Special Restaurants. Fred Heyvaert, Style Coffee. Koffiemarkt in horeca zit op kantelmoment

Special Restaurants

Fred Heyvaert, Style Coffee

“Koffiemarkt in horeca zit op kantelmoment” 20 | ondernemers | oktober 2013

Special Restaurants

Style Coffee uit

Wolvertem maakt het verschil door absolute versheid Een eigen koffiebranderij, eigen productie van espressomachines en toebehoren en een eigen technische dienst. Dat alles gerund door zeven mensen die perfect op mekaar zijn afgestemd: dat is het geheim van Style Coffee. “We staan wel voor grote uitdagingen, maar net dat maakt onze business zo boeiend. We maken het verschil door op alle vlakken kort op de bal te spelen”, vertelt zaakvoerder Fred Heyvaert. Tekst: Joris Herpol – Beelden: Studio Dann

Style Coffee is een familiebedrijf dat sinds 1978 actief is, en momenteel twee vestigingen heeft: één in Wolvertem en één in Londerzeel. Zaakvoerder Fred Heyvaert legt uit: “Mijn vader Daniel Heyvaert is de stichter van de onderneming. Hij was sinds eind jaren 60 aan de slag als één van de eerste plaatsers van espressomachines in België. Aanvankelijk werkte hij voor een verdeler van espressomachines. In 1978 besliste hij om het als zelfstandig verdeler en invoerder te proberen. Hij verkocht onder andere de machines van Conti uit Monaco en Turmix uit Zwitserland. Maar die machines voldeden niet aan de noodzakelijke eisen en mijn vader startte met de ontwikkeling van eigen machines. De garage in Steenhuffel waarin werd gesleuteld, werd uitgebreid met een grote werkplaats en toonzaal. Daniël nam in 1986 een patent op het carrouselsysteem –waarbij koppen automatisch draaien op de espressomachine, en dus meerdere koppen kunnen worden gevuld-. Amper zeven jaar later verhuisde hij zijn firma ‘Heyda’ naar Wolvertem op de Wilgenlaan, vlakbij de A12”, weet Fred Heyvaert. Hij kwam zelf in het bedrijf in 1994, nadat hij elektromechanica studeerde in de Gemeentelijke Technische School van Merchtem. Hij leerde de stiel bij z’n vader en deed herstellingen en onderhoud. De firmanaam Heyda NV veranderde in 2000 naar aanleiding van de overname door zoon Fred Heyvaert in Coffeematic NV, maar de merknaam Heyda blijft in gebruik.

maar de markt verandert snel. Daar komt bovenop dat heel wat brouwerijen en bierhandelaars hun eigen koffie aanbieden via hun eigen espressomachines. Dat zijn vaak verplichte contracten, en dus is de horeca voor ons een inkrimpende markt. Onze uitdaging en opportuniteit ligt net bij de KMO’s. We hebben het unieke verkoopsargument dat onze koffie heel vers is. We branden twee dagen koffiebonen van de betere arabica-kwaliteit uit Zuid-Amerika, en vervolgens wordt die onmiddellijk naar de klanten gebracht. Sneller kan het niet gebeuren. Dat is ons voordeel tegenover grote koffiebranderijen. Daar is de logistieke lijn vaak veel langer, en is er dus meer tijd tussen het branden van de koffiebonen en de levering. Mijn schoonbroer Patrick Van Malderen staat zowel in voor het branden, als voor het transport van de koffie.”

Koffiebranderij “Toen andere koffiebranderijen begonnen met het zelf importeren van espressomachines, viel er voor ons een winstmarge weg”, gaat Heyvaert verder. “Ik speelde daarop in, door een eigen koffiebranderij op te richten in het industriepark in Londerzeel. De zaken gingen goed, en we verhuisden in de industriezone naar een splinternieuwe loods. Koffiebrander, silo’s en verpakkingslijnen werden tevens uitgebreid en vernieuwd. We branden vandaag zo’n 80 ton espressokoffie per jaar onder onze eigen naam ‘Style Coffee’. Die wordt via een vierhonderdtal eigen espressomachines op de markt gebracht, vooral in Vlaanderen, en een beperkt stuk in Nederland. Onze afzetmarkt is voor 80 procent ingevuld door de horeca, de rest gaat naar bedrijven. En precies in die markt zien we nog opportuniteiten. Je moet weten dat we momenteel op een kantelmoment zitten. Zoals bekend gaat het niet zo goed in ons land met de horeca. De zaken die overeind blijven doen het wel goed, oktober 2013 | ondernemers | 21

