Sociale Innovatie Gewoon doen! Stationsplein 4 Postbus 1228 5200 BG ’s-Hertogenbosch telefoon (073) 612 43 25 telefax (073) 612 85 75 e-mail
[email protected]
Inhoud Provincie en Sociale Innovatie
2
Sociale Innovatie, wat is dat?
3
MKB, kweekvijver voor innovatie?
4
Hoe kan het MKB ondersteund worden?
6
Bedrijfsgerichte r egeling Sociale Innovatie BSI
6
Good practices
8
1. Flexpool Bouw: Parttime werken in de bouw
8
2. Invoering flexibele werktijden in de detailhandel
9
(keten/gehoorapparaten) 3. Flexibiliteit in de productiestructuur
10
4. Slimmer pauzeren bij Philips D.A.P. Domestic
11
Appliance&Personal Care/Scheerapparaten 5. Zelfstudie teams bij Organon Oss
12
6. HORA - Reorganisatie van bedrijfs-, proces-
13
en arbeidsorganisatie naar lean production en teamwerk in Duitsland 7. E-learning bij Intersport
15
8. EVC-project OTIB
16
9. Netwerk: samenwerkingsverband van bedrijven
17
en o rganisaties in Zuidoost Brabant. 10. Poortwachtercentrum
18
(Alphen aan den Rijn/Noord-Holland-Noord) 11. Gezondsheidsmanagement; integraal
19
personeels- en gezondheidsbeleid 12. Productgroep Vegen gemeente Den Haag
20
13. ‘Development through participation bij
21
Bromma’ in Finland
Provincie en Sociale Innovatie
Sociale Innovatie, wat is dat?
De Provincie wil de economische positie en internationale con
De Brabantse arbeidsmarkt is volop in beweging. De Brabantse
currentiekracht van bedrijven en organisaties in Noord-Brabant
economie floreert, tegelijk is er krapte oftewel een tekort aan
versterken. Om de productiviteit te verhogen speelt innovatie een
personeel. Een structureel tekort, veroorzaakt door demografische
belangrijke rol. We hebben het dan niet alleen over innovaties
ontwikkelingen als vergrijzing en ontgroening. Daarnaast spelen
op technologisch gebied. Ook vernieuwing van werkprocessen,
sociaal economische ontwikkelingen als globalisering en de
flexibele arbeidstijden, talentontplooiing en participerende aan-
toename van het belang van kennis en opleiding voor de
sturing dragen bij aan het verhogen van de productiviteit. Dit
economie een steeds grotere rol. Om de boot niet te missen
wordt ook wel ‘Sociale Innovatie’ genoemd.
schuiven ondernemers verouderde concepten over personeel
De Provincie wil de komende jaren de partij zijn, die zorgt voor
en arbeidsmarkt opzij. Zij gaan op zoek naar nieuwe strategieën
meer samenhang en synergie tussen bestaande initiatieven op
en methodieken waarin bijvoorbeeld gefocust wordt op welke
dit terrein. Daarnaast zet zij Sociale Innovatie op de agenda bij
wijze de ondernemer:
stakeholders in de Provincie Noord-Brabant. In regio’s en sectoren
•
samen met de medewerkers het werk organiseert
in Brabant waar nog weinig initiatieven zijn, initieert en stimu-
•
de medewerkers aanstuurt
leert zij acties, e xperimenten en pilots. Tot slot wil zij de Bedrijfs-
•
medewerkers in de onderneming kennis laat uitwisselen
gerichte regeling Sociale Innovatie starten, PSW voert deze uit.
•
talenten van medewerkers benut
Met deze brochure willen we u alvast kennis laten maken met
•
de medewerkers gezond en langer inzetbaar houdt
een aantal succesvolle aanpakken op het gebied van Sociale Innovatie. Wie weet zit er iets voor u of uw collega’s tussen.
Kortom, naast technische innovatie wordt ook Sociale Innovatie
Tevens vindt u in deze brochure informatie over het begrip Sociale
een thema van de moderne ondernemer en de medewerkers.
Innovatie, het MKB in Brabant en handige adressen van websites
Met Sociale Innovatie kunnen immers bestaande patronen en
waar u meer informatie kunt vinden over Sociale Innovatie.
structuren in organisaties vernieuwd of doorbroken worden.
In het tweede deel van dit boekje vindt u een aantal inspirerende
Ondernemingen verbeteren het rendement van hun organisatie
voorbeelden van Sociale Innovatie in de praktijk. Een eerste stap
door gebruik te maken van en te investeren in de kennis,
naar een nieuwe aanpak is gezet!
betrokkenheid en talenten van medewerkers. En het werkt! Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit te Rotterdam (2005) is gebleken dat ware innovatie, die economische vooruitgang oplevert, voor 75% gerealiseerd wordt door Sociale Innovatie en maar 25% door technologische vernieuwing!
2
3
MKB, kweekvijver voor innovatie? Door de introductie van nieuwe producten en/of – marktcom
Besluiten we deze groep af te bakenen naar bedrijven met maxi-
binaties, is het MKB dé kweekvijver voor innovaties die grote
maal 100 werknemers dan blijkt dat ruim 60% van de Brabanders
bedrijven scherp houdt. Echter in de praktijk kunnen de meeste
in het MKB werkt.
