SOCIAAL VERSLAG 2009 KAM VERSLAG 2009

-1-

SOCIAAL VERSLAG 2009 KAM VERSLAG 2009

-2-

SOCIAAL VERSLAG 2009 KAM VERSLAG 2009

de bolder Reijer Keijserstraat 12 1791 AX Den Burg

-3-

INHOUDSOPGAVE

Blz. Sociaal verslag De missie van De Bolder “Gewoon aan het werk”

4

De gesubsidieerde arbeid op Texel

5

De Bolder uitvoerder gesubsidieerde arbeid op Texel

7

Het werknemersbestand

9

Het werkaanbod

11

Personeelsvoorzieningen

13

KAM verslag Algemeen

14

Kwaliteit

15

Arbo

18

Milieu

22

-4-

SOCIAAL VERSLAG Algemeen Het sociaal verslag van De Bolder is een onderdeel van de jaarlijkse verslaglegging wat dit jaar voor het eerst apart wordt gepresenteerd. Het sociaal verslag geeft meer informatie over de gerealiseerde niet financiële doelstellingen, het personeelsbestand, de ontwikkeling van medewerkers, het bedrijfsmaatschappelijk werk en het werkaanbod gerelateerd aan de doelstellingen van De Bolder als productie- en ontwikkelbedrijf.

De missie van De Bolder “Gewoon aan het werk” Voor De Bolder zijn drie zaken van even groot primair belang als het gaat om haar missie: • Bemiddelen naar betaalde werkgelegenheid voor personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, door of het aanbieden van een extern dienstverband met loonkostensubsidie of door een detacheringsovereenkomst op de reguliere arbeidsmarkt. • Ontwikkeling van de medewerkers of de potentiële medewerkers door scholing en/of werkervaring, waardoor de afstand tot de reguliere arbeidsmarkt kleiner wordt en de mogelijkheid tot uitstroom naar regulier werken wordt vergroot. • Bieden van betaalde werkgelegenheid voor die medewerkers die door de ernst van de beperking blijvend zijn aangewezen op beschutte arbeid in het productiebedrijf van het SW-bedrijf. Het werk is de drager van deze missie en is onmisbaar om de doelstellingen inhoudelijk vorm te geven. De Bolder biedt werk aan voor verschillende doelgroepenniveaus in vier daarvoor geëigende vormen: • De Bolder bemiddelt de doelgroep naar een werkplek op de reguliere arbeidsmarkt in de vorm van een dienstverband begeleid werken bij een reguliere werkgever. De beschikbare WSW -subsidie wordt ingezet voor begeleiding en voor een loonkostensubsidie ter compensatie van een lagere productiviteit of een beperktere inzetbaarheid. • De Bolder bemiddelt de doelgroep naar een werkplek op de reguliere arbeidsmarkt in de vorm van detachering bij een reguliere werkgever, waarbij die werkgever de medewerker inleent van De Bolder. De WSW-subsidie wordt ingezet voor begeleiding en als aanvulling voor het ontbrekende verschil tussen enerzijds de loonkosten en anderzijds de in rekening te brengen inleenvergoeding. • De Bolder biedt aan de doelgroep op een zo gewoon mogelijke wijze zo gewoon mogelijk productiewerk aan in haar eigen productiebedrijf. Dit is bestemd voor die personen, die ten gevolge van de lastige arbeidsmarkt op Texel nog geen werk hebben kunnen vinden en/of nog niet vaardig genoeg zijn om regulier te werken en daarvoor eerst een goed re-integratietraject moeten doorlopen in de niet volledig reguliere werkomgeving van De Bolder. • De Bolder biedt aan de doelgroep die blijvend is aangewezen op beschermd werk betaalde werkgelegenheid. Werk dat is aangepast in aard en omvang, met voldoende ondersteuning binnen het eigen productiebedrijf. Er wordt dan geaccepteerd, dat er geen sprake is van een zodanige ontwikkeling van de medewerker dat uitstroom naar de reguliere arbeidsmarkt – ook niet op de langere termijn – haalbaar is.

-5-

De gesubsidieerde arbeid op Texel De Bolder voert voor de gemeente Texel integraal de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) uit. Daarnaast biedt zij voor de afdeling Sociale zaken van de gemeente Texel werkervaringsplaatsen en ontwikkeling in het kader van participatie voor de WWB-doelgroepen, WIJ, het UWV voor de Wajong-doelgroep De gemeente Texel kent een inwonertal van ca. 13.000 personen, waarvan 8.000 vallend onder de beroepsbevolking. Van deze beroepsbevolking zijn ca. 300 personen niet werkend maar wel werkzoekend, inclusief iedereen die bij De Bolder een WSW- of WWB-dienstverband heeft. Als percentage is er dan ook sprake van een groep niet werkende werkzoekenden op Texel van 5%, wat iets lager is dan het landelijk en Noord-Hollandse gemiddelde. Van deze naar betaalde arbeid zoekende personen zijn er 160 werkzaam bij De Bolder, ca. 30% van het totaal. In de rest van Nederland is ca. 20% van de niet werkende werkzoekenden werkzaam in de WSW. Een verklaring voor deze hoge participatiegraad in werk binnen de gesubsidieerde arbeid op Texel zou kunnen zijn, dat De Bolder wordt gezien als een typisch bedrijf van en voor de Texelaar.

