordt door een STABU-medewerker vooraf van commentaar voorzien en daarna (in maximaal een halve dag) met de opsteller(s) besproken. De becommentariëring en de behandeling ervan vindt plaats bij de Stichting STABU te Ede.

De volgende drie soorten besteksbeoordelingen zijn te onderscheiden: • beoordeling van de voorbladen en de hoofdstukken 00, 01 en 05 van het bestek. Deze beoordeling betreft voornamelijk het juiste gebruik van de STABU-bestekssystematiek en de juridische aspecten van het onderhavige bestek. • beoordeling van het gehele bestek van een relatief eenvoudig project. Dit is een integrale beoordeling waarbij eveneens delen van de werkbeschrijving inhoudelijk worden meegenomen. • beoordeling van het gehele bestek waarbij de inschakeling van meerdere STABU-medewerkers noodzakelijk is. Het betreft hier dikwijls een bestek van een complex werk of werksoort.

De tarieven voor deze beoordelingen variëren van €280,-, €390,- tot € 500,- (prijsstelling 2010) exclusief BTW.

Voor meer informatie kunt u contact op te nemen met ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, telefoon (0318) 633026 of stuur een e-mail [email protected]

STABU Gebruikersdagen Regelmatig organiseert Stichting STABU zogeheten gebruikersdagen. Deze gebruikersdagen zijn bedoeld om als bestekschrijver op de hoogte te blijven van ontwikkelingen op administratief en technisch gebied, om met collega-bestekschrijvers van gedachten te wisselen over zaken waar men tegenaan loopt in de dagelijkse praktijk en om direct vragen te kunnen stellen aan STABU over de uitgaven. Voor de halfjaarlijkse gebruikersdagen van STABU zijn alvast twee data gepland. Noteert u 22 april en 12 mei alvast in uw agenda? Het programma en aanmeldingsformulier zullen begin april 2010 op de website van STABU te vinden zijn. De presentaties van de afgelopen edities zijn nog op website www.stabu.org te lezen.

Aanmelden kan door een e-mail te sturen aan [email protected] 30 | STABULLETIN

gebruikersdag 1: 22 april gebruikersdag 2: 12 mei

Neem deel aan de discussie! STABU heeft in juni 2009 een eigen groep gecreëerd op LinkedIn; de STABU gebruikersgroep. Linkedin is gekozen omdat het een puur zakelijk network is en omdat het 1.1 miljoen Nederlandse professionals telt. Graag doen we nogmaals de oproep om lid te worden van de STABU-gebruikersgroep op LinkedIn.

voor in uw agenda! De komende evenementen voor 2010 kunt u alvast in uw agenda noteren:

» 16 maart 2010 Symposium “Onevenwichtige contractvoorwaarden of niet?” in het Bouwhuis te Zoermeer. Aanmelden via [email protected] » 16 & 17 maart 2010 Opfriscursus bestekschrijver » 17 & 18 maart 2010 17 en 18 maart 2010; Bouw & ICT in de Jaarbeurs te Utrecht. STABU heeft standnummer 05.D006 » 23 maart 2010 23 maart 2010; Cursus Bestekken lezen » 25 maart 2010 Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving » 13 april 2010 Cursus STABU-bestekssystematiek

kijk op www.linkedin.com!

» 15 april 2010 Cursus Garanties in de bouw » 22 april 2010 STABU-gebruikersdag, Ede; » 27,28 en 29 april 2010 Cursus Dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector » 4 mei 2010 Cursus Bestekken lezen » 6 mei 2010 Cursus Verzekeringen in de bouw » 12 mei 2010 STABU-gebruikersdag, Ede » 25 mei 2010 Cursus STABU-bestekssystematiek

In het zakelijk Social Networken is het verbinden met mensen uit dezelfde beroepsgroep, klanten en toekomstige klanten de reden waarom dit zo ontzettend populair is en waardoor dit alleen nog maar zal toenemen.

STABU bestaat voor en door de bouw en wil zich graag met haar licentiehouders, klanten en geïnteresseerden verbinden. Nu dus ook via Linkedin! U kunt hier mee praten, nieuws lezen, aankondigingen lezen. En verder kunt u vragen stellen, aan discussies deelnemen, maar ook uw netwerk vergroten! Kortom; wij nodigen u van harte uit om zich met ons op Linkedin te verbinden!

