SPEUREN NAAR EEN LEEFBARE STAD
ARGUS-WANDELZOEKTOCHT IN GENT
VAN 'T BELFORT NAAR LEDEBERG
WANDELBOEKJE
ARGUS is het milieupunt van KBC en Cera. ARGUS informeert en debatteert over milieu en duurzame ontwikkeling en wil het publiek hierover bewustmaken. Een greep uit het aanbod: ARGUS Milieumagazine, fotowedstrijd, infosessies, KMO-service, tentoonstellingen, debatten, filmforum, educatieve brochures, natuurprojecten, sensibiliseringsacties, enz. Verneem er alles over op www.argusmilieu.be en teken in op onze ARGUStelex.
2
ARGUS vzw, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen, tel. 03 202 90 70 fax 03 202 90 88, e-mail:
[email protected] Open op werkdagen van 9.00 tot 16.30 uur www.argusmilieu.be
Ook bij de Milieudienst van de Stad Gent krijg je informatie over milieu, rationeel energiegebruik, duurzaam (ver)bouwen, subsidies voor milieuvriendelijke investeringen, ... Begin 2008 opent het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen haar deuren. In dit passief gebouw zal je informatie vinden over natuur en milieu en over duurzaam bouwen. Kom eens langs en bezoek er de tentoonstelling of de natuur- en milieubibliotheek. Heb je vragen of opmerkingen over je wijk? Wil je zelf iets doen om je wijk aangenamer te maken? Dan kan je terecht bij de Dienst Stedelijke Vernieuwing en Gebiedsgerichte Werking. Milieudienst Gent, Braemkasteelstraat 41, 9050 Gentbrugge, tel. 09 268 23 00, e-mail:
[email protected] - Open van 8 tot 13u en woensdag ook van 14 tot 18u Dienst Stedelijke Vernieuwing en Gebiedsgerichte Werking, Onderstraat 20- 22, 9000 Gent, tel. 09 266 82 49, e-mail:
[email protected] Open iedere weekdag van 8 tot 13 u Meer info ook op www.gent.be 3
GOED OM TE WETEN VOOR JE OP STAP GAAT Sinds 1997 organiseert ARGUS jaarlijks een wandelzoektocht in een specifieke stadswijk. Doel is om de stad eens met andere ogen te bekijken. Daarbij focussen we op de leefbaarheid van de stad. Je maakt kennis met thema's zoals mobiliteit, lawaaibestrijding, afvalpreventie en stadsontwikkeling. Aan elke nieuwe tocht is een wedstrijd verbonden waaraan iedereen kan deelnemen. Dit wandelboekje bevat: informatie over de buurt en verschillende milieuthema's; een gedetailleerde routebeschrijving (rode tekst) en een stratenplan (blz. 44); 25 vragen (oplosbaar door goed rond te kijken en creatief na te denken. In principe hoef je nergens binnen te gaan, tenzij anders vermeld); 8 foto's die je onderweg moet lokaliseren (blz. 45); een uitneembaar middenkatern met een antwoordformulier voor de wedstrijd die loopt tot 31 december 2007 (blz. 23 - 26).
Heen en terug met het openbaar vervoer Aan het Sint-Pietersstation neem je aan het Koningin Maria Hendrikaplein tram 1 (richting Wondelgem of Evergem) tot aan de halte Korenmarkt. Je loopt langs de Sint-Niklaaskerk naar het Belfort (met de draak op de torenspits). Aan de achterkant van dit gebouw vind je de trappen naar het infokantoor van de Dienst Toerisme van de Stad Gent. Dit is het startpunt van de wandelzoektocht. Aan het eindpunt van de wandeling (Ledebergplein) kan je met de tram terug naar het startpunt of rechtstreeks naar het station.
De wandeling Je kunt dagelijks op stap. Je start aan de Dienst Toerisme van de Stad Gent (= Botermarkt 17A, aan de zijkant van het Belfort op het Sint-Baafsplein). De wandeling is ongeveer 4 km lang. Je hebt ongeveer drie en een half uur nodig om het eindpunt (het Ledebergplein) te bereiken.
De wedstrijd Aan de tocht is een wedstrijd verbonden. Je antwoordformulier moet uiterlijk op 31 december 2007 in het bezit van ARGUS zijn. Iedere deelnemer mag één antwoordformulier inzenden. Wie ons het ingevulde antwoordformulier bezorgt, krijgt in februari 2008 per post de correcte antwoorden toegestuurd. De dertig deelnemers met het kleinste aantal fouten worden de winnaars van deze editie 2007. Bij een ex aequo is het antwoord op de schiftingsvragen doorslaggevend. De prijzenpot bestaat uit 30 prachtige prijzen. Zo kan je onder meer fietsen, waardebons of een heuse ballonvaart winnen. De winnaars worden uitgenodigd op de prijsuitreiking in januari 2008 in Gent.
4
Juniorwedstrijd Kinderen van 6 tot 12 jaar kunnen deelnemen aan de juniorwedstrijd. Ze lossen fotovragen op en maken zo kans op hippe juniorprijzen. Ook deze winnaars worden op de prijsuitreiking verwacht. Het juniorformulier kan je afhalen bij ARGUS of bij de Dienst Toerisme van de Stad Gent. Je kunt dit formulier ook downloaden op www.argusmilieu.be. STARTKLAAR? DEZE SYMBOLEN HELPEN JE OP WEG! = DIT IS EEN VRAAG DIE JE OOK THUIS KAN OPLOSSEN
IN DE GROENE KADERSTUKJES VIND JE EXTRA INFORMATIE, DIE VOOR DE WEDSTRIJD ZELF NIET STRIKT NOODZAKELIJK IS. BIJ TIJDSGEBREK KAN JE DUS DEZE INFORMATIE OVERSLAAN.
5
1
VOSSENSTREKEN OP HET SINT-BAAFSPLEIN
Belfort, Sint-Baafsplein
Startplaats: Dienst Toerisme van de Stad Gent, Lakenhalle op de Botermarkt (= zijkant Belfort). In de Raadskelder van de Lakenhalle is het kantoor van de Dienst Toerisme gehuisvest. In de middeleeuwen groeide Gent uit tot een bloeiend centrum van de wol- en lakennijverheid. De befaamde wollen luxelakens gingen in heel Europa tot zelfs in Noord-Afrika als warme broodjes over de toonbank. Van 1100 tot 1400 voorzag deze lakenindustrie in het levensonderhoud van ruim 60% van de Gentse huisgezinnen. De dagtaak van vrouwen en kinderen bestond in het sorteren, wassen, spinnen en bleken van de wol. Daarna gingen de mannen aan de slag om de wol te weven en te vollen (dicht en glad maken door vervilting). In de Lakenhalle keurden drie lakenheren nauwgezet de kwaliteit van de stof van de geproduceerde lakens. Halfweg de 15e eeuw ging het bergaf met de lakenindustrie en kreeg de Lakenhalle andere bestemmingen. Van 1742 tot in 1902 was in de crypte van de Lakenhalle de stadsgevangenis ondergebracht. Als je het kantoor van de Dienst Toerisme verlaat, ga je eerst eens links om de hoek naar de zijkant van het gebouw kijken. Daar ontdek je boven de deur van de cipierswoning - waar de ombudsvrouw van de Stad Gent nu haar kantoor heeft - het reliëf van de Mammelokker. Dit tafereel toont een jonge vrouw die in een ver Romeins verleden een oudere man de borst geeft. De vrouw - pas moeder geworden - zocht dagelijks trouw haar vader Cimon in de gevangenis op. De cipiers stonden voor een raadsel. Ze fouilleerden toch elke bezoeker zorgvuldig om te voorkomen dat die eten of drank voor de gevangenen naar binnen smokkelde? En die Cimon - nota bene tot de hongerdood veroordeeld - blaakte van gezondheid, terwijl de andere gevangenen er met de dag belabberder uitzagen. Het Middelnederlands voor borst luidde 'mamme' en zuigen was 'lokken', vandaar ...
6
Boven dit ontroerende tafereel doemt de toren van het Belfort op. Deze toren uit 1313 is het symbool bij uitstek van de stedelijke autonomie van Gent. Op de toren hielden wachters de stad en de wijde omgeving in het oog. Bij brand of als de vijand naderde, luidden ze de stormklok Klokke Roeland om de Gentenaars te waarschuwen en op te roepen om te hulp te snellen. 's Ochtends hadden de wachters zo'n 200 trappen voor de boeg om hun post te bereiken. Hun wacht duurde vaak de klok rond: ongezond lang met het oog op de natuurlijke behoeften. Daarom kregen ze een kan mee naar boven ... Ondertussen zijn deze wachters vervangen door stenen exemplaren. Je vindt deze 'kannenschijters' - zoals ze in de volksmond heten - ter hoogte van het uurwerk op elke hoek van de toren.