MKB-ondernemers weinig gebruikmaken van inzichten en ervaringen van andere MKB-ondernemers, kennisinstituten en
70
grote bedrijven. Door hun beperkte schaalgrootte en focus op
60
kostenbeheersing maken MKB-ondernemers vaak de keus voor-
50
rang te geven aan knelpunten die intern in de organisatie spelen
40
en op korte termijn moeten worden opgelost. Ook wordt het innovatieproces belemmerd door randvoorwaarden die door de overheid en cao’s worden gesteld en die gezien de kleine schaal van het MKB, relatief veel beslag op de bedrijfsvoering leggen.
0 500 wkn en meer
100-499 wkn
Midden
en te boeien.
totaal MKB
West
50-99 wkn
processen slimmer te organiseren en eigen personeel te binden
10 20-49 wkn
innovaties om nieuw personeel aan te kunnen trekken, werk
20
0-19 wkn
De uitdaging voor MKB-ondernemers ligt bij het werken aan
30
Volgens de Europese definitie van het MKB behoren bedrijven tot 250 werknemers, waarvan de middelgrote bedrijven (< 250
Noordoost
Zuidoost
Noord-Brabant
werknemers) een jaaromzet hebben van maximaal “50 miljoen of een jaarlijks balanstotaal van “43 miljoen, kleine bedrijven (< 50 werknemers) een jaaromzet of jaarlijks balanstotaal van
Figuur 1: Productiestructuur op basis van werkgelegenheid naar grootte klasse in Noord-Brabant (2006) (inclusief uitzendkrachten). Etin website, www.economiebrabant.nl.
maximaal “10 miljoen en microbedrijven (<10 werknemers) een jaaromzet of balanstotaal van maximaal “2 miljoen tot het MKB*. Het merendeel van de werknemers werkt in de sectoren industrie, handel (groothandel en detailhandel) en bouw. Zij vormen samen ca. 50 tot 60% van de werkgelegenheid. In West-Brabant is er in plaats van industrie meer personeel werkzaam in de zakelijke dienstverlening. *Bij het toepassen van deze criteria moet het gaan om zelfstandige
Kortom, vanwege zijn grote omvang is het MKB in Brabant een
ondernemingen. Eventuele partners of verbonden ondernemingen
niet te verwaarlozen groep. Genoeg reden om in Brabant Sociale
moeten w orden meegerekend.
Innovatie bij het MKB te stimuleren en te ondersteunen.
4
5
Hoe kan het MKB ondersteund worden?
Het MKB is dé kweekvijver voor innovaties. De subsidieregeling Bedrijfsgerichte Sociale Innovatie wil MKB-ondernemers stimuleren om naast de introductie van nieuwe product- en/of marktcombina-
Het MKB wil graag extra ondersteuning. Ondersteuning op het
ties, ook innovaties in te voeren in de bedrijfsorganisatie. Innovaties
gebied van informatie, adviezen, het organiseren van kennisuit
om nieuw personeel aan te kunnen trekken, werkprocessen slimmer
wisseling tussen werkgevers aangevuld met kennisinstellingen en het
te organiseren en eigen personeel te binden en te boeien.
bijeenbrengen van sectoren. De komende jaren zal PSW in opdracht van de Provincie Noord-Brabant hierin een actieve rol spelen.
Uitgangspunt en activiteiten passend binnen subsidieregeling De subsidieregeling Bedrijfsgerichte Sociale Innovatie maakt het
MKB-ondernemers kunnen ook terecht bij MKB Nederland en
voor de MKB-ondernemer mogelijk om extern advies in te huren
diverse sectorale koepelorganisaties. Daarnaast ondersteunt het
voor innovaties op het terrein van:
Ministerie van Economische Zaken het MKB via financiering van
• slimmer werken: organisatie van werkprocessen en
het programmaonderzoek van het EIM en Syntens dat als missie
flexibilisering
heeft innovatie bij ondernemend Nederland te stimuleren. Andere
•
stakeholders zijn sociale partners die invloed hebben als het gaat
• participerende aansturing (zelfsturende teams, dynamisch
om arbeidsvoorwaarden en omstandigheden. Tot slot bieden
talentontplooiing en employability managen)
(commerciële) adviesbureaus en opleidingsfondsen, die tot doel hebben de scholing van medewerkers te verbeteren, trajecten
Opbouw subsidie
aan om Sociale Innovatie binnen het MKB te realiseren.
Gebaseerd op co-financiering: 50% bedrijf - 50% BSI-regeling. Minimaal bedrag subsidie “1.500,- en maximaal “20.000.
In Brabant stimuleert de Provincie Noord-Brabant Sociale Innovatie
De maximale duur van een project is 24 maanden.
bij (Brabantse) MKB-ondernemers met de Bedrijfsgerichte stimuleringsregeling Sociale Innovatie BSI voor het MKB.
Criteria om in aanmerking te komen voor de BSI zijn: •
MKB-status (onder andere tot 250 werknemers)
•
aanvrager en adviesbureau staan ingeschreven bij KvK
• duidelijke formulering van de aanleiding van de aanvraag, het knelpunt dat men wil oplossen en hoe • er is sprake van innovatie op het terrein van personeel
Bedrijfsgerichte regeling Sociale Innovatie (BSI)
en/of o rganisatie PSW monitort inhoudelijk de regeling. Bij vragen m.b.t. het indienen van een aanvraag kan men contact leggen met
De subsidieregeling Bedrijfsgerichte regeling Sociale Innovatie
[email protected] en
[email protected]. Eén van deze adviseurs
wordt ingezet ter bevordering van Sociale Innovatie binnen
zal dan spoedig contact opnemen.
het Midden- en Kleinbedrijf in Brabant, Limburg en Zeeland.