al onze realisaties op www.SWIMMINGPOOLS.be

Ook de Willy Naessens van industriebouw…

WORTEGEM-PETEGEM T. 055 39 03 90 TESSENDERLO T. 013 29 27 17 OVERIJSE T. 02 657 39 16

141013_ONDERNEMERS HALLE-VILVOORDE_92X135.indd 1

19/09/13 10:32

Hoeveel losgeld zou u betalen? Als uw laptop met bedrijfsinformatie gestolen wordt, bijvoorbeeld. Of verloren gaat in een brand. Wat zouden ondernemers in Halle-Vilvoorde hiervoor willen betalen?

22 | ondernemers | oktober 2013

Special Restaurants

Familiezaak Dat het een familiezaak is, maakt wel dat jullie heel goed op mekaar moeten zijn ingespeeld. Zijn er soms geen conflicten? Fred Heyvaert: “We kennen mekaar allemaal heel goed. Mijn echtgenote Rita Potloot doet samen met mijn zus Marleen Heyvaert de administratie, schoonbroer Patrick Van Malderen is -zoals gezegdkoffiebrander, en ik coördineer. Een familiezaak heeft voor- en nadelen, maar ik zie toch vooral voordelen. Bij meningsverschillen praten we alles heel snel uit. Een nadeel van een kleine familiezaak, is wel dat de regelgeving heel complex is om te volgen. Vooral nieuwe wetgeving die er constant bijkomt, is voor kleine bedrijven moeilijk om te volgen. Neem nu de administratie, of de milieuvergunning. Het is allemaal heel complex geworden, en er is teveel regelneverij.” “Wat ook een gevolg is van een kleine onderneming, is dat de technische ondersteuning die 24 uur op 24 uur wordt aangeboden voor de espressomachines door weinig mensen moet worden ingevuld. Dat betekent dat we altijd bereikbaar moeten zijn. Vaak is het moeilijk om een technieker te vinden die om de drie weken een wachtdienst wil doen. Wij zelf zijn telefonisch altijd bereikbaar, waardoor onze vakanties heel beperkt zijn. Toch hebben we daar wat kunnen aan sleutelen, en door de jaren ervaring zijn we beter op mekaar ingespeeld, en loopt alles vlotter.”

Toekomstplannen Naast de uitdaging om meer koffiemachines bij KMO’s te plaatsen, heeft Fred Heyvaert ook verhuisplannen. “Momenteel branden we onze koffiebonen in een gebouw van 400 vierkante meter op de industriezone in Londerzeel. Die activiteit is weinig zichtbaar, want er is geen passage. Hier aan de Wilgenlaan in Wolvertem is onze showroom gevestigd, samen met ons atelier voor de montage en verdere ontwikkeling van espressomachines, ook goed voor zo’n 400 vierkante meter. Op de Wilgenlaan zijn we zeer zichtbaar, maar hebben we niet de mogelijkheid om uit te breiden met een koffiebranderij. Verhuizen van twee locaties naar één locatie staat op termijn zeker op de planning.” En wat met de opvolging? “Mijn dochter studeert marketing, mijn zoon ICT. We zien wel wat de toekomst brengt”, besluit de zaakvoerder. •

Over Style Coffee: • Familiezaak opgericht in 1978 • Fabrikant van Heyda Espresso Machines • Showroom, administratie en atelier in Wolvertem • Koffiebranderij in Londerzeel • Zeven voltijds werkkrachten • Eigen onderzoeks- en ontwikkelingsafdeling www.coffee.be

›› “Ons grote voordeel tegenover de grote koffiebranderijen is de korte logistieke lijn. Onmiddellijk na het branden wordt de verse koffie naar de klant gebracht. Sneller kan het bijna niet gebeuren.”

oktober 2013 | ondernemers | 23

Special Restaurants

Restaurantbezoek

in tijden van crisis Natuurlijk lijdt iedereen onder de crisis. Ook bedrijven houden de vinger op de knip. Etentjes of zakenlunches worden dan vaak als eerste van het uitgavenlijstje geschrapt. Of toch niet?

De trend naar ‘minder vaak’ en ‘minder uitgebreid’ is er in de huidige crisistijd uiteraard, zo melden diverse restauranthouders. Misschien prefereert u tegenwoordig, ook al omdat u niet veel tijd heeft, een snelle hap in een goede brasserie boven een vijfgangenmenu in een sterrenrestaurant. Er zijn overigens diverse brasserieën in onze regio bekend om hun uitgesproken zakenpubliek. Ze gaan dan meestal ook prat op een snelle en vlotte bediening.

