SPEUREN NAAR EEN LEEFBARE STAD IN ANTWERPEN
WANDELZOEKTOCHT OP NAAR HET ZUID
SPEUREN NAAR EEN LEEFBARE STAD Elk najaar organiseert ARGUS, het milieupunt van KBC i.s.m. de Stedelijke Milieudienst een wandelzoektocht in een specifieke stadswijk. Bedoeling ervan is om je met àndere ogen te laten kijken naar zowel de bedreigingen als de mogelijkheden inzake milieu en natuur in de stad. De wedstrijdperiode loopt telkens van 1 oktober tot 31 december, en dan kan je schitterende prijzen winnen. Maar ook na afloop van de wedstrijd is zo’n de wandelzoektocht zeker de moeite waard… Veel plezier ermee! WAT VIND JE IN HET WANDELBOEKJE ? ■ informatie over de buurt, rond diverse milieu- en natuurthema's ■ een vijftiental vragen die je meestal kan op lossen door goed rond te kijken ■ een wegbeschrijving (zie achteraan) ■ 8 te situeren foto's (zie achteraan) ■ een antwoordformulier (zie achteraan) DE TOCHT DOOR ‘HET ZUID’ Het parcours van deze wandelzoektocht start aan het Zuiderterras op de Scheldekaaien (Plantinkaai). Via het Sint-Andrieskwartier bereik je het zuidelijke stadsdeel van Antwerpen, in de volksmond 'Het Zuid' genoemd, een bruisende woon-, zaken- en ontspanningsbuurt rond de gedempte zuiderdokken, met pakhuizen, musea, restaurantjes, cafés, galerijen, terrasjes, pleinen en boulevards. Reken alvast ca. 2,5 uur voor de tocht. KEN JE ONZE ANDERE WANDELZOEKTOCHTEN ? Brugge: Hasselt: Leuven: Antwerpen:
‘Beter leven in een duurzaam Brugge’ ‘Binnen en buiten de groene boulevard!’ ‘Aan de oevers van de Dijle’ ‘De Studentenstad’ ‘Het Sint-Andrieskwartier’ ’Het Eilandje’ ‘Op naar het Zuid’ ‘Het Noorden kwijt’, ‘De Theaterwijk’ ‘De Diamantwijk’ ‘Oud-Borgerhout’ ‘Het Schipperskwartier’
Tijdens het Rubensjaar 2004 publiceerden we de wandelgids ‘Gekuyst ende geruymt' Leven in Antwerpen ten tijde van Rubens’ (€ 2,5).
KEN JE ARGUS? ARGUS informeert, sensibiliseert en debatteert rond milieu en duurzame ontwikkeling. Een greep uit het aanbod: ARGUS■Milieumagazine, milieubibliotheek, digitale fotowedstrijd, infosessies voor milieucoördinatoren, brochures, milieuprojecten, KMO-milieunieuwsbrief … Verneem er alles over op www.argusmilieu.be, of breng een bezoek aan ons kantoor: ARGUS vzw, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen. Je kan dan meteen de correcte antwoorden aanvragen van deze wandelzoektocht (tijdens de kantooruren). (*) Bij de lancering van een nieuwe wandelzoektocht kan je een gratis wandelboekje krijgen. Na afloop van de wedstrijdperiode kan je het downloaden van www.argusmilieu.be
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 2
OP NAAR HET ZUID PARCOURS - ACHTERGRONDINFORMATIE – VRAGEN ‘Wonen op het Zuid’ is een begrip in de stad. Verscheidenheid is de sterkste troef van dit stukje Antwerpen. Niet alleen kunst en cultuur met musea en galeries, cafés en restaurants, maar ook het bruisende stadsleven maken deze wijk tot een geliefd stadsdeel. De buurt kwam tot stand tijdens het laatste kwartaal van de 19de eeuw. In de honderd jaar die volgden kende ze periodes van bloei en neergang. Aan discussie is er nooit gebrek geweest. Meer dan eens werden er ingrijpende beslissingen genomen: de afbraak van het Zuidstation (1965), het dempen van de Zuiderdokken (1968), de afbraak van de hippodroom (1973), de vestiging van het MUHKA, de opening van de omstreden megadancing Zillion, de heraanleg van het De Waelplein, ...