Keer nu op je stappen terug. Je laat de ingang van de Dienst Toerisme rechts liggen en je wandelt het SintBaafsplein op. Het Sint-Baafsplein bevindt zich pal in de Kuip van Gent. Deze benaming herinnert eraan hoe het centrum vroeger als een kuip in het water lag. Gent is ontstaan in een drassig en moerassig gebied aan de samenvloeiing van Schelde en Leie. Beide rivieren hadden tal van vertakkingen en de zee drong toen nog via kreken diep het binnenland in. Zo bestond Gent ooit uit een archipel van maar liefst 72 eilanden en tal van houten bruggetjes om zonder natte voeten aan de overkant te geraken ... Vandaag is daar op het Sint-Baafsplein niet veel meer van te merken. Toch is het verleden niet volledig uitgewist, want niemand minder dan Reynaert de vos heeft hier zijn sporen achtergelaten. Zo vind je hier vast en zeker het kunstwerk met het gedicht van de eerste Gentse stadsdichter over de vos Reynaert (of Reynaerde, of tegenwoordig: Reinaart). VRAAG 1.1 Wie krijgt de sleutels van de stad? In het midden van het Sint-Baafsplein pronkt - net niet met zijn voeten in het water - het standbeeld van Jan-Frans Willems (1793 - 1846), de vader van de Vlaamse beweging. Hij verzette zich tegen de arrogantie van de Franse taal en de bekrompenheid van de Hollandse schrijfregels. In 1834 publiceerde hij een moderne versie van het in de vergetelheid geraakte dierenepos 'Van den Vos Reynaerde'. VRAAG 1.2 Het hoeft je dus niet te verwonderen dat Reynaert een plaatsje kreeg aan Willems zijde. Wie vind je hier niet bij het dierengezelschap terug? A. Reynaert, de vos B. Nobel, de leeuw C. Gente(l), de leeuwin
D. Canteclaer (Cantecleer), de haan E. Coppe, de kip F. Botsaert, de aap 7
Maar ook in het echt duiken vossen wel eens tot vlak bij het stadscentrum op. Langs bermen van auto- en spoorwegen - waar hij in het struikgewas een rijk gedekte tafel met bramen, muizen en konijnen vindt - dringt hij vanuit het platteland de stad binnen. Recht tegenover J.F. Willems zie je de voormalige Koninklijke Nederlandse Schouwburg, waar nu het NTGent huist. In de gevel valt het grote boogveld op, versierd met een veelkleurig mozaïek. Dit allegorische tafereel stelt Apollo en de Muzen voor. In de nok houdt vrouwe Harmonia een oogje in het zeil.
Je wandelt verder over het Sint-Baafsplein, naar de Sint-Baafskathedraal. 's Morgens moet je op het Sint-Baafsplein soms letterlijk 'over lijken lopen'. De daders zijn een koppel slechtvalken, dat op de toren van de kathedraal zijn nest heeft. Tijdens een adembenemende duikvlucht (ze halen snelheden tot 300 km/u) laten ze de karkassen van hun verorberde prooi genadeloos tegen de grond smakken. In de middeleeuwen stond 'slecht' voor alledaags of gewoon. De slechtvalk was dus toen een algemeen voorkomende soort. Vanaf 1950 ging het echter bergaf met deze vogel. Daarom installeerde de Stad Gent in samenspraak met de kerkfabriek eind 2004 een nestkast op de kathedraal. Een koppel slechtvalken ging gretig op dit aanbod in, want in deze omgeving vinden ze duiven bij de vleet om hun honger te stillen. Zo dragen deze slechtvalken hun steentje bij in de strijd tegen de stadsduiven, die door hun grote aantallen tot een plaag zijn uitgegroeid. Die duiven kunnen niet alleen ziektes verspreiden, ook hun uitwerpselen op muren en raamkozijnen zijn niet bepaald appetijtelijk. Op termijn tasten deze uitwerpselen ook de bouwmaterialen aan. Om de duivenplaag enigszins onder controle te houden, is het niet wenselijk hoe lief bedoeld ook - om brood aan de duiven te voeren. Een vroege rondgang tussen de slachtoffers van de slechtvalk op het plein leert dat hij ook wel spreeuwen, dodaars en wintertaling lust. Bijzonder opmerkelijk was ook de vondst van een kwartelkoning, een vogel die zich in onze streken maar heel zelden laat zien. Ondertussen heeft dit koppel slechtvalken al twee jaar op rij met succes zijn jongen uitgebroed. Op verschillende plaatsen in Vlaanderen worden er op koeltorens, torens van kerken en kathedralen nestkasten voor de slechtvalk geplaatst. Dankzij deze acties is er weer hoop voor deze bedreigde roofvogel... Als je de slechtvalk niet in levende lijve te zien krijgt, dan loop je even de SintBaafskathedraal binnen. Daar vind je hem ook op het drieluik 'Het Lam Gods' van de gebroeders Van Eyck. Het Lam Gods Het hoeft niet voor de wedstrijd, maar een bezoek aan het Lam Gods is wis en zeker de moeite waard. De toegang bedraagt 3 euro, audiogids inbegrepen. In oktober is de kathedraal toegankelijk van 08.30 uur (zondag 09.30 u) tot 18.00 uur en in november/december van 08.30 u (zondag 09.30 u) tot 17.00 uur.
8
In 1420 gaven de Gentse schepen Judocus Vijd en zijn echtgenote Isabelle Borluut de opdracht aan Hubert Van Eyck om hun kapel in de kathedraal met een mooi schilderij op te luisteren. Dit moest hun zielenheil én hun plekje in de hemel veiligstellen. Na zes jaar onverdroten schilderen, gaf Hubert echter de pijp aan Maarten en zette broer Jan het werk voort, nog eens zes jaar lang! Ze schilderden niet op doek maar rechtstreeks op het eiken paneel, dat ze eerst volledig wit hadden geschilderd. Daarop brachten ze verschillende lagen gekleurde, doorschijnende verf aan, waardoor een prachtig coloriet ontstaat. Meteen werd deze techniek het handelsmerk van de Vlaamse Primitieven. In de vroege ochtend van 11 april 1934 stelde de kerkbewaarder onthutst vast dat de luiken Johannes De Doper en De Rechtvaardige Rechters verdwenen waren. Enkele dagen later ontving de bisschop van Gent een hoffelijke brief dat hij de twee panelen netjes terug kon krijgen, mits de betaling van 1 miljoen frank losgeld. De afperser liet de bisschop met heel zijn gevolg naar het Noordstation van Brussel opdraven. Dit gezelschap was in de zevende hemel, toen ze daar het luik Johannes De Doper op de aangewezen plaats terugvonden. Ondertussen groeide Arsène Goedertier (een wisselagent uit Wetteren wiens vader nog koster was geweest in de Sint-Baafskathedraal) uit tot verdachte nummer één. Zeven maanden na de mysterieuze verdwijning bekende hij op zijn sterfbed alsnog dat hij inderdaad de afpersingsbrieven geschreven had. Daarna blies hij zijn laatste adem uit ...
Behalve indrukwekkende taferelen laat het Lam Gods met een levensechte precisie bomen, torens, planten en bloemen zien. Op het middenpaneel vind je maar liefst 42 plantensoorten. Hiermee wilde de schilder wellicht het aards paradijs suggereren. Een van de bloemen onderaan de fontein is 'reinvaren' ('rein' betekent het braakliggend strookje tussen twee akkers). Deze kruidensoort houdt vliegen, vlooien en muggen op afstand. Ten tijde van Van Eyck hingen boeren het in de stal om koeienwormen te bestrijden. Rouwende mensen stopten dit kruid tussen de lijkenwindels van hun dierbare overledene om zo ongedierte en uiteraard ook de duivel op afstand te houden. VRAAG 1.3 Wat is de huidige naam van reinvaren? De nodige letters haal je uit de onderstaande woorden: BOM WONDER RUIKER 9
Ondanks jaren speurwerk en de meest bizarre theorieën bleven De Rechtvaardige Rechters tot op de dag van vandaag spoorloos. Reden te meer om goed uit je doppen te kijken, want minister van Cultuur Bert Anciaux heeft 20 000 euro uitgeloofd aan de vinder van dit paneel! Als je voor de Sint-Baafskathedraal staat, sla je nu links de Biezenkapelstraat in. Je loopt verder tot aan een afgesloten pleintje met een kleine en een grote toren. De Achtersikkel Dit pleintje met zijn twee torens staat bekend als de 'Achtersikkel'. Met een beetje geluk word je hier op een streepje muziek onthaald. Staat een straatorkestje je om de hoek op te wachten? Dat zijn dan de leerlingen van het muziekconservatorium die hun nieuwe soundtrack uittesten. Dit complex was eeuwenlang eigendom van de patriciërsfamilie vander Sichelen. Het rode bakstenen torentje is het oudste deel en dateert uit de 14e eeuw. Een eeuw later kreeg dit torentje het gezelschap van de rondborstige toren van witgele kalkzandsteen. Deze torens hadden niet echt een verdedigingsfunctie. De familie vander Sichelen - die eeuwenlang een belangrijke rol binnen het Gentse stedelijke bestuur speelde - wou hiermee vooral met haar rijkdom pronken. De familie beschikte ook over een eigen waterput, een luxe die slechts weinigen gegund was. In de 15e eeuw waren de andere 65 000 stedelingen voor min of meer drinkbaar water aangewezen op slechts vijf openbare waterputten... Als je zin hebt in een romantisch momentje, dan is dit the place to be. Want in de volksmond staat dit plekje bekend als het 'vrijershoekske'.