De subsidietoekenning en financiële afwikkeling van de subsidie
De r egeling heeft een looptijd van 2009 tot 2011.
gebeurt door Stimulus.
6
7
Good practices
Ook toepasbaar in Sectoren met veel vraag naar personeel. Vergelijkbare projecten bestaan in de metalelektro. Belangrijkste
Welke interessante arrangementen zijn er te vinden binnen
doel daarbij is het verkrijgen van nieuwe instroom.
diverse sectoren op het terrein van Sociale Innovatie. Wat zijn de
Voorwaarden toepassing andere sectoren Cultuuromslag t.a.v.
ervaringen daarmee? Kunnen deze arrangementen ook in andere
parttime werken bewerkstelligen. In veel sectoren, o.a. in de
sectoren worden ingezet? In dit onderdeel hebben we 13 aan
bouw, is p arttime werken niet gebruikelijk. Onderwijs betrekken:
sprekende voorbeelden geselecteerd: voorbeelden uit Brabant,
instroom met behulp van leerwerkcontracten.
de rest van Nederland en een aantal voorbeelden uit Europa.
Meer informatie Website www.proflexbouw.nl,
We hopen dat zij u op ideeën kunnen brengen voor uw eigen
www.dagindeling.nl.
onderneming!
1F lexpool Bouw: Parttime werken in de bouw
2 Invoering flexibele werktijden in de detailhandel (keten/gehoorapparaten) Omschrijving Overleg over flexibele werktijden waarbij zowel aan
Omschrijving Het project Flexpool Bouwsector is een unieke pilot
de behoeften van de medewerkers als van de klanten (openings
waarin werd geëxperimenteerd met parttime werken in de bouw.
tijden) wordt voldaan.
Aanleiding ProFlex Bouw is een pilot waar werkgevers en werk
Aanleiding Vraagstuk van werktijden (werknemers) en openings
nemers uit de bouw kunnen experimenteren met parttime arbeid.
tijden (ondernemer). Potentieel klantenbestand vergroot.
Het project liep van september 2006 tot juni 2007.
Vermoeden dat uitbreiding van openingstijden wordt verwacht.
Waar toegepast De pilot vond plaats in Drenthe en Noordwest
Concurrentiepositie detailhandel. Nieuwe (jonge) medewerkers
Overijssel (werkgebied Opleidingscentrum Bouw) onder de
wensen flexibeler werktijden.
naam ‘ProFlex Bouw’. FNV Bouw werft werknemers (bouwplaats-
Waar toegepast Keten gehoorapparaten, verspreid over
personeel) die parttime willen werken en vanuit het Opleidings-
Nederland.
centrum Bouw worden bouwbedrijven persoonlijk benaderd
Werkwijze Inventarisatie wensen klanten. Inventarisatie wensen
met de vraag of er vacatures voor parttimers zijn. Door matching
medewerkers. Analyse resultaten. Doorberekenen van kosten,
van vraag en aanbod wordt parttime werken mogelijk gemaakt.
organisatorische en arbeidsvoorwaardelijke maatregelen
Werkwijze Melding vacatures en sollicitaties via site www.proflex-
(toeslagen). Pilotproject in drie winkels.
bouw.nl. Uitnodiging sollicitatiegesprek en matching.
Visie Flexibilisering van werk- en bedrijfstijden als middel om te
Visie Kansen voor instroom van nieuwe doelgroepen; bemiddeling
komen tot betere dienstverlening. Door te starten vanuit de mede-
in gekwalificeerd personeel; krapte in bepaalde beroepsgroepen
werker kan deze zijn werktijden aanpassen aan zijn privésituatie.
tegengaan.
Effecten/ervaringen Werktijden afgestemd op wensen mede
Effecten/ervaringen Zie www.proflexbouw.nl.
werkers. Bedrijfstijden aangepast aan wensen klant. Verbetering
Randvoorwaarden Draagvlak (regionale) werkgevers en bij
concurrentiepositie.
werkgevers– en werknemersorganisaties.
Randvoorwaarden Betrekken werknemers. Verwachtings
8
9
management (niet aan alle wensen van medewerkers kan worden
Ook toepasbaar in Productiebedrijven.
voldaan). Betrekken ondernemingsraad. Is geslaagd indien er
Voorwaarden toepassing andere sectoren Analyse tot stand komen
algemene regels kunnen worden opgesteld die individuele
orderportefeuille en productieproces.
oplossingen mogelijk maken.
Meer informatie TNO, Flexibele inzet van personeel in productie
Ook toepasbaar in Serviceorganisaties, onder meer in de installatie-
bedrijven, praktijkvoorbeelden, trends, effecten, instrumenten,
branche: flexibel rooster voor CV-monteurs: variërende begintijden,
TNO arbeid, TNO Industrie, 2002.
werktijden tot ’s avonds 18.30 uur, weekendwerk. Hierdoor privé beter te plannen en minder overwerk. Info: www.geas.nl. Voorwaarden toepassing andere sectoren Koppelen van betere dienstverlening, tevreden klanten en gemotiveerde medewerkers. Flexibilisering, via bijvoorbeeld slimmere openings- en werktijden, is een steeds belangrijker wordende sleutel tot succes.