Startplaats: Zuiderterras, Plantinkaai
Enkele buurtcomités spannen zich dagelijks in om het aangename stedelijke wonen in deze buurt te vrijwaren. Stedelijk: dus mét horeca, mét handel, mét cultuur. En aangenaam want: mét oog voor esthetiek, voldoende groen in het straatbeeld, een beheersing van de verkeersstromen en diverse vormen van overlast !
1 LANGS DE KADE Start: Scheldekaaien (de Plantinkaai) aan het café-restaurant 'Het Zuiderterras'. Aan het water getuigen meerpalen en met grassen en mossen overwoekerde treinsporen van een bedrijvig havenverleden. De havenactiviteiten hebben zich na de tweede wereldoorlog naar de gebieden ten noorden van Antwerpen verplaatst. De oude haven is wat verweesd achtergebleven. VRAAG 1.1 Sinds het begin van de jaren negentig heeft de Antwerpenaar zijn band met het water ontdekt. Dit kan je uit de architectuur van het gebouw ‘Zuiderterras' afleiden. Verklaar!
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 3
Loop van het Zuiderterras weg in de richting van poort 10 in de betonnen muur langs de Scheldekaaien. De vlakte tussen het water en de straat ligt er wat troosteloos bij. Daarenboven wordt er hard gewerkt aan een collector voor de Antwerpse ruien. Bij de graafwerken heeft men zeer interessante historische ontdekkingen gedaan … VRAAG 1.2 De initiatiefnemer van deze werkzaamheden kan u uitgebreide informatie geven over dit project aan de Scheldekaaien. Wie bedoelen we? Het parkeerterrein dat specifiek wordt voorbehouden voor bussen, is enorm groot. Let op de speciale putten die men bij de in- en uitrit naar de parkeerplaats heeft aangebracht. Bussen kunnen er probleemloos over rijden, maar auto's rijden zich onvermijdelijk vast. VRAAG 1.3 Wat is de juiste naam voor zo'n put? We houden even halt aan het kruispunt met de Plantinkaai.
2 OPMERKELIJKE GEBOUWEN In de verte ziet u het 'Huis Neutelings' . Daar gaan we heen. U herkent het gebouw aan de gevel, opgetrokken uit onbehandeld irokohout. Het hout verwijst naar de laatste houtloods tegenover het gebouw, die nu dienst doet als overdekte parkeergarage.
VRAAG 2.1 Ook vroeger was duidelijk te zien dat gebouwen met de scheepvaart of de haven te maken hadden. Nog vóór het 'Huis Neutelings' bevindt zich een huis dat -door een stenen gedenkteken - zijn band met het water aantoont. Van wanneer dateert dit huis? We steken de weg over (voorzichtig!) en volgen deze drukke verkeersas rechtsaf (Zuidwaarts). We wandelen de Vlaanderenstraat voorbij en slaan, nà het huis Neutelings, de straat links in: de Sint-Michielsstraat. Vroeger vormden de gebouwen van deze en van de omliggende straten een belangrijk centrum van bedrijvigheid. Een stadsbrand op het einde van de 19de eeuw legde deze buurt plat.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 4
VRAAG 2.2 Het staat er letterlijk: een bijzonder gebouw - een entrepot - ging hier in deze buurt in vlammen op. Waaruit kan je dit afleiden? De Sint-Michielsstraat mondt uit in de Kloosterstraat. We slaan deze rechts in.