Achtersikkel
Aan het einde van de Biezekapelstraat kijk je nog even achterom om een blik te werpen op de toren van de Sint-Baafskathedraal. Zie je op de middelste gaanderij iets metaalachtigs glinsteren? Dat is de nestkast van het koppeltje slechtvalken... Vervolg nu je weg, steek de Nederpolder over en zo kom je op een pleintje, de Zandberg. 10
2
EMMERTJES WATER POMPEN In het midden van dit plein staat een monumentale waterpomp uit 1810. Op het voetstuk verrijst een obelisk, bekroond met een adelaar die - als zinnebeeld van het eerste Franse keizerrijk - met wijd opengesperde vleugels over de wereld heerst. Eigenlijk had deze pomp er niet meer mogen staan. Na de val van Napoleon in 1814 konden alle symbolen die aan de Franse overheersing herinnerden niet snel genoeg uit het straatbeeld verdwijnen. Maar een kleine vergetelheid redde deze pomp dus van haar ondergang. De pomp staat precies op de plaats waar zich al in de 14e eeuw een open waterput ('pompe up den Santbergh') bevond. Deze pomp bleef nog tot in 1950 in gebruik. Hoewel de stad in 1885 een eigen waterregie voor de distributie van drinkwater oprichtte, kwamen de mensen nog vaak van heinde en ver om hier een kannetje water te pompen. Want dit water had - zo werd gezegd - een speciaal smaakje, heerlijk om een verrukkelijk kopje koffie te zetten! VRAAG 2.1 Welke van de twee waterpompen verkies je als je linkshandig bent? A. die waar de adelaar naar toe kijkt B. die waar de adelaar van weg kijkt Geniet even van dit rustige pleintje waar wonen in de stad gepaard gaat met rust en ruimte. VRAAG 2.2 De bewoners van dit plein kunnen voor elk ingeschreven voertuig een bewonerskaart aanvragen. Welk adres komt hiervoor in aanmerking? A. Zandberg 4 B. Zandberg 6 C. Zandberg 13 Je zou het warempel niet geloven, maar op dit pleintje groeien tussen de hobbelige kasseien wel tot 30 plantensoorten: schijfkamille, liggend vetmuur, varkenskruid, biggenkruid, noem maar op. Bijzonder is ook het voorkomen van verschillende planten die een flinke portie zout verdragen, zoals schapengras, hertshoornweegbree en zeevetmuur. Normaal groeien deze planten aan de kust. Maar door het gebruik van strooizout bij ijzel of sneeuw duiken deze planten nu ook in het binnenland op. 11
Vind verborgen varens Neem even een kijkje in het keldergat van het restaurant De Warempel, aan de linkerhoek van het pleintje. In dit vochtige milieu groeien steenbreek-, muur- en mannetjesvaren. In het rioolputje voor de deur vind je steenbreek- en tongvaren. Ook op verschillende andere plaatsen in Gent groeien er varens in de rioolputjes. Je bent hier getuige van een redelijk excentriek fenomeen. Wellicht heeft het te maken met het type van deze diepe rioolputjes, waar zich gemakkelijk een laagje humus opstapelt, zodat planten er kunnen groeien. De rioolputjes in nieuwe verkavelingen zijn alvast te ondiep om plantengroei toe te laten.
Loop het pleintje over naar de straat rechtover de Warempel. Dit is de Ursulinenstraat. Vervolgens neem je links de Erpelsteeg. Aan het einde ervan kom je uit op de Sint-Jacobsnieuwstraat. Deze sla je links in. Steek over. De eerste straat aan je rechterkant is de Oude Schaapmarkt. Sla deze in.
Houtsbriel
Enkele stappen verder aan je rechterkant zie je de Houtbriel. Tot in de 18e eeuw gaf die uit op een gracht, waar schepen aanmeerden om er hun lading hout te lossen. Het vellen van bomen en de handel in hout behoorden in de middeleeuwen tot een van de belangrijkste neringen. De meeste huizen waren toen namelijk in hout opgetrokken. Houtklievers gingen met hun bijl de ronde boomstammen te lijf om ze te 'vierkanten'.
Ga even tot Oude Schaapmarkt nummer 11. Hier vind je de bruine poort van 't Rolleke. Dit was halfweg de 19e eeuw een weeshuis voor vondelingen. Moeders konden er hun kind in 'de rolle' of vondelingenschuif achterlaten. Van zodra 'de rolle' naar binnen draaide, rinkelde een bel in het klooster. Meteen kwamen de zusters aangesneld om zich over de vondeling te ontfermen. Vaak legden de moeders bij het kind een halve speelkaart. In betere tijden konden ze dan met de andere helft van de speelkaart hun kind opnieuw komen ophalen. Wandel verder langs de Oude Schaapmarkt en sla aan het kruispunt rechtsaf Nieuwpoort in. Aan je linkerkant zie je het Nieuwpoorttheater.
12
3
IN TIJDEN VAN AMBACHTEN EN NERINGEN In deze buurt herinneren straatnamen zoals Oude Schaapmarkt, Kalvermarkt, Varkensmarkt (nu Vlasmarkt), Oude Beestenmarkt aan de vele veemarkten die hier plaatsvonden. Vanaf midden 19e eeuw verhuisden deze veemarkten naar een overdekt plein achter het slachthuis in de buurt van de Sint-Baafsabdij. Ook het Nieuwpoorttheater heeft een arbeidsintensief verleden. Het is gehuisvest in het voormalige pakhuis van een katoenspinnerij. Vanaf het begin van de 19e eeuw schoten in het centrum van Gent de textielfabrieken als paddenstoelen uit de grond. Deze bloeiende industrie leverde Gent de bijnaam 'Manchester van het continent' op. In 1930 werkten 35 000 arbeiders - voor een schamele aalmoes en onder wraakroepende omstandigheden - in 1200 textielfabrieken en ateliers. VRAAG 3.1 Hoeveel fietsen kunnen een geschikt plaatsje vinden in de fietsenstalling aan het theater? Wat verder aan je linkerkant ligt de IJkmeesterstraat. Even halt houden. De IJkmeesterstraat herinnert eraan hoe de schepen in een klein dok aan de Houtbriel werden geijkt en gebrandmerkt. Net voorbij de hoek zie je het uithangbord van Excelsior, een van de laatste brouwerijen die nog tot in 1973 actief was. Ooit telde Gent bijna honderd brouwerijen. Na jaren leegstand maakte dit betonnen bedrijfscomplex - in de jaren '20 en '30 opgetrokken in een modieuze, zakelijke art-decostijl - in 1997 plaats voor een grootschalig sociaal huisvestingsproject. In de middeleeuwen - tijden met epidemieën van pest en cholera - kreeg een beker bier met een frisse schuimkraag heilzame eigenschappen toegedicht. Niet onterecht, want bier was dankzij het kookproces bij het brouwen kiemvrij. Zo was bier als populaire volksdrank een waardig en veilig alternatief voor water, dat toen gewoon uit rivieren en grachten gehaald werd. VRAAG 3.2 Hoe dikwijls kan je het woord EXCELSIOR op dit hoekgebouw lezen? De schrijfwijze - hoofdletters of niet - speelt geen rol. Wandel verder in Nieuwpoort. Sla de eerstvolgende straat linksaf in. Dit is Tussen 't Pas. Aan het einde ervan kom je uit op de Nieuwbrugkaai. Steek de straat over en geniet van het water.
13
4
PORTUS GANDA Aan de overkant zorgen de verlaagde kaaimuren voor een nauwer contact met het water. Bij mooi weer nemen Gentenaars er graag een adempauze. Sla de Nieuwbrugkaai rechts in. Even voorstellen: de pas aangelegde jachthaven die de naam kreeg van 'Portus Ganda'. Ganda betekent 'samenvloeiing' - van Leie en Schelde in dit geval - en daaraan dankt Gent ook haar naam. Portus Ganda is een passantenjachthaven. Het is de vijfde jachthaven van Gent, ambitieus en modern, een unieke pleisterplaats.
Je wandelt verder langs de Nieuwbrugkaai. Je laat de Volmolenstraat rechts liggen. Wat verder draai je even mee naar rechts en ga je de Bavobrug (*) op.
(*) Als de aanleg van het Veermanplein aan de overkant van het water nog niet voltooid is, kan je wellicht nog niet over de Bavobrug. Wandel dan langs het stukje opengelegde Schelde. Je gaat dus verder naar rechts, langs de Nieuwbrugkaai en neemt het wandel- en fietspad langs de overkant van het water. Zo kom je ook op het Veermanplein.
14
Zicht op de Nederschelde, Aquarel Jan Joseph Wynants, 1823 © Stadsarchief Gent
Onder de Bavobrug stroomt de Schelde. Sinds 2003 mag ze hier opnieuw haar oude geliefde - de Leie - begroeten. Was dat lang geleden! Rechts zie je het eerste stuk van de Schelde dat recentelijk weer opengelegd werd. Verderop aan je rechterkant zie je de werkzaamheden om ook het gedempte traject van de Schelde langs de Oude Beestenmarkt en de Reep opnieuw het daglicht te gunnen. Het verkeer zal over twee identieke bruggen (de 'tweelingbruggen' Nieuwbrug en Wijnaardebrug) het water kunnen dwarsen. Langs het water komen er wandelpromenades, fietspaden, verlaagde kaaimuren, stemmige terrasjes en pleintjes met groen. Het waterpeil in het centrum van de stad ligt hoger dan aan de jachthaven. De nog te bouwen Scaldissluis langs de Oude Beestenmarkt zal dit hoogteverschil regelen, zodat de plezierboten vlot naar en van de jachthaven kunnen varen. Nu is water weer welkom in de stad. Maar ooit was het anders! Vanaf het einde van de 19e eeuw werden in een recordtempo heel wat binnenwateren zonder meer overwelfd of dichtgegooid. De binnenwateren waren namelijk gedegradeerd tot open riolen, wat tot onhygiënische toestanden leidde. Ook de steeds talrijker fabrieken in de binnenstad loosden hun afvalwater ongezuiverd in de dichtstbijzijnde waterloop. De bewogen geschiedenis van water in de stad Eeuwenlang speelden de Gentenaars met de Schelde en de Leie een kat- en muisspel. Voortdurend werden deze rivieren overbrugd, ingedijkt, gekanaliseerd of verlegd. Zo groeide in de stad een netwerk van grachten en kanalen tussen Leie en Schelde om bochtige trajecten af te snijden en nieuwe los- en laadkades aan te leggen. Water speelde ook een essentiële rol in de aanleg van de verdedigingsgordel rond de stad.
