Staal. een uitgave van staalbankiers. Vooruitblik 2011: crisis of herstel? ontspannen door uiterste concentratie

Staal een uitgave van staalbankiers

Vooruitblik 2011: crisis of herstel? ontspannen door uiterste concen tratie alzheimer: meer dan slijtage aan de hersenen

december 2010, 7e jaargang, nr 3

inhoud

COLOFON Disclaimer Deze publicatie is

Staal verschijnt 3 maal per jaar en wordt verspreid onder cliënten en relaties van Staalbankiers. Jaargang 7, nr. 3.

uitsluitend bedoeld ter informatie en is geen aanbod noch een uitnodiging om een financieel instrument te kopen of te verkopen of om deel te nemen in

04

Column Prikkels

05 14 34

Staalbankiers Organisatienieuws Uitslagen cliëntenonderzoek Vraagbaak

15 16 18 28 36

Lifestyle Robert-Jan Derksen kijkt vooruit Monuta regelt bijzondere uitvaarten De charmes van het Limburgs Landschap Menno Iprenburg over zijn keerpunt Peter Hermans in Het Atelier

24

Economie Vergrijzing: vergezichten tot 2050

een bepaalde beleggingstrategie. Elk voorbeeld gegeven in deze publicatie, geldt enkel ter nadere uitleg van het

Hoofdredacteur Angela Looyé

betreffende product. Aan deze voorbeelden kunnen geen rechten worden ontleend. Potentiële beleggers moeten zich bewust zijn van de risico’s

Eindredacteur Hilde Duyx, Maters & Hermsen

verbonden aan financiële instrumenten en moeten alleen overgaan tot een investeringsbeslissing met betrekking tot deze producten na voldoende

Redactieraad Hans Smits, Rob van Fraeijenhove, Kosterus Wildschut, Henrietta Smeekes, Richard de Wit, Ben van Druten, Linda van Hesse. Met mede werking van Kees Jongsma, SPJ.

beraad, in overleg met hun eigen adviseurs, waarbij in overweging moet worden genomen of deze producten passen binnen hun eigen risicoprofiel. Hoewel de in deze publicatie gestelde feiten en verstrekte opinies als juist worden verondersteld en zijn gebaseerd op betrouwbare bronnen, aanvaardt Staalbankiers geen enkele aansprakelijkheid voor enige schade in welke vorm dan ook, voortvloeiend

Vormgeving Achmea Studio

uit het gebruik van deze publicatie of de inhoud daarvan. Staalbankiers wijst op de mogelijkheid dat bepaalde infor-

Lithografie en drukwerk Koninklijke Broese en Peereboom

matie in deze publicatie na verloop van tijd verouderd is. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor

Indien u vragen heeft of informatie wilt over in Staal behandelde onder werpen, dan kunt u contact opnemen met uw contactpersoon of Angela Looyé via telefoon nummer (070) 310 19 53 of angela.looye@ staalbankiers.nl.

Staalbankiers N.V., statutair gevestigd te Den Haag aan de Lange Houtstraat 8, 2511 CW, is ingeschreven bij de KvK Haaglanden onder nummer 27030700. Staalbankiers is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële markten (www.afm.nl) te Amsterdam. Voor meer informatie over het toezicht op Staalbankiers N.V. kunt u bellen naar de toezichtlijn van de

Als u geen prijs stelt op het

Reproductie, geheel of gedeeltelijk,

ontvangen van ons magazine dan doorgeven of schriftelijk aangeven bij: Staalbankiers, Postbus 327, 2501 CH Den Haag.

2

Pagina 22 – Ben Tiggelaar: “We dromen en durven, maar doen is een probleem”

de toekomst.

AFM 0900-540 05 40.

kunt u dit aan uw contactpersoon

32

Financiën Het leventestament: altijd het heft in eigen handen

is slechts toegestaan na schriftelijke

Op de cover ziet u een schilderij van Peter Hermans. Meer informatie over hem vindt u achterop dit magazine.

toestemming van Staalbankiers. Deze publicatie is vervaardigd op 3 december 2010.

06

10

30

Het zijn hectische tijden. Zeker met een economische crisis. Hoe vind je dan rust en ontspanning? Cliënten André Schiebroek en Joris Bannenberg weten het wel. Hun verhaal.

Ligt een nieuwe crisis in het verschiet of krijgen we juist de tegenhanger van de ‘dou ble dip’, een dubbel herstel? Staal Magazine zet de meest gangbare scenario’s voor 2011 op een rijtje.

In de toekomst zal één op de vijf Nederlanders aan dementie leiden. Alzheimer Nederland pleit voor meer onderzoek en begrip. Een interview met Gea Broekema. “Het is een ontluisterende ziekte.”

Ontspanning

Vooruitblik 2011

Alzheimer Nederland

staalmagazine december 2010

3

NIE U W s //

Nieuwe creditcard ICS (International Card Services) wordt de nieuwe leverancier voor Staalbankiers van de creditcard. Op 1 december 2010 hebben nieuwe creditcardhouders de door ICS uitgegeven creditcard gekregen.

COLUMN// Peter de Ruijter

Prikkels H

et jaar 2010 is bijna ten einde. Het is dan ook tijd nog even stil te staan bij het afgelopen jaar en vooral vooruit te kijken naar 2011.Als we terugkijken naar 2010 zien we langzaam maar zeker een herstel van de schade die de financiële crisis heeft veroorzaakt. Het vertrouwen onder consumenten is nog niet terug op gewenste niveaus, maar gezien de grote onzekerheid die er is geweest, mag dat geen verbazing wekken. Op nu naar 2011.Als de voortekenen niet bedriegen zal de economie zich verder herstellen, al moeten we voorlopig niet rekenen op de groeicijfers van voor de economische crisis. Het proces van terugbrengen van de enorme schuldenlast die in de jaren van ongekende groei en de crisis daarna is opgebouwd, zal in 2011 verdergaan. Dat betekent bezuinigen voor overheden, bedrijven en gezinnen. Het beste nieuws komt uit het Verre Oosten waar de groeimotor vooral in China op volle toeren draait.Als handelsnatie profiteren we daar in Nederland ook van. Het doemscenario van een nieuwe terugslag (de ‘double dip’) lijkt daarom steeds minder waarschijnlijk. In één opzicht wordt 2011 een bijzonder jaar. Ben Tiggelaar wijst er in een interview in dit magazine op

dat de eerste groep vertegenwoordigers van de naoorlogse generatie dit jaar 65 wordt en het arbeidsproces gaat verlaten. Zij zullen hun leven anders moeten gaan inrichten. Het gedrag van mensen wordt volgens Tiggelaar voor 95% gestuurd door prikkels uit de eigen omgeving die automatisch routines oproepen. De vrije wil legt het af tegen directe behoeftebevrediging. Wie wil veranderen zal bewust op zoek moeten naar nieuwe prikkels en zichzelf dwingen daar ook naar te handelen. De werkomgeving is erg belangrijk in ons gedrag. De generatie die het arbeidsproces nu verlaat zal dus te maken krijgen met andere prikkels. Over een aantal jaren zullen we weten wat dit in de samenleving teweeg heeft gebracht. Als bank zien we het als onze taak weg te blijven van automatisch gedrag en directe behoeftebevrediging. Dat is geen makkelijke taak in een wereld die steeds meer prikkels biedt.We proberen in alle omstandigheden het lange termijn belang van onze klanten in het oog te houden. Dat zal in 2011 niet anders zijn. Met of zonder prikkels. We wensen u een inspirerend en zorgeloos 2011.

De voordelen van een creditcard van ICS zijn: - U kunt uw eigen pincode kiezen; - Mogelijk tot geld storten op de creditcard; - Bij een positief saldo betaalt u lagere kosten voor het opnemen van contact geld. Meer informatie vindt u op onze website www.staalbankiers.nl

De verwerking van Betalingsen Effectenopdrachten rond Kerst en Oudjaar Verwerking van betalingsopdrachten die via de post zijn aangeleverd: • Betalingsopdrachten die voor 23 december door ons zijn ontvangen, worden nog verwerkt voor Kerstmis; • Betalingsopdrachten die voor 30 december door ons zijn ontvangen, worden nog verwerkt in 2010; • Binnenlandse spoedopdrachten die op 24 en 31 december voor 13.00 uur door ons zijn ontvangen, worden diezelfde dag nog verwerkt.

Verwerking van betalingsopdrachten via Multicash en Webbankieren: • Betalingsopdrachten die worden ingevoerd voor 24 december worden nog verwerkt voor Kerstmis; • Betalingsopdrachten die worden ingevoerd voor 31 december worden nog verwerkt in 2010; • Binnenlandse spoedopdrachten die worden ingevoerd op 24 december voor 13.00 uur worden nog diezelfde dag verwerkt; • Binnenlandse spoedopdrachten die worden ingevoerd op 31 december voor 13.00 uur worden nog diezelfde dag verwerkt.

Verwerking van zakelijke betalingen en incasso-opdrachten: • Voor zakelijke betalingen en incasso-opdrachten die rechtstreeks aan Equens worden aangeleverd en die voor Kerstmis verwerkt dienen te worden, geldt als uiterste aanleverdatum 23 december; • Voor zakelijke betalingen en incasso-opdrachten die rechtstreeks aan Equens worden aangeleverd en die voor 31 december 2010 verwerkt dienen te worden geldt als uiterste aanleverdatum 29 december.

Verwerking van beleggingsorders en Webbeleggen: • Effectenorders die worden ingevoerd op 24 december na 13.00 uur worden op 27 december verwerkt; • Effectenorders die worden ingevoerd op 31 december na 13.00 uur worden op 3 januari 2011 verwerkt. Periodieke opdrachten met een uitvoeringsdatum van 1 en 2 januari 2011 worden op 3 januari 2011 verwerkt.

4

staalmagazine augustus 2010


5

Ontspannen door uiterste concentratie o n t s pa n n i n g //

Het zijn hectische tijden. Zeker met een economische cri sis. Hoe vind je dan rust? Cliënt André Schiebroek, directeur van Solar Tech International, door Japanse krijgskunst te beoefenen. Door René Lamers & Hilde Duyx, fotografie Kees Hummel

“H

et is door de economische crisis nu meer hectisch dan andere jaren, zeker in de bouwsector. Dat vraagt meer energie. Ik heb het gevoel op negen borden tegelijk te schaken. Dat zorgt voor onrust in mijn hoofd. Gedachten malen. ’s Ochtends ben ik dan ook eerder wakker. Gelukkig heb ik geen lichamelijke klachten.

“Wat mij aantrok is de ingetogenheid, de soberheid”

6


Tegenover die drukte vind ik rust in drie Japanse gevechtskunsten: jodo, dat is met een 128 centimeter lange stok, iaido, het vloeiend bewegen van een Samurai-zwaard, en kyudo, een Japanse vorm van boogschieten. Japan vind ik een interessant land: de cultuur, films als ‘The last samurai’enzovoorts. Ik ben er al zes à zeven keer geweest. In april ga ik weer. Maar ik kwam bij deze sporten via judo.Wat mij aantrok is de ingetogenheid, de soberheid. Je ziet het in Japanse huizen en tuinen: niets is overbodig. Zo is dat ook in sport. Die soberheid geeft mij ontspanning. Japanners zeggen ook wel:‘muga-mushin’, dat zoiets

betekent als ‘geen ego, geen gedachte’. Door je hoofd leeg te maken, ontspan je. Bij de Europees Kampioenschappen iaido in Stockholm werd ik kampioen in de vijfde Dan-klasse. Een Dan is een graad in Japanse gevechtskunsten. Nu heb ik in zowel jodo als iaido de zesde Dan en ga ik naar de Europese kampioenschappen in Parijs. Daarnaast geef ik twee keer per week les. En regelmatig geef ik ook op landelijk niveau lessen en seminars. Het zijn geen heftige sporten, maar toch zweet ik na afloop.Voor een deel komt dat doordat je op sommige momenten wel snel beweegt – het blijft tenslotte een gevecht. Maar een deel komt ook door de zware concentratie. Het gaat erom dat je soepele bewegingen maakt, dat je bij boogschieten je adem volgt. Dat vergt enorme concentratie. Daardoor ontspan ik. Ik doe ook aan hardlopen en mountainbiken, maar dan ben ik na afloop niet zo ontspannen als na een uurtje jodo.”