3 SINT-ANDRIESKWARTIER: OUD NAAST NIEUW De Kloosterstraat is gekend omwille van de vele antiek- en Tweedehandszaken. Prima manier om - in dit geval meubelen - opnieuw te gebruiken. Ook huizen, panden, pakhuizen en fabrieksgebouwen krijgen vaak na verloop van tijd een totaal nieuwe bestemming. Zo evolueert de stad mee met de mensen. Op ons verdere parcours zullen we dit nog vaak zien! Gelukkig maar, niets maakt een stad minder leefbaar dan leegstand en verkrotting. VRAAG 3.1 Terwijl we verder in de Kloosterstraat wandelen, merken we een gebouw op waar zich vroeger een zelfwasserij bevond. Wat verkoopt men er nu in hoofdzaak? We laten de Korte Vlierstraat links liggen en slaan iets verder links, de Prekerstraat in. VRAAG 3.2 Welk woord past het best in dit groene kader? A. Aarde B. Lucht C. Vuur D. Water
4 WONEN, SPELEN EN WERKEN IN DE STAD We slaan vóór het beeld rechts af en volgen het pad naast het woningenblok. Het groen aan onze linkerkant noemt men hier in de volksmond 'De heuveltjes'. Voor kinderen is het hier een paradijs om te spelen en te ravotten. Kan je je de sneeuwpret voorstellen in de winter? Maar… Màg dat eigenlijk wel? Helaas niet. Het onderhoud van het grastapijt zou teveel energie vergen. Vandaar ‘mag men de grasperken en de aanplantingen niet betreden’. Gelukkig zijn er nog de wandelpaadjes waar men naar hartelust kan stoeien. Een goede woonfunctie is in de stad van levensbelang. Via sociale woningbouw wil de stad ook aan minderbedeelden de kans geven om goed te wonen.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 5
Na de eerste huizenblok komen we terug uit in de Kloosterstraat. Vóór we deze verder naar links vervolgen, houden we even halt. Aan uw rechterkant vindt u een pleintje dat haast alle ingrediënten bevat om er een gezellig trefpunt van te maken: een telefooncel, bloembakken, zitbanken, een fietsenstalling, bomen, lantaarns… VRAAG 4.1 Welke historische figuur zette hier eerder voet aan wal?
We vervolgen de Kloosterstraat tot het kruispunt met de Kronenburgstraat. Vóór we deze links inslaan, kijken we even in de richting van het pleintje waarop de Kloosterstraat uitkomt. VLAREM, het Vlaams Reglement op de Milieuvergunningen, is de wetgeving die bepaalt in hoever hinderlijke activiteiten, bedrijven, handelszaken enz. worden toegelaten. Bij de vergunningverlening moet een moeilijke afweging worden gemaakt tussen economie, milieu, gezondheid, wooncomfort, leefbaarheid,… In druk bewoonde gebieden met belangrijke economische functies, maar met ook nood aan een goede leefkwaliteit, is dit lang niet altijd even gemakkelijk. Vaak worden in een milieuvergunning dan ook bijkomende verplichtingen opgelegd om hinder of milieuvervuiling tot een minimum te beperken. VRAAG 4.2 VLAREM I bevat een lange lijst met hinderlijke inrichtingen (bedrijven, activiteiten, handelszaken,…) waarvoor een milieuvergunning vereist is. Er worden hierbij drie klassen van vergunningen onderscheiden, naargelang de mogelijke impact op de omgeving. In de directe omgeving zie je een ‘hinderlijke inrichting klasse 1’. Over welke inrichting hebben we het hier? A. Bloemenhandel B. Drukkerij C. Pompstation We lopen de Kronenburgstraat in: nu bevinden we ons stilaan in het hartje van het Zuid. We houden halt aan huisnummer 34. In 1986 kochten zes gezinnen samen dit industriële complex uit het einde van de 19de eeuw. Ze renoveerden het geheel en realiseerden er een uniek project, met gemeenschappelijke voorzieningen en een tuin. Een blik op de huisbellen verraadt dat wonen en werken in dit pand nauw met elkaar verweven zijn. VRAAG 4.3 Aan de gevel, boven de Hoofdingangspoort, merk je een bootje op. Wat is het verband tussen het bootje en dit gebouw?
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 6
5 OPGELET VOOR HET VERKEER! We vervolgen onze weg in de Kronenburgstraat. Iets verder aan de overkant ligt de Van Craesbeeckstraat. Oversteken is niet nodig. Vanaf hier kunnen we makkelijk de vergelijking maken met het kruispunt dat iets verder gelegen is (Kronenburgstraat/Volksstraat). In de Van Craesbeeckstraat met haar typische sociale-woonwijk-architectuur ligt het accent op ‘wonen’. In de Volksstraat en de Kronenburgstraat is de verkeersfunctie veel belangrijker. VRAAG 5 De functies die straten vervullen kunnen sterk verschillen. Dat is duidelijk te zien. Kruis – op het antwoordblad – aan wat je waar terugvindt! Let ook op het imposante Instituut voor de Tropische Geneeskunde op de hoek van de Kronenburgstraat en de Nationalestraat. Het gebouw werd in 1933 opgericht om mensen die tropische ziekten opliepen, te behandelen. Nu is het een internationale onderzoeksinstelling rond tropische geneeskunde en gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Op het einde van de Kronenburgstraat - vóór we de Volksstraat rechts inslaan houden we even stil.