Goed gevoel

gen wagen zich zelfs aan foodpairing met thee. De smaakverkenningen breiden met andere woorden almaar verder uit. Andere chefs besteden van weer extra aandacht aan de ‘terroir’, producten uit de eigen regio. Ze serveren bijvoorbeeld trots bubbels uit een wijngaard van ‘even verderop’, een lambiek of geuze uit een plaatselijke brouwerij, zalig witloof uit Kampenhout, een ‘Lenniks Poireke’ als digestief of een fruitig dessert met producten uit één van de vele biologische fruitverwerkende bedrijven uit Halle-Vilvoorde.

Het moleculair koken lijkt enigszins over zijn hoogtepunt heen, de hoogdagen van El Bulli zijn letterlijk verleden tijd. Al pakken sommige chefs graag uit met verrassende combinaties. U hoeft zich met andere woorden niet blind te staren op de heersende culinaire trends, wel integendeel. Het blijft superieur genieten in een zaak waar u gerechten op uw bord krijgt die passen bij de stijl, het karakter en de persoonlijkheid van de chef. •

Toch maken zakenlui nog tijd om te eten in een ongedwongen sfeer. Het is een moment van ontspanning, het breekt vaak het slopende ritme van de dag. Bovendien biedt een lunch een uitstekende gelegenheid om op een andere manier kennis te maken met een klant of een zakenpartner. Het is trouwens een misvatting dat eten in een sterrenrestaurant een stijve bedoening is. Het personeel doet er doorgaans alles aan opdat alle gasten aan tafel zich goed voelen. De kwaliteit en de presentatie van wat u op uw bord krijgt, speelt hierbij vanzelfsprekend een belangrijke rol. Maar er is veel meer. Het interieur en de ‘aankleding’ van het restaurant en de bediening bepalen mee de atmosfeer. Ook de muziek op de achtergrond, hoe onopvallend die klaarblijkelijk ook moge klinken, heeft hierin zijn aandeel. Eten in een restaurant is met andere woorden een totaalbeleving. Er worden zoveel mogelijk zintuigen op een aangename manier geprikkeld.

Culinaire trends Foodpairing? Ja, dat is nog steeds een trend. Maar die gaat tegenwoordig veel verder dan de vraag ‘welke wijn past bij welk gerecht?’. Diverse chefs combineren enthousiast bier bijvoorbeeld, bij voorkeur uit de eigen streek. Zo ook in onze regio: de Voka LAN Zennevallei combineerde onlangs nog deze vorm van gastronomie met uitgebreide netwerking (zie p. 45). Sommi-

Digitaal taboe? In een taverne of brasserie kan het meestal nog. U zet ongegeneerd uw laptop op de tafel en bespreek met een collega of klant een zakelijk voorstel of de verkoopcijfers. Tegenwoordig neemt u misschien uw tablet mee naar de lunch en die is al iets minder opvallend. In een sterrenzaak of restaurant met een meer gedistingeerde uitstraling pakt u maar beter niet zomaar uit met uw digitale apparatuur. U zult dit wel zelf aanvoelen: het verstoort de atmosfeer. Het is trouwens sowieso geen goed idee om allerhande technische of zakelijke details of knelpunten tijdens het tafelen te bespreken. Dat doet u maar beter ervoor of erna. Meestal beschikken de sterrenrestaurants wel over draadloos netwerk. Als u het dan echt niet kunt laten, kan u die ene dringende mail natuurlijk beantwoorden, maar dan liefst zo discreet mogelijk met uw smartphone. Meer tips voor een geslaagde zakenlunch? Lees dan snel verder op p. 27!

oktober 2013 | ondernemers | 25

Lunchmenu voor 28 € Groepen en feesten op aanvraag

3 Fonteinen Herman Teirlinckplein 3 1650 Beersel T 02 331 06 52

Café – restaurant traiteur – brouwerij De stress helemaal vergeten en proeven hoe het vroeger was?

Bezoek 3 Fonteinen, een gezellig café-restaurant midden in het centrum van Beersel, pal tegenover de 14de eeuwse kerktoren.