De Texelse arbeidsmarkt De Texelse arbeidsmarkt kenmerkt zich als nogal eenzijdig, met vooral veel nadruk op dienstverlening in de toeristische sector en slechts heel beperkte werkgelegenheid in de maakindustrie. Ook is opmerkelijk dat de werkgeversmarkt vooral bestaat uit veel MKB bedrijven en – naast de gemeentelijke bedrijven – slechts drie tot acht echt wat grotere werkgevers. Het aanbod van werkgelegenheid kenmerkt zich verder door veelal fysiek zwaarder werk en daarnaast veel seizoensgebonden en stressvol werk. Het streven van De Bolder is om de gesubsidieerde arbeid vooral vorm te geven bij reguliere bedrijven en bij voorkeur zo min mogelijk additioneel. Het mag duidelijk zijn dat de arbeidsmarkt zoals deze is dit maar beperkt mogelijk maakt. Vooral het gebrek aan lichter productiewerk en het jaarrond werk in de dienstverlening zonder te grote werkdruk maakt plaatsing op de arbeidsmarkt van de diverse doelgroepen zeer moeizaam. Toch is het mogelijk geweest om 18 personen te plaatsen op een begeleid werken arbeidsplaats, dat is 12% van het werknemersbestand. Daarnaast nog 14 personen op een detacheringplek, gewoon op de reguliere arbeidsmarkt. Het totaal ligt daarmee op landelijk niveau, echter waar in de rest van het land nog groei mag worden verwacht zal deze op Texel gering zijn. Vergelijkbare cijfers van Texel ten opzichte van de rest van Nederland Aantal gerealiseerde plaatsen begeleid werken Aantal gerealiseerde individuele detacheringen Totaal extern werkend Landelijk streefpercentage 33%

Texel (2009) 18 pers. = 12% 14 pers. = 9% 32 pers. = 21%

landelijk (2008) 4% 16% 20%

Werkend op locatie zoals groenvoorz., schoonmaak, dienstverl. enz. Landelijk streefpercentage 33%

18 pers. = 12%

30%

Aantal plaatsingen interne industriële productie of beschut werkend Landelijk streefpercentage minder dan 33%

103 pers. = 67%

50%

De SW-doelstellingen van Texel Het gemeentelijke beleid ten aanzien van de gesubsidieerde arbeid is dat volwaardige participatie in betaalde werkgelegenheid belangrijker is dan het streven om het percentage van begeleid werken en detacheringsplaatsen naar een hoger niveau te brengen. Dit lijkt met elkaar in tegenspraak, echter door de productie van De Bolder zo regulier mogelijk uit te voeren met directe contacten naar afnemers in het werk en de samenwerking is het toch mogelijk om mensen het terechte gevoel te geven van: “Ik ben gewoon aan het werk”. Het volwaardige in de participatie wil benadrukken dat men wel gesubsidieerd kan werken, maar dat het werk gewoon volwaardige nuttige en gewenste arbeid moet zijn. Additioneel werk, dat zou kunnen worden aangeboden als een vorm van goedbedoeld en niet echt noodzakelijk werk, past hier niet bij en zal meer als dagbesteding moeten worden gezien. De Bolder is een geïntegreerd onderdeel van de gemeente Texel, maar in de dagelijkse bedrijfsvoering wordt De Bolder, zowel ten aanzien van de marketing als de financiële kant, gezien als een zelfstandig opererend onderdeel van de gemeente Texel. De Bolder wordt gefinancierd met rijksmiddelen, aangevuld met een beperkt deel vanuit de gemeentelijke WWB middelen voor re-integratie en voor het overige door de opbrengsten uit de productie en verkopen.

-6-

Gemiddelde bijdrage per medewerker en per voltijd medewerker WSW Rijksbijdrage per medewerker Rijksbijdrage per FTE Gemeentelijke bijdrage per medewerker Gemeentelijke bijdrage per FTE Exploitatieresultaat per medewerker Exploitatieresultaat per FTE Uitvoeringskosten per medewerker Uitvoeringskosten per FTE Opbrengst uit productie en verkopen per medewerker Opbrengst uit productie en verkopen per FTE

Texel (2009) € 21.200 € 27.200 €0 €0 € 1.300 € 1.600 € 30.600 € 38.600 € 10.300 € 13.000

landelijk (2008) € 23.100 € 26.400 € 700 € 800 -/- € 800 -/- € 900 € 32.000 € 36.500 € 8.200 € 9.400