6 VERGANE GLORIE IN DE VOLKSSTRAAT De Volksstraat is van oudsher een drukke handelsstraat. Je ziet er staaltjes van prachtige oude gebouwen, al dan niet verwaarloosd en van nieuwe - niet altijd even smaakvolle gebouwen. Vergelijk maar eens de twee hoekgebouwen... VRAAG 6.1 Welke gemeenschappelijke naam hebben de twee hoekgebouwen (Kronenburgstraart/Volksstraat) met elkaar gemeen? Bakkers genoeg in de Volksstraat! Goed dat we tijdens de voedselcrisis in het voorjaar van 1999 nog brood mochten blijven eten. Dioxines, PCB’s en PAK’s noem maar op. Ons voedsel was nooit zo in de media-aandacht. Het stemt de consument in ieder geval tot nadenken. Velen zijn als gevolg van de voedselcrisis overgeschakeld op ‘biologisch geproduceerd’ voedsel.
VRAAG 6.2 Waar koop je in deze straat een ‘biologisch broodje?’
We wandelen verder langs de Volksstraat. (Aan het kruispunt met de Scheldestraat word je - aan uw linkerkant, wat verder in de Scheldestraat – begroet door Neptunus vanop het imposante standbeeld op de Marnixplaats) We houden halt in de Volksstraat aan huisnummer 40.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 7
Dit opvallende gebouw is het vroegere Liberaal Volkshuis 'Help u zelve'. Het herbergt vandaag een Rudolf Steinerschool. De prachtige gevel heeft twee wereldoorlogen ongeschonden overleefd. De architectuur is een schoolvoorbeeld van de 'art nouveau’, een kunststijl met bijzondere aandacht voor gestileerde decoratieve elementen. De kenmerkende combinatie van diverse materialen valt direct op: verschillende steensoorten, glas, ijzersmeedwerk. Monumenten en architectuur in de stad bepalen in belangrijke mate de leefbaarheid. Mooie gebouwen waarvan comfort en toegankelijkheid werden verhoogd, geven een extra dimensie aan de buurt.
Voormalig Volkshuis, Volksstraat
VRAAG 6.3 Het Volkshuis werd grondig gerestaureerd en kreeg hiervoor de Europa Nostra Award. Wanneer?
Iets verder in de Volksstraat, ter hoogte van huisnummer 52, tref je 'Spullenhulp' aan. Eerder tijdens onze route zagen we reeds dat veel goederen die we om de één of andere reden niet meer kunnen gebruiken (meubelen bijvoorbeeld), een nieuw leven kunnen beginnen. Ook met kledij kan dit het geval zijn. Kledingstukken die te klein zijn geworden of die uit de mode zijn, kunnen anderen misschien gelukkig maken. De vzw Spullenhulp houdt zich bezig met 'de herverdeling' van deze textielwaren. Om te voorkomen dat bezoekers van de gelegenheid gebruik zouden maken om hier afval te dumpen, beroept de vzw Spullenhulp zich op het politiereglement. VRAAG 6.2 Welk deel van het politiereglement verbiedt het achterlaten van afval of andere voorwerpen?
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 8
7 HARTJE ZUID Aan het einde van de Volksstraat steken we over en gaan we naar de Leopold De Waelplaats waar zich het Museum voor Schone Kunsten bevindt. We houden eventjes halt aan de trappen van het museum.
Van hieruit hebben we een mooi zicht op het plein. Het heeft op het einde van de twintigste eeuw een enorme gedaantewisseling ondergaan. De heraanleg van de Leopold De Waelplaats heeft heel wat commotie teweeggebracht. Het zat de buurtbewoners onder andere dwars dat op het moment van de openbare hoorzitting - waarop de plannen voor het plein werden toegelicht - er geen ruimte meer was voor inspraak. De plannen lagen al vast! De omwonenden hadden er bezwaar tegen dat de kerselaars vóór het museum werden gekapt en vervangen door dakplatanen die een soort scherm over de rijweg zullen vormen. Dergelijke geschillen tonen het belang aan van een goede communicatie in het beleid.