Gasten tafelen in een comfortabel, relaxed en tijdloos modern interieur, zowel binnen als buiten. Gastvrijheid, vriendelijkheid en gemoedelijkheid staan voorop. Tartufo kookt met respect voor het product en gaat voor gerechten met een duidelijke stempel, intens en met authentieke smaken. Telkens volgens het seizoen en met een Italiaanse toets komt chefkok Kayes tot een mooi evenwicht in elk gerecht. De passie voor het vak en het plezier voor het werk proeft u terug in de gerechten, de wijnen en de sfeer! gesloten op zondag en maandag

Geniet van de gulle smaak van de typische streekgerechten zoals konijn met geuze, parelhoen met kriek, Vlaamse stoverij of één van de vele andere lekkernijen op de kaart. Of doe u te goed aan de geuze, frambozenlambiek en kriek die de broers Guido en Armand Debelder brouwen in hun ambachtelijke bierstekerij!

Bergensesteenweg 500 - 1600 Sint-Pieters-Leeuw T 02 361 34 66 [email protected] - www.restaurant-tartufo.be

Het gezelligste plekje van de Zennevallei www.alsput.com T 02 356 76 47

Hotel • Restaurant • Taverne • Seminarie Feesten Receptie • Traiteur • Fietsroutes • Lachclub Mieke De Baerdemaeker en Hilde Anthoons Alsputweg/Hollestraat 108 - 1500 Halle Tel +32(0)2/356.76.47 - Fax +32(0)2/360.12.10 www.alsput.com - [email protected] Hotel Alsput – voor langere termijn verblijven Kamer met ontbijt vanaf €35 p.p. in dub kamer Café-brasserie Alsput open van 6u tot 24u Elke dag verse Zeeuwse mosselen Entrecote, filet pur, ... Vlees van eigen kweek!

GRATIS

2

Met zijn vertrouweling en beste vriend, Sibrecht de Vlaminck, biedt Patrick Vandecasserie gastronomische gerechten aan die bereid zijn met passie, vrijgevigheid en eerlijkheid. De kaart jongleert met “klassiekers”, gerechten uit onze regio en in het bijzonder de voorstellen, die steeds in lijn met de markt en de seizoenen liggen. Zeer geraffineerde tot gulle borden, een veeleisende kaart die speciaal is uitgedacht voor kinderen. Patrick werkt in het belang van kwaliteit en plezier voor iedereen. Vanuit zijn verleden houdt “De Mayeur” het respect hoog voor een gezellige keuken en de kleine tradities. Zoals de koperen stoofschotels die bij sommige gerechten mee volgen tot aan de tafel.

Lunchmenu voor 35,00€ traiteur - menu’s op bestelling pannenkoeken bij één koffie Brésor

Een Alsput aperitief bij een menu (tussen 11h30 en 13h30, en van 17h30 tot 19h30)

Familie Brunch (zondag) of Alsput mosselmenu alle dagen van 16h00 tot 18h00

Sluitingsdag woensdag Fabriekstraat 339 1601 Ruisbroek tel: 02/331 52 61 [email protected] www.demayeur.be

Special Restaurants

Praktische tips voor een

geslaagde zakenlunch

De zakenlunch is een traditionele manier om een zakelijke ontmoeting wat vlotter te laten verlopen en een kunst op zich. Door een aantal valkuilen te vermijden en enkele tips in acht te nemen, kan u echter elke zakenlunch rimpelloos laten verlopen. Het juiste restaurant

Voorbereide agendapunten

De keuze van het restaurant is uitermate belangrijk wanneer u een klant wil uitnodigen voor een lunch. Het is zeker niet de bedoeling om de middag door te brengen op een lawaaierige plaats met veel kinderen, waar de bediening op zich laat wachten en het eten recht uit de microgolfoven lijkt te komen. U wilt uw gesprekspartner laten voelen hoeveel belang u hecht aan dit contact, moet u eerst en vooral een restaurant uit de juiste prijsklasse kiezen. Te goedkoop is uit den boze, want dat heeft precies het omgekeerde effect. Wilt u echt iets bespreken, wordt een omgeving met voldoende privacy een grote troef. Veel restaurants proberen hun prijzen scherp te houden door extra tafels in de beschikbare ruimte te proppen, maar dat maakt het moeilijk om delicate onderwerpen aan te snijden. Controleer altijd of uw gezelschap geen vegetariër is of allergisch is voor vis.

U wilt een business lunch met een effect, een resultaat. Daarom is het in een aantal gevallen geen slecht idee om toch maar een agenda met een aantal te behandelen onderwerpen op te stellen. Mensen hebben namelijk de neiging om het doel van een meeting uit het oog te verliezen als ze eten voorgeschoteld krijgen. Als u dus met uw agendapunten uitpakt, blijven de meeste deelnemers allicht bij de les.