15
De werking van eb en vloed van de onstuimige Schelde reikte tot diep in de Gentse binnenstad. Dit veroorzaakte met de regelmaat van de klok overstromingen. Verder stierven waterlopen en grachten bij gebrek aan waterzuivering een niet-welriekende dood als open riool. In 1866 was een zware cholera-epidemie de ultieme motivatie om het stadsvernieuwingsproject van architect Edmond De Vigne en ingenieur Edouard Zollikofer uit te voeren. Dat plan beoogde een rechtstreekse verbinding tussen het toenmalig treinstation aan het Zuid en de 'kuip van Gent'. Daarvoor moest een hele wijk met een wirwar van kleine straatjes en beluiken tegen de vlakte om plaats te maken voor rechte en brede boulevards met Parijse allures. Hierdoor verdween een groot deel van de kronkelende en groezelige Nederschelde, een broeihaard van epidemieën, definitief onder de grond. Het plan bezegelde ook het lot van de Nederschelde langs de Reep, die in 1884 over 140 meter met gemetselde bogen overwelfd werd.
De Bavobrug brengt je naar het pas heraangelegde Veermanplein. In de jaren '60 werd in een wijde, halve boog rond Gent een kunstmatige waterloop van 21,6 km aangelegd. Daardoor hoefden de schippers niet langer door het centrum van de stad te varen. VRAAG 4 Wat is de naam van dit kanaal? Zo vind je de oplossing: Vlakbij de brug zie je een privédomein dat enkel toegankelijk is voor dienstpersoneel. Heel wat gebodsborden maken dit overduidelijk. Van het woord dat zich onder PRIVE bevindt, neem je letter 3, 5, 6 en 7. Van het woord dat zich boven DIENST bevindt, neem je de eerste letter. Van het woord dat zich boven TERREIN bevindt neem je tweemaal de middelste letter. Van het woord dat zich onder TOEGANG bevindt, neem je de laatste letter. Van het woord dat zich achter DE bevindt, neem je de laatste letter. Met de komst van dit kanaal verdwenen de havenactiviteiten definitief uit het centrum en verplaatsten ze zich naar het noorden, buiten de stad. Daarmee lag ook het overblijvende stuk van de Nederschelde vanaf de overwelfde Reep tot hier aan de monding met de Leie er voor spek en bonen bij. De ruimte tussen de kaaimuren werd met zand gevuld en bovenop kwam een parkeerterrein om Koning Auto ter wille te zijn. Gelukkig is het tij ondertussen gekeerd en wordt water in de stad opnieuw enthousiast onthaald. Wat in vele steden maar niet wil lukken, wordt in Gent binnenkort werkelijkheid. Je wandelt verder over het Veermanplein tot aan de hoofdingang van het zwembad Van Eyck.
16
5
SCHIPPER, MAG IK OVERVAREN? Het stemmige Veermanplein stelt ook de Gentenaars die aan wal blijven in staat om van het vakantiegevoel aan de jachthaven te genieten. De hellende groenkussens laten je lekker luieren in de zon.
Sportievelingen hebben hier de eer om in het oudste overdekte zwembad van België hun baantjes te trekken. Het ovale zwembad dateert van 1886 en is een ontwerp van Edmond De Vigne. In die tijd transporteerde een ondergronds buizenstelsel warm water van het wat verderop gelegen textielbedrijf van Ferdinand Lousbergs naar het zwembad. In de jaren '30 wijzigden de stadsarchitecten Georges Audoor en Fritz De Boever het interieur van het zwembad ingrijpend. De zware kolommen ruimden plaats voor slanke betonnen zuilen en de houten cabines voor gemetselde en betegelde kleedhokjes. Het dak werd verlaagd en de glazen luifel zorgde voor een aangename lichtinval. In 2001 onderging het zwembad vanwege de strengere milieu- en hygiënewetgeving een grondige renovatie o.l.v. architect Ro Berteloot. Meteen werd het zwembad ingepast in de nieuwe omgeving van de Portus Ganda. Het aangebouwde volume in rode baksteen is niet alleen de riante hal voor het zwembad, maar herbergt ook het kantoor van de havenmeester en de sanitaire ruimtes voor de bootjesmensen. Bovendien hield deze renovatie de sierlijke art-deco-elementen uit de jaren '30 zoveel mogelijk in ere. 17
Dit oudste zwembad van de stad is meteen ook het modernste. Om het zwemwater te ontsmetten wordt namelijk niet langer chloor gebruikt. In het zwembad Van Eyck zorgt zoutelektrolyse voor de ontsmetting van het water. Deze techniek heeft als voordeel dat het zwemwater de ogen en slijmvliezen minder irriteert. Eind 19e eeuw waren de publieke stortbaden en wasbekkens in de kelders van het zwembad een zegen voor de nog talrijke gezinnen die het zonder stromend water moesten stellen. Het zwembad Van Eyck houdt tot de dag van vandaag zijn traditie van publiek badhuis in ere. Wie in een krap appartementje of studiootje woont, kan hier languit van een deugddoend en relaxed bad genieten! VRAAG 5.1 Hoeveel moet een 57-jarige Gentenaar betalen voor een verkwikkende zwembeurt?
18
Het zwembad Loop gerust even de trappen op om je in de inkomhall een idee te vormen van een zwempartijtje mét stijl. Misschien herken je dit art-deco-interieur wel als een decor uit Blueberry Hill van Robbe De Hert? Hier probeerden ook tal van Vlaamse burgemeesters het zo lang mogelijk uit te zingen op de rodeostier in 'Man bijt hond'. Op de eerste verdieping kun je zalig verpozen in de cafetaria Au Bain, een lounge met een mooi uitzicht over de haven.
Was er op het Veermanplein ooit een veerman die het verkeer op het water regelde, dan heeft nu de havenmeester de touwtjes in handen. Hij kijkt toe of alle schippers zich aan de reglementering houden. VRAAG 5.2 Stel, je hebt De Rechtvaardige Rechters gevonden en met de beloofde premie koop je een kleine jacht. Waarvan moet deze voorzien zijn om geen schade aan de steiger te berokkenen? Terug op pad! Je loopt verder langs het water aan de Veerkaai, met het zwembad aan je rechterkant. Aan jouw linkerkant liggen twee bruggen. Je wandelt de eerste brug, de Van Eyckbrug, op. In het midden ervan houd je even halt. Aan je rechterzijde ligt de Achtervisserij, vroeger de Nederschelde genoemd. Wellicht zie je hier iets verder een groen eilandje drijven. Soms drijft dit eilandje naar de kant en dan valt het minder goed op.
19
6
OP DE BRUG Al sinds de 14e eeuw werden tal van natuurlijke oevers van waterlopen door kaaimuren vervangen. Rechttoe, rechtaan: zo had de scheepvaart het graag. De kaaimuren vormen echter een abrupte overgang tussen het land en het water. Typische oeverplanten - en allerlei kleine en grote dieren die tussen deze planten wonen en leven - maken hier dan ook nauwelijks een schijn van kans. Gelukkig sloegen de Stad Gent en Waterwegen & Zeewezen van de Vlaamse overheid de handen in elkaar om op de Gentse binnenwateren verschillende groene eilandjes aan te leggen. Op deze kunstmatige drijftillen groeien riet, zegge, dotterbloemen, lisdodde, ... Verder bouwen futen en meerkoeten er hun nest om hun kroost uit te broeden. Deze vogels waren ooit schuwe moerasvogels. Maar ze hebben hun verlegenheid laten varen en voelen zich ondertussen thuis in de stad. Ook vissen zoeken de groene eilandjes op om er te paaien of hun eitjes af te zetten. De fiere fuut De fiere fuut duidt alvast op de aanwezigheid van meer vis in de Gentse binnenwateren. Dankzij de jarenlange inspanningen om het afvalwater via rioleringen en collectoren naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie af te voeren, is de waterkwaliteit van de Gentse binnenwateren zienderogen verbeterd. Naarmate de waterkwaliteit verbeterde, nam ook het visbestand toe. Wel kan bij de minste verstoring vissterfte optreden. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer bij hevige regenbuien de rioleringen de grote hoeveelheden water niet langer kunnen slikken. Daardoor komt een mengsel van afval- en regenwater in de waterlopen terecht. Dan treedt er een tekort aan zuurstof in het water op, met mogelijk vissterfte als gevolg. Om de schade dan zo veel mogelijk te beperken, pompt de brandweer met mobiele beluchters zuurstof in het water. Beter voorkomen dan genezen! Vandaar dat het belangrijk is om regenwater zoveel mogelijk van de riolering af te koppelen en te hergebruiken (voor de toiletspoeling, wasmachine, ...) of ter plekke in de bodem te laten dringen.
20
VRAAG 6.1 Met de 'vinderspremie' van De Rechtvaardige Rechters kan je jezelf vast eens verwennen met een vlucht met de helikopter. Zie je jezelf al rondcirkelen boven deze brug? Vlieg van daaruit 900 m in de richting van de Portus Ganda. In welke wijk beland je dan? A. Kunstenkwartier B. Torenssite C. Vrijdagmarktsite Je loopt verder de brug over, je steekt de Visserij over en je houdt halt op de tweede brug, de Slachthuisbrug. Je kijkt nu uit op de Visserijvaart. De Visserijvaart werd in het midden van de 18e eeuw parallel met de Achtervisserij gegraven. Op de smalle strook tussen beide waterlopen vestigden zich bedrijven, 'manufactures', die langs beide waterkanten bereikbaar waren. Sluizen regelden het verschil in waterpeil tussen de Achtervisserij en de Visserijvaart. Beide werden met kanaaltjes verbonden. Het vallende water in deze kanaaltjes zette watermolens in beweging om de bedrijven zo van energie te voorzien. Hierdoor groeide de Visserij uit tot een industriezone met onder andere papierfabrieken, een tabaksfabriek, een olieslagerij en een houtzagerij. Verschillende fabrieken lieten ook heuse windmolens - naar Hollands model - langs het water optrekken om zo hun energievoorziening veilig te stellen. Stel je de bedrijvigheid maar eens voor, de wirwar van activiteiten, het kabaal van de watermolens, de geurhinder en de luchtverontreiniging. Afvalbeleid? Waterzuivering? Nooit van gehoord! Maar goed, de energievoorziening gebeurde toch al op een duurzame manier.... VRAAG 6.2 Welke bijnaam kreeg de Visserijvaart in de 18e eeuw? Zet de onderstaande letters in de juiste volgorde en je vindt de oplossing. ER LW M RO ME AT Beneden aan de brug steek je de Voorhoutkaai over. Je gaat naar rechts en je ziet wat verder een wit poortgebouw. Daar ga je naar toe.