Museum voor Schone Kunsten, Leopold De Waelplaats
Sinds de heraanleg van het plein is de verkeerssituatie er onmiskenbaar op vooruitgegaan: het verkeer moet wel trager als gevolg van de smallere rijstroken, de zwarte halve bollen, de verkeerseilandjes enz. ‘Wildparkeren’ is door de aanleg quasi uitgesloten. Bussen en trams krijgen bovendien de vrije loop. Er zijn voldoende manieren om het museum te bereiken. Ook aan rolstoelgebruikers werd gedacht. Ze kunnen probleemloos het gebouw inrijden. En wie in de buurt woont, kan hier terecht met de fiets! VRAAG 7.1 Hoeveel fietsers kunnen hier op een veilige manier hun fiets vastmaken? Recht tegenover het museum vindt u een indrukwekkend complex luxeappartementen. Deze bevinden zich op de plaats waar zich vroeger het grootste Antwerpse amusementstheater ‘de Hippodroom’ - bevond.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 9
De Hippodroom, begin 20
ste
ste
eeuw
De Hippodroom, begin 21
eeuw
Begin 1903 opende de Hippodroom zijn deuren. De spectaculaire shows waren oorspronkelijk bedoeld voor de hogere burgerij? maar kregen mettertijd een volks karakter. Met de komst van de bioscoop en de televisie verloren de revues terrein en in 1958 sloot de hippodroom zijn deuren. Meteen viel ook het doek over het Zuid. Men liet het gebouw verkrotten en uiteindelijk was het in dermate slechte staat dat het niet meer kon worden aangepast aan de strenge reglementering inzake brandveiligheid. Nadat het in 1973 werd afgebroken zou het nog 22 jaar lang duren vooraleer de gapende wonde gevuld werd met dit wooncomplex. Ga maar eens een kijkje nemen naar dit indrukwekkende nieuwbouwcomplex dat nog steeds als ‘de Hippodroom’ bestempeld wordt.
VRAAG 7.2 Als je het groen op de Leopold De Waelplaats op deze manier wilt zien, hoe sta je dan? A. Met de rug naar het museum B. Met de rug naar de Hippodroom C. Met de rug naar de Leopold De Waelstraat D. Met de rug naar de Volksstraat
We gaan richting Leopold de Waelstraat (= in het verlengde van de Volksstraat). Neem de straat die er schuin op uitkomt aan de kant van de Hippodroom. Dit is de Verschansingstraat. Aan huisnummer 2 vind je ‘Antwerpen Woonstad’. Antwerpen Woonstad is een organisatie van de stad Antwerpen die de troeven van wonen in de stad wil promoten. Je vindt er informatie over kopen, huren, (ver)bouwen, premies, vergunningen, … Antwerpen Woonstad organiseert wedstrijden voor stads- en terrastuinen en een jaarlijkse Woonbeurs. Wie een woning zoekt in één van de negen Antwerpse districten, vindt het huis van zijn dromen gegarandeerd op het net. VRAAG 7.3 Wat is het e-mailadres van Antwerpen Woonstad?
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 10
8 PETIT PARIS We slaan nu de Leopold De Waelstraat in. Deze straat voert ons naar het Lambermontplein (zie je het bronzen standbeeld?). Mooie burgerhuizen, niet? Het zal je niet verwonderen dat het plein vroeger 'Le petit Paris' of 'De Witte Stad' werd genoemd. De monumentale beeldengroep in het midden van het plein brengt een ode aan de sterke havenexpansie op het einde van de 19de eeuw. De Schelde en de scheepvaart er op - is steeds van kapitaal belang geweest voor Antwerpen.
Lambermontplein
VRAAG 8.1 1863 was in die zin een heel belangrijk jaar voor Antwerpen. Waarom? We verpozen even aan de tramhalte op dit plein. Steden en auto’s gaan niet al te goed samen. Er is eigenlijk geen plaats voor auto's in de stad. Ze zorgen al snel voor lawaai, files, uitlaatgassen die de lucht verzieken,… Er is wel degelijk een alternatief: het openbaar vervoer. Verschillende tram- en buslijnen maken het centrum van de stad bereikbaar. VRAAG 8.2 In welke deelgemeente van Antwerpen ligt het eindstation van tram 8? Een ander uitstekend alternatief voor de auto is de fiets! Weg zijn de files, de luchtvervuiling, de parkeerproblemen,… In Antwerpen krijgt het fietsbeleid steeds meer concreet vorm. Toerisme Vlaanderen en de Toeristische Federatie van Antwerpen hebben ook hun steentje bijgedragen o.a. door het uitdokteren van fietsroutes, zoals 'de Architectuurroute'. VRAAG 8.3 Als je gemiddeld 12 km/uur fietst, hoe lang zal je dan onderweg zijn om de Architectuurroute volledig uit te rijden?