4S limmer pauzeren bij Philips D.A.P. Domestic Appliance&Personal Care/ Scheerapparaten
Meer informatie FNV Bondgenoten, Slimmer werken begint bij jezelf, juni 2006.
Omschrijving Door (in een assemblagelijn) over te gaan van een traditioneel naar een roulerend pauzesysteem, waarin frequenter maar minder lang pauze wordt genomen, verhoogt de produc tiviteit met 16%.
3 Flexibiliteit in de productiestructuur
Aanleiding Vanuit de marktvraag had Philips D.A.P. de behoefte om in bestaande assemblagelijnen de volumeflexibiliteit te
Omschrijving Inalfa Roof Systems heeft drie vormen van arbeids
verhogen, TNO heeft onderzocht in hoeverre fluctuaties in de
flexibiliteit in de productiestructuur aangebracht: contract-, werk-
productie kunnen worden ondervangen door de pauzes op een
tijd en functionele flexibiliteit.
andere manier te organiseren/slim pauzeren.
Aanleiding Noodzaak tot verhogen productiviteit.
Waar toegepast Assemblagelijn Philips scheerapparaten Drenthe.
Waar toegepast Inalfa Roof Systems.
Werkwijze Lunchpauze voor de hele groep; medewerkers van de
Werkwijze Drie vormen van flexibiliteit:
lijn pauzeren in koppels van twee. Er wordt frequenter gepauzeerd
Contractflexibiliteit: 75% van de medewerkers heeft een vast
en de pauzetijd is in totaal iets langer (80 tot 85 minuten p.p.)
contract; 15% een contract voor bepaalde tijd en 10% uitzend-
dan de reguliere pauzetijd was (70 minuten p.p.); de medewerkers
krachten; daarnaast 15% een deeltijdcontract.
gaan na de pauze op een andere plek zitten zodat ook hun werk
Werktijdflexibiliteit: tweeploegendienst in combinatie met de
rouleert. Bij de twee langere pauzetijden staat de band in totaal
mogelijkheid eerder te beginnen of te stoppen met het werk.
30 minuten stil, bij de traditionele pauzetijd is dat 70 minuten.
Functionele flexibiliteit: er worden drie functies onderscheiden die
Visie Werkprocessen aanpassen in belang van productiviteit en
oplopend een groter deel van de te verrichten taken beheersen.
werknemers.
Op deze wijze kunnen medewerkers elkaar gemakkelijk vervangen.
Effecten/ervaringen Meer arbeidssatisfactie voor de medewerkers
Visie Flexibiliteit verhogen om productiviteit te verhogen.
en hogere output voor het bedrijf. Taakafwisseling. Ploegendienst
Effecten/ervaringen Grotere mate van ad-hoc-flexibilisering.
kon worden vermeden. Minder vermoeidheid en minder nek
Randvoorwaarden Wisselende opdrachtenportefeuille.
klachten als gevolg van eenzijdige belasting.
10
11
Randvoorwaarden In het experiment dienden twee medewerkers
aan ontwikkelingsmogelijkheden van medewerkers.
extra te worden ingezet.
Effecten/ervaringen Verhoging productie en kwaliteit van de
Ook toepasbaar in Bedrijven met kort cyclisch werk.
productie; ontwikkeling medewerkers. Meer samenwerking.
Voorwaarden toepassing andere sectoren Analyse werkprocessen.
Randvoorwaarden Groepstaken moeten compleet zijn, duidelijke
Overleg management, leidinggevenden, OR, werknemers.
grenzen hebben en gekoppeld worden aan een meetbaar
Meer informatie www.ncsi.nl/kennisbank/cases/slimmerpauzeren.
resultaat. Teamleden sluiten een Service Level Agreement met andere afdelingen, waardoor kaders en afspraken voor iedereen helder zijn. Om een groepstaak zelfstandig uit te voeren, dient de groep over
5 Zelfsturende teams bij O rganon Oss
voldoende regelmogelijkheden te beschikken. Targets en bonussen worden op teamniveau geformuleerd. Continu leerproces voor de
Omschrijving De afdelingen ‘verpakken’ en ‘goederenstroom’
organisatie.
(Materials Handling/MHD) werken met zelfsturende teams. De
Ook toepasbaar in Productiewerk in diverse sectoren, samen
teams leveren als groep een product af. De groepstaak is een
gestelde taken (deeltaken, assemblagewerk).
afgerond geheel van onderling sterk samenhangende taken. De
Voorwaarden toepassing andere sectoren Taakanalyse, screening
medewerkers rouleren via een schema tussen taken of teams. Er
en selectie medewerkers, formuleren werkpakketten taken van
zijn vijf teams: Team inkoopproces; team productieproces; team
een team, definiëren opleidingseisen, enz.
klantorders materialen; team klantorders halffabricaten en het
Meer informatie AWVN, De Unie, FNV Bondgenoten, Aan de slag
serviceteam (administratieve taken, personeelsbeleid, enz.).
met Slimmer Werken, 2002.
Aanleiding Producten moeten steeds sneller en betrouwbaarder worden geleverd. Geneesmiddelen staan door verloop van patenten onder druk. Terugdringing monotoon werk (Arbowetgeving). Wensen t.a.v. de kwaliteit van het werk. Gebrek aan ontwikkelingsmogelijkheden. Waar toegepast ‘Productie-afdelingen’ Organon.