Wachtlijst SW van Texel Iedere gemeente in Nederland heeft een eigen wachtlijst. Het wachtlijstbeheer is de verantwoordelijkheid van deze gemeente en niet van de uitvoerende SW-bedrijven. Wel kan de gemeente het uitvoerende werk mandateren aan deze uitvoerende bedrijven. Voor Texel verzorgt De Bolder het beheer van de wachtlijst, zonder dat dit formeel is gemandateerd, daar De Bolder een onderdeel is van de gemeente Texel en hiervoor een formele mandatering niet noodzakelijk is. De gemeente heeft ten aanzien van het beheer van de wachtlijst een gemeentelijke verordening vastgesteld, waaraan De Bolder zich moet houden. Deze verordening maakt het mogelijk om onder voorwaarden jeugdigen met voorrang een beperkt dienstverband aan te bieden en maakt het mogelijk om als iemand geplaatst kan worden op een plaats werken deze ook met voorrang wordt bemiddeld. Kengetallen: Totaal aantal personen geïndiceerd voor de WSW op 1 jan Totaal aantal personen geïndiceerd voor de WSW op 31 dec. In procenten van de bevolking In procenten van de beroepsbevolking In procenten van de niet werkende werkzoekenden Aantal personen op de wachtlijst op 1 jan. Aantal personen op de wachtlijst op 31 dec.

Texel (2009) 164 161 1,2% 2,0% 3,0%

landelijk (2008) 120.133 119.888 0,7% 1,2% 2,0%

15 10

19.676 17.753

3

14.200

Het percentage op de wachtlijst ten opzichte van reeds werkend in de WSW 6,5%

17%

Waarvan passief wachtend zonder een vorm van werkervaring of scholing, maar wel beschikbaar voor werk

De gemiddelde duur dat men op de wachtlijst is geplaatst voordat men een betaald WSW-dienstverband krijgt Het percentage van de personen op de wachtlijst met een advies begeleid werken

8,4 mnd

15,2 mnd

20%

53%

Iedereen die voor de SW is geïndiceerd voor 1 januari 1998 behoort tot de oude doelgroep SW en wordt niet opgeroepen voor een herindicatie. Deze groep heeft oude rechten ten opzichte van diegenen die na 1998 zijn geïndiceerd. Het percentage oude en nieuwe doelgroep geïndiceerden op Texel ten opzichte van landelijk per 1 januari 2009 33% oude doelgroep en 55 % landelijk oude doelgroep. Het aantal personen nieuwe doelgroep, die geen herindicatie heeft gekregen en toch nog werkzaam is bij De Bolder bedraagt eind 2009 2 personen. Het percentage van de nieuwe doelgroep na 1998 dat na indicatie of herindicatie een advies begeleid werken heeft gekregen 34 % ten opzichte van landelijk 49 %. Het aantal personen met een advies begeleid werken en toch werkend binnen de productie van De Bolder bedraagt 24 personen. Het percentage geïndiceerde vrouwen en mannen ten opzichte van het totale aantal geïndiceerden op Texel 30 % vrouw en 70 % man

-7-

De Bolder uitvoerder gesubsidieerde arbeid op Texel Uitvoering missie De Bolder voert de WSW integraal uit voor de gemeente Texel volgens het eerder genoemde missiestatement. De Bolder stelt het productiebedrijf ter beschikking aan de gemeente Texel voor uitvoeringstaken ten behoeve van andere doelgroepen ter activering naar – op korte of langere termijn – betaalde werkgelegenheid.

Organisatie en personele inzet Het dagelijkse bestuur van De Bolder is het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Texel, het algemene bestuur wordt gevormd door de gemeenteraad van Texel. Het lopende contact tussen bestuur en directie vindt 6 wekelijks plaats middels portefeuille-overleg met de wethouder Sociale zaken. Verantwoording vindt plaats door begroting, jaarverslag en -rekening, een voor- en najaarsevaluatie van de lopende begroting en maandelijkse bestuursinformatie. De dagelijkse leiding ligt bij de directeur en is beschreven in een directiestatuut. De Bolder kent twee stafdiensten: . De financiële administratie: deze stafdienst verzorgt de financiële- en de loonadministratie . De personeelsafdeling; het personeelswerk wordt onderverdeeld in: beheer van de wachtlijst en in- en uitstroom van de doelgroepen; personeelsadministratie voor al het werkzame personeel bij De Bolder met alle vormen van dienstverband exclusief de loonadministratie van de ambtelijke bezetting; vormgeven van individuele trajecten; aanbieden van scholing; bedrijfsmaatschappelijk werk. De productie-uitvoering wordt onderverdeeld in: . Begeleid werken en detachering, activiteiten zijn: acquireren van werkplekken; loonwaarde bepaling; begeleiding van de geplaatste personen op de werkplekken. . Productie op locatie, industriële productie en beschutwerk, onderverdeeld in: verkoop; productie-administratie en –facturering; dienstverlening op locatie zoals groenvoorziening, reiniging en uitleen mensen; industriële productie zoals machinale houtbewerking en ondervloeren; textiel werk zoals wasserij, naaiwerk en stoffeerwerk; beschutwerk zoals verpakking, samenstelwerk en ondersteunende hulp naar andere productie. Verdeling van de medewerkers ten aanzien van inzet over de verschillende afdelingen eind 2009: Ambtelijke bezetting: leidinggevend 7 personen = 7 fte en stafdiensten 6 personen = 4,9 fte Doelgroepen bezetting op externe werkplekken Begeleid werken 18 personen = 11,8 fte in dienst bij reguliere werkgevers Individuele detachering 14 personen = 11,0 fte in dienst bij De Bolder Doelgroepen bezetting op de eigen productie: Indirect productief 8 personen = 6,0 fte Productief 115 personen = 91,9 fte Totaal aantal verantwoorde uren 182.000 Percentage direct productieve uren 65,6 % Percentage indirect productieve uren 7,6 % Percentage niet productieve uren als scholing, overleg etc 2,6 % Percentage niet aanwezige uren als verlof en ziekte etc 24,2 % Bezetting doelgroep direct productief naar afdeling: Dienstverlening op locatie 18 personen = 16,9 fte Industriële-productie 46 personen = 35,8 fte Textielverzorging 30 personen = 25,0 fte Beschutwerk 21 personen = 14,2 fte