7

Een sterk team door het hardlopen

o n t s pa n n i n g //

gaan lopen, op onze kosten, mits je ‘m helemaal uitloopt. Dat is natuurlijk een mooi doel om voor te trainen.

Hoe ontspannen de medewerkers van Factory-CRO zich? Door iedere donderdagmiddag samen te gaan hardlopen, voor wie dat wil. Directeur Joris Bannen berg gaf het goede voorbeeld: hij liep al zeven marathons.

“H

et begon heel simpel. Ik wilde graag in beweging blijven maar vond moeilijk de tijd. Dus ben ik heel hard gaan roepen dat ik de marathon van New York wilde gaan lopen en toen moest ik wel. En het zit ook wel in mijn karakter om dan ook heel hard te gaan

trainen. Eerst met vriend en compagnon Dirk Meijer samen, die hem al eerder gelopen had, en dat werd al gauw een groepje collega’s. Iedere donderdagmiddag.We hebben zelfs een trainer: sinds 2000 is Aart Stigter onze begeleider, een bekende langeafstandsloper.We hebben in die tijd ook de afspraak gemaakt dat iedereen die hier werkt de marathon van New York mag

Meedoen aan de New York marathon is een geweldige ervaring. De voorpret begint al op woensdag, in het vliegtuig naar New York, gevuld met hardlopers. In de stad zie je mensen al om tien uur ’s ochtends pasta bestellen. Iedereen leeft naar zondag toe, de grote dag. De marathon leeft enorm in New York: óveral staan mensen langs de kant en hoor je de muziekbandjes spelen. Je rent door verschillende wijken, door verschillende culturen. En de dagen erna zie je overal in de stad mensen stram lopend voorbij komen. Last van stijve spieren. Geweldig.

Hardlopen is voor mij een manier om eens rustig over dingen na te denken. Ik kom vaak op andere en nieuwe gedachten. In de hectiek van de dag vind ik die rust niet altijd. Je wordt tijdens het lopen door niets en niemand gestoord. Maar het is niet mijn manier om met stress om te gaan.Als je daar een sport voor nodig hebt, dan doe je iets verkeerd. Je kunt zelf bepalen hoe druk je het hebt in je leven. We hebben een goed team lopers hier. Daar ben ik trots op. Ik zie hoe het onze mensen aan elkaar verbindt, ook de niet-lopers, en dat is ook goed voor het bedrijf. In maart doen we weer mee aan de City Pier City 10km business loop, die we de vorige twee keer gewonnen hebben.Vroeger konden we ons altijd verkleden op het kantoor van Staalbankiers in hartje Den Haag. Super was dat. Het laatste jaar kon dat niet meer, maar wie weet, misschien kunnen we die oude traditie van klantenservice weer in ere herstellen?

8


“Hardlopen is voor mij een manier om eens rustig over dingen na te denken”


9

‘Double dip’of dubbel herstel

consumenten houden hun hand op de knip vanwege onzekerheid over hun baan en de economische vooruitzichten. En dan is er nog de vergrijzing en het pensioenprobleem dat als een molensteen om de nek van menig regering hangt.

Outlook 2011

Door Rody van der Pols en Hans Smits, fotografie Getty Images

Economen krabben hun hoofd. Nooit eer der waren ze zo verdeeld over de richting die het opgaat met de wereldeconomie. Ligt een nieuwe crisis in het verschiet of krijgen we juist de tegenhanger van de ‘double dip’, een dubbel herstel? We zetten de meest gangbare scenario’s voor 2011 op een rijtje.

S

inds het uitbreken van de kredietcrisis lijkt het wel een traditie: ook dit keer moeten we namelijk vaststellen dat het afgelopen jaar in economisch opzicht veelbewogen was.Voor ons Europeanen sprong daarbij vooral de schuldencrisis in het oog. Even werd er zelfs gespeculeerd over versplintering van de eurozone. Maar uiteindelijk realiseerden de Europese leiders dat ze daarmee meer zouden verliezen dan winnen en bereikten ze alsnog overeenstemming over een noodpakket voor de landen die dreigden te bezwijken onder hun schuldenlast, zoals Griekenland en Ierland. Het negatieve eurosentiment was daarmee – in elk geval tijdelijk – bedwongen.Van een dieptepunt van 1,195 dollar per euro klom de munt zelfs weer even naar 1,419 dollar per euro, om vervolgens terug te vallen naar 1,304 dollar per euro. Deze paniek rondom de euro is kenmerkend voor het huidige, economische gesternte: dat van grote onzekerheid. De kredietcrisis blijkt langere tanden te hebben dan verwacht. De schulden hebben zich de afgelopen decennia opgehoopt in de Westerse wereld en moeten nu worden afgebouwd. En dat doet pijn. Overheden hebben de afgelopen twee jaar uitgebreide stimuleringsmaatregelen genomen, maar moeten nu de buikriem aanhalen en fors bezuinigen (zoals we in Nederland, maar vooral ook in de rest van Europa zien); banken proberen de risico’s te minimaliseren en zijn daardoor nog steeds terughoudend bij hun kredietverlening;

GDP 2011

10

Euro ZONE

VS Japan

Profinance

2,4%

1,3%

Ontw. wereld

Opk. Wereld wereld

1,2%

Capital Economics

0,5%

2,0%

2,5%

Roubini Global Economics

1,2%

1,5%

1,5%

1,5%

6,0%

3,4%

Deutsche Bank

1,0%

3,1%

0,1%

2,1%

6,2%

3,8%

JP Morgan

1,5%

2,5%

0,9%

1,9%

5,8%

3,0%

IMF

1,5%

2,3%

1,5%

2,2%

6,4%

4,2%

OECD

2,0%

2,2%

1,3%

2,3%

Wat voor consumenten geldt, geldt net zo zeer voor economen: ook zij verkeren in dubio over hoe ze alle signalen moeten duiden.Waar ze het in elk geval over eens zijn, is dat de wereldeconomie nog altijd uiterst kwetsbaar is. Kijk alleen maar naar de grote economische onevenwichtigheid binnen Europa (noord versus zuid), de nog altijd broze huizenmarkt in de Verenigde Staten, de enorme overschotten op de Chinese handelsbalans en de Japanse exportmachine die kraakt en kreunt onder de hoge yen. Maar hoe al deze variabelen precies op elkaar inwerken en met welke gevolgen, daarover woedt momenteel een levendig debat. De economen van de geraadpleegde bronnen, (zie kader) hebben allemaal een eigen kijk op het jaar 2011, wat tot nogal wat verschillen in de prognoses leidt, vooral voor de ontwikkelde wereld en regio’s.We zetten de drie meest plausibele scenario’s op een rijtje.

Stabiele, maar onevenwichtige groei

Scenario 1:

Na een wereldwijde krimp van de economie met 0,6% in 2009 tekende zich dit jaar herstel af. Deze groei werd vooral gevoed door de stimuleringspakketten van overheden enerzijds en het op peil brengen van de uitgeputte handelsvoorraden anderzijds.Vooral de eerste helft van het jaar liet de wereldeconomie een mooie groei zien van 5,25% die daarna ietwat inzakte. Het IMF raamt in haar World Economic Outlook (oktober 2010) het uiteindelijk groeicijfer op 4,8%, waarna deze lijn van gematigd herstel zich in 2011 doorzet. Grofweg hebben we hiermee het eerste scenario te pakken: stabiele, maar wel onevenwichtige groei, waarbij de ontwikkelde wereld langzaam voortkrabbelt en vooral de opkomende landen het voortouw blijven nemen. Waar de afgelopen periode overheden met hun stimuleringspakketten de belangrijkste motor vormden achter de economische opleving moeten nu consumenten weer het stokje overpakken. Daarbij is de relatief hoge werkloosheid in de Westerse wereld een potentiële spelbreker. In de Verenigde Staten is de structurele werkloosheid opgelopen van 5% naar bijna 6,5%. Europa laat een verdeelder beeld zien: van een schrikbarende jeugdwerkloosheid van 25% in Spanje tot een dalende werkloosheid in Nederland tot ongeveer 5%. Maar door de bank genomen zit nog altijd ruim 10% van de Europese beroepsbevolking zonder baan, waarbij het leger langdurig werklozen groeit. Bovendien neemt de speelruimte van Westerse overheden af voor belastingverlagingen of stimuleringsmaatregelen. Eerder kunnen we het tegenovergestelde verwachten. Zo loopt in de Verenigde Staten een onder Bush ingestelde, tijdelijke belastingverlichting af. En in Europa is er de dwingende noodzaak om de begrotingstekorten terug te dringen.Weliswaar is de eurocrisis in principe bedwongen door de steunmaatregelen voor de economisch zwakke PIIGS-landen (Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje). Maar om een blijvend vertrouwen af te dwingen, zal Europa moeten laten zien dat het haar menens is met het hervormen van de overheidsfinanciën. >

bron: Profinance



11

Scenario’s uitgelicht > Blijft er voor de ontwikkelde landen eigenlijk nog maar één wapen over om de groei een handje te helpen: een ruimhartig monetair beleid.Waarschijnlijk zullen de lage officiële rentes in Europa en de VS volgend jaar nauwelijks van hun plek komen. Zeker zolang de inflatie onder controle blijft. Pas in 2012 zal de geldkraan wellicht wat worden dichtgedraaid als de prijzen oplopen door belastingverhogingen (btw en accijnzen), hogere grondstofprijzen (door een aanhoudende vraag vanuit de opkomende landen) en her en der hogere importprijzen. De economieën van opkomende landen gaan ondertussen rustig door waarmee ze ook het afgelopen jaar al bezig waren: in een stevig tempo doorgroeien. China blijft daarbij koploper met een te verwachten groei van 8,5 à 10%. Maar ook landen als India (7,5 à 9%), Brazilië (4 à 5%) en Rusland (4 à 5%) laten een gezonde groei zien. De opkomende middenklasse in deze landen en de aanhoudende investeringen (bijvoorbeeld in infrastructuur) spelen daarbij een sleutelrol. Bovendien gaan noch consumenten, noch overheden gebukt onder de hoge schulden zoals in de Westerse wereld. Zuidoost-Azië als geheel kent ook groei van 8%, mede dankzij drastische sanering eind jaren negentig na de Aziëcrisis.

Flink tegenvallende groei

Scenario 2:

In dit scenario blijkt de economische opleving die we in 2010 zagen in elk geval in de Westerse wereld van korte duur. De groei werd hier vooral gevoed door de stimuleringsmaatregelen van overheden, maar nu deze wegvallen blijkt de basis voor écht en duurzaam herstel in de ontwikkelde wereld te smal. Het vertrouwen van de Westerse consumenten is nog te broos. In plaats van de economie een boost te geven door extra te consumeren (zoals meestal gebeurt na een recessie) blijven ze rustig doorsparen. Mogelijk stijgende belastingen in Europa en tegenvallende pensioenen zetten een extra rem op de consumptie-uitgaven. Bovendien zorgt een nog toenemende werkloosheid voor een verdere teruggang van het besteedbare inkomen. In dit scenario duikt ook het spook van de schuldencrisis opnieuw op. Niet alleen de PIIGS-landen zien hun kredietwaardigheid dalen als gevolg van de alsmaar oplopende overheidstekorten. Ook landen die niet eerder werden afgerekend op hun astronomische staatsschuld kunnen in de problemen komen, zoals Frankrijk, Engeland en mogelijk zelfs de Verenigde Staten. Het gevolg van dit alles is een stevige economische dip in landen als de Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk.Waar zij langs de rand van de recessie zullen scheren, kunnen de PIIGS-landen krimpt zeker niet vermijden.Alleen exportlanden als Duitsland, Nederland, Scandinavië, misschien Japan, kunnen een nieuwe teruggang vermijden. Door de beperkte vraag zullen in dit scenario de prijzen in de Westerse wereld nauwelijks stijgen. Sterker nog, het gevaar voor deflatie – die voor een verdere verlamming van de economie zorgt – ligt op de loer. Een gevaarlijke ontwikkeling aangezien overheden en instanties nauwelijks over de financiële middelen beschikken om een nieuwe crisis te bestrijden.