Wat met alcohol? Is alcohol geoorloofd tijdens een zakenlunch? Ja en nee. U moet de omstandigheden zelf wat inschatten. Als u met een vertrouwde kliek gaat tafelen, als de babbels gemoedelijk zijn, dan voegt een glaasje wijn of bier alleen maar extra gezelligheid toe. Maar

Het juiste tijdstip Denkt u bij een business lunch ook meteen aan een middagmaal? Het middaguur is inderdaad een uitstekend moment om te pauzeren en om wat te eten, maar er zijn nog andere mogelijkheden. Heeft u bijvoorbeeld al eens aan een ontbijt gedacht? Of aan een vieruurtje met koffie of thee? Een business lunch hoeft niet noodzakelijk in het keurslijf van een middagmaal te zitten.

Duidelijkheid voorop Het is belangrijk om vooraf duidelijk te zijn. Tijdens de zakenlunch is het niet de bedoeling dat er offertes of zware dossiers doorgenomen worden, maar in de meeste gevallen wil de initiatiefnemer wel degelijk iets bespreken. De etiquette verschilt van land tot land, maar het is zeker niet onredelijk om het doel van de ontmoeting op tafel te leggen zodra de menukaarten zijn opgehaald of als de drankjes zijn ingeschonken. Het is niet nodig om de agendapunten één na één te overlopen, maar wees niet bang om duidelijkheid te scheppen. Zo weet iedereen meteen waar hij aan toe is. Wilt u enkel uw waardering laten blijken met het etentje, kan het gesprek alle kanten op. Zoniet moet u de regie meer in handen houden. Voorbereiding is belangrijk, want ook in een informele sfeer scoort u als u op de hoogte bent.

Geen onderbrekingen Tijdens een zakenlunch zet u de smartphone best gewoon uit, want u wilt uw gesprekspartner(s) niet de indruk geven dat ze minder belangrijk zijn dan de lopende zaken. U laat hen dus best niet alleen om een ‘dringend telefoontje af te handelen’, maar anticipeert op mogelijke onderbrekingen. U kan bv. uw telefoon doorschakelen naar de receptie van uw werkgever, maar zorg er dan uiteraard wel voor dat de receptionist weet wanneer u wel te bereiken bent. oktober 2013 | ondernemers | 27

Hostellerie

’t Fornuis Op vijf minuten van de autosnelweg, dicht bij Brussel maar in een landelijke groene omgeving, is Hostellerie ’t Fornuis een ideale ontmoetingsplaats voor nationale en internationale vergaderingen. De luchthaven van Zaventem bevindt zich op 20 minuten, Brussels South op 35 minuten. Onder een eeuwenoud dak dat al jarenlang geliefd is voor alle mogelijke verblijven komt u tot rust in het rustieke interieur dat voorzien is van alle moderne faciliteiten. Hier kunt u voor internationale bijeen­ komsten seminaries combineren met kamers. De vergaderruimtes hebben daglicht, alle infrastruc­ tuur (flip chart, beamer, scherm, e.d.), gratis wifi en ruime parking. Het restaurant – “de pot schaft lekkere kost voor iedereen” – biedt business lunches, een menu van de maand en formules voor seminaries.

Hostellerie ’t Fornuis Brusselstraat 91, 1740 Ternat Tel.: 02 582 02 21 - Fax: 02 582 63 78 [email protected] - www.hotelfornuis.com

Hof Ten Eenhoorn Restaurant - Feestzaal - seminaries Gastronomisch genieten in alle rust Het heuvelachtig Pajottenland is een prachtig decor voor dit unieke restaurant annex feestzaal & seminarieruimte. Lekker eten, ontspannen vergaderen of uitgebreid feesten behoren tot de mogelijkheden in deze oude hofstede. • • • • •

Weeklunch van woensdag tot vrijdag aan 33 euro en gastronomische menu’s Rustige, groene ligging met prachtige tuin en terras Seminaries en vergaderingen met alle faciliteiten Recepties, babyborrels, communie- en huwelijksfeesten, op pensioenstelling, ... op maat uitgewerkt Gratis ruime parking

Hof Ten Eenhoorn Keierberg 80 - 1730 Asse - Tel. 02/452 95 15 Info? www.hofteneenhoorn.be - e-mail: [email protected]

Leuvensesteenweg 43 3191 Hever-Boortmeerbeek Bel 015 52 05 35 of mail [email protected] Of reserveer online: www.spigadoro.be

Authentieke Italiaanse gastronomie Chef Franco Di Taranto zorgt al 23 jaar voor (h)eerlijke gerechten uit de Italiaanse gastronomie. Bij Spiga d’Oro krijgt men letterlijk de regionale keuken van zowat heel Italië op zijn bord. Chef Franco gaat ter plekke op zoek naar excellente lokale producten en loopt geregeld stage bij collega-chefs in Italië.