6H ORA – Reorganisatie van bedrijfs-, procesen arbeidsorganisatie naar lean production en teamwerk in Duitsland
Werkwijze Alle producten die de teams moeten leveren zijn resultaatgericht beschreven en in een flexmatrix geplaatst. Er
Omschrijving Doelstelling: Via een volledige reorganisatie op alle
zijn kritische werkpaketten geformuleerd die altijd bezet moeten
niveaus beter kunnen concurreren. Organisatievernieuwing op vier
worden. Daarnaast zijn er stertaken, dit zijn niet-operationele
niveaus:
taken zoals planning, documentenstroom, techniek en veiligheid,
1. Strategisch management met formulering van de visie, strate-
personeel en administratie. Deze taken worden extra beloond. Alle medewerkers moeten beschikken over een heftruckrijbewijs, een warehouse- en een pharmaceutisch diploma. Teams moeten een
gie, doelstellingen, maatregelen en de controlemogelijkheden. 2. Aanpassing van organisatiestructuur, bewerkingsstappen en invoering van teamwerk.
evenwichtig karakter hebben qua samenstelling (werker, onder
3. Optimalisering van productielayout en interne logistiek.
zoeker, denker, monitor, vormer, voorzitter, enz.).
4. Optimalisering van de arbeidssystemen (van zowel machine-
Visie Noodzakelijke koppeling van een betere arbeidsorganisatie
12
en handenarbeid als administratief werk).
13
Aanleiding Verbetering concurrentiepositie. Het bedrijf werd begin
Randvoorwaarden Het project werd begeleid door een onder-
jaren 2000 geconfronteerd met een sterk veranderde markt: om-
zoeksinstituut.
schakeling van verkopers- naar kopersmarkt; nieuwe internationale
Meer informatie Dresselhaus, D. & Jungkind, W., Prozess
concurrenten; import uit lageloonlanden, prijsdalingen, inkrimping
organisation-Ansätze zur Verbesserung der Prozesstabilität
binnenlandse markt van krachtcentrales. Laagconjunctuur. Toe
und der Effizinz im Unternehmen HORA, 2007.
nemende eisen internationale markt, binnenlandse overcapaciteit, hoge loonkosten, hoge eisen van banken en leveranciers. Waar toegepast HORA – Holter Regelarmaturen. Productie van regelventielen en aandrijfsystemen voor twee belangrijke markten
7 E-learning bij Intersport
(gebouwen-automatisatie en krachtcentrales), waarvan 80% voor export is bedoeld. 200 werknemers.
Omschrijving Winkelketen Intersport heeft de Intersport Academy
Werkwijze De organisatievernieuwing werd voorbereid met de
ontwikkeld. Via e-learning worden medewerkers van Intersport
optimalisering van het derde niveau: de productielayout en de
opgeleid voor een erkend MBO-diploma. De deelnemers hopen
interne logistiek. Vervolgens werden de arbeidssystemen onder-
met de Intersport Academy het verloop in personeel terug te
zocht met een studie van de arbeidsmethoden (materiaal en
dringen en in een vroeg stadium high potentials te ontdekken.
werktuigaanvoer) en loopdiagrammen. Hierbij werden de werk
Aanleiding Veel jonge mensen zonder diploma. Verloop personeel.
nemers betrokken, zodat op hun ervaring een beroep kon worden
Geen regie/zicht op opleidingsniveau. High potentials niet in kaart.
gedaan. Twee personen werden voor procesinnovatie ingezet. De
Waar toegepast Intersport, in Nederland 120 winkels; meer dan
jobuitvoering werd onderzocht (personeelskosten, doorlooptijd,
1.500 medewerkers.
opvolgingskosten) i.s.m. betrokken werknemers. Er werd een
Werkwijze Digitaal portfolio en functieprofiel wordt in kaart
sterkte/zwakte analyse gemaakt. Het strategisch management
gebracht en regelmatig geactualiseerd; op basis daarvan scholings-
werd aangepakt. Een verbeteringsinstrument werd ingevoerd voor
programma. Begeleiding via e-learning. Trainingsprogramma: ver-
planning, controle, bevoegdheidsdelegatie en het bepalen van de
koopspecialist, afdelingsmanager, filiaalmanager via: trainingen,
nodige competenties en een aanmoedigingssysteem. Een Balanced
groepsopdrachten, e-learning, toetsen. Samenwerking met Kennis
Scorecard hielp bij het bepalen van beleid en strategie en doel
Centrum Handel, Koning Willem I C ollege, ’s-Hertogenbosch.
stellingen op bedrijfs-, afdelings- en teamniveau. Een jaar lang
Visie Structureren van in- door- en uitstroomprocessen; motivatie,
werd door een groep leidinggevenden, geselecteerde mede
betrokkenheid en ontwikkeling van medewerkers stimuleren;
werkers en bedrijfsraadsleden een sterkte/zwakte analyse
talenten ontdekken.
uitgevoerd.
Effecten/ervaringen Voordelen van het systeem: gebruiksvriendelijk;
Visie Werknemers betrekken bij organisatieverandering.
internationaal toepasbaar, deelbaar (inzetbaarheid van afzonder
Effecten/ervaringen Vermindering van kosten; verhoging van de
lijke modules en applicaties, geschiktheid voor alle opleidingen),
productiviteit; minder ziekteverzuim; verdubbeling van de klanten
kostenbesparend, maximale begeleiding van de student.
in één jaar tijd; hogere flexibiliteit en leverbetrouwbaarheid.