12


De opkomende markten ondervinden in dit scenario vooral de gevolgen van de geringere vraag vanuit de Westerse wereld. Hoewel zij een deel van de vraaguitval kunnen opvangen met hun groeiende binnenlandse markt, is dit niet voldoende om de huidige groeitrend vast te houden. Gemiddeld zal de groei uitkomen op zo’n 5 à 6%. Wel kunnen we er vanuit gaan dat de overheden van deze landen stimuleringsmaatregelen zullen nemen. Door de geringe schulden en enorme valutareserves hebben ze hier voldoende financiële buffers voor. Daarnaast verschuift de afzet van producten hoe langer hoe meer van het Westen naar de binnenlandse consumenten, die profiteren van groeiende economische welvaart.

Flink meevallende groei

Scenario 3:

Tot slot is er ook nog een groep economen die gelooft in het dubbel herstel, de positieve tegenhanger van de ‘double dip’ dus. Zij wijzen daarbij op de laatste twee recessies: de economische groei in 1991 was zwak, maar in 1993 en ’94 sterk. Idem dito was de groei in de periode 2004 tot 2006 sterk na een zwak 2002. Naar analogie van deze historische voorbeelden zal dat patroon zich nu weer kunnen herhalen. Dus na een periode van afzwakkende groei in de ontwikkelde wereld in de tweede helft van 2010 tot begin 2011 voorspellen deze economen dat de economische motor vanaf medio 2011 weer een tandje bijschakelt. In de Westerse wereld zullen de Verenigde Staten daarbij opnieuw het voortouw nemen met een sterke toename van de investeringen, eindelijk een substantieel herstel van de huizenmarkt, sterk aantrekkende autoverkopen en doorgaande investeringen in de infrastructuur. Het aantal banen groeit, het besteedbare inkomen stijgt, waardoor ook de bestedingen van consumenten toenemen. In Europa zijn het vooral de landen met een open economie, die de vruchten plukken van de aantrekkende wereldhandel én de goedkope euro. Denk aan Duitsland en de Benelux, maar bijvoorbeeld ook Frankrijk en Italië. Gevolg is wel dat de prijzen zullen stijgen, waardoor overheden en centrale banken het monetaire beleid zullen verkrappen om overtollige liquiditeiten op te dweilen. Officiële rentes in het Westen worden verhoogd; marktrentes, zowel kort als lang, zullen stijgen. In de opkomende landen zet de groei zich nog veel sterker door met gemiddeld zo’n 7 à 9%. Behalve China en India profiteren ook landen in Latijns-Amerika en economisch kleinere landen als Indonesië. Ook hier zullen de prijzen stijgen. Om de inflatie te bestrijden, zullen de overheden hier het monetaire beleid verkrappen en centrale banken de rentes omhoog duwen om overtollige liquiditeiten uit de markt te halen.

Scenario 1: Stabiele, maar onevenwichtige groei in de wereld van 4 à 4,5% Ontwikkelde wereld (Europa, VS, Japan): • Gemiddelde economische groei in de ontwikkelde wereld van 1,5 à 2,5% • Groei uitgesplitst per regio: VS zo’n 2%; Europese ‘kernlanden’ 1,5 à 2%; Europese PIIGS-landen -2,5 à 1,0%; Japan 1,5% • Relatief hoge werkloosheid • Weinig (VS) of geen (Europa) ruimte voor budget- of fiscale politiek • Betrekkelijk lage inflatie • Ruimhartig monetair beleid blijft van kracht • Officiële rentes Eurozone en VS blijven ‘on hold’ • Pas in 2012 mogelijk een krapper monetair beleid na iets oplopende inflatie (door stijgende belastingen, hogere grondstofen importprijzen)

Opkomende landen: • Gemiddelde groei in ‘emerging markets’ van 6 à 7% • China blijft koploper met 8,5 à 10% • Een goede tweede plek voor India met 7,5 à 9% • Solide consumptieve groei door opkomende middenklasse • Aanhoudende investeringen (vooral infrastructuur) • Geen belemmeringen door hoge schulden bij consumenten of overheden (zijn in staat oplopende schulden te dekken met inkomsten) • Inflatieremmende maatregelen (kredietbeperkingen en hogere rentes), maar niet sterk • Monetair beleid zeker niet krap

Scenario 2: Flink tegenvallende groei in de wereld van 2 à 3% Ontwikkelde wereld (Europa, VS, Japan): • Overheidsbestedingen nemen af, belastingen stijgen • Afnemend vertrouwen van consumenten • Kredietproblemen nemen weer toe • Landen met grote overheidsschuld komen (opnieuw) in de problemen (PIIGS-landen, Frankrijk, Engeland, mogelijk ook VS) • Scherp terugvallende groei in VS, Engeland en Frankrijk • Daadwerkelijke recessie in PIIGS-landen • Exportlanden, zoals Duitsland, kunnen recessie vermijden • Deflatiegevaar ligt op de loer • Neergaande trend in rentes hervat

• Voor landen met schuldproblemen neemt de risicopremie juist toe • Niet of nauwelijks instrumenten aanwezig om crisis aan te pakken Opkomende landen: • Teruglopende vraag uit het Westen zorgt voor lagere groei (5 à 6%) • Inflatiedruk neemt af • Overheden nemen opnieuw stimuleringsmaatregelen, zoals infrastructurele projecten

Scenario 3: Flink meevallende groei in de wereld van 5 à 6% Ontwikkelde wereld (Europa, VS, Japan): • In plaats van een ‘double dip’ juist dubbel herstel vanaf medio 2011 • Tweede groeifase sterker dan de eerste • Gedragen door investeringen van bedrijven, en voor infrastructuur en herstel van huizenmarkt • Aantrekkende werkgelegenheid en daardoor meer consumentenbestedingen • VS blijft koploper met groei van 2,5 à 3,5%; Japan volgt met 2% • In Europa groeien vooral de ‘kernlanden’ met 2,5 à 3% • Inflatie loopt sneller op • Om verdere prijsstijgingen te voorkomen, wordt monetair

beleid verkrapt • Officiële rentes stijgen, net als marktrentes Opkomende landen: • Plukken vruchten van toenemende wereldhandel • Een gemiddelde groei van 7 à 9% • China is koploper, gevolgd door India, Latijns-Amerika en economisch kleinere landen als Indonesië • Inflatiedruk neemt flink toe • Overheden bestrijden stijgende prijzen met verkrapping van monetair beleid


13

co l u m n // In opdracht van Staalbankiers heeft het Marketingadvies- en Onderzoeksbureau Trigenum het cliënttevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder cliënten van Staalbankiers. Met een goede uitkomst: de dienstverlening van Staalbankiers krijgt een 7.8.

Cliënten geven Staalbankiers een 7.8

Resultaten klantenonderzoek bekend:

H

et doel van het cliëntenonderzoek is het in kaart brengen van de tevredenheid van cliënten over de bank en leren waar verbeteringen gewenst zijn. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in de maanden oktober en november van 2010. In totaal hebben 384 cliënten hun mening, zowel online als schriftelijk, gegeven.

jaren bevestigd in hun keuze. Met name het professionele, flexibele karakter van de bank en de persoonlijke benadering van bankiers met interesse in de cliënt, wordt aangevoerd als onderscheidend voor Staalbankiers. Uit onderstaande grafiek blijkt dat Staalbankiers overall (op basis van de ervaringen en de communicatie van Staalbankiers) volgens cliënten voornamelijk uitblinkt als stijlvolle, correcte, betrouwbare, integere en creatieve bank.

Hoe luidt uw totaaloordeel over Staalbankiers, uitgedrukt in een rapportcijfer? (n=378) 47,9% Gesloten vraag creatief integer betrouwbaarheid stijlvol, correct toegankelijk enthousiast vol aandacht oplossingsgericht ontvankelijk

20,6%

19,0% 7,7% 0,0% 1

0,0%

0,3% 3

1,1%

1,1%

4

5

2,4% 6

10,1% geeft een 6 of lager

7

8

9

10

70,9% geeft een 8 of hoger

De dienstverlening van Staalbankiers wordt beoordeeld met een 7.8. Een mooi tevredenheidcijfer, gezien de economische ontwikkelingen en de ontwikkelingen in de financiële sector de afgelopen jaren.Tegenover enkele cliënten, die minder tevreden zijn, staan veel cliënten die hoge cijfers geven: 8 cliënten geven zelfs een 10.Ten opzichte van andere banken waar cliënten ook bankieren, komt Staal bankiers goed naar voren als het gaat om “expertise van mijn contactpersoon”, “gevoel gehoord te worden” en “oplossingen denkend vanuit klantbelang”.

Onderscheidend Uit het onderzoek blijkt verder dat cliënten hun keuze voor Staalbankiers veelal gemaakt hebben op advies van anderen of vanuit een eigen oriëntatie op geschikte banken. Hierbij blijkt dat de persoonlijke benadering en het accent op private banking vaak de doorslag gaven. Het merendeel van de cliënten is in de afgelopen

14


Door op de ingeslagen weg

neutraal

0

1

1 = helemaal niet van toepassing

4,5 4,3 4,3 4,3 4,2 4,1 4,1 4,0 4,0

2

3

4

5

5 = uitstekend van toepassing

Meer informatie Gevraagd naar hoe Staalbankiers een nog hoger cijfer kan krijgen, adviseren cliënten om te letten op een aantal voor hen in het oog springende zaken: nog meer het gevoel geven dat men bij Staalbankiers actief bezig is met het beheren van het vermogen en meer informatie geven over trends en ontwikkelingen die relevant zijn voor de persoonlijke situatie van de cliënt. Daarnaast zijn er verbeterpunten op het vlak van internet: internetbankieren, online informatie beschikbaar stellen over de portefeuille in combinatie met minder papieren communicatie. Al met al een resultaat dus waarmee Staalbankiers haar dienstverlening gericht op kan bijsturen.

Hoe kijkt golfer Robert-Jan Derksen terug op 2010? En wat zijn de plan nen voor volgend jaar? Hij vertelt het zelf. “Ik ben een structureel betere golfer geworden.”

“I

k heb dit jaar mijn positie op de Europese Order of Merit, de Ranking dus, duidelijk verbeterd. Ik sta nu, met nog drie toernooien te spelen, op de 54ste plaats. Dat is beter dan vorig jaar.Toch had het veel beter kunnen en moeten zijn. Ik ben nog niet tevreden, en dat moet ook niet als topsporter. Toch waren er zeker hoogtepunten. Zowel in het Ballantine Open in Korea in april, het Open de France in juni en het Omega European Open in Zwitzerland in september was ik zeer dicht bij een overwinning. En dat was natuurlijk DE doelstelling voor 2010. Met 13 top 20 plaatsen, waaronder 2 top 10 en 2 top 5 was het dan ook een goed en constant golfjaar.