Overlegstructuren Zeker voor een bedrijf als De Bolder is een goede overlegstructuur van essentieel belang. Naast dat inspraak noodzakelijk is, is ook een goede onderlinge afstemming in belang van het realiseren van algemene en individuele doelstellingen een vereiste. Inspraakoverleg:

-8Met de invoering van de nieuwe SW-wet (begin 2008) is tevens informatie en toelichting vastgelegd voor iedereen met een SW-indicatie op het gemeentelijke beleid van de uitvoering van de SW. Deze participatievorm wordt op Texel niet door een verkozen commissie vormgegeven, maar door een jaarlijkse bijeenkomst onder leiding van de verantwoordelijke wethouder, waarvoor iedereen met een SW- indicatie wordt uitgenodigd. De eerste bijeenkomst heeft in september 2009 plaatsgevonden. Met de ondernemingsraad wordt gestreefd iedere maand overleg te hebben. Dit overleg wordt vooral gekenmerkt door het verstrekken van informatie over en weer door middel van mondelinge toelichting op de officiële stukken. Hierdoor moet het mogelijk zijn om ook voor de minder sterke personen uit de doelgroep deel uit te maken van de ondernemingsraad. De Bolder biedt de OR voldoende ruimte en ondersteuning in de vorm van jaarlijkse coaching door een extern bureau en ambtelijke ondersteuning in de dagelijkse uitvoering van haar taken. Alle afdelingen hebben maandelijks een afdelingsoverleg met hun leidinggevende om het werkaanbod, de werkomstandigheden, de onderlinge verhoudingen, zaken die de afdeling betreffen en het beleid van De Bolder uitgelegd te krijgen en indien van toepassing te bespreken. Beleidsmatigoverleg: Het MT komt maandelijks bijeen in de vorm van een strategie-overleg, waarin het beleid en de strategie van De Bolder wordt besproken en vastgelegd. Tevens wordt het middenkader middels een informatiefoverleg geïnformeerd over het te voeren beleid en de vastgestelde strategische doelen. Er vindt maandelijks een overleg plaats tussen de directeur en de twee preventiemedewerkers. Uitvoeringsoverleg: Er vindt minimaal maandelijks een financieel overleg plaats tussen directeur en de financiële- en productie-administratie over de financiële positie en eventuele knelpunten. Tussen directeur, hoofd personeelszaken en de productieleider externe plaatsingen vindt een maandelijks overleg plaats over de lopende- en potentiële plaatsingen en een overleg aangaande het realiseren van de individuele trajecten en scholingen. Productie-overleg: Maandelijks vindt er een overleg plaats tussen directie (verkoop), bedrijfsbureau en productieleiders over de capaciteitsknelpunten op korte en lange termijn. Wekelijks vindt er een productievooroverleg plaats tussen directie (verkoop), bedrijfsbureau en productieleiders over de weekplanning van de komende week Wekelijks vindt er tussen planning, productieleiders en afdelingchefs afstemming plaats over gerealiseerd werk in de voorgaande week en planning van het werk in de komende week.

Beleidsplan en strategieplan Gestreefd wordt om in het begin van het lopende jaar plannen op te stellen van: - wat van De Bolder verwacht mag worden door politiek en bestuur; - wat moet worden gerealiseerd en op welke wijze in de uitvoering Het beleidsplan voor 2009 en 2010 heeft zich vooral gericht op de verwachte ontwikkelingen, waarmee de SW rekening moet houden en waar op moet worden ingespeeld. In het strategieplan 2009 staat beschreven hoe De Bolder als bedrijf een en ander zal gaan vormgeven. De te realiseren taken, de voornemens en gewenste resultaten zijn concreet verwoord in de begroting voor 2009 en zijn verantwoord in het overzicht “Resultaten van de meetbare uitgangspunten uit de begroting 2009”. Niet alles is tot tevredenheid gerealiseerd, echter het aantal punten dat echt niet is opgepakt blijkt zeer beperkt te zijn. Opmerkelijk is dat er vooral nog verbeteringen moeten worden gemaakt op het terrein van het plaatsingen op de reguliere arbeidsmarkt. Deze plaatsingen gaan moeilijk en juist daarom hadden de randvoorwaarden en de inspanningen extra aandacht moeten krijgen en dat is niet gebeurd.