Randvoorwaarden Leren moet leuk zijn (nieuw media). Opleiding
Betere verlofregeling, beperking tegoed vakantiedagen,
voor erkend diploma (MBO/Detex). Kosten(tijd)besparing voor
halvering overwerk waardoor betere combinatie werk/privé.
ondernemers. Opleiding moet passen in 24-uurstrend. Opleiding
Grotere betrokkenheid van werknemers en verhoging motivatie.
moet aansluiten bij sport en retail.
14
15
Ook toepasbaar in In principe toepasbaar in grotere ketens van
beschikbaar voor medewerkers die een EVC-procedure willen volgen.
bedrijven, winkels en dienstverlening. Bijvoorbeeld banksector.
Voorwaarden toepassing andere sectoren Moet bestuurlijk gedra-
Voorwaarden toepassing andere sectoren Uitgaan van gewenste
gen zijn door werkgevers- en werknemersorganisaties. Eventueel
competenties, inventarisatie functieprofielen en daarbij passende
toepasbaar voor een samenwerkingsverband van bedrijven, bij-
kennis- en vaardigheidseisen; ontwikkelen opleidingsprogramma
voorbeeld op een bedrijventerrein of vanuit MKB. Bekostiging dan
i.s.m. brancheorganisatie/kenniscentrum; invoering in de vorm van
aan te vragen bij O&O-fonds, eventueel in combi met ESF-subsidie.
pilots; ontwikkeling van e-learning.
Meer informatie www.oom.nl, www.allesvoorgroenearbeid.nl,
Meer informatie Genomineerd voor P&O Innovatie Award 2000.
www.sectorinbrabant.nl, www.caometalektro.nl.
8 EVC-project OTIB
9N etwerkt: samenwerkingsverband van bedrijven en organisaties in Zuidoost Brabant
Omschrijving OTIB, het ontwikkelings- en opleidingsfonds voor de elektro- en installatiebranche heeft bij 36 MKB-bedrijven een EVC-project uitgevoerd.
Omschrijving Netwerkt, samenwerkingsverband van bedrijven en
Aanleiding Krapte gekwalificeerde instroom.
organisaties uit de sectoren Zorg, Verblijfsrecreatie en de Contract-
Waar toegepast 36 MKB-bedrijven, sector electro- en instalatie-
catering in de regio Zuidoost-Brabant, biedt medewerkers uit deze
techniek.
sectoren de kans zich te oriënteren op werk in één van de deel
Werkwijze Het EVC-project wordt niet bij één bedrijf uitgevoerd,
nemende sectoren. Vergelijkingspunten in deze werkkringen zijn:
maar bij 36 MKB-bedrijven die gezamenlijk ruim 100 deelnemers
parttime werken, klant- en gastgerichtheid, denken en doen.
in het project hebben. Aan het eigenlijke EVC-traject (meten, waar-
Aanleiding Bovengenoemde organisaties zijn het erover eens dat
deren en erkennen) zijn ook scholen en certificeren/diplomeren
werknemers waarvan de carrière om welke reden dan ook vast-
toegevoegd. In het nazorgtraject bezoekt een adviseur het bedrijf
loopt, nog prima en met plezier werkzaam kunnen zijn in één van
en checkt zaken die een vervolg in de weg kunnen staan. Verder
de andere sectoren.
kijkt men of de uitslag conform de verwachting is en of hiermee de
Waar toegepast De zorg, contractcatering en verblijfsrecreatie zijn
vooraf geformuleerde doelstelling behaald is. Als blijkt dat dit niet
sectoren met veel overeenkomsten, waardoor doorstroming van
zo is, wordt gekeken waaraan dit ligt en wat de alternatieven zijn.
personeel goed mogelijk is. Medewerkers die dreigen uit te vallen
Visie Bevorderen inzetbaarheid, employability en mobiliteit.
als gevolg van ziekte, problemen met motivatie, werknemers die zich
Professionalisering personeelsbeleid.
op eigen verzoek willen oriënteren op werk in een andere branche.
Effecten/ervaringen Zie www.otib.nl.
Werkwijze Een beperkt aantal werknemers in elk van de deelne-
Randvoorwaarden Draagvlak bij werkgevers- en werknemers
mende bedrijven kan zich aanmelden voor een ‘mobiliteitstraject’,
organisaties, bekendheid bij bedrijfsleven: hier wordt aan gewerkt
bestaande uit o.m. een oriëntatiegesprek en een snuffelstage.
door de sectormanagers van het O&O-fonds. Voorlichting aan werk
Visie Mobiliteit als voorwaarde om gemotiveerd inzetbaar te
nemers. De O&O fondsen in de metalektro (A+O Metalektro) en de
blijven, ook bij beperkingen. Personeelstekorten in deelnemende
metaalbewerking (OOM) stellen een bedrag van maximaal “750,-
sectoren tegengaan.
16
17
Effecten/ervaringen Wordt door medewerkers als positief ervaren.
op basis van ‘collegiale in- en uitleen’ van daartoe samenwerkende
Vooral vrouwen maken er gebruik van (parttime werk).
werkgevers.