Maar als topsporter kijk je vooral naar de dingen die nog beter kunnen. Mijn dieptepunt dit jaar was wel de Open de France. Op de 15de hole sloeg ik tot drie keer toe een bal in het water, met als resultaat een 10 op een par 4 en ik zakte daardoor van de eerste plaats in het toernooi naar de 17de plaats. Dat is echt flink balen.Als ik dan nog iets over zou mogen doen van het afgelopen jaar, dan zou het de afslag zijn op deze hole en dan zou ik gewoon het toernooi winnen!

Overwinning Wat ging er wel goed? Als ik bedenk wat er dit jaar beter of anders was dan voorgaande jaren dan kan ik concluderen dat eigenlijk alles beter gaat. Ik ben een structureel betere golfer geworden. Zowel op swing-technisch gebied, qua fysieke gesteldheid, als in het putten.Wat ik dus wil bereiken in 2011? Een toernooioverwinning. Dat blijft altijd de belangrijkste doelstelling. Maar verder wil ik mijzelf opnieuw verbeteren op de Rankings. Zowel op de Europese als ook op de Word Golf Ranking. Een verbetering op de Rankings zou betekenen dat ik mee kan doen aan de Majors, de vier meest prestigieuze individuele golftoernooien in het professionele golfcircuit. Daar ga ik voor. En om dat te bereiken wil ik niet veel anders doen dan ik nu al doe.Want het gaat steeds beter. Dus ik ga door op de ingeslagen weg, samen met mijn coaches en sponsors. Ik ben dan ook erg blij met de contractverlenging met Staalbankiers.” staalmagazine december 2010

15

~ Monutu regelt bijzondere uitvaarten ~

Voor het oog van de wereld

publieke beleving, het is nu eigenlijk heel normaal. Maar de familie zit meestal niet op al die mediaaandacht te wachten.” Het komt dan ook vaak voor dat Hans van een overlijden in hogere kring eerder op de hoogte is dan de pers.“Zodat wij de media op een afstand kunnen houden”, legt hij uit.“Wij weten precies hoe dat moet, door jarenlange ervaring. We houden op die manier de familie uit de wind en zorgen ervoor dat het afscheid in alle waardigheid kan plaatsvinden.”

Protocollen Bij bijzondere uitvaarten werkt het team van Hans volgens bepaalde protocollen. Iedereen weet wat hij of zij moet doen: de teamleden, maar ook de leveranciers van logistieke en organisatorische voorzieningen en materialen, zoals bloemisten, cateraars, bouwers van podia en tenten en installateurs van licht en geluid. Daarnaast is de protocollaire kennis binnen het team groot.“Mensen denken soms dat het uitvoeren van protocol het afscheid afstandelijk maakt, of kil”, vertelt Hans.“Maar juist het protocol maakt de uitvaart persoonlijk en warm. Protocol staat wat mij betreft voor de juiste aandacht geven. Ervoor zorgen dat er geen lange rijen ontstaan. De gasten kennen, van naam én gezicht.Weten wie waar zit. Weten hoe je mensen moet aanspreken. Hoe beter je iets voorbereid, hoe soepeler alles verloopt.”

Uitvaartverzorger Monuta, dat onlangs een samenwer kingsverband is aangegaan met Staalbankiers, is specialist op het gebied van bijzondere uitvaarten. Uitvaarten die extra aandacht vragen, en een ander soort expertise. “Wij regelen alles, van A tot Z.” Door Hilde Duyx, fotografie Kees Hummel

“J

e hebt maar één keer. Het moet goed gaan, we kunnen het ons niet veroorloven om fouten te maken.Wij geven een uitvaart dan ook meer dan gemiddelde aandacht.”Aan het woord is Hans Bleijerveld, binnen Monuta teamleider van het team bijzondere uitvaarten. De uitvaarten die bij dit team terecht komen vragen om een speciale manier van werken. Het gaat dan bijvoorbeeld om grote complexe uitvaarten, uitvaarten met media belangstelling of uitvaarten met protocol of ceremonieel.Voorbeelden hiervan zijn Staatsuitvaarten, uitvaarten vanuit het Corps Diplomatique, van (oud)-politici, slachtoffers van rampen, van gezinsdrama’s, van zakenmensen of bekende Nederlanders. Uitvaarten ook die vaak grote mediabelangstelling krijgen, zoals bijvoorbeeld de herdenkingsbijeenkomst van de vliegramp op Tripoli.

16


Het is wel vaak heel hard werken. Natuurlijk kun je een uitvaart voorbereiden, maar vaak moet je binnen vijf tot zes dagen alles regelen.“Zodra Hans meldt dat hij een bijzondere uitvaart gaat doen, worden teamleden van de dagelijkse werkzaamheden vrijgemaakt, en ingezet in het team bijzondere uitvaarten”, vertelt Sander. Zoals bij de herdenkingsbijeenkomst van de vliegramp op Tripoli.“We kregen de opdracht van de overheid. Er lag nog niet veel vast. Het team heeft in één keer een hele organisatie op touw moeten zetten. Dat is gelukt.Als Monuta zijn we dan ook erg blij dat we zo’n team hebben.”

Er komt heel veel kijken bij een bijzondere uitvaart en dat kan een uitvaartverzorger nooit allemaal alleen regelen. Het team bijzondere uitvaarten bestaat dan ook uit vijftien ervaren uitvaartverzorgers die speciaal zijn opgeleid, getraind en gescreend. Zij zorgen er samen voor dat ze er voor de familie van de overledene kunnen zijn, maar dat zij tegelijk alle afspraken maken met betrokken organisaties, zoals bijvoorbeeld de politie en de gemeente, en de media. Hans:“We willen de nabestaanden zoveel mogelijk ontlasten en we regelen alles, van A tot Z. Niet voor niets is onze slogan:‘Een goed gevoel na het afscheid.’”

maar meegaat in de emoties van mensen, dan doe je je werk niet goed” “Als je alleen

dat soort gesprekken”, zegt Sander.“Onze ervaring is dat het dan toch rust creëert. De wensen liggen vast, er hoeft niet meer over nagedacht te worden.” Voor Hans en Sander is het tot slot duidelijk: zij hebben hun droombaan gevonden. In de uitvaartverzorging? “Ja, sommige mensen begrijpen het misschien niet”, zegt Sander.“Maar wij kunnen een daadwerkelijke bijdrage leveren aan de rouwverwerking van mensen. Dat maakt dit werk mooi.” Hans knikt. Soms raken uitvaarten hem diep, maar hij houdt van dit vak.“Als ik het er moeilijk mee heb, dan maakt de dankbaarheid die ik van mensen krijg dat weer goed. Bovendien moet je kunnen relativeren. Betrokkenheid is nodig, natuurlijk, maar je moet ook afstand kunnen houden.Als je alleen maar meegaat in de emoties van mensen, dan doe je je werk niet goed.”

Wensen vastleggen Monuta wil waarde toevoegen aan de dienstverlening van Staalbankiers door uitvaartwensen mogelijk te maken die minder gebruikelijk zijn. Dit kan al vroeg beginnen door uitvaartwensen kenbaar te maken, uit te werken en vast te leggen. Bent u hierin geïnteresseerd? Neem dan contact op met Hans Bleijerveld, via [email protected] of 055 527 427 7. Het team bijzondere uitvaarten is 24 uur per dag bereikbaar.

Publieke beleving De belangstelling van de media is bij bijzondere uitvaarten vaak erg groot.“Zeker als het om een bekende Nederlander gaat”, vertelt Sander van Harn van relatiebeheer bij Monuta.“Een uitvaart als

Ondanks het feit dat het team een stappenplan heeft klaarliggen voor iedere uitvaart en kan putten uit enorm veel kennis en ervaring, is het toch een groot pluspunt als mensen bij leven al dingen omtrent de uitvaart vastleggen.“Het komt voor dat mensen speciale wensen hebben, waar we wat meer tijd voor nodig hebben om die te realiseren”, vertelt Hans. “Het is dus goed dat we ons daar al op kunnen voorbereiden.” Dat mensen het misschien wat eng vinden om nu al na te denken over hun eigen uitvaart, begrijpen beide heren.“We nemen dus de tijd voor

Sander van Harn en Hans Bleijerveld


17

De charmes van

“Landgoed de Hamert is een ruim 900 hectare groot natuurgebied en onderdeel van Nationaal Park de Maasduinen. Noord-Limburg is één van de nog relatief onbekende fraaie landschappen van Nederland. Doorsneden door de Maas is er een aantrekkelijke afwisseling van verrassend hoge stuifduinen, lieflijke vennen en oud cultuurlandschap met sfeervolle dorpjes.”

18


Het Limburgs Landschap

In een serie artikelen brengt Staal de diversiteit van het Nederlandse landschap on der het voetlicht. Ditmaal is Limburg aan de beurt. De provincie van romantisch be sneeuwde heuvels en kastelen. Edmond Staal van Stichting het Limburgs Landschap geeft tips voor genieters van fraaie landschappen en Bourgondische maaltijden. Tekst & Fotografie Stichting het Limburgs Landschap


19

1

4

Chateau Neercanne

Geuldal

“Limburg doorkruisen zonder het befaamde Geuldal aan te doen is uzelf te kort doen. Het is niet voor niets door een publieksjury uitgeroepen tot het mooiste landschap van Nederland. Plateaus met uitgesleten dalen. Historische hoogstamboomgaarden bij vakwerkhuizen, soortenrijke houtwallen en heggen, populieren met maretak, natuurstenen kerkjes en overal kruizen en kapelletjes. En natuurlijk in elk dorp de eigen schutterij en de dorpsherberg. De streek is zo gevarieerd en vol met tastbare historie dat het terecht tot Nationaal Landschap is uitverkoren.”

“Het enige terrassenkasteel van Nederland en door de culinaire allure met recht een chateau. Het huidige kasteel stamt grotendeels uit 1698 en was ooit de plek waar Baron von Dopff met zijn gevolg resideerde. De baron was gouverneur van Maastricht en een belangrijk diplomaat, zo belangrijk dat Tsaar Peter de Grote bij hem op bezoek kwam. De baron liet op de terrassen en in het Jekerdal grootse baroktuinen aanleggen met vijverpartijen en strakke bloemenborders. Nog steeds is Chateau Neercanne geliefd bij staatshoofden die Maastricht bezoeken. De laatste eigenaresse Freule Poswick was niet meer in staat het complex te onderhouden. Net na de tweede wereldoorlog wist de Maastrichtse bankier Klinkenbergh de schuwe freule te overtuigen dat Stichting het Limburgs Landschap het vervallen kasteel een nieuwe toekomst kon geven. Uiteindelijk verkocht ze haar kasteel en kon de stichting beginnen met de restauratie. Na 25 jaar was het kasteel in ere hersteld.

2

Kasteel Arcen

“Honderden kastelen liggen er verspreid over de provincie Limburg. In Arcen ligt het gelijknamige kasteel, sinds de jaren 80 te midden van de bijzondere ‘kasteeltuinen’. Grachten scheiden de verschillende eilanden met een grote variatie aan tuinen die in alle seizoenen aantrekkelijk zijn. Het kasteel was mede door oorlogsschade dermate vervallen dat restauratie van het interieur bijna onmogelijk werd. In het relatief sobere kasteel worden nu tentoonstellingen georganiseerd en daarnaast is het een geliefde trouwlocatie. De uitzichten vanuit het kasteel op de tuinen met de majestueuze oude bomen zijn prachtig. De Kasteeltuinen zijn overigens het hele jaar geopend.”

20


3

Houthui zermolen

“De feit dat ‘hun’ Lottumse molen in de oorlog opgeblazen werd bleef wringen bij de bevolking van dit Noord-Limburgse dorp. Een initiatief van enkele dorpsbewoners vond weerklank. De belt waarop de molen ooit stond was eigendom van Het Limburgs Landschap, samen met het gevarieerde dal van de Siebersbeek. Het Limburgs Landschap ging eendrachtig mee lobbyen en in een jaar tijd lag er een stevig financieel ‘fundament’ onder de plannen. Nu staat er weer fier een molen in het Maasdal aan de ingang van het dorp Lottum.”