-9-

Het werknemersbestand Personele bezetting De personele bezetting heeft zich ten opzichte van het jaar 2008, toen er een grote extra instroom is geweest, in 2009 gestabiliseerd. Het aantal beschikbare SW-formatieplaatsen bedroeg 120,0 SE en er is 122,7 SE ingevuld. De boventallige plaatsingen zijn gerealiseerd, deels middels UWV-subsidie en deels ten laste van de bestemmingsreserve formatieplaatsen. SW-doelgroep: Bezetting personen 1-1-2009 135 De Bolder en 15 bw 31-12-2009 135 De Bolder en 18 bw fte 106,6 10,8 109,6 11,8 Instroom: 10 personen werkend bij De Bolder en 1 persoon in begeleid werken bij derden Uitstroom: 5 personen richting WAO en 3 personen met overige redenen Indicatie vorm 36% lichamelijk beperkt 36% verstandelijk en 28% psychisch Geslacht 73 % man 27% vrouw Leeftijd 8 % < 25 jr 70% .25 < 55 jr 22% > 55jr Aanpalende doelgroepen: Bezetting 1-1-2009 8 personen 31-12-2009 6 personen Geslacht 50 % man 50% vrouw Leeftijd 17 % < 25 jr 83% .25 < 55 jr 0% > 55jr Ambtelijke bezetting Bezetting Personen 1-1-2009 13 personen 31-12-2009 13 personen FTE 11,9 11,9 Geslacht 77 % man 23% vrouw Leeftijd 0 % < 25 jr 46% .25 < 55 jr 54% > 55jr

De werkladder Binnen de SW is een personele verdeling over de werkladder beschikbaar. Verdeling over de werkladder Begeleid werken 18 personen = 12% Individueel gedetacheerd 14 personen = 9% Totaal werkend extern 32 personen = 21% Werken op locatie 18 personen = 12% Totaal werken “buiten” 18 personen = 12% Werken intern 95 personen = 61% Werken test en training 10 personen = 6% Totaal werkend “binnen” 105 personen = 67%

landelijk streefgetal 33% landelijk streefgetal 33% landelijk streefgetal 33%

De herindicaties Het UWV-WERKbedrijf draagt zorg voor de SW-indicatie en de SW-herindicaties. Potentiële SW-medewerkers moeten zich vrijwillig aanmelden voor SW-indicatie en mogen niet worden gedwongen hiertoe. Vaak worden mensen gewezen op de mogelijkheden van het gaan werken in de Sw door begeleidende instanties, zoals huisartsen, GGZ, sociale diensten of SW-bedrijven. Bij de indicatie zal De Bolder alleen informatie sturen als betrokkene in kader van een werkervaringstraject bij De Bolder werkzaam is of is geweest. Bij herindicatie wordt de herindicatie-aanvraag door De Bolder verzorgd en voorzien van alle voor het UWV-WERKbedrijf mogelijke relevante informatie. De afgegeven indicatie kan zijn negatief of positief zijn. Bij een positieve indicatie kan wel of geen advies voor begeleid werken worden afgegeven. Indicatie-verantwoording op basis informatie UWV-WERKbedrijf Aantal geëxtrapoleerde aanvragen vanaf week 40 van het jaar 2009 De Bolder 1e aanvraag 19 toegekend 61% herindicatie 26 toegekend 96% N-Holland UWV-Alkmaar 1e aanvraag 277 toegekend 82% herindicatie 326 toegekend 98% De Bolder ondergrens afkeur 0% begeleid werken 35% Nederland ondergrens afkeur 2% begeleid werken 45% N-Holland UWV-Alkmaar ondergrens afkeur 2% begeleid werken 38%

handicap ernstig 13% handicap ernstig 25% handicap ernstig 21%

- 10 -

Scholing en ontwikkeling Naast het aanbieden van werk is scholing en het aanbod van scholing als onderdeel van ontwikkeling een zeer belangrijke taak van De Bolder. Scholing is aangeboden gericht op individuele ontwikkeling, op ontwikkeling op de werkvloer en als basisvakscholing gericht op vergroten van inzetbaarheid op de reguliere arbeidsmarkt.

Overzicht scholing: Aantal WSW-scholingsuren 4900 uur = ca 4% van het aantal productie-uren Aantal scholingen 158 personen Scholingskosten exclusief loonkosten verlies WSW € 71.000 Scholingskosten exclusief loonkosten verlies ambt € 7.000 Scholingsaanbod: Chauffeursdiploma Bijscholing groen Tractorrijbewijs Heftruckbewijs Veilig werken wasserij Veilig werken vloerplaten Veilig werken mach. hout BHV EHBO AKA-textiel Schoonmaak basis opl. Administratie PZ Managementopleiding

2 personen 18 personen 4 personen 5 personen 39 personen 17 personen 20 personen 16 personen 2 personen 12 personen 8 personen 14 personen 1 persoon