21
7
DE RUÏNES VAN DE SINT-BAAFSABDIJ Het witte poortgebouw herinnert aan het stedelijke slachthuis en de overdekte veemarkt die tot eind jaren '80 in gebruik waren. De stank was er vaak niet te harden en meer dan eens kleurde het water van de Visserijvaart bloedrood. Met een dubbele afvoer voor het afvalwater kon het slachthuis jarenlang de controlediensten om de tuin leiden. In 1988 liepen de directeur van het slachthuis en de bevoegde schepen echter tegen de lamp en werden ze voor deze praktijken veroordeeld. Dit poortgebouw leidt naar de Sint-Baafssite. Opgelet: je hoeft deze site zelf niet te betreden om de vragen te beantwoorden. Wandel wel even onder het poortgebouw door en aan je linkerkant ontdek je de ruïnes van de Sint-Baafsabdij.
In een ver verleden - namelijk in de 7e eeuw - wilde de Franse zendeling Amandus de streek tot het christendom bekeren. Hier aan de samenvloeiing van Leie en Schelde stichtte hij het Ganda-klooster. De abdij De Sint-Baafsabdij dankt haar naam aan Bavo, een Haspengouwse ridder die een vrij bandeloos leven leidde. Toen zijn vrouw zwaar ziek werd, stortte hij zich met volle overgave op de zeven werken van barmhartigheid. Maar helaas, zoals zo vaak, spijt komt te laat, want kort daarna overleed zijn vrouw. Vol berouw liet hij zich rechtopstaand in een muur inmetselen. Via een opening in de muur ter hoogte van zijn mond wist hij zich nog drie jaar in leven te houden. De Heilige Bavo vond zijn laatste rustplaats in het Ganda-klooster, dat zo later tot Sint-Baafsabdij werd omgedoopt.
22
ANTWOORDFORMULIER* WANDELZOEKTOCHT GENT
Voornaam/Naam: ................................................................................................. Straat: ........................................................................................... Nr.: ................ Postnummer: ............................ Plaats: ................................................................. Telefoon: ............................... Leeftijd: .......... E-mail: .......................................... School/beroep: .............................................. Datum van deelname: .......................
> Als jouw antwoord op de slotvraag (zie verder) genomineerd wordt, ben je dan bereid om de tekst voor te lezen op de prijsuitreiking? O JA O NEEN, LIEVER NIET
* Elke deelnemer mag 1 antwoordformulier indienen. Wie meerdere formulieren indient, wordt gediskwalificieerd. Het volledige wedstrijdreglement vind je bij ARGUS of op www.argusmilieu.be Over deze wedstrijd wordt geen briefwisseling gevoerd.
UITNEEMBAAR MIDDENKATERN
23
ANTWOORD HIER OP DE VRAGEN UIT HET WANDELBOEKJE VRAAG 1.1: .......................................................................................................... VRAAG 1.2*: A
B
C
D
E
F
VRAAG 1.3: .......................................................................................................... VRAAG 2.1*: A
B
VRAAG 2.2*: A
B
C
VRAAG 3.1*: ......................................................................................................... VRAAG 3.2: .......................................................................................................... VRAAG 4: ............................................................................................................. VRAAG 5.1: .......................................................................................................... VRAAG 5.2: ........................................................................................................... VRAAG 6.1*: A
B
C
VRAAG 6.2: .......................................................................................................... VRAAG 7: ............................................................................................................. VRAAG 8.1*: A
B
C
VRAAG 8.2*: A
B
C
D
VRAAG 8.3: .......................................................................................................... VRAAG 9.1: .......................................................................................................... VRAAG 9.2: ......................................................................................................... VRAAG 9.3*: A
B
C
VRAAG 9.4: .......................................................................................................... VRAAG 10: ........................................................................................................... VRAAG 11.1: ........................................................................................................ VRAAG 11.2: ........................................................................................................ VRAAG 11.3: ........................................................................................................ VRAAG 12: ........................................................................................................... * Omcirkel het correcte antwoord. 24
FOTOZOEKTOCHT Op de fotobladzijde (zie blz. 45) staan genummerde foto’s. Geef de naam van de straat of van het plein waar het gefotografeerde zich bevindt: FOTO 1:
FOTO 5:
FOTO 2:
FOTO 6:
FOTO 3:
FOTO 7:
FOTO 4:
FOTO 8:
SCHIFTINGSVRAAG 1 Hoeveel perfect ingevulde antwoordformulieren zullen de deelnemers aan deze wandelzoektocht-wedstrijd* indienen? ANTWOORD SCHIFTINGSVRAAG 1
SCHIFTINGSVRAAG 2 Hoeveel wandelboekjes zullen ARGUS en Stad Gent verspreid hebben op 1 januari 2008? ANTWOORD SCHIFTINGSVRAAG 2
(*) Conform wedstrijdreglement editie 2007
25
SLOTVRAAG WANDELZOEKTOCHT GENT OPDRACHT: Vertel ons wat je vindt van Gent! Is Gent 'goed bezig'? Welke indrukken laat de stad op jou na? Is het er fijn om te leven? Is er aandacht voor de natuur? Is er oog voor het milieu? Kruip in de huid van een 'rechtvaardige rechter' en pen jouw antwoord neer! Je mag eventueel een illustratie toevoegen. Je kan gebruik maken van dit antwoordblad, maar je mag jouw oordeel ook op een 'gewoon' blad neerpennen/printen. Als jouw antwoord minstens 4 en maximum 12 lijnen lang is, verdien je er 1 punt mee in de wandelzoektocht-wedstrijd. Maar er is meer. De inzenders van de origineelste antwoorden krijgen een extra prijs (= De Rechtvaardige Rechtersprijs). Deze 5 'Rechters' worden ook uitgenodigd op de prijsuitreiking.
Bezorg/zend dit ingevulde antwoordformulier ten laatste op 31.12.07 aan ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen – fax. 03 202 90 88. 26
Keizer Karel aan de stok met de Gentenaars De Sint-Baafsabdij groeide uit tot een van de machtigste abdijen in Vlaanderen, maar dat was dan buiten Keizer Karel gerekend! De Gentenaren gingen prat op hun stedelijke autonomie en democratisch bestuur. Dat botste echter met de drang van Keizer Karel om als alleenheerser de scepter te zwaaien over 'een rijk waar de zon nooit onderging'. Toen hij de stad extra belastingen oplegde om de oorlog tegen koning Frans I van Frankrijk te bekostigen, kwamen de Gentenaren in opstand. In hoogsteigen persoon kwam keizer Karel in 1540 naar zijn geboortestad om die koppige Gentenaren voor goed hun lesje te leren. De stad speelde haar privileges kwijt, moest een zware boete betalen en een deel van de stadsmuren slopen. Alsof dat nog niet genoeg was, liet Keizer Karel de oproerkraaiers met een strop om de hals, als symbool voor hun verdiende straf aan de galg, door de straten van Gent trekken. Op het Prinsenhof, de geboorteplaats van de keizer, moest de hele stoet knielen om de vergiffenis van de keizer af te smeken. Sindsdien gaan de Gentenaren als stroppendragers door het leven. Keizer Karel wou echter zeker spelen en daarom liet hij grote delen van de SintBaafsabdij en de indrukwekkende romaanse abdijkerk met de grond gelijkmaken om er het Spanjaardenkasteel op te trekken. Vanuit deze dwangburcht kon zijn Spaans leger snel en efficiënt uitrukken om die opstandige Gentenaren onder de knoet te houden.
Op het grasplein naast de ruïnes zie je hoe een aanplanting met haagbeuken de oorspronkelijke muren en zuilen van de verwoeste abdijkerk opnieuw tot leven roept.