5

Groen’ genieten in een wit

Limburg

Het Limburgs Landschap heeft verspreid over de provincie fraai plekken weten veilig te stellen waar u lekker op adem kunt komen. Alle natuurgebieden van onze stichting zijn vrij toegankelijk. Op de meeste plaatsen zijn wandelroutes uitgezet die u op eigen gelegenheid de mooiste plekken van Limburg laten ontdekken. Ook kunt u op stap met de boswachter. Het fietsknooppuntennetwerk is ideaal om ook in de winter makkelijk door de streek te koersen. ‘Namens de natuur uw gastheer’ is niet voor niets het motto van Het Limburgs Landschap, ook deze winter.” De ligging van de diverse beschermde landschappen met de bijbehorende monumenten is te vinden op www.limburgslandschap.nl

Overnachten in stoere hoeves of ‘adellijke huyzen’ “Het Limburgs Landschap heeft een aantal historische boerderijen om laten bouwen tot sfeervolle vakantiewoningen. Met vriendenstellen of familie kunt u genieten van de zeer smaakvol ingerichte huizen met comfortabele bedden, open haard en sfeervol ingerichte woonkeuken.Via www. limburgs-landschap.nl komt u bij de diverse beschikbare huizen. Een goede tip voor een weekend in een stukje buitenland van Nederland.”


21

Hij deelt zijn kennis met honderdduizenden mana gers. Auteur en toptrainer Ben Tiggelaar weet alles over gedragsverandering bij mensen en in organisaties. Over prikkels, feedbacklijst jes met kruisjes en goede voornemens voor het nieu we jaar.

E

“Organiseer je

Ben Tiggelaar:

eigen prikkels” Door Maureen Land, fotografie Jan Willem Steenmeijer

22


erst maar een felicitatie, doctor Ben Tiggelaar. U bent net gepromoveerd, vanwaar die stap? “Voor mijn boeken en de seminars deed ik al onderzoek en dat ben ik serieuzer gaan oppakken. Mijn promotieonderzoek, over gedragsverandering bij organisaties, heeft me erg geholpen kritischer te kijken naar mijn werk. Met onderzoek neemt je geloofwaardigheid als auteur toe. In mijn vak zijn er heel veel trainers die grossieren in oneliners, maar die moeten wel gebaseerd zijn op inhoud. Bij het schrijven van mijn boeken heb ik me altijd gebaseerd op wetenschappelijke bronnen. Zeker belangrijk bij de doelgroep waar ik me op richt, de hoger opgeleide vrouw en man met ambitie en ondernemerschap. Die zijn terecht kritisch.” In uw boeken stelt u dat we niet nadenken over ons gedrag. Maakt dat veranderen lastig? “Wetenschappelijk gezien is vanaf de verlichting het beeld: wij willen iets, dus daarom doen we iets. Het Cartesiaanse model: ik denk dus ik ben. Het voelt voor een mens alsof hij bewuste keuzes maakt. Hersenwetenschappers en experimentele psychologen komen er de laatste vijftien jaar steeds meer achter dat ons onbewuste veel belangrijker is dan we altijd hebben gedacht. Minstens 95% van ons gedrag is automatisch gedrag en slechts 5% is bewust gedrag. Onze vrije wil legt het meestal af tegen de directe behoeftebevrediging. Ons gedrag wordt voor het leeuwendeel gestuurd door prikkels uit de directe omgeving die automatische routines oproepen.We zijn heel goed in routines. Maar tegelijkertijd zijn

we ook in staat te reflecteren op ons gedrag, zo van: dit bevalt me niet.Toch kunnen we soms lang bezig zijn onze goede voornemens te implementeren.We dromen en durven, maar doen is een probleem. In de oefening hebben we vaak geen zin.We kijken vooral naar het eindresultaat. De weg ernaar toe bestaat echter uit oeverloos herhalen en ploeteren. En dat vinden we niet leuk.” Hoe zetten we die dromen wel succesvol om in actie? “Je moet iets in je omgeving veranderen, in de prikkels die je dagelijks sturen. Naar een andere omgeving gaan bijvoorbeeld. Iedereen weet: met vakantie ben je anders. Het hebben van een coach kan ook een verandering zijn. Je organiseert eigenlijk sociale hulp. Zodra je iemand inzet die jou stimuleert, gaat veranderen vele malen makkelijker dan wanneer je omgeving helemaal hetzelfde blijft en toch je gedrag moet veranderen.Wil je eindelijk dat boek lezen in plaats van voor de tv blijven hangen? Zet om half negen de tv uit. Lukt dat niet, plaats een reminder in je telefoon.Werkt ook dat niet? Laat iemand je bellen om half negen. Zorg ervoor dat iets of iemand jou aanstuurt.” Als veranderen zo lastig is, hoe krijgen managers hun medewerkers dan zo ver? “Ook op de werkvloer worden we voor 95% gestuurd door de dagelijkse prikkels. Op de arbeidsmarkt komen -zeker in 2011 als de eerste stroom 65 plussers massaal opstapt- steeds meer initiatiefvolle creatieve mensen die niet op een ouderwetse manier aangestuurd willen worden. Zij willen zelfsturing. Maar afspraken met jezelf maken werkt nauwelijks. Het alternatief is feedback. Onze hersenen hebben directe feedback nodig om te weten: zijn we op de goede weg? Direct resultaat, een reactie van een klant of collega, heeft veel meer impact op ons gedrag dan bijvoorbeeld een kwartaalrapportage. Het organiseren van feedback betekent dat je ervaart dat je gedrag uitmaakt: verplichtingen niet nakomen is schadelijk, ze wel nakomen levert waardering op. Bovendien: we kijken veelvuldig naar wat er mis kan gaan, maar vergeten onderweg te bevestigen wat goed gaat. Opvoedkundigen zijn inmiddels overtuigd dat kinderen onderweg bevestiging nodig hebben en niet pas aan het eind.Volwassenen zijn kinderen in grootverpakking.Voor kenniswerkers blijkt dat de belangrijkste motivering de ervaring van vooruitgang is. Hoe kleiner de stappen die je meet, hoe groter de motivering.Als je pas een kruisje zet als je de Nobel-

prijs haalt, moet je lang wachten op die bevestiging. Alleen, kruisjes zetten vinden we kinderachtig.” Veranderen in 2011, wat is het succes van een goed voornemen? “Het belangrijkste van een goed voornemen is, dat je het niet in termen van uitkomst definieert maar in termen van input. Dus niet: ik wil me fitter voelen of ik wil minder wegen. Maar wel: ik ga voortaan iedere maandagavond naar de sportschool. Je mag al heel trots zijn op jezelf als je die eerste maandag gaat en de volgende maandag weer. En zeker als je dat een paar maanden volhoudt. Je hangt een lijstje op in je keuken en iedere keer als je bent geweest zet je een kruisje neer. Beloon jezelf ook. Hoe kinderachtig het ook klinkt, we zijn heel tevreden als dat lijstje met kruisjes er hangt.” Heeft u een goed voornemen voor 2011? “In 2011 ga ik naast columns en boeken ook werken aan artikelen voor wetenschappelijke tijdschriften. Ik probeer trouwens iets verder te kijken dan 2011. Mijn kinderen zijn nog jong, dus kies ik nu voor tijd samen met mijn gezin en beperk me in mijn agenda. Maandag hou ik vrij om de week voor te bereiden. Buitenlandbezoeken alleen als het op één dag kan. Ik organiseer mijn eigen prikkels om me aan die voornemens te houden.”

cv

r. Ben Tiggelaar (1969) D • Hij studeerde Communicatiewetenschap en begon zijn loopbaan als journalist bij Adformatie en werkte voor ABN AMRO tot hij in 1996 voor zichzelf begon en zich specialiseerde in verandering en gedrag. • Inmiddels is hij topspreker en trainer op zijn vakgebied; zijn Mba in 1 dag is het best bezochte seminar van Europa. • Hij is auteur van de bestsellers Dromen, Durven, Doen en Doen! vertaald in o.a. het Arabisch en het Japans. •Vanaf 2003 deed hij promotieonderzoek en haalde afgelopen oktober zijn doctorstitel in de Economische Wetenschap en Bedrijfs kunde. •Ben Tiggelaar is echtgenoot en vader van vier dochters. Hij loopt hard en eet groenten uit zijn eigen moestuin.


23

De vergrijzing:

e co n o m i e // beeld is. Japan kreeg toen te maken met een mix van economische recessie, vergrijzing én afname van de bevolking. Dit zou op te vangen zijn geweest met een grotere export en verschuiving van arbeidskrachten naar economisch aantrekkelijker sectoren. De Japanse economie is echter behoorlijk geïsoleerd en de hoge gemiddelde opleiding van de Japanners maakt het arbeidspotentieel weinig flexibel. Het is duur en moeilijk om naar goedkoper, lager gekwalificeerd en ander werk te leiden. Gevolg van de opeenstapeling van deze ontwikkelingen was economische krimp. Japan is die nog steeds niet goed te boven.

vergezichten tot 2050 Door René Lamers en Hans Smits, fotografie Hollandse Hoogte

Het aantal ouderen neemt flink toe

Alleen massa-immigratie zou onze financieel-econo mische pijn kunnen weg nemen. Verhoging van de pensioenleeftijd én een strikt budgetbeleid én een opti male arbeidsmarkt blijven onvoldoende om de gevol gen van de vergrijzing in ons deel van de Westerse wereld op te vangen.

H

et ging het afgelopen jaar economisch niet lekker. En komende jaren is de kans op gouden bergen nog steeds gering. Hoewel het gevaar van een double dip voorbij lijkt, zien we nog steeds geen economische groei van betekenis. Er is bijna sprake van stagnatie. De regering gaat de grootste bezuinigingsoperatie ooit doorvoeren, net als elders in Europa. Ondertussen gaat de pensioenleeftijd omhoog en wordt het mes gezet in sociale voorzieningen. Terwijl miljarden zijn gestoken in de bankensector om de economische crisis die erop volgde te temperen, worden nu ook de financiële gevolgen van de vergrijzing zichtbaar. De vergrijzing en de afname van de werkende bevolking bereikt nu een punt, waarop problemen ontstaan. De kosten voor pensioe-

24


nen en AOW nemen fors toe, terwijl er minder geld wordt verdiend. Maar de demografische ontwikkeling in Nederland en heel Europa is maar een deel van het verhaal. Ja, ze leidt tot grote financiële problemen. De huidige maatregelen tegen deze problemen zullen echter de pijn die Europa mee zal maken slechts ten dele kunnen verlichten. De oorzaak voor de grootste klap die op Europa afkomt, ligt ver buiten Nederland, zo heeft de Deutsche Bank onlangs in een rapport voorgerekend. Die oorzaak ligt in de demografische ontwikkeling in opkomende economieën en ontwikkelingslanden. Om die relatie te zien, stappen we denkbeeldig in een helikopter.We stijgen op, bekijken de Nederlandse situatie, die van Europa en vervolgens van de hele wereld.