Personeelstrajecten De Bolder kent voor de “Werken in beweging”-doelgroep, een eigen personeelontwikkelsysteem gebaseerd op het meten en vergroten van de basiscompetenties om zich optimaal op de arbeidsmarkt te positioneren. Het systeem is verdeeld op 8 ontwikkeltrajecten vanaf de startfunctie tot en met het begeleid werken. Binnen De Bolder is iedereen ingeschaald op een van deze 8 niveaus en wordt iedereen regelmatig getoetst of het niveau passend is of dat iemand bovengemiddeld op het niveau scoort en dus naar een volgend niveau kan doorstromen of onder het niveau scoort en mogelijk naar een voorliggend niveau moet worden geplaatst. De competenties worden bezien op: • Wat ben je? • Wat kun je? • Wat doe je? • Wat wil je? Natuurlijk is het systeem waardevol om een goede beoordeling te kunnen maken en om een goed trajectplan te kunnen opstellen, echter minstens zo belangrijk is het gesprek met de betrokkene voor haar of zijn eigen beeldvorming ten aanzien van het traject en de mogelijkheden tot door- of uitstroom.

Functioneringsgesprekken Ieder jaar worden er functioneringsgesprekken gehouden en heeft dit gesprek een soort aandachtsthema. Het thema voor 2009 was gericht op hoe de betrokkene zijn of haar mogelijkheden zag om eventueel buiten De Bolder werken. Dit onderwerp had vooral tot doel dat men in het hoofd alvast zou gaan bewegen van “binnen naar buiten” Verder waren er groepsvragen: - ben je graag op het werk - contact met collega’s - contact met leidinggevende

57 % ja 3% heel goed 15% erg goed

37% meestal wel 81% goed 86% goed

2% soms 1% nee 2% niet goed 1% niet goed

Loongebouw De SW in Nederland kent een CAO-gebouw met een functiegebouw. Iedereen die is ingestroomd en niet op een specifiek ontwikkel- en scholingstraject zit wordt in een functie geplaatst. Sedert de laatste jaren is de landelijke- en de Texelse visie, dat als iemand vakman kan zijn hij of zij niet bij De Bolder aan het werk zou moeten zijn, maar extern. Natuurlijk worden mensen niet in loonschaal teruggeplaatst en behouden zij hun voormalige functie. Een gevolg van dit beleid is dat binnen de SW het werk verder wordt vereenvoudigd, zodat er geen behoefte is binnen de interne productie aan meer scholing en niveau dan aan aankomend vakmanschap. Zij, die nog in een test- of trainingstraject of in een scholings- of ontwikkelingstraject zitten blijven op het minimumloon werkzaam tot maximaal 5 jaar na de start bij De Bolder.

- 11 De Bolder kent in principe slechts een beperkt aantal functies: -startfunctie op basis van het minimumloon; -beschutwerken in de A-schaal of schaal van aankomend medewerker; -in de productie de schalen aankomend medewerker, medewerker en aankomend vakman -voor hen die niet extern geplaatst kunnen worden en op functioneren vakmanniveau is er het niveau vakman -voor ouderen boven de 55 jaar, zonder uitstroomperspectief, kan eventueel een vakmanseniorniveau of een meewerkend voormanniveau van toepassing zijn. SW-loongebouwindeling op 31 december 2009 Minimumloon 13 % A-schaal 3% Aankomend medewerker 22 % Medewerker 32 % Aankomend vakman 19 % Vakman 4% Senior vakman 2% Meewerkend leidinggevend 6%

Het werkaanbod Werkaanbod en de werksoorten Naast het werkaanbod op de reguliere arbeidsmarkt, welke slecht kan worden gezocht, biedt De Bolder binnen het eigen productiebedrijf sedert meer dan 50 jaar allerlei vormen van arbeid aan. Veel van dit werk wordt al jaren gedaan, maar er zijn ook veel werksoorten die betrekkelijk recent tot de ProductMarktCombinaties (PMC) van De Bolder horen. In het strategieplan is een visie vastgelegd over de wenselijkheid en de haalbaarheid van de diverse PMC’s en of deze moeten groeien of krimpen of op termijn zelfs moeten worden afgebouwd. Belangrijkste uitgangspunten voor de toekomstige bestendigheid van de werkzaamheden zijn: • Is het werk passend voor de SW-doelgroep eenvoudig, structurerend en ontwikkelend; • Is het werk herkenbaar binnen de Nederlandse normen voor algemeen gangbaar werk; • Siert het werk het bedrijf en vooral haar medewerkers; • Is het werk renderend zijn en leidt het niet tot grote toekomstige risico’s de voor De Bolder. Overzicht van de afdelingen en de PMC’s en hun omvang aantal medewerkers Begeleid werken 18

netto omzet nvt

productieve uren nvt

Gedetacheerd werken

14

€ 142.000

100%

Werken op locatie:

Totaal Groenvoorziening Straatreiniging Marktenopbouw Dienstverlening Groepsdetachering

18

€ 409.000

100% 62% 15% 9% 13% 2%

Industrieel werk:

Totaal Ondervloerenproductie Speelgoed en zomerwerk Overig industrieel

46

€ 593.000

100% 36% 60% 4%

Textielwerk

Totaal Wasserij Meubelstofferen Naaiwerk

30

€ 382.000

100% 88% 5% 7%

Beschutwerk

Totaal 21 € 14.000 100% Kleinverpakking 100% En ondersteunend aan andere afdelingen in alle lopende overige projecten

Berekening loonwaarden Naast de noodzaak om te bepalen wat de loonkostensubsidie moet zijn bij een plaatsing begeleid werken of de inleenvergoeding bij een detachering is het voor het eigen productiebedrijf ook noodzakelijk om te weten wat de netto loonwaarde is van de geleverde inzet van de werknemers. Landelijk worden hiervoor op wetenschappelijke basis onderzoeken gedaan. Bij De Bolder is een eenvoudig berekeningsysteem ontwikkeld, dat niet pretendeert een volmaakte waardebepaling weer te geven, maar wel een redelijke benadering aangeeft en acceptabel is voor de acquisitie van intern- als extern werk.

- 12 -

Werkbegeleiding en jobcoaching Voor de uitvoering van de SW zowel bij externe plaatsingen als bij intern productiewerk is een kwalitatieve en intensieve begeleiding van essentieel belang. De begeleiding richt zich voor het werk vooral op het realiseren van goed werknemersschap, productiviteit op een passend niveau en kwaliteit in de uitvoering van het werk.

Ondersteuning: Externe plaatsingen Interne plaatsingen

ondersteuning in verhouding tot plaatsingen 1: 40 ondersteuning in verhouding tot aantal medewerkers 1: 20

- 13 -

Personeelsvoorzieningen Vertrouwenspersonen Bij De Bolder zijn twee personen uit het kader (1 man en 1 vrouw), niet werkend in een directe lijnfunctie, aangewezen als vertrouwenspersonen. De vertrouwenspersonen bieden in eerste instantie een goed luisterend oor en in tweede instantie bekijken zij het probleem gezamenlijk nog eens zo objectief mogelijk. Door bij conflictgesprekken aanwezig te zijn begeleiden de vertrouwenspersonen de aanvrager in het traject om genoegdoening te verkrijgen of helpen zij de juiste klachtenprocedure te volgen. Verantwoording vertrouwenscontacten: Aantal contacten Aantal contacten met een vervolggesprek wat tot tevredenheid is afgerond Aantal contacten met een vervolgtraject richting directie en/of vertrouwenscommissies Aantal klachten neergelegd bij de commissie “ongewenste omgangsvormen” Aantal klachten neergelegd bij de commissie “arbeidsvoorwaarden”

10 4 2 0 0

Sociaal fonds Als men een dienstverband heeft bij de Gemeente Texel of dit nu een ambtelijk- of SW-dienstverband is, heeft men het recht om lid te worden van het sociaalfonds. Het sociaalfonds ondersteund financieel bij ziekte of problemen met uitkeringen of leningen. Vanuit De Bolder is iemand uit de SW-doelgroep lid van het bestuur. Het sociaalfonds legt aan haar leden jaarlijks verantwoording af voor wat betreft inzet en voortgang van de financiële positie.

Personeelvereniging De Bolder heeft een goed functionerende personeelsvereniging. Nagenoeg is iedereen lid. Er worden bingo-avonden, een personeelsreis, een sinterklaasmiddag voor de kinderen en een barbecue-avond gehouden. De personeelsvereniging wordt voor 50% door de leden en 50% door De Bolder gefinancierd. Het bestuur wordt gekozen uit het ledenbestand.

Jubilea Jaarlijks wordt er aandacht besteed aan 12,5-, 25- en 40-jarig dienstverband. Sedert 2009 wordt dit gezamenlijk gevierd in de kantine tijdens een lange koffiepauze met enige genodigden uit de familieof vriendenkring. Bij een 12,5-jarig jubileum wordt door Jan Dekker een sprekende tekening gemaakt voor de eregalerij, bij een 25-jarig jubileum volgt een lunch met de werkleider samen met directe familie en bij 40-jarig jubileum is er een lunch waarbij alle collega’s van De Bolder aanwezig zijn. Bij pensionering is er een afscheidsreceptie en wordt de vertrekdag afgesloten met een diner samen met directe familie en de directeur van De Bolder. Natuurlijk ontbreken de toespraken en de cadeautjes niet. Overzicht jubilea 12,5-jarig 25-jarig 40- jarig Met pensioen

3 personen 2 personen 2 personen 2 personen

Eindejaarafsluiting Het jaar wordt sedert mensenheugenis afgesloten met een gezamenlijk etentje en een gezellig samenzijn.

- 14 -

KAM-VERSLAG Algemeen Het is de eerste keer in haar lange bestaan, dat De Bolder een volledig KAM-verslag uitbrengt. Hoewel er eerder arboen milieuverslagen zijn opgemaakt is er niet eerder een geïntegreerd totaalverslag gemaakt. Het is echter niet zo, dat kwaliteit, arbo en milieu in de voorgaande jaren geen of niet genoeg aandacht hebben gehad, eerder het tegendeel. Over 2009 is met dit verslag een eerste beknopte versie opgesteld, dat een opmaat mag zijn voor een goede verantwoording in de komende jaren. De verantwoording zal worden afgestemd met de jaarplannen en de beleidsuitgangspunten van De Bolder voor het betreffende jaar.