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 11
9 LEVEN EN OVERLEVEN We slaan de Kasteelstraat in - de triomfboog tegemoet - en komen uit op de Gillisplaats. Zin in een pitta, of in een ander Turks gerecht? In de eethuisjes aan dit plein kan u rustig en lekker eten tegen een democratisch prijsje. De 17de eeuwse triomfboog die zich in het midden van het plein bevindt, was oorspronkelijk als eerbetoon voor de Spaanse vorst Filips IV bedoeld. Het ontwerp ervan wordt toegeschreven aan Rubens.
Gillisplein
VRAAG 9.1 Onder welke naam is deze triomfboog in deze buurt het meest bekend? Voorbij de Gijzelaarsstraat (links van de Triomfboog) slaan we de Vlaamse Kaai links in. Aan de overkant van de straat zien we een basketbalveld en een speelplein. Vooral ‘s avonds en in de weekends bruist deze buurt van leven. Restaurantjes, cafés, … gezelligheid alom. Uitgaan brengt wel eens (luidruchtig) autoverkeer met zich mee. Al dit rumoer gaat tot in de vroege uurtjes door. Wie zich eraan ergert dat een straatterras parkeerruimte inneemt, heeft toch maar een vrij eenzijdige kijk op de zaak. Trouwens: niet iederéén heeft behoefte aan een ruime parkeerstrook in de straat. Terra Meiga bij voorbeeld ontvangt 'nogal aparte' klanten die al genoegen nemen met een minuscuul parkeerplekje. VRAAG 9.2 Wie bedoelen we met 'deze klanten'?
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 12
VRAAG 9.3 Deze 'aparte klanten' bezochten dit gebouw reeds vòòr het een restaurant werd. Hoe heette dit huis toen? We vervolgen onze weg op de Vlaamse Kaai en stappen de poort binnen aan huisnummer 76. We bevinden ons nu op de binnenplaats van de vroegere Entrepots H. Colignon & Co. Het complex - thans 'De Natie' - werd in 1995 gerenoveerd. De twee draagbalken op de binnenplaats verwijzen nog naar het dak dat vroeger de volledige binnenplaats overdekte. Door deze ingreep ontstond rond de binnenplaats een nieuwe gevelrij van drie pakhuizen. Deze ruimten hadden oorspronkelijk verschillende functies: paardenstalling, opslagruimte, douane-entrepot, smidse en burelen. Vandaag kiest men er bewust voor om de gecreëerde open ruimte niet beschikbaar te maken voor initiatieven die lawaai-overlast veroorzaken voor de bewoners, zoals bv. een terras. Het volledig of gedeeltelijk openmaken van achterliggende en ingesloten panden wordt reeds enkele jaren gepromoot door de dienst Ruimtelijke Ordening van de Vlaamse gemeenschap.
Huisbrouwerij ’t Pakhuis aan de Vlaamse Kaai
Dit is een mooi voorbeeld van aangenaam stedelijk wonen! In dit gebouw zijn wonen en werken sterk met elkaar verweven. In het grootste pakhuis werd de ‘Huisbrouwerij 't Pakhuis’ oondergebracht. Om hinder (afval, lawaaioverlast, geurhinder, …) voor de omwonenden te voorkomen worden verregaan-de uitbatingsvoorwaarden gehanteerd. Dit gaat van de wijze van vuilnisbehandeling, tot afvoer van de stookluchten (deze worden gecondenseerd), de openingsuren, de muziek in het café en de wijze waarop grote groepen bezoekers van en naar de brouwerij worden gebracht. VRAAG 9.4 Sinds wanneer is de brouwerij in werking? We verlaten het gebouw en keren een eindje terug op de Vlaamse Kaai. We steken over. Rechts van het speelplein/basketbalveld bevindt zich een wandelpad. Volg het tot aan de Waalse Kaai.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 13
10 DE GEDEMPTE ZUIDERDOKKEN Op de plaats waar zich nu - aan onze rechterzijde - het grote plein bevindt, lagen tot de jaren zestig de 'Zuiderdokken'. Vroeger losten hier tientallen vissersboten hun lading, vaak mosselen. In de volksmond heette het hier dan ook 'De Mosselkaai'. Deze levendige kaai was een pleisterplaats voor vissers, zeelui en allerlei handelaars. De cafés stonden borg voor (rumoerig) vertier.