Randvoorwaarden Draagvlak bij de deelnemende organisaties,
Visie Mobiliteit als voorwaarde om gemotiveerd inzetbaar te
bedrijven op managementniveau. Duidelijke afspraken over de
blijven. Poortwachtercentrum kan ook een rol spelen bij het
uitvoering. Vooraf het aanbod van banen in kaart brengen.
bevorderen van nieuwe instroom.
Duidelijke communicatie naar potentiële deelnemers.
Effecten/ervaringen Meer plaatsingen van gedeeltelijk arbeids
Ook toepasbaar in Netwerkt spreidt zich momenteel als een olie-
geschikten. Lagere re-integratiekosten werkgevers.
vlek uit. Ook bedrijven uit de sectoren beveiliging, administratieve
Randvoorwaarden Het is volgens de initiatiefnemers belangrijk
ondersteuning en detailhandel participeren enthousiast.
dat meerdere soorten bedrijven en branches bij het Poortwachter-
Voorwaarden toepassing andere sectoren Sectoren met onderling
centrum betrokken zijn. Want hoe gevarieerder het aanbod,
vergelijkbare arbeidscontracten en werkzaamheden.
hoe groter de kans dat werknemers weer aan de slag kunnen.
Meer informatie www.intersectoralemobiliteit.nl.
De b undeling van krachten van regionale en lokale ondernemers onderling is daarbij nodig. Ook toepasbaar in Diverse regio’s, bestaat ook op kleinere schaal, bijvoorbeeld het Poortwachtercentrum Egberts Consulting in
10 P oortwachtercentrum (Alphen aan den Rijn/Noord-Holland-Noord)
Schouwen-Duivenland (innovatieprijs van de ondernemers vereniging Schouwen-Duivenland). Voorwaarden toepassing andere sectoren Samenwerkings
Omschrijving Het voornaamste doel van de Poortwachterscentra
verbanden van werkgevers, bijvoorbeeld op bedrijventerreinen.
is mensen die door omstandigheden hun oude beroep niet meer
Meer informatie www.poortwachtercentrum.nl.
kunnen uitoefenen elders in de regio aan een geschikte baan te helpen. Aanleiding Wordt een werknemer ziek, dan krijgt de werkgever te maken met de Wet Verbetering Poortwachter. Deze wet verplicht werkgevers inzichtelijk te maken welke inspanningen zij hebben
11. G ezondheidsmanagement; integraal personeels- en gezondheidsbeleid
verricht om hun werknemer weer snel op het werk te laten terugkeren. Komt de ondernemer de regels niet (volledig) na, dan
Omschrijving Lavans, dienstverlener op het gebied van bedrijfs
volgen er sancties die veel geld kunnen kosten, want de onder
hygiëne kledingbeheer, 200 medewerkers.
nemer blijft verantwoordelijk.
Personeel heeft een grote mate van eigen verantwoordelijkheid en
Waar toegepast Sinds de opening van het eerste centrum in
zelfstandigheid en is zelf verantwoordelijk voor eigen functioneren.
Noord-Holland-Noord is dit initiatief in diverse regio’s opgepakt.
Personeel wordt gestimuleerd met ideeën en verbeteringsvoor
Het Poortwachtercentrum is een werkgeversinitiatief en de sleutel
stellen te komen en het management koppelt terug wat er met die
van het succes zit in de kleinschaligheid en het regionale karakter.
ideeën gebeurt. Vanuit het uitgangspunt: facilitair dienstverlener
Hierdoor is maatwerk mogelijk en de kracht ligt in de eenvoud.
te willen zijn door samen te werken aan duurzame oplossingen,
Werkwijze Een Poortwachtercentrum moet ervoor zorgen dat
wordt het personeel betrokken bij oplossingen op het gebied van
werknemers makkelijker herplaatst kunnen worden. Dit gebeurt
gezondheidsmanagement.
18
19
Aanleiding Terugdringen ziekteverzuim.
op de productgroep Vegen. Door uit te gaan van beeldkwaliteit
Waar toegepast Lavans, dienstverlener op het gebied van bedrijfs-
i.p.v. de geplande routes om de frequentie van de veegploegen
hygiëne kledingbeheer, 200 medewerkers.
te bepalen, werden de medewerkers aangesproken op hun eigen
Werkwijze Teamwerk wordt gestimuleerd. Personeelsbeleid wordt
beoordelingsvermogen. Dit werd aanknopingspunt voor de
in de lijn gelegd.
organisatie van het werk.
De directie zet het personeelsbeleid uit en vertaalt het naar de
Waar toegepast Dienst Stadsreiniging gemeente Den Haag.
leidinggevenden die het vervolgens naar de medewerkers
Werkwijze Medewerkers aanspreken op vakmanschap en
communiceren.
verantwoordelijkheid. Aanleren teamwork.
Diverse gezondheidsmaatregelen worden doorgevoerd, vaak op
Visie Medewerkers betrekken bij het doel en resultaat van hun
basis van verzoek van medewerkers (bijvoorbeeld lagere instap
werk, levert winst op in effectiviteit.
voor de bedrijfsauto’s).
Effecten/ervaringen Daling ziekteverzuim (van 27% naar 6%).