Krimp We zien een Nederland, waar louter dankzij migranten de bevolking nog enigszins doorgroeit. In 2038 bereiken we, uitgaande van de huidige gegevens en trends, de piek van zo’n 17,5 miljoen inwoners.Vanaf 2039 daalt het bevolkingsaantal. Het aandeel 65-plussers groeit ondertussen fors. Nu nog staan tegenover elke oudere vijf mensen in een arbeidzame leeftijd. In 2030 zijn dat er net aan twee. De ouderen worden ook nog steeds ouder: tot 2050 stijgt de gemiddelde levensverwachting met ruim een jaar. Bij onze oosterburen is nu al sprake van demografische krimp.Tot 2050 zal de Duitse bevolking daar afnemen van de huidige 82 miljoen naar 70,5 miljoen. In andere landen treedt de krimp later in (Italië na 2015; Frankrijk na 2040) of blijft de groei enigszins

gehandhaafd (zoals Spanje, dat er de komende veertig jaar nog zes miljoen inwoners bij krijgt). De Verenigde Staten is een heel ander verhaal. Ook daar neem het aantal ouderen flink toe; in veertig jaar een verdubbeling. Ondertussen neemt de totale bevolking ook nog steeds toe, van 317 naar 404 miljoen. Deze groei zal de toename in kosten kunnen opvangen, waardoor de kosten van ouderdom minder zullen drukken op de economische ontwikkeling van de VS. De opkomende economieën zullen nog flink in bevolkingsaantal groeien.Verhaal apart is China. Daar zal de economische groei nog flink doorzetten, terwijl de bevolkingsgroei door de één-kind-politiek gering is, van 1,3 naar 1,4 miljard Chinezen. De toe-

name in het aantal 65-plussers is echter een veelvoud van die natuurlijke aanwas: een verdrievoudiging. Een deel van deze toename komt doordat de nieuwe welvaart een hogere levensverwachting met zich meebrengt. India en Brazilië daarentegen zullen naast economische ook demografische groei doormaken, terwijl de aanwas van kinderen door toenemende welvaart in proportie blijft. Dat levert gunstiger productiviteitsratio’s op: voldoende werkenden tegenover de groep ouderen en kinderen.

Schrikbeeld Demografische ontwikkelingen zijn een gegeven. Hoe ga je ermee om? West-Europa kijkt naar Japan in de jaren negentig, wat voor andere landen een schrik-

Dat schrikbeeld is tegelijk een les voor Europa. Dat móet nu aan structurele oplossingen werken. De bevolkingsgroei is nihil en zal de vergrijzing niet kunnen opvangen. Ook zal het rendement laag zijn van pogingen nóg meer vrouwen aan het werk te krijgen; de afgelopen dertig jaar is de arbeidsparticipatie van vrouwen al fors toegenomen. De Verenigde Staten kunnen nog wel hun toevlucht zoeken in bevolkingsgroei en verhoging van de arbeidsdeelname. Daarom is de noodzaak voor de VS om meer structurele – lees: politiek impopulaire – maatregelen te nemen minder. Zo kiest de Europese Unie thans ook voor een stringent budgetbeleid. Miljarden zijn naar de bankensector gegaan, om zo het consumentenvertrouwen niet weg te laten glippen en de economische crisis die volgde op de financiële crisis te beperken. Nu moet de hand op de knip: overheidsuitgaven worden in historische bedragen teruggedrongen. Daarnaast wil de EU arbeid flexibel maken om arbeidspotentieel makkelijker van sector te laten verschuiven en goedkoper te maken, en daarmee de financiële druk van (langdurig) werklozen te verlichten. In Nederland valt de groep langdurig >


25

> werklozen nog mee, maar in Duitsland is van alle werklozen bijna de helft meer dan een jaar werkloos. Voor de eerste twee maatregelen lijkt steun te zijn bij de bevolking.Tegen de derde lijn is meer weerstand. Door de pensioenleeftijd te verhogen, beperk je de pensioengelden en vergroot het aantal werkenden. In het ene EU-land, Nederland, gaat dat soepeler dan in het andere land, Frankrijk (ernstige stakingen). Maar Nederland heeft ook een traditie in sparen voor een oudedagsvoorziening. Iedereen krijgt AOW, de meeste mensen bouwen ook een pensioen op en een groep mensen spaart daarbovenop nog extra. In Frankrijk is er alleen een soort AOW. Hoezeer de ruimte daarvoor nu beperkt is, toch zullen vooral de Zuid-Europese landen moeten leren om te sparen voor de oude dag. Cruciaal om te overleven wordt de politieke vraag of de EU-staten elkaar blijven steunen, ook al heeft een individueel lid daar niet direct baat bij. Binnen de EU worden nu voordelen bereikt. Kiezen de landen er niet voor om een ander lid dat in nood is te ondersteunen, dan kunnen zij als dominostenen de negatieve gevolgen ervan merken.

26


De Verenigde Staten pakken hun problemen aanzienlijk minder drastisch aan dan de EU. Zoals gezegd, vangt de demografische groei immers een groot deel van de problemen op.Waarom zou je dan een aanpak kiezen die herverkiezing onzeker maakt? De federale regering pompt miljarden dollars in de economie om de vraag te stimuleren. Met een goedkope dollar exporteren de Amerikanen in feite hun problemen naar het buitenland. Ondertussen bereikt de totale Amerikaanse schuld een recordomvang. De vraag is hoe lang dat buitenland die enorme schuld toestaat, en daarmee de wankele basis onder de onevenwichtige handelsbalans. Het wordt namelijk steeds meer de vraag of de VS alle leningen kunnen terugbetalen.

sanering Aanzienlijk gunstiger ziet het er uit voor met name de Aziatische groei-economieën. Die hebben nauwelijks wat gemerkt van de problemen in het Westen. Na een kortstondige afname van de groei zit China weer ouderwets op zo’n 9 à 10 procent en groeien ook India en Indonesië weer 7 à 8 procent. De drastische sanering van hun eigen economie na de Azië-crisis van 1998 heeft ertoe geleid dat ze niet zo gevoelig zijn voor de klappen vanuit het Westen.

Dergelijk grote landen zijn goed in staat om de onzekerheid rond de Westerse afzetmarkten te ondervangen door een enorme binnenlandse afzetmarkt. De schulden die deze landen maken, baren geen zorgen. Hun groei zorgt ervoor dat ze die moeiteloos kunnen

Tegen 2050 zullen India en China de Westerse hegemonie al lang hebben overgenomen terugbetalen.Tegen 2050 zullen India en China de Westerse hegemonie al lang hebben overgenomen. Het is een gedachte waar we in het Westen aan zullen moeten wennen. Deze ontwikkeling voorkomen lukt niet. Het Westen zal erop moeten inspelen. Nu probeert de Europese Unie haar positie te behouden, onder andere met beperking van salarissen en sociale voorzieningen, maar ook met een stringent

budgetbeleid. Dat laatste wekt zorgen. Motor van de economie is de productie. Een overheid zou die kunnen stimuleren, middels investeringen. En dan niet in onrendabele bedrijven en verdwijnende sectoren, maar om kansrijke, concurrerende sectoren op gang te krijgen, en daarmee de export. Dat bespoedigt economisch herstel. Een binnenlandse consumptiemarkt die in de komende decennia in ieder geval groeit, is die van zorg en welzijn. Steeds meer ouderen betekent steeds meer vraag hiernaar. De economische groei van grote economieën als India en China brengt echter met zich mee dat de echt interessante afzetmarkten buiten Nederland en buiten Europa komen te liggen.Tel maar op: in China ruim een miljard consumenten, in India ruim een miljard consumenten, maar ook de andere groei-economieën tellen tezamen één miljard mensen. De groei-economieën nemen nu ongeveer een kwart van de wereldconsumptie voor hun rekening, maar dat zal over vijftien jaar al 39 procent zijn. In diezelfde periode zakt het aandeel van de EU van 22 naar 18 procent, dat van de VS van 34 naar 26 procent. Om

de afzetmarkten te kunnen bedienen zou bijvoorbeeld Nederland zich meer moeten richten op de kansrijke sectoren. Nu is ons land vooral een typische consumptie- en diensteneconomie, waarin hoge opleidingen centraal staan. De focus moet nog meer komen te liggen op waar we sterk in zijn. Denk aan de high tech-industrie, de auto-onderdelenindustrie en de agribusiness. Maar ook aan onze kennis en ervaring met water en deltawerken zal met de stijgende zeespiegel en klimaatverandering grote vraag zijn.

verschuiving Binnen de portefeuilles bij Staalbankiers zullen de veranderde economische posities in de wereld geleidelijk aan meer zichtbaar worden. Er zal een verschuiving optreden in de allocatie van obligaties in bedrijven en overheden in het Westen naar die in de groei-economieën. In de opkomende landen zullen vooral obligaties in sterke groeisectoren gewild worden, zoals die van bouwen constructiebedrijven (infrastructuur en huizenbouw vanwege de urbanisatie). Zij zijn nu nog relatief onbekenden voor ons, maar beleggingsfondsen volgen ze al nauwlettend en houden voor ons hun ontwikkeling bij.

Bij aandelen nemen de groei-economieën al een steeds groter deel in. Dat aandeel is nu al verdubbeld naar ruim 20 procent, maar doorgroei naar ca. 30 procent of meer is bepaald niet uitgesloten. In de ontwikkelde landen zal er - zowel bij bedrijfsobligaties als bij aandelen - veel meer focus komen te liggen op die sectoren en bedrijven in het Westen die sterk gericht zijn op de afzetmarkten in de groeieconomieën. Ook de toenemende vraag in de groeieconomieën naar grondstoffen maakt een grotere nadruk daarop interessant. We hebben het gehad over vergezichten tot 2050.Wat daarna gebeurt, is een heel ander verhaal. De vergrijzing slaat dan ook toe in de groeien ontwikkelingseconomieën, waar dan intussen ruim twee miljard mensen bijgekomen zijn – 1,6 keer het huidige China. In het Westen komen tot 2050 nog slechts 38 miljoen mensen bij – één maal het huidige Spanje. Maar hier heeft de vergrijzing rond 2050 haar piek bereikt. Het Westen is dan echter niet meer de heersende economische macht. Door India, China en Brazilië is het naar een tweede plan geschoven. Deze ontwikkeling is echter omgeven met nog veel onzekere factoren.


27

U

h e t k e e rpu n t//

Uw vader was horlogemaker. Hoe bent u in de chirurgie beland? “Als 17-jarige jongen stond ik op het voetbalveld, ik was keeper. Net voor mijn eindexamen kreeg ik een trap tegen mijn hoofd. Drie maanden moest ik rust houden, boven de horlogewinkel van mijn vader. Dagelijks kwam de dokter voorrijden in zijn Kever.‘Mooi baantje’, dacht ik toen. En dus ging ik medicijnen studeren.Achteraf kan ik die gemene voetballer dankbaar zijn. Grappig eigenlijk: een chirurg doet net zulk precisiewerk als een horlogemaker. Ik opereer de wervelkolom door een buisje dat smaller is dan je pink.”

“Je bent zo oud als je angsten, en zo jong Menno Iprenburg (65) begon na zijn pensioen Rugkliniek Iprenburg in het monumentale hos pitaal in Veenhuizen. Door een smal buisje opereert de ortho pedisch chirurg her niapatiënten. “Na de ingreep wandelen patiënten zo weg.”