Traditie, versheid en lokale producten (slow food!) À la carte, prestige- of lunchmenu Prestige menu: in 5 gangen een staalkaart van de Italiaanse gastronomie. Chef Franco Di Taranto stelt voor: LUNCH de perfecte 2-gangen lunch @ € 35 - met bij elke gang een aangepast glas wijn! Primo Secondo

Pasta fresca “Spiga” al tartuffo e crema di grana Verse pasta in “spiga”vorm, vulling van ricotta en herfsttruffel, créme van Grana Padano Suino Nero dei Nebrodi, pistachio, marmellata di fichi Siciliaans “Suino Nero” zwijn, korst van pistachepesto, gekonfijte vijgen, pasta met cépes

Buon appetito!

Special Restaurants

heeft u zware onderhandelingen voor de boeg met (buitenlandse) partners die u eigenlijk nog niet zo goed kent? Dan laat u de alcohol misschien beter aan de kant. Alcohol past ook niet echt bij een business lunch waar een vergaderagenda aan gekoppeld is. De aanwezigen moeten meestal nog aan de slag na het eten, en ook één glas wijn kan snel naar uw hoofd stijgen als u al een tijdje niet meer gegeten hebt. Zorg dus dat er voldoende water op tafel staat en drink niet te snel, want een goede ober interpreteert dat als een signaal om uw glas bij te vullen. Als uw gezelschap helemaal niet drinkt, hebt u extra reden om zelf niet te overdrijven. Hou het hoofd koel.

Wie betaalt de rekening? Doorgaans is dat de persoon die het gezelschap heeft uitgenodigd om samen aan tafel te zitten. U doet dit bij voorkeur aan het einde van de maaltijd, na de koffie bijvoorbeeld, en dan liefst zo discreet mogelijk. Uw bank- of kredietkaart is allicht het meest geschikte en meest efficiënte betaalmiddel. Cash betalen met enkele ‘grote’ eurobriefjes is behoorlijk opzichtig – bijna protserig zelfs. Hoe dan ook, herinner niemand van uw tafelgezelschap aan het feit dat u de rekening heeft betaald – ook al was dit als een grapje bedoeld. Het is best mogelijk dat niemand er aanstoot aan neemt. Maar voor hetzelfde geld (!) interpreteert één van de gasten de opmerking als een stille hint. Hij of zij gaat ervan uit dat u na deze traktatie op de één of andere manier een ‘wederdienst’ verwacht. Een etentje waarop u wordt uitgenodigd? Of een toegeving in uw voordeel bij het sluiten van een contract? Nogmaals: zwijg er

gewoon over- dat is het veiligste.

Businesstrip Misschien doet u ook zaken met bedrijven uit de zogenoemde groeilanden van de huidige wereld, zoals China. Als u in dit land uitgenodigd wordt voor een etentje, bereid u dan voor op een uitgebreid banket met gemakkelijk dertig schotels die één voor één op tafel worden gezet. Probeert u in elk geval van alles een beetje te proeven en concentreer u niet op één schotel. Hiërarchie en status zijn in China erg belangrijk en dat komt ook aan tafel tot uiting. De plaats aan tafel verloopt volgens complexe regeltjes, maar maakt u zich hierover geen zorgen: als u wordt uitgenodigd, zal men u tonen waar u kan plaatsnemen. Als u om de één of andere reden zelf de gastheer bent, win dan maar beter vooraf lokaal advies in. Zo beledigt u niemand. Heeft u een businesstrip naar Brazilië gepland, dat andere land van economische belofte? Hou dan aan tafel vooral de conversatie gaande met ‘small talk’. De zakelijke onderwerpen komen pas aan bod als de koffie geserveerd wordt. De Brazilianen hebben trouwens de gewoonte de ingrediënten op hun bord vooraf te snijden met het mes. Daarna leggen ze het aan de kant en eten alleen met hun vork verder. Gebruik nooit uw vingers om te eten, want dat hoort niet. Ook niet voor broodjes. U heeft een vork. •

oktober 2013 | ondernemers | 29