Ruïnes Sint-Baafsabdij
De Sint-Baafssite is niet alleen een cultuurhistorisch maar ook een ecologisch pareltje. In de middeleeuwen werden in de abdijtuin gele helmbloem, muurleeuwenbekje en ruigklokje aangeplant. Deze planten verwilderden en zijn zo tot op de dag van vandaag op de muren van de ruïnes terug te vinden. De verweerde muren werden gemetseld met poreuze en kalkrijke mortel. Ze zijn relatief vochtig 27
en vertonen barsten en scheuren waarin zich een bodemlaagje afzet en plantenwortels houvast vinden. Deze oude muren zijn daardoor een geknipte groeiplaats voor muurplanten en tal van varens (schub-, tong-, blaas-, muur- en steenbreekvaren), mossen en korstmossen. In de laatste 20 jaar zijn er niet minder dan 150 verschillende wilde planten in de ruïnes van Sint-Baafs opgetekend. In de verte zie je de roodbruine toegangsdeur en een trap met een aluminiumleuning. De Groendienst van de Stad Gent bouwde de muur langs deze trap op zo'n manier dat hij een ideaal milieu voor muurvegetaties vormt. Achter deze stapelmuur ligt aarde om de muur vochtig te houden. De kalkmortel met veel humus vormt een goede voedingsbodem voor planten. Bij sloopwerken van oude gebouwen elders in de stad brengt de Groendienst de zeldzame muurplanten (bijvoorbeeld tongvaren) naar hier om ze van hun nakende ondergang te redden. Als je de kans hebt om de abdij te bezoeken, volg je verder het pad en ga je even links door de bomenkathedraal. In de Spanjaardstraat, tegenover de SintMachariuskerk, vind je de ingang van de abdij. Sinds deze zomer vinden op bepaalde tijdstippen rondleidingen in de SintBaafsabdij plaats. Veel buurtbewoners zijn best fier op deze historische plek in hun buurt. Onder het motto 'Een nieuwe Baafse Lente' stapten ze naar het stadsbestuur om vrijwillig hun diensten aan te bieden en de Sint-Baafsabdij regelmatig voor het publiek open te stellen. Ze leiden je op 7 en 21 oktober 2007 en op 4 en 18 november 2007 van 11.00 tot 12.30 uur rond in de site (3 euro). Daarna kun je nog tot 17.00 uur (gratis) de abdijtuin bezoeken. VRAAG 7 Wat is het webadres van dit buurtcomité? Geen rondleiding vandaag? Dan keer je op je stappen terug, onder het poortgebouw door. Sla linksaf om je weg langs het water te vervolgen. De straatnaam Voorhoutkaai verandert wat verder (= na de Slachthuisstraat) in Ferdinand Lousbergskaai. Wandel verder tot huisnummer 32. 28
8
HET ASTRIDPARK De riante villa aan huisnummer 32 was ooit het paviljoen of buitenhuis van koopman N. Blancart. Het is nu een beschermd monument. Samen met de bijgebouwen en de tuin vormt het geheel een beschermd landschap. Vroeger vonden verschillende stadsdiensten - waaronder de politie en de Dienst Sport en Recreatie hier onderdak. Nu huist de Groendienst op deze schitterende plek. Wandel enkele stappen verder. Net vòòr huis nr. 33 vind je de ingang van het Astridpark. Daar moet je zijn! Welkom in dit aards paradijs. Je kunt er heerlijk tot rust komen en de kleintjes kunnen er in de speeltuin hun hartje ophalen. VRAAG 8.1 Bij je komst in het park word je begroet door een grote, oude boom. Welke boomsoort is dit?
A. Beuk
B. Plataan
C. Eik
Dit park kwam er niet zo maar. De dood van koningin Astrid dompelde het land in 1935 in diepe rouw. Een nationale wedstrijd werd uitgeschreven om voor de geliefde koningin een gedenkteken in Laken op te richten. Met de rest van de financiële middelen werd in elke provinciehoofdstad een Koningin Astridpark voor kinderen aangelegd. Zo ontstond hier in 1949 het Gentse Koningin Astridpark uit de samensmelting van het domein Blancart en een aanpalende eigendom.
29
VRAAG 8.2 Wat kende J. De Decker (°1912) van koningin Astrid (°1906) naar grote waarschijnlijkheid het beste? A. De oppervlakte van haar tuinen in Laken B. Haar schoenmaat C. Haar schouderbreedte D. Haar huisraad Het park werd aangelegd in Engelse landsschapsstijl met een leuke speeltuin, een vijver met een Robinsoneiland en een romantisch pad met karaktervolle bomen. Het park ligt er netjes bij. Er zijn voldoende vuilnisbakken en sluikafval wordt krachtdadig aangepakt. De jarenlange inspanningen van Stad Gent om een kordaat afvalbeleid te voeren, werpen vruchten af. Afval bestrijden is één zaak, maar het voorkomen van afval blijft evenwel de topprioriteit. Je kunt er zelf ook werk van maken. Schrap producten op het boodschappenlijstje die veel afval met zich meebrengen. En probeer zoveel mogelijk te hergebruiken of te recycleren. 30
De kunst is dus om zo weinig mogelijk restafval aan de ophaaldienst aan te bieden. Dat restafval wordt uiteindelijk verbrand. Sinds 2006 wordt huishoudelijk afval in Vlaanderen niet meer gestort. Het Uitvoeringsplan huishoudelijke afvalstoffen verplicht afvalverbrandingsovens om aan energierecuperatie te doen. Zo warmen de rookgassen van de Gentse afvalverbrandingsinstallatie water op tot stoom. Deze stoom drijft een turbine aan die elektriciteit opwekt. De overtollige stoom gaat via een ondergronds buizenstelsel van 1500 m naar het Universitair Ziekenhuis om er de kamers te verwarmen. Deze volgorde in de verwerking van afval (zoveel mogelijk voorkomen, dan hergebruiken, recycleren en pas als laatste optie verbranden) staat bekend als 'De Ladder van Lansink'. Het Nederlandse kamerlid Lansink is sinds 1979 de geestelijke vader van dit principe. Vandaag staan we bijna 30 jaar verder, maar ondanks de steeds stijgende productie en consumptie van goederen vormt dit principe nog steeds het uitgangspunt van een efficiënt en verantwoord afvalbeheer. VRAAG 8.3 Welke Intercommunale is verantwoordelijk voor de inzameling van huishoudelijk afval in Gent en omstreken? Deze samengebalde zin helpt je vast op weg! _K_ERMIJD_FVALMET_ROTE_VERGAVE Verlaat het park en vervolg nog even de F. Lousbergskaai. Aan het kruispunt ga je rechtsaf en steek je de brug (Lousbergbrug) over. De graanmolen Recht voor je, op de hoek met de Visserij, stond tot het eind van de 19e eeuw de imposante stadsstoomgraanmolen. Deze bevatte vijftien paar molenstenen voor graan, drie paar molenstenen om zemelen te pletten en rijst te pellen en de modernste apparatuur om meel te zeven. Zes verticale wanmolens met hellende cilinders van plaatijzer, doorboord met gaten van verschillende grootte, scheidden het koren van het kaf. De fabriek was uitgerust met een stoommachine van 70 pk, destijds de grootste in Vlaanderen en gebouwd in de ateliers van Cockerill. Van dit sober industrieel complex van 70 meter breed en zes bouwlagen hoog is echter niets meer overgebleven.
Steek de Visserij over en wandel even in de Tweebruggenstraat. Steek hier ook over en ga naar de witte balustrade. Daaronder stroomt water. Daar ga je even kijken.
31
9
VISSERTJE VIS Langs de Achtervisserij ligt een prachtige, oude houtkant. Houtkanten zijn typische kleine landschapselementen op het platteland, maar deze groeit welig midden in de stad. Dat het om een oude houtkant gaat, merk je niet alleen aan de grootte of ouderdom van de bomen. Ook de opbouw duidt op de hoge leeftijd van de houtkant: hij bestaat uit een boomlaag, een dichte struiklaag en een kruidlaag. In de loop der jaren vormde zich een rijke humusbodem waarop nu zelfs bosplanten (zoals klimop, nagelkruid, bosrank en bosandoorn) hun stek vinden. Dit deel van de Achtervisserij is sterk verland. Op vele plaatsen is het water niet meer dan een halve meter diep.