28


als je dromen” Door Ellen Weber, fotografie Jeroen van Kooten

Aanvankelijk wilde u naar de tropen. “Van 1973 tot 1976 werd ik uitgezonden naar Afrika. Negen maanden werkte ik in het universiteitsziekenhuis van Dar es Salaam, daarna middenin Tanzania. In het weekend ging ik de bush in.Werd ik ’s ochtends wakker van het geschud aan de Landrover; stond er een olifant tegenaan te schuren. Het werk beviel wel, maar niet voor de rest van mijn leven. Met de fourwheel drive ben ik terug gereden naar Nederland, via Bombay, Nepal, Kashmir en Afghanistan.” Daarna werkte u 27 jaar in het Wilhelmina Ziekenhuis van Assen. Dat klinkt een stuk minder avontuurlijk. “Ik ben na mijn opleiding orthopedie in Bonn altijd bezig geweest met nieuwe dingen. Zo heb ik join care gepromoot, waarbij je verschillende mensen op een ochtend opereert aan een knie- of heupprothese. In 2004 begon ik met een nieuwe methode om rughernia’s te opereren. De endoscopische chirurgie was zo’n succes dat er wachtlijsten ontstonden. Ik wilde op zaterdag opereren, maar dat bleek niet mogelijk in het ziekenhuis.” Was dat het moment waarop u dacht: ik begin mijn eigen kliniek? “Inderdaad. Ik wil mensen de zorg bieden, die ik

zelf ook zou willen ontvangen. Medio 2006 heb ik mijn eigen rugkliniek opgericht in het stadion van Heerenveen. Daarna heb ik ‘mijn pensioen’ gevierd met een congres: Oud & Nieuw met Iprenburg. Sinds 2009 zit de kliniek hier.” In het oude hospitaal van de kolonie Veenhuizen: een bijzondere lokatie! “De ontwikkelingsmaatschappij zocht een economische invulling voor de leegstaande gebouwen, die in de negentiende eeuw waren gebouwd voor de paupers. In ‘Het Pauperparadijs’, het boek dat ik aan alle patiënten meegeef, lees je meer over de kolonie

komen later nog eens terug, om te genieten van deze bijzondere omgeving. In twee van de duizend operaties lukte het me niet om een patiënt te helpen. Eén keer uit onervarenheid, de laatste keer was het technisch niet mogelijk: de bekkenkam was te hoog waardoor ik het wervelkanaal niet kon bereiken.” Waarom bent u de enige in Nederland die hernia’s op deze manier opereert? “Het duurt lang om de techniek onder de knie te krijgen en je hebt dure apparatuur nodig. De operatie duurt minimaal anderhalf uur en vindt plaats onder plaatselijke verdoving met seda-

“Het duurt lang om de techniek onder de

knie te krijgen en je hebt dure apparatuur nodig voor de ingreep” Veenhuizen. Het quarantainegebouw was hoog genoeg om te verbouwen tot operatiekamer. Mijn vrouw Veronique heeft de bouw begeleid en de inrichting verzorgd. Zonder haar was het nooit gelukt.Als je van te voren weet wat er allemaal bij komt kijken, zou je er niet aan beginnen.” Op youtube staat een filmpje. Een man - zo stijf als een plank - strompelt binnen. Na de operatie wandelt hij zo de deur uit, met de krukken over zijn schouder. Gaat dat echt zo? ‘“Hee, de pijn is weg”, roepen patiënten verbaasd. Ja, dat is nou precies de bedoeling! Regelmatig word ik geknuffeld door grote kerels. Sommige patiënten

tie. Er moet dus altijd een anesthesist bij blijven. Deze behandeling wordt nu in dertig landen uitgevoerd. Over vijftien jaar is dit in Nederland ook een gebruikelijke operatie.” Heeft u zelf wel eens een hernia gehad? “Alleen een nekhernia. En een paar keer spit, dus ik kan me goed verplaat-

sen in mensen die creperend van de pijn binnenkomen.” Wat voor mensen komen hier? “Kritische mensen, uit de hele wereld. Laatst een Ethiopiër, met een maandinkomen van 800 euro. Zijn werkgever betaalde de operatie, want hij had duizenden mensen onder zich en het bedrijf kon hem niet missen. De avond voor de operatie heeft hij overnacht in Bitter & Zoet, het hotel restaurant hiernaast. In Nederland betalen een paar arbeidsongeschiktheidsverzekeringen de ingreep, omdat werknemers 25 dagen eerder aan het werk kunnen.” Is het realiseren van deze rugkliniek het hoogtepunt in uw carrière? “Absoluut. Het werk is technisch uitdagend, collega’s uit de hele wereld komen kijken. Het is een droom die uitkomt. Ik zeg altijd: je bent zo jong als je dromen, en zo oud als je angsten.” Dus u gaat nog lang niet met pensioen? “Kijk eens naar deze prachtige omgeving. Dit noem je toch geen werken? Volgende week moet ik op vakantie, ik heb een jonge vrouw en een zoontje van zeven.” Dat klinkt alsof u liever werkt dan vakantie viert. “In dit vak reis je de hele wereld over, ik heb het wel een beetje gehad met al dat gereis. Drenthe is een mooie provincie om te wonen. Voordat we vertrekken, voer ik nog één operatie uit. Kan ik toch nog iemand van zijn pijn verlossen. Het is zo’n zinvol, dankbaar werk. Daar geniet ik echt van.”

Meer weten? www.rugkliniek-iprenburg.nl , www.hospitaalveenhuizen.nl Menno’s bankiers zijn Frank Zuidberg en Kosterus Wildschut, met wie hij een prettige en inspirerende samenwerking heeft.


29

Go e d e do e l e n //

“Het is meer dan slijtage aan de . hersenen” Gea Broekema van Alzheimer Nederland:

Door Marcel Gansevoort, fotografie Maarten Udema, Gerard Til/Hollandse Hoogte

In de toekomst zal één op de vijf Nederlanders aan demen tie leiden. De Stichting Alzheimer Nederland, tevreden clïent van Staalbankiers, pleit voor meer onderzoek en begrip. “Vroeger werd dementie nog gezien als een ouderdoms kwaaltje, maar het is een ontluisterende ziekte”, zegt Gea Broekema van Alzheimer Nederland.

I

n het kantoor van Gea Broekema hangt een levensgroot schilderij. Met een auto, een slingerende weg en een huisje op een heuvel. “Het is geschilderd door een Alzheimerpatiënt”, vertelt Broekema.“Gedurende de ziekte kunnen patiënten nog lang blijven doorschilderen en ook muziek maken. Kunst is voor hen een manier om zich te uiten.”

30


Broekema is sinds drie jaar directeur/bestuurder van Alzheimer Nederland. Ooit begon ze als analiste bij de researchgroep Kinderoncologie van het VU medisch centrum in Amsterdam. Later was ze ook betrokken bij de oprichting van het Alzheimer centrum in het ziekenhuis. Na eerst zeven jaar voor het KWF te hebben gewerkt, maakte ze in 2007 de overstap naar Alzheimer Nederland.

Er is nog veel werk te verrichten om deze ziekte te bestrijden. In 2050 is het aantal patiënten verdubbeld en is het volksziekte nummer 3. Momenteel lijden 230.000 mensen in Nederland aan dementie. De helft daarvan niet is gediagnosticeerd. Broekema:“Dat wil zeggen dat ze niet weten wat er precies aan de hand is. Dat vind ik zorgelijk. Mensen die het wel weten, zijn daar blij om.Want dan kunnen ze in een vroeg stadium maatregelen nemen, door goede zorg te regelen of al naar passende huisvesting te zoeken.” Ook op mantelzorgers en de naaste omgeving heeft de ziekte veel impact.“Patiënten raken zichzelf helemaal kwijt. De eerste fase van het ziektebeeld is nog dragelijk. Patiënten kunnen nog plannen maken en reizen. Maar als het aftakelingsproces eenmaal goed inzet en iemand volledig afhankelijk wordt, is het een ontluisterende ziekte.”

Alzheimer cafés

Het hoofdkantoor van de stichting staat in Bunnik en de organisatie bestaat uit 53 regionale afdelingen met drieduizend vrijwilligers.“Hadden we die niet, dan kunnen we hier het licht uitdoen”, benadrukt Broekema. De vrijwilligers runnen de 183 Alzheimer cafés in het land – ontmoetingsplaatsen voor patiënten – ze werken mee aan promotionele activiteiten en behartigen de belangen bij de lokale politiek.“Zo beoordelen de afdelingen of gemeentes voldoende middelen reserveren voor patiënten.” Alzheimer Nederland, dat deel uitmaakt van een wereldwijd netwerk, onderhoudt de relatie met de landelijke politiek.“We overleggen met alle partijen, ook met de PVV.Tot voor kort kregen we nauwelijks contact met ze, maar met de komst van het nieuwe kabinet veranderde dat. De PVV wil het initiatief nemen met een onderzoek wat dementie voor impact heeft op de Nederlandse samenleving.” Alzheimer Nederland heeft ook een hulp- en informatielijn, die 24 uur per dag bereikbaar is.“Echt een pareltje van onze organisatie.Vaak is een luisterend oor al heel belangrijk.” De overheid geeft voor bepaalde projecten subsidie en maar vooral dragen donateurs in grote mate bij.“Er zijn nu 130.000 donateurs, maar we willen er natuurlijk graag meer. We subsidiëren wetenschappelijk onderzoek bij Nederlandse Alzheimer Centra in academische zie-

Campagne van Alzheimer Nederland in de P.C. Hooftstraat om mensen bewust te maken van de problemen die mensen met dementie ervaren kenhuizen. Eigenlijk zou er minimaal tien keer zoveel geld voor onderzoek nodig zijn om grote stappen vooruit te maken. Er is nog veel onbekendheid over deze ziekte.We weten dat hoge bloeddruk of diabetes risicofactoren zijn, maar over de onderliggende processen is nog weinig bekend.”

Ouderdomskwaaltje

Twintig jaar geleden werd dementie vooral gezien als een ouderdomskwaaltje.“Wij proberen deze beeldvorming tegen te gaan door te benadrukken dat het een serieuze ziekte is. Let wel, gemiddeld overlijden patiënten na acht jaar aan deze ziekte. Het is meer dan alleen slijtage aan de hersenen. Naar verwachting zal één op de vijf Nederlanders aan een vorm van dementie gaan leiden.” Het is ook de duurste ziekte om te behandelen, want patiënten worden uiteindelijk vaak opgenomen in een verpleeghuis.

Momenteel draait er de campagne om bewustwording voor Alzheimer te creëren. In tramhaltes hangen posters ‘Stap alleen in de tram die u naar uw bestemming brengt’. In de volkskrant stond deze week nog de gratis geplaatste advertentie ‘U leest nu de krant’. “De meest eenvoudige zaken, zoals het lezen van de krant of koken is voor ons vanzelfsprekend, maar niet voor de mensen met Alzheimer.”

Glazen bol

Wanneer komt er een geneesmiddel voor de ziekte? Dat is volgens Broekema moeilijk te voorspellen.“Ik heb geen glazen bol”, glimlacht ze.“Stap één is dat we vooruitgang boeken met de diagnostiek, zodat we eerder kunnen ingrijpen.We kunnen nu al in een vroege fase vaststellen dat iemand Alzheimer heeft. Dat is belangrijk om te weten voor de patiënten. In die eerste fase kun je nog allerlei leuke dingen doen,

zoals op reis gaan of een potje tennis spelen. Je hebt dan nog een redelijke kwaliteit van leven.” Maar een geneesmiddel? Daar kunnen nog jaren over heen gaan.“We moeten al blij zijn als we het proces kunnen remmen en stabiliseren.Vijftig jaar geleden overleefde een kwart van de patiënten op de afdeling kinderoncologie.Twintig jaar later, toen ik daar werkte, geneesde zeventig procent. Dan zie je daarna dat het langzaam gaat.Aids was ooit een dodelijke ziekte, maar met de resultaten uit wetenschappelijk onderzoek is dat nu niet meer. Er is voor dementie nog geen genezing mogelijk. Maar ik heb wel het vertrouwen dat er een oplossing komt.Als er maar voldoende wordt geïnvesteerd in wetenschappelijk onderzoek.”

Meer informatie: www.alzheimer-nederland.nl


31

N i e uw// H e t l e v e n s t e s ta m e n t regelen namens jou, tenzij de rechter een bewindvoerder of curator heeft benoemd. Deze omslachtige procedure kost niet alleen tijd, de aangewezen persoon kent vaak ook je wensen niet.” “Veel mensen denken:‘dat regelt mijn

“Met het levenstestament kun je zonder omslachtige procedures de regie over je leven, lichaam en vermogen behouden”

Altijd

het heft in handen

Een ongeluk, ziekte, dementie. Er kan van alles gebeuren waardoor an deren grote beslissingen voor u moeten nemen. Wilt u tot uw dood de regie over uw leven, lichaam en bezittingen behouden, dan kunt u tegen woordig uw wensen notarieel laten vastleggen in een levenstestament. Hoe precies, dát vertellen Ineke Meuwese (kandidaat-notaris bij Dirk zwager Advocaten & Notarissen) en Kosterus Wildschut (senior financial Door Teus Lebbing, fotografie Jeroen Bouman planner bij Staalbankiers).