Visie Verantwoordelijkheid voor functioneren ligt bij medewerkers
Minder controle noodzakelijk. Verdwijnen van overwerk. Het
zelf in de hele organisatie. Open communicatie.
niveau van reinheid van de verschillende gebieden wordt
Effecten/ervaringen Prettige werksfeer; teamwerk; gezamenlijke
systematisch gemonitord en zichtbaar gemaakt.
probleemoplossing; maatregelen op gebied van gezondheidsbeleid
Randvoorwaarden Leidinggevenden en voormannen begeleiden
worden ook nagekomen door de medewerkers.
in het aanspreken van de medewerkers op vakmanschap en
Randvoorwaarden Betrekken werknemers. Open communicatie.
verantwoordelijkheid. Chefs hebben met elkaar (met enige
Personeelbeleid in de lijn. Communicatie directie, leidinggevenden.
externe ondersteuning) een plan gemaakt om de effectiviteit
Ook toepasbaar in Diverse middelgrote bedrijven.
van het werk te vergroten.
Voorwaarden toepassing andere sectoren Vertrekken bij
Ook toepasbaar in Onderhoudsafdelingen (schoonmaak) in
management. Introductie d.m.v. voorlichting.
openbare gebouwen, NS.
Meer informatie Kroon op het Werk-prijs 2007.
Voorwaarden toepassing andere sectoren Analyse werkprocessen. Ontwikkeling medewerkers. Meer informatie www.ncsi.nl/kennisbank.
12 Productgroep Vegen gemeente Den Haag Omschrijving De productgroep Vegen is een bedrijfsonderdeel van de dienst Stadsreiniging van de gemeente Den Haag (220
13 ‘Development through participation bij Bromma’ in Finland
medewerkers). Waar vroeger de vegers eens in de drie weken door de straat kwamen, komen de vegers nu alleen als het nodig
Omschrijving Verhogen leveringsbetrouwbaarheid van producten
is. Dat wil zeggen wanneer de straat niet voldoet aan een vooraf
tot boven de 90%, verhogen van de productiviteit met 40% en
afgesproken schoonheidsniveau. De veranderde werkwijze is
verlagen van de ‘quality-costs’.
te typeren als een omslag van schoonmaken naar schoonhouden.
Aanleiding Hoge kwaliteitskosten: dit probleem wilde men
Aanleiding Stadsdelen zijn verplicht de helft van de diensten open-
aanpakken zonder te tornen aan de klanttevredenheid.
baar aan te besteden. Dit betekent een grote bedrijfsmatige druk
Kosten terugdringen en leveringsbetrouwbaarheid verhogen
20
21
om concurrerend te kunnen zijn en zonder verlies van arbeids-
Adressen van websites
plaatsen. Waar toegepast Bromma Conquip AB is ’s werelds grootste
Brabantse websites
ontwerper en producent van containersproeiers. Vestigingen in
Brabant innoveert, website van de Provincie Noord-Brabant:
Tampere (Zuid-Finland), Vällingby (Zweden) en Ipoh (Maleisië).
www.brabantinnoveert.nl.
Aantal medewerkers in vestiging Finland: 115.
Innovatieve acties Brabant: www.innovatieveactiesbrabant.nl.
Werkwijze Er werden zes ontwikkelingsgroepen (met zes tot tien
Leren en werken in Brabant: www.lerenenwerkenbrabant.nl.
leden) opgezet met vertegenwoordigers uit alle lagen van het
Sectoren in Brabant: www.sectoreninbrabant.nl.
personeel. Een managementgroep coördineerde het geheel.
Arbeidsmarkt Brabant: www.arbeidsmarktbrabant.nl.
De groepen kregen als opdracht diverse problemen m.b.t. het productieproces op te lossen, bijvoorbeeld: het terugbrengen
Landelijke websites
van de foutenstatus, het verbeteren van de marketing, het
Kennissite MKB en Ondernemerschap: www.ondernemerschap.nl.
rationaliseren van het voorraadbeheer, enz. Alles binnen een
Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie:
strak tijdspad. Duur project: 2 jaar.
www.nederlandwerktslimmer.nl.
Visie Personeel betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe werk
Nederland innoveert: www.innovatieplatform.nl.
methoden.
Servicepunt MKB: www.servicepuntmkb.nl.
Effecten/ervaringen Hoge betrokkenheid en participatie van alle groepen van het personeel. Leveringsbetrouwbaarheid steeg in
Kennisinstellingen en adviesbureaus
2004 tot 94% en in 2005 tot 96%. Kwaliteitskosten zijn verlaagd.
Fontys: www.centrumvoortalentontwikkeling.nl.
Competitief bedrijf; geen ontslagen.
Eiffel: www.socialeinnovatie.com.
Voorwaarden toepassing andere sectoren Geschoold personeel
PSW: www.psw.nl.
(ofwel scholing koppelen aan het proces); vertrouwen tussen
Syntens: www.syntens.nl.
diverse managementlagen en medewerkers; horizontale structuur.
TNO Kwaliteit van Leven: www.tno.nl.
Procesbegeleiding (externe projectbegeleider).
SER Brabant: www.serbrabant.nl.
Meer informatie Http://www.mol.fi/mol/en/01_ministry/05_tykes/ index.jsp.
22
23
Colofon
Tekst Marie-Thérèse Rooijackers-Bos, Siham Chernoubi, Erik Houben, Danny Willems en Chris D’ havé Grafisch ontwerp Van Riet Ontwerpers, ’s-Hertogenbosch Druk OBT bv, Den Haag
PSW Stationsplein 4 Postbus 1228 5200 BG ’s-Hertogenbosch Telefoon (073) 612 43 25 Telefax (073) 612 85 75 E-mail
[email protected] Website www.psw.nl Januari 2009