» 27 mei 2010 Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving » 1/3 juni 2010 Cursus nieuwe contractvormen in de bouw

Voor vragen over de gebruikersgroep van STABU op Linkedin kunt u contact opnemen met Diana Kervel van STABU; tel. (0318) 633026 of e-mail dkervel@@stabu.nl. STABULLETIN | 31

colofon Willy Brandtlaan 81 | 6716 RJ Ede (Gld.) | Tel.: (0318) 63 30 26 | Fax: (0318) 63 59 57 | E-mail: [email protected] | Website: www.stabu.org

Maart 2010 Vijfentwintigste jaargang no. 1

Het STABU-bulletin is het viermaal per jaar ­verschijnende huisorgaan van de ­Stichting STABU over de voortgang van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem.

Teksten: mr. M.C.A. van Deurzen ir. P.A.A. van den Eijnden ir. M.L.A.M. van Hezik ing. H.H.M. Miltenburg ir. S.W. Wierda

Dit blad wordt geproduceerd en geredigeerd door: Stichting STABU Mevr. D.B. Kervel Postbus 36 6710 BA EDE Telefoon: (0318) 63 30 26 Telefax: (0318) 63 59 57 E-mail: [email protected] Website: www.stabu.org

Prijsoverzicht STABU-producten  e STABU-bestekssystematiek voor de woning- en utiliteitsbouw bestaat uit: D • STABU-bestanden op dvd; • STABU-Standaard 2007 (boekvorm); • 1 Wachtwoord voor het beveiligde gedeelte van de STABU-website. De STABU-bestekssystematiek wordt geleverd na afsluiting van een licentie-overeenkomst waaraan een abonnement gekoppeld is. Deze licentie-overeenkomst wordt aangegaan voor een tijdvak van drie kalenderjaren alsmede het jaar ­waarin de ­licentie-overeenkomst wordt afgesloten. De genoemde prijzen zijn inclusief ­leveringsen administratiekosten en zijn excl. de verschuldigde BTW. De STABU-­Standaard 2007 is tevens separaat te verkrijgen. De tarieven voor 2010 zijn d.d. 16 december 2009 door het Algemeen Bestuur van de Stichting STABU vastgesteld op:

Aanschaf Licentie STABU in de periode

STABU COMPLEET (t/m 5 werkplekken*)

STABU COMPACT (t/m 5 werkplekken*)

januari t/m maart april t/m juni juli t/m september oktober t/m december

€ 950,00 € 712,50 € 475,00 € 237,50

€ 395,00 € 296,25 € 197,50 € 98,75

*Per vijf werkplekken wordt de prijs verdubbeld. De gelieerde systeemhuizen hebben speciaal voor het “STABU-Compact” gebruik ook hun STABU-programma tegen gereduceerde prijzen beschikbaar gesteld.

Inlichtingen over advertentietarieven bij STABU. De STABU-Standaard 2007; dit is het boek waarin de basis kwaliteitseisen staan omschreven waaraan een werk moet voldoen op zowel technisch als administratief gebied: Overname van de inhoud: graag na overleg met de redactie. Hoewel uiterste zorg is nagestreefd, staan wij niet in voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden en aanvaarden auteurs en redactie deswege geen aansprakelijkheid.

STABU-Standaard 2007

€ 75,-

Project Informatie Management (PIM) De prijs wordt bepaald door: soort organisatie, grootte van de organisatie, gebaseerd op totaal aantal werknemers. Een rekenmodel is opgenomen op www.werkenmetpim.nl

ISSN: 1384-7872

Vormgeving: skerp functionele communicatie, Doetinchem

Drukker: Senefelder Misset, Doetinchem

32 | STABULLETIN

Het GB CAD-Afsprakenstelsel (GB CAS) is primair bedoeld voor gestructureerd tekenwerk van 2D CAD-tekeningen en informatie-uitwisseling. Geïntegreerd Bouwen (GB), als eigenaar/­ beheerder/uitgever van het GB CAS, heeft werkzaamheden uitgevoerd die hebben geleid tot een nieuwe en geheel herziene uitgave, versie 4. De Stichting GB is met de Stichting STABU overeengekomen dat deze laatste de distributie, de promotie en het onderhoud van het GB CAS 4.0 ter hand neemt. Distributie vindt plaats via internet: www.gbcas.nl GB-CAS

€ 145,-