1968: één van de laatste vroegmarkten aan de Zuiderdokken…enkele maanden later werden ze gedempt (Foto: GVA).
1969: de gedempte Zuiderdokken zullen enkele maanden later in beslag worden genomen door honderden geparkeerde wagens
Naarmate de haven zich verder uitbreidde ten noorden van Antwerpen, bleken de Zuiderdokken niet langer functioneel en werden ze dichtgemaakt: 'gedempt' zoals dat heet. Men spreekt vandaag nog steeds over 'de gedempte zuiderdokken'. Een beetje jammer toch dat van deze historische havenactiviteiten niets meer te merken is en dat de vlakte gereduceerd is tot een troosteloze parkeerplaats voor vrachtwagens- en een standplaats van de Sinksenfoor. Sommige oude pakhuizen zijn gelukkig omgetoverd tot gezellige drankgelegenheden of winkelzaken. Andere gebouwen blijven een kwelling voor het oog. Eén gebouw valt op door zijn ‘moderne' (?) architectuur. U ziet reeds wat we bedoelen? Precies: het Hof van Beroep. VRAAG 10.1 Sinds de Zuiderdokken gedempt zijn, moet je tot ààn de Schelde om het dichtstbijzijnde water te vinden. (Overtuig jezelf en ga eens een kijkje nemen aan de kade!) Wat was er in 1950 op de plaats waar het Hof van Beroep zich momenteel bevindt? De Sinksenfoor, de grootste kermisattractie uit de regio die jaarlijks vanaf Pinksteren zes weken lang op het plein plaatsvindt, zorgt al jarenlang voor heel wat beroering. Velen vinden dat de gedempte Zuiderdokken niet de meest geschikte plaats zijn voor dit evenement. Enerzijds bevat dit plein geen enkele accommodatie voor de foor en de foorkramers. Het is evenmin uitgerust met de nodige rioleringen, en ook de energievoorzieningen moeten elk jaar opnieuw worden aangelegd. Anderzijds betekent de kermis voor de bewoners een jaarlijks terugkerende overlast aan drukte, lawaaihinder, parkeerproblemen en zwerfvuil... We vervolgen de Waalse Kaai tot aan het kruispunt Wapenstraat/Leuvenstraat. Het opmerkelijke roze gebouw aan uw linkerkant was in de jaren twintig een pakhuis en herbergt sinds 1987 het MUHKA, het Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen. Vanuit de cafetaria met dakterras kan je van een schitterend uitzicht op de Schelde genieten.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 14
We vervolgen onze weg tot aan de Timmerwerfkaai. Het Zuiderpershuis, het hoekgebouw met de twee opmerkelijke torens valt onmiddellijk op. We verkennen de mooie binnenplaats. Deze bereik je via de Cafetaria. OPGELET: de cafetaria is 's voormiddags én op maandag gesloten. Het Zuiderpershuis is een oude hydraulische krachtcentrale. Via een ondergronds leidingnet zette deze centrale de belangrijkste bruggen, sluizen en havenkranen in werking. Wist je trouwens dat er ook een Noorderpershuis bestaat? VRAAG 10.2 Welke installatie werd als laatste van energie voorzien door de centrale van het Zuiderpershuis ? De binnenplaats is het hart van een hedendaags cultuurcentrum dat theater en andere podiumkunsten van over de hele wereld presenteert.
Het Zuiderpershuis
Ook hier werd (net als bij de huisbrouwerij die we eerder bezochten) een uniek compromis uitgedacht tussen horeca en omwonenden. Het Zuiderpershuis past zijn programmering en de sluitingsuren zodanig aan dat de nachtrust van de buren niet wordt verstoord. De hieruit voortvloeiende minverdiensten compenseren zij met subsidie. Als we het Zuiderpershuis verlaten, vervolgen we onze weg op de Waalse Kaai. Op het einde slaan we de eerste straat links in. Dit is de Scheldestraat.