De achtergevels en tuinen langs de Achtervisserij vormen een rimpelloze verweving tussen stad en natuur. Zo'n groene stroken verhogen de leefbaarheid in de stad. Ze brengen kleur en rust en ze geven een gevoel van ruimte in het gesloten stedelijk weefsel. Om die reden verdienen ze het om zowel door de eigenaars als door het stadsbestuur maximaal te worden beschermd. VRAAG 9.1 Waarom doet deze brug ons aan een nieuw bos denken? 32
Je keert op je stappen terug om dan vóór de brug rechts af te slaan en je weg langs de Visserij te vervolgen. Iets verder om de hoek zie je een standplaats van Cambio. 'Cambio autodelen' is een flexibele formule waarbij op verschillende plaatsen in de stad dag en nacht een auto voor je klaar staat. Je reserveert telefonisch of online een auto en je betaalt een vergoeding afhankelijk van hoelang je de wagen gebruikt en het aantal gereden kilometers. Zo heb je wel een wagen ter beschikking als je er eentje nodig hebt, maar heb je geen (hoge) vaste kosten noch zorgen over verzekering, keuring en onderhoud. In 2004 startte Cambio in Gent met 7 wagens verspreid over 3 standplaatsen. Maar dankzij het groeiende succes is dit aanbod ondertussen uitgebreid tot ca. 25 wagens over 9 standplaatsen. Cambio bestaat ondertussen al in de meeste grote en middelgrote steden, zowel in Vlaanderen als in Wallonië. VRAAG 9.2 Welk telefoonnummer gebruik je als je vanuit Zwijndrecht (NL) informatie wil over de Cambiowagens? Je wandelt verder onder de platanen langs de Visserij. Deze bomen groeien van nature in bergachtige en rotsige streken in Zuid-Europa en Amerika. Vandaar dat ze ook in de stenige stad goed gedijen. Ze worden vaak als straat- en laanbomen aangeplant. Het zijn ook kampioenen in het overleven met een minimum aan water. De plataan vormt een indrukwekkende kroon met zware, kronkelige takken. De schors valt in onregelmatige plakken van de stam, waardoor de stam een grillig, bontgevlekt uiterlijk heeft. Op het water zie je een flink aantal woonboten dobberen. Wonen op het water zit duidelijk in de lift: het water brengt je tot rust en de stress van op de wal ebt er zo weg. Anderen bouwen een boot om tot kantoorruimte, een hotel of restaurant. Voor je hals over kop een oude boot op de kop tikt: de renovatie vergt speciale materialen en technieken - zo kan een timmerman er met een waterpas weinig aanvangen -, zodat het prijskaartje aardig kan aantikken. Recentelijk vaardigde de Stad Gent een politiereglement uit voor woon-, horecaof bedrijfsvaartuigen. Zo bepaalt het aanmeerplan voor elk binnenwater welke boten er mogen aanmeren. Verder stelt dit reglement dat elke boot moet beschikken over een keuringsbewijs, een bergings- en een brandverzekering. Omdat het lozen van ongezuiverd afvalwater verboden is en schepen niet op de riolering zijn aangesloten, moeten de bootbewoners nu zelf zorgen voor de zuivering van hun afvalwater. Ook dat vraagt een behoorlijke investering! 33
Ondertussen zie je aan de overkant, voorbij Café Maritime, de nieuwbouwflat Het Volk (146 appartementen en ondergrondse garage), waar tot in 1993 de gelijknamige krant elke dag voor dag en dauw van de drukpersen rolde. De redactie bleef er nog tot aan de eeuwwisseling. Aan je rechterkant, voorbij huis nr. 110, en verderop aan huis nr. 129 passeer je twee arbeidersbeluikjes, in de volksmond bekend als citeetjes. Om de privacy van de bewoners te respecteren, vind je in deze citeetjes GEEN fotovragen! Deze beluiken schoten met de bloei van de katoenspinnerijen en -drukkerijen aan het begin van de 19e eeuw als paddenstoelen uit de grond. In 1904 telde Gent 613 beluiken met in totaal 7061 woningen, waar alles samen 24 829 mensen (15% van de Gentse bevolking) woonden. In deze piepkleine huisjes moesten de bewoners het stellen met het absolute minimum aan comfort en hygiëne. Vaak waren er één of twee latrines - de houten plank met het gat - voor de hele cité. Lekkende beerputten besmetten vaak nabij gelegen waterputten en veroorzaakten zo tyfus of beerputkoorts. Wandel wat verder en houd dan halt ter hoogte van huisnummer 154. Gent maakt werk van rustige woonstraten. Ook hier aan de Visserij is dit niet anders. Maatregelen zoals het invoeren van eenrichtingsverkeer, de aanleg van verkeersdrempels, een snelheidsbeperking voor auto's tot 30 km/uur moeten het verkeer veiliger maken. Aan dit wooncomplex zal een verkeersspiegel je veilig buiten loodsen. VRAAG 9.3 Hoe ver moet je van de spiegel staan om jezelf - helemaal en zo groot mogelijk in het midden van deze spiegel te kunnen zien? * A. Tussen 0 en 3 m B. Tussen 3 en 6 m C. Tussen 6 en 9 m * Wees uiterst voorzichtig!
Over het water zie je nu het Lousbergstehuis, opgetrokken in neoromaanse rondbogenstijl, met in het midden een glazen hal. Lousbergstehuis
34
Lousbergstehuis Textielbaron Ferdinand Lousbergs liet op zijn sterfbed in 1859 een legaat van 400.000 frank na om een gesticht voor bejaarden en mindervaliden - in de eerste plaats voor de arbeiders van zijn eigen fabriek - te bouwen. Het ontwerp van architect Pauli oogstte destijds veel lof: "Zij, die binnen het gesticht geweest zijn, spreken met de meesten lof over de verdeeling der plaetsen en de pracht die er aan ten koste gelegd is. Onze verminkte fabriekswerkers, zullen dan een wezenlijk paleis bewonen..." Tot begin 2000 bevond zich in het Lousbergsgesticht een OCMW-bejaardentehuis. De voorkant van het gebouw is nu in handen van een projectontwikkelaar, die er woningen en kantoren zal inrichten. De Stad Gent heeft aan de achterzijde een deel van de gebouwen en de tuin gekocht. De gebouwen worden ingericht als jeugdlokalen en buurtcentrum. De tuin wordt omgevormd tot het Lousbergspark, dat aansluiting zal hebben met het openbaar groen aan de flat Het Volk. Tegelijkertijd zullen buurtbewoners van de omliggende straten bij de aanleg van het park hun tuin met een flink aantal meters kunnen uitbreiden.
Aan Visserij nr. 167 vind je het art-nouveauhuis De Taeye uit 1898 met uniek smeedwerk. Recht tegenover het huis Dael (nr. 169) ligt de woonboot Frajag aangemeerd. Op de boeg vind je een grote plantenbak. Deze water- en moerasplanten zuiveren het sanitair afvalwater van de woonboot. De planten wortelen in een laag lava waarlangs het afvalwater gestuurd wordt. Bacteriën tussen de wortels en de lavastenen zorgen voor de omzetting van het vervuilde water in hapklare voedingsstoffen, die de planten langs hun wortels opnieuw kunnen opnemen. Zo wordt het afvalwater gezuiverd en kan het opnieuw voor sanitaire toepassingen worden gebruikt. Het vergt wel wat geduld voor deze installatie optimaal rendeert: pas na 2 tot 3 jaar is de filter volgroeid. Het onderhoud bestaat uit enkele maaibeurten per jaar. Om de 10 tot 15 jaar moet de sliblaag worden geruimd. De planten moeten dan even aan de kant, maar ze kunnen zonder problemen worden herplant. 35
Kijk nog even naar de oude, bakstenen kaaimuren. Ze vormen een uitstekend bolwerk voor héél typische planten, zoals muur-, schub-, naald-, blaasvaren en zwartsteel, die op deze stenige ondergrond kunnen groeien.
VRAAG 9.4 In de zomer vallen hier tussen de stoeptegels kleine gele bloemen op. Wat is hun naam?
K=S
D= T
-
P=J
+S
S=D
Waar de Visserij naar rechts draait, wandel jij rechtdoor. Je gaat onder de Keizerviaduct (met een legale muur voor graffiti) door.
36
10
HET KEIZERPARK De Keizerbrug is 50 meter lang, 5 meter breed en 45 ton zwaar. De pylonen zien er uit als hoge masten van een zeilschip. Deze opmerkelijke brug vormt voor de zachte weggebruiker een vlotte en veilige verbinding tussen Ledeberg en het centrum. Je wandelt nu verder door het Keizerpark, waar statige platanen al jaren de wacht houden. Tussen twee platanen aan je linkerkant zie je een molensteen. Deze is bij de aanleg van het park boven water gekomen. Wellicht is hij een restant van de vele molens die zich vroeger langs de Visserij bevonden. Het park maakt deel uit van de Ledebergse Scheldemeander. Deze groenas langs de Schelde verbindt de Gentbrugse Meersen met de Merelbeekse Scheldevallei. Zo rijgt de groene fiets- en wandelas parkjes en groenzones als Arbed-Zuid, ArbedNoord, het Keizerpark, de Pynaertkaai, Bellevue, Meierij en Hospice als een kralensnoer aan elkaar. Een harmonisch park Een tweede fietsbrug moet het in de toekomst mogelijk maken om ook de tweede waterloop te kruisen. Zo beland je in Gentbrugge, waar - wat verder langs het water onlangs de aanleg van het park Arbed-Noord gestart is. Naast een speeltuin zal je in dit park losse grasheuvels als spelelement aantreffen. Er komt ook een ontmoetingsplein voor actieve buurtbewoners. Duidelijke wandelpaden, open gazons en hoogstammige bomen verbinden het geheel. Op het terrein stond vroeger 'de Puntfabriek', die staal produceerde. Een oude fabrieksmuur en een puntvormig grastalud verwijzen naar dit industriële verleden. Dit talud vormt tegelijk een visuele buffer tussen het park en de bedrijvenzone. Het ontwerp besteedt ook aandacht aan de functie van het park als waterbuffer. Het hemelwater dat terechtkomt in het park zal natuurlijk afvloeien naar een moeraszone, die tegen de Scheldedijk aanleunt. Met het ontwerp is de Stad Gent alvast voor de zesde maal op rij laureaat voor de Prijs Harmonisch Park- en Groenbeheer. Met deze prijs beloont het Agentschap voor Natuur en Bos jaarlijks creatieve inrichtingsplannen van groene ruimtes in de stedelijke omgeving, die in hun ontwerp zowel met de mens, de natuur als het milieu rekening houden.
37
Het beheer van zo'n park is behoorlijk arbeidsintensief. Naast het groenonderhoud zelf levert de Stad Gent continu inspanningen om het park netjes te houden. Ook in de woonwijken legt de Stad Gent heel wat initiatief aan de dag om de buurt proper te houden: bijvoorbeeld door het regelmatig leegmaken van de openbare vuilniskorven, het machinaal vegen van de winkelstraten, de sensibiliseringscampagne 'Schoon Gent', de frequente aanwezigheid van lokale politie en stadswachten, het plaatsen van nieuwe urinoirs, het verwijderen van graffiti en wild geplakte affiches en een gerichte aanpak van zwerfvuil en sluikstorten ... Om het probleem van hondenpoep in te dijken, legde de Stad Gent in het kader van de actie 'Propere Wijken' hondentoiletten en losloopweiden aan. De hondentoiletten houden jaarlijks zowat 20 700 kg hondenpoep van de straten. En toch blijken voortdurende sensibilisatieacties geen overbodige luxe, zeker niet in het Keizerpark! VRAAG 10 Hoeveel verschillen tel je tussen het onderstaande bord op de foto en het échte bord?