32


komen. In detail kan de opsteller van een levenstestament zijn verlangens uitwerken. Meuwese:“Wie mag alle benodigde handelingen verrichten en beschikken over de bankrekeningen? Dat zijn natuurlijk de meest voor de

partner tegen die tijd wel’. Maar dat kan niet altijd”, vult Kosterus Wildschut, senior financial planner bij Staalbankiers, aan.“Denk alleen al aan de verkoop van een huis. Daarvoor is vaak van beide echtelieden een handtekening nodig.”

Gedetailleerde verlangens

S

tel: u bent directeur-grootaandeelhouder van een bedrijf en belandt na een hevig skiongeluk in een Zwitsers ziekenhuis. Onaanspreekbaar en wilsonbekwaam. Wie betaalt in uw afwezigheid de salarissen van uw personeel door? Of, ander voorbeeld: u bent op leeftijd, raakt aan het dementeren en moet

verhuizen naar een verzorgingstehuis. Wie regelt dat dan naar uw wens? Als je niet meer in staat bent om je eigen belangen te behartigen, zijn de gevolgen vaak niet te overzien.“Dat geldt voor jong en oud, met en zonder familie”, benadrukt Ineke Meuwese, kandidaat-notaris Dirkzwager Advocaten & Notarissen.“Volgens de wet kan namelijk niemand je zaken

Om dit soort ingewikkelde situaties te voorkomen, heeft de Vereniging van Estate Planners in het Notariaat (EPN) het levenstestament ontwikkeld. Meuwese:“Deze notariële akte stelt je in staat om zonder omslachtige procedures de regie over je leven, lichaam en vermogen te behouden. Zie het als een hele uitgebreide volmacht, waarin je al je persoonlijke, zakelijke en medische wensen kunt vastleggen. En wat er ook nieuw aan is: de akte wordt opgenomen in het Centraal Levenstestamentregister. Zo kunnen kinderen, andere familieleden of zakenpartners altijd achterhalen of je op dit front iets geregeld hebt. Het ligt niet alleen maar bij de notaris in de kluis.” Als kwaliteitsgarantie heeft de EPN bovendien een protocol voor de aangesloten notarissen uitgewerkt en een lijst gemaakt van punten die in ieder geval aan bod moeten

hand liggende vragen die je in een levenstestament beantwoordt. Maar je kunt nog veel verder gaan en ook op voorhand vastleggen wat er met je kunstcollectie gebeurt, wie je tweede huis in het buitenland gaat bestieren of een bedrag reserveren om in een wat luxer verzorgingstehuis te komen.Alles is mogelijk.” Wildschut:“Zo wijs ik mijn cliënten ook altijd op het schenkingsplan. Dat stagneert namelijk als zij wilsonbekwaam worden en niets hebben geregeld. In het levenstestament kun je ervoor zorgen dat de schenkingen toch doorgaan.” Maar wat gebeurt er als er zo op de lange duur geen geld meer overblijft om bijvoorbeeld het verzorgingstehuis of je medische kosten te betalen? Wildschut:“Daarvoor hoef je niet bang te zijn, want in het levenstestament kun je ook de voorwaarden vastleggen waaronder de schenkingen gedaan moeten worden. Je bepaalt dan bijvoorbeeld een vermogensgrens. Zodra die bereikt is, stoppen de schenkingen.”

In een levenstestament geef je, kortom, duidelijkheid over hoe je verder wilt leven wanneer je je eigen belangen niet meer kunt behartigen. Daarmee is het een goede aanvulling op een normaal testament, waarin je aangeeft wat er met je erfenis en nalatenschap moet gebeuren.Voor beide notariële aktes geldt: stel je ze niet op, dan laat je de gevolgen volledig aan de wet over. Dat de EPN dit najaar het levenstestament als product heeft gelanceerd, is niet voor niets.“De wens om het heft in eigen hand te houden groeit”, zegt Meuwese.“Zeker met het oog op de aankomende vergrijzing. Hoe het allemaal moet na het overlijden, daar hebben de meesten zich wel over gebogen. Maar de periode ervóór is vaak onbepaald. Het is natuurlijk ook een gevoelige onderwerp.Aan wie kun je je zaken tijdens je leven overlaten, wie kun je ten volste vertrouwen? Niemand denkt daar graag uitvoerig over na. In onze adviesgesprekken met cliënten boren wij het onderwerp daarom geregeld zelf aan. Zeker als er grote belangen op het spel staan, vanwege de zakelijke positie of het vermogen.”

Zorgplicht Wildschut:“Niet alleen als notaris, maar ook als bank heb je een zorgplicht. De estate planning vormt een belangrijk onderdeel van onze financiële advisering. Het is onze taak om te wijzen op mogelijkheden en gevolgen van bepaalde keuzes. In dat traject kijkt Staalbankiers mee over de schouders van de notaris, in de regio Arnhem is dat vaak Dirkzwager Advocaten & Notarissen. Er is een belangrijke wisselwerking tussen ons.”

Voor gerichte informatie over het levens

testament kunt u terecht bij uw private banker. staalmagazine december 2010

33

Vraagbaak// Uw vraag ons antwoord

Staalbankiers wenst u een gezond, gelukkig en voorspoedig 2011 Door Richard de Wit , senior private banker bij Staalbankiers, fotografie iStockphoto

Vraag:

Wij willen onze woning gaan renoveren. Vallen alle werkzaamheden onder het verlaagde BTWtarief van 6%? Antwoord: Tussen 1 oktober 2010 en 1 juli 2011 is inderdaad een tijdelijke stimuleringsregeling van kracht, waarbij het BTW-tarief bij renovatie en herstel van de woning wordt verlaagd van 19% naar 6%. Dit geldt echter alleen voor de arbeidskosten en dus niet voor de materialen. Bovendien vallen niet alle werkzaamheden onder het verlaagde tarief. Glazenwassen, het aanleggen en onderhouden van de tuin, omheiningen, zonwering en stoffering van de woning vallen bijvoorbeeld niet onder de regeling.Ten slotte moet de woning wel ouder zijn dan 2 jaar vanaf het tijdstip van eerste ingebruikname.

Vraag: Als DGA maak ik gebruik van de levensloop

regeling zodat ik een inkomensaanvulling heb zodra ik vervroegd met pensioen ga. Blijft deze regeling gehandhaafd in het nieuwe regeerakkoord?

Antwoord: Het regeerakkoord van oktober 2010 voorziet erin dat de levensloopregeling en het spaarloon budgetneutraal worden geïntegreerd in een nieuwe vitaliteitsregeling. Deze nieuwe regeling ondersteunt in bijvoorbeeld zorgtaken, het volgen van scholing, het opzetten van een eigen bedrijf of deeltijdpensioen. De regeling kan niet worden gebruikt voor vervroegd pensioen, zoals dat nu bij de levensloopregeling wel kan. Voordat een voornemen van het kabinet nieuwe regelgeving wordt, moeten er nog heel wat stappen worden genomen.Alle details moeten worden uitgewerkt en er vindt overleg plaats met sociale partners en

34


uitvoerders (banken en verzekeraars). Daarna wordt het voorstel ingebracht in de Tweede Kamer en vervolgens in de Eerste Kamer. Dan zal ook pas duidelijk worden wat er gebeurt met de huidige opgebouwde spaarloon- en levenslooptegoeden.Wordt dit spaargeld opgenomen in de nieuwe regeling? Of blijft de huidige regelgeving voor het al opgebouwde spaargeld gelden? Het is voor u dus zaak om de besluitvorming goed te blijven volgen.

Vraag:

Wij willen gebruik maken van de extra ver hoogde eenmalige schenking. Kan deze schenking ook worden gebruikt voor de aflossing van de eigenwoning schuld van onze dochter? Antwoord: Tot 1 januari 2010 kon u naast de jaarlijkse schenking alleen eenmalig een hoger bedrag vrijgesteld schenken aan uw kinderen (of hun partners) als zij ouder dan 18 en jonger dan 35 jaar waren. Dat kan nog steeds. De vrijstelling is zelfs tot € 24.000 verhoogd. Daarnaast kunt u vanaf 1 januari aan deze kinderen in plaats van deze verhoogde schenking, ook een extra verhoogde eenmalige schenking doen van € 50.000,-. Zij kunnen de schenking gebruiken voor de aankoop van een eigen woning of voor een studiefonds. De bestedingsmogelijkheden worden verruimd, zodat deze eenmalige schenking onder voorwaarden ook kan worden gebruikt voor de aflossing van de eigenwoningschuld van uw kind en voor de kosten van een verbouwing of verbetering van de eigen woning. Hoewel de uitbreiding pas volgend jaar ingaat, is goedgekeurd dat deze ook al geldt voor 2010. Natuurlijk schetsen wij hier slechts richtingen. Iedere specifieke vraag heeft een antwoord op maat nodig. U weet ons te bereiken!


35

h e t at e l i e r // ADRESSEN KANTOREN

Regio Den Haag Lange Houtstraat 8 Postbus 327 2501 CH Den Haag Telefoon 070 310 15 10 Regio N-Holland Prinsen Bolwerk 1 Postbus 5070 2000 GB Haarlem Telefoon 023 553 59 00 Regio Midden Maliebaan 72 Postbus 13210 3507 LE Utrecht Telefoon 030 239 80 30 REGIO OOST Stationsweg 44 Postbus 272 6860 AG Oosterbeek Telefoon 026 339 65 00 Regio Noordoost Eekwal 3 Postbus 1081 8001 BB Zwolle Telefoon 038 429 76 70

Peter Hermans, beeldhouwer, schilder en omgevingskunstenaar woont en werkt op het vulkaaneiland La Palma. Sinds een hersenstaminfarct in 2006 richt hij zich nu volledig op het schilderen. Door Hilde Duyx, fotografie Ita van der Ploeg Waar kun je een echte “Peter Hermans” aan herkennen? “Ik voel me heel verwant met de moderne klassiekers van begin 1900.Vooral het Fauvisme en het Cubisme. In mijn schilderijen komt dit tot uiting door vormen te vertalen naar kleurvlakken, waarin herkenbaarheid en abstractie een eenheid vormen.” Waardoor laat u zich inspireren? “Voor mijn revalidatie heb ik vijf werken gemaakt, geïnspireerd door schilderijen van vijf grote meesters, te weten Matisse, Braque, Picasso, Gris en Klee. Nu ben ik weer met andere dingen bezig. Laat ik me inspireren door het landschap, hier en door herinneringen aan een mooie reis. Of ik zet een lijn en de rest volgt vanzelf.”

La Palma heeft niet echt een kunstmarkt. Hoe brengt u uw werk in de openbaarheid? “Ik wil mijn werk voor een groot publiek toegankelijk maken en zonder tussenkomst van derden kunnen verkopen. Daarom heb ik in 2010 het internetbedrijf HEF (Hermans Exclusive Facsimile) opgericht, waar ik hoogwaardige Certified Art Giclée’s in kleine oplage aanbied. Ik schilder niet alleen voor de kunstmarkt.Als mijn werk boven de bank kan hangen bij mensen thuis, ben ik een tevreden man.” Meer zien? Volgens Peter de mooiste manier van investeren: het unieke initiatief van HEF. Kijk op www.hef-painting.nl.

Regio Twente M.H. Tromplaan 9 Postbus 194 7500 AD Enschede Telefoon 053 487 87 10 Regio Zuid Parklaan 66 Postbus 6045 5600 HA Eindhoven Telefoon 040 265 75 00

Staal. een uitgave van staalbankiers. Vooruitblik 2011: crisis of herstel? ontspannen door uiterste concentratie

Recommend Documents