11 VISSEN IN DE SCHELDE In de tijd dat er nog volop vis uit de Schelde werd gevangen, werd deze in deze buurt, met name op de 'Vismarkt', druk verkocht. VRAAG 11 Men sprak vroeger niet van 'Vismarkt'. Welk woord gebruikte men wél? Industrie en huishoudens hebben hun afvalwater lange tijd zonder veel omhaal in de Schelde geloosd. Hierdoor nam de watervervuiling sterk toe en viel het visbestand drastisch terug. Maar hier komt stilaan verandering in. Sinds 1992 worden industriële lozingen systematisch teruggeschroefd en er is een inhaaloperatie bezig om het huishoudelijk afvalwater te zuiveren. Wist je dat er ter hoogte van Doel in 1996 opnieuw 60 verschillende vissoorten in de Schelde werden waargenomen? En dat er per uur wel tientallen miljoenen palingen, garnalen en krabben voorbij zwemmen? De Schelde is dus nog altijd een bron van leven. Op het einde van de Scheldestraat bevinden we ons opnieuw op de Scheldekaaien. Hier eindigt onze wandelzoektocht.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 15
STADSPLAN ANTWERPEN MET PARCOURS ‘OP NAAR HET ZUID’
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 16
FOTOZOEKTOCHT 1
2
3
4
5
6
7
8
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 17
SPEUREN NAAR EEN LEEFBARE STAD TE ANTWERPEN WANDELBOEKJE 'HET ZUID' ANTWERPEN ANTWOORDBLAD Voornaam/Naam: ............................................................................................................. Straat: ..............................................................Nr.: .......................................................... Postnummer: .............................. Gemeente: ............................................................... Telefoon: ..................................... Leeftijd: .................................................................... School/beroep: .......................Datum van deelname: .................................... ............. VRAAG 1.1: .............................................................................................................................. VRAAG 1.2: .............................................................................................................................. VRAAG 1.3: .............................................................................................................................. VRAAG 2.1: .............................................................................................................................. VRAAG 2.2: ............................................................................................................................... VRAAG 3.1: ............................................................................................................................... VRAAG 3.2: ............................................................................................................................... VRAAG 4.1: ............................................................................................................................... VRAAG 4.2: A - B - C* VRAAG 4.3: ............................................................................................................................... VRAAG 5:
Kruispunt Kronenburgstr./ Van Craesbeeckstraat
1. Verkeerslichten 2. Verkeersdrempels 3. Bord ‘uitgezonderd plaatselijk verkeer’ 4. Voortuintjes 5. Sociale woningcomplexen 6. Bord ‘Zone 30’ 7. Tram- en bushalte
Kruispunt Kronenburgstr./ Volksstraat
O O
O O
O O O O O
O O O O O
VRAAG 6.1: ..............................................................................................................................
* Omcirkel het correcte antwoord.
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 18
VRAAG 6.2: .............................................................................................................................. VRAAG 6.3: .............................................................................................................................. VRAAG 6.4: .............................................................................................................................. VRAAG 7.1: .............................................................................................................................. VRAAG 7.2: A – B – C – D* VRAAG 7.3: .............................................................................................................................. VRAAG 8.1: ............................................................................................................................... VRAAG 8.2: ............................................................................................................................... VRAAG 8.3: ............................................................................................................................... VRAAG 9.1: ............................................................................................................................... VRAAG 9.2: ............................................................................................................................... VRAAG 9.3: ............................................................................................................................... VRAAG 9.4: ............................................................................................................................... VRAAG 10.1: ............................................................................................................................. VRAAG 10.2: ............................................................................................................................. VRAAG 11: ................................................................................................................................
ANTWOORDEN FOTOZOEKTOCHT Op het fotoblad (achteraan in dit wandelboekje) vind je genummerde foto’s. Geef de naam van de straat of van het plein waar het gefotografeerde zich bevindt: FOTO 1: ...................................................................................... FOTO 2: ...................................................................................... FOTO 3: ...................................................................................... FOTO 4: ...................................................................................... FOTO 5: FOTO 6: ...................................................................................... FOTO 7: ...................................................................................... FOTO 8: ......................................................................................
Vragen rond milieu? Wij hebben het antwoord voor u:
ARGUS, het milieupunt van KBC Eiermarkt 8 – 2000 ANTWERPEN Tel.: 03 202 90 70 - Fax. 03 202 90 88 E-mail:
[email protected] Website: www.argusmilieu.be
ARGUS ■ WANDELBOEKJE ’OP NAAR HET ZUID’ ■ blz. 19