Je volgt het pad rechtdoor en helemaal op het einde volg je rechts mee. Je loopt onder een lage brug door. Op de rijbaan sla je rechts af en je wandelt verder langs de Fransevaart. In de verte zie je al de kerk van Ledeberg, het eindpunt van de wandeling. 38
11
HET EILAND
Zo ben je in Ledeberg beland. Met 5641 inwoners per km2 is Ledeberg een van de dichtstbevolkte wijken van Gent (het Gentse gemiddelde bedraagt 1465). In 1801 werd Ledeberg als gemeente op de kaart gezet. De bevolkingsgroei nam al gauw een hoge vlucht. Lage belastingen, goedkope gronden en de gunstige ligging aan de steenweg naar Brussel lokten tal van mensen naar Ledeberg. Ledeberg werd dan ook volgepropt met kleine woningen langs smalle en dicht bij elkaar gelegen straten. In de 19e eeuw kwam de industrialisering - met katoen- en vlasspinnerijen en een scheepswerf - ook hier volop op gang. Sinds 1976 maakt Ledeberg deel uit van Gent. Net zoals in de Brugse Poort en het Rabot - twee andere wijken uit de 19e-eeuwse gordel - startte de Stad Gent hier een stadsvernieuwingsproject om de leef- en woonkwaliteit te verbeteren. Zo moet de woonkwaliteit erop vooruit: slechte woningen worden aangepakt, er komt meer groen in de straten en her en der worden speelplekjes aangelegd. Ook het openbaar groen aan de rand moet vlotter bereikbaar worden vanuit het centrum van Ledeberg. Kijk eens naar de overkant van het water.
39
Aan de overkant van de Franse Vaart zie je de werkzaamheden om een oude fabriek af te breken en grotendeels een nieuwe bestemming te geven. Tot voor kort was op dit eilandje - geprangd tussen de Franse Vaart en de Pynaertkaai - de fabriek Metzeler actief. Metzeler maakte rubberen dichtingen voor de auto-industrie. Het gebruikte daarvoor onder andere azodicarbonide, een springstof van klasse I. Tot grote tevredenheid en geruststelling van de buurtbewoners is deze fabriek onlangs richting haven verhuisd. Op dit eilandje komt nu ruimte voor een park van 5000 m2, 86 appartementen en 13 lofts. Die lofts komen in de hoge fabriekshal, het Manchestergebouw, midden op de site. Ook de schoorsteen, midden in het park, blijft behouden als een herinnering aan het industriële verleden van deze plek.
Ledebergse Scheldemeander
40
VRAAG 11.1 Wat is de naam van dit project? Zo kan je het vinden: De naam van het hele project verwijst naar de allereerste fabriek die hier gevestigd was. Je krijgt 3 tips: 1 De fabriek produceerde transportbanden voor de textielindustrie 2 De naam is in het Engels 3 Donsachtige pluisjes Wandel verder in de Fransevaart. Voorbij huis nr. 4 sla je linksaf het steegje in. Dan steek je de E. Blaesstraat over en je vervolgt rechtdoor, langs de Onderwijsstraat. Op de hoek vind je de stedelijke basisschool de Kleurdoos, die haar naam alle eer aandoet, zoals je merkt. Deze school werkt volgens de methode van Jenaplan. Kinderen van verschillende leeftijden zitten hier bij elkaar in leefgroepen en leren zo met gelijkenissen en verschillen om te gaan. Vier basisactiviteiten (gesprek, spel, werk en viering) vormen de kern van de jenaplanvisie. Tijdens kringgesprekken leren kinderen van elkaar. Door samen te spelen, leren kinderen rekening houden met elkaar en worden ervaringen in het spel verwerkt. Onder 'werk' vallen instructiemomenten en perioden waarin kinderen zelfstandig werken, alleen of samen met anderen. In de viering worden blije, maar ook verdrietige gebeurtenissen met elkaar gedeeld. VRAAG 11.2 Welke naam geven de leerlingen hier aan Koning Auto? VRAAG 11.3 Als jij lekker bruin verbrand bent door de zon, hoe is zij dan? Bij het eerste kruispunt sla je rechtsaf, de Landjuweelstraat in. Alsmaar rechtdoor en dan kom je zo op het Ledebergplein, je eindbestemming!
41
12
RECHTVAARDIGE RECHTERS IN LEDEBERG Het Ledebergplein is het kloppende hart van Ledeberg. De drukbezochte zondagsmarkt is daar het levende bewijs van. Sinds zowat 1600 is Ledeberg bekend om de jaarlijkse uienmarkt. Van heinde en verre kwamen boeren en landlieden naar Ledeberg om er uien, in trossen of per gewicht, aan de man te brengen. De uien die in Ledeberg op de markt werden aangeboden, kwamen voornamelijk uit de omgeving van Aalst en Ninove. Sinds mensenheugenis is de ui in elke moestuin van de partij. Het is een eeuwenoude cultuurplant. Het voedsel bevindt zich in de vlezige, bladgroenloze bladeren of bolrokken. In oude recepten worden ze rokkenbollen genoemd. Kenmerkend is ook de indringende geur die je ogen doet tranen. Dit is te wijten aan zwavelverbindingen in de plant. Maar de Ledebergenaars laten zich hierdoor helemaal niet afschrikken en vieren elk jaar eind augustus met veel plezier hun Ajuinfeesten!
Zou de Sint-Lievenskerk geen geschikte plek zijn om het paneel van De Rechtvaardige Rechters te verstoppen, vroegen wij ons af... Nog niet zo gek lang geleden opperden de Gentse speurders dat het schilderij wel eens in de Antwerpse Sint-Laurentiuskerk kon verborgen zijn, dus waarom niet in Ledeberg!?
42
Ga eens te rade bij het standbeeld van de oorlogsslachtoffers. Ed(ward) Vereycken (Antwerpen 1893 - Herentals 1965) was beeldhouwer van de vrouwenfiguur bovenop het monument. Deze sculptuur spreidt als het ware haar vleugels uit om alle geheimen te verbergen. Vertel het ons... VRAAG 12 Wie is hier De Mol? Naast het Vredesmonument vind je tramlijn 4 (Moscou - Sint-Pietersstation). Deze tram brengt je terug naar de startplaats (Sint-Baafsplein/Korenmarkt). Daar kan je overstappen op tram 1 (nu richting Flanders Expo) tot aan het SintPietersstation. Je kunt natuurlijk ook gewoon blijven zitten op tram 4 als je naar het station wil, maar hou er dan wel rekening mee dat deze tramrit langer duurt.
43
STRATENPLAN GENT MET PARCOURS WANDELZOEKTOCHT
Dienst Toerisme
Belfort
Ledebergplein
Meter
44
·
FOTOBLAD Om deze fotobeelden terug te vinden, hoef je niet van het parcours af te wijken. Als een straat door een waterloop begrensd wordt, hoef je niet aan de overkant te gaan.
5 1
2 6
3
4
7
8 45
DANK AAN Storm Calle, Stadsarchief Gent Manu De Hauwere, Fonds voor Instandhouding van de Roofvogels (FIR) Sophie Derom, Dienst Monumentenzorg, Stad Gent Nathalie Desmet, wijkregisseur Ledeberg, Moscou-Vogelhoek, Gentbrugge, Oud-Gentbrugge, Stad Gent Geert Gisquière, Cambio Geert Heyneman, Groendienst, Stad Gent Bert Monnoye, Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning, Stad Gent Tessa Van Liefferinge, Dienst Toerisme, Stad Gent Liesbet van Loo, Coördinator Communicatie, Dep. Milieu, Groen & Gezondheid, Stad Gent Torkild Verschelde, Ingrid Pauwels en Victoire Bogaerts, proefwandelaars Luc Wellens, Groendienst, Stad Gent
BRONNEN Gids voor oud Gent, Guido Dessijn, C. Devries-Brouwers/Antwerpen Rotterdam, 2001, derde herziene druk. Gentse toeren, crimineel wijze wandelingen, samengesteld door Vizit vzw, Lannoo, 2004. Het Gent boek, L. Charles & MC. Laleman, Stad Gent, De Zwarte Doos, Waanders Uitgevers, 2006. 46
COLOFON Samensteller: Patrick Verheye, Ecowegwijs, freelance copywriter Coördinator: Hilde Van den Berge, ARGUS vzw Druk: Drukkerij Van der Poorten, Kessel-Lo Deze brochure is een initiatief van ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera en de Milieudienst Stad Gent © 2007 ARGUS vzw Eiermarkt 8 2000 Antwerpen Tel. 03 202 90 70 Fax 03 202 90 88
[email protected] www.argusmilieu.be V.U. Helga Van der Veken, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen 47
48
ARGUS vzw, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen Tel. 03 202 90 70 fax 03 202 90 88 www . argusmilieu . be info @ argusmilieu . be
Erratum wandelroute 'Van 't Belfort naar Ledeberg'
Wijziging wandelroute in Gent Wie deelneemt aan de ARGUS-wandelzoektocht 'Van 't Belfort naar Ledeberg' zal aan het einde van de wandeling moeten rekening houden met een wijziging in de wandelroute. Er wordt immers hard gewerkt aan de heraanleg van het Keizerspark en omwille van de veiligheid wordt het park voor een onbepaalde periode helemaal afgesloten. Volg daarom de hierna beschreven omleiding zodat je de wandeling probleemloos kan volgen. In plaats van onder de Keizersviaduct door te gaan (zie Wandelboekje pag. 36) volg je de bocht van de Visserij naar rechts. Op het einde steek je aan de verkeerslichten de Brusselsepoortstraat over. Vervolgens ga je naar links en steek je het kruispunt volledig over. Je gaat dus onder de viaduct door en je wandelt verder over de Koning Willembrug. Voorbij deze brug sla je de tweede straat naar rechts in (net voor de Aldi) en je vervolgt zo je weg langs de Franse Vaart. Je kunt nu je wandelzoektocht vanaf hoofdstuk 11 (pag. 39) verder vervolgen. Wedstrijdvraag 10 (pag. 38) wordt daarom geschrapt.