Opzet Het KAM-verslag wordt verdeeld in: • Kwaliteitverslag In dit verslag zal worden ingegaan op het kwaliteitstreven van De Bolder om haar doelstelling haar werk op een zo hoog mogelijk kwaliteitsniveau binnen de beschikbare randvoorwaarden te realiseren. • Arboverslag Het arboverslag zal beschrijven, wat gedaan wordt op het gebied van de arbo, van beperking van ziekteverzuim, het voorkomen van uitval door overbelasting en/of bedrijfsongevallen. Zeker voor een SW-bedrijf is extra aandacht op dit terrein een vereiste. • Milieuverslag Bedrijfsverantwoord ondernemen zal soms wel eens een tijdelijk karakter kunnen hebben, maar als het om het milieu gaat zullen in de toekomst alle zeilen moeten worden bijgezet om Texel, Nederland en de gehele aarde leefbaar te houden.

Toekomstige ontwikkelingen Op veel terreinen wordt ervaren dat de uitvoering van de SW-wetgeving tegenstellingen kent. Met veel nadruk op ontwikkelen van arbeidsvaardigheden, plaatsen van mensen op reguliere werkplekken naast ook een gezonde eigen productie voor de zwakkere doelgroepen en verbetering van de alle uitvoeringstaken met minder en mogelijk in de nabije toekomst veel minder financiële middelen, zal er sprake kunnen zijn van een spagaat. Maar …. De Bolder en haar mensen hebben veel energie, flexibiliteit en creativiteit, dus zal er op veel van de terreinen op het KAM-gebied goede resultaten kunnen worden behaald.

- 15 -

Kwaliteit Algemeen Een bedrijf als De Bolder is altijd in ontwikkeling. Naast dat er in de loop van de jaren andere accenten worden gelegd op de doelstellingen van De Bolder en dus ook hoe een en ander moet worden vormgegeven, worden er ook steeds andere eisen gesteld aan de wijze van hoe de bedrijfsvoering tot stand moet komen.

Ontwikkelingen in 2009 De nadruk voor de bedrijfsvoering is de laatste jaren verlegd naar de beweging van binnen naar buiten, dit wil zeggen dat de doelgroep SW, als het enigszins realiseerbaar is, vooral buiten het eigen productiebedrijf zal moeten gaan werken. De eigen productie en de daarbij behorende uitvoering heeft daardoor minder prioriteit gekregen. Het streven in 2009 is er op gericht geweest om de kwaliteit van de gehele bedrijfsvoering te borgen, door de werkprocedures zo veel mogelijk te vereenvoudigen en goed vast te leggen. Er is een start gemaakt met het opzetten van een procedureboek voor alle aspecten van de bedrijfsvoering. Personeelswerk Het personeelswerk is verder gestructureerd met het in gebruik nemen van het nieuwe personeelvolgsysteem Compas. De medewerkers die hiermee moeten werken zijn geschoold en de invoer is zoveel mogelijk geformaliseerd. Aan het einde van ieder jaar wordt door de accountantsdienst een single audit gedaan of de personele afhandelingen, zoals in- en uitstroom, salarisbetalingen en -vergoedingen, urenverantwoording en correcte verslaglegging zijn gerealiseerd. Over 2009 zijn er geen fundamentele fouten geconstateerd. De loonadministratie wordt uitbesteed bij ADP en gedraaid op het PION-systeem. Op zich zou er een koppeling tussen het personeelvolgsysteem en het salarissysteem gemaakt kunnen worden, maar er is twijfel of dit de kans op het maken van fouten zal verkleinen. De interne controle van de salarisadministratie blijkt goed te functioneren. De bemiddeling van de trajecten heeft vooral nu nog de aandacht bij de instroom van nieuwe medewerkers. Gedurende de eerste twee jaar rouleert men over de diverse productie-afdelingen en worden aandachtpunten in de ontwikkeling goed gevolgd. Met de start van een specifieke jobcoach voor het bezoeken van externe plaatsingen is gebleken dat er een verbeterslag gemaakt kan worden in het begeleiden van mensen, geplaatst bij reguliere werkgevers met SW-subsidie. Verbeteringen zijn te realiseren in de contacten tussen werkgever en werknemer, vooral op de wijze van aansturen en rekening houden met beperkingen door de werkgever en in ondersteuning van de werknemer in de arbeidshouding naar de werkgever. Er heeft veel scholing plaatsgevonden in 2009 en de contacten met de scholingsinstanties zijn intensief geweest, zowel in de opstart voor de scholing als tijdens en in de afronding. Er moet echter geconstateerd worden dat ook scholingsinstanties nog verbeterslagen moeten maken in wat ze aanbieden aan leerstof alsmede in de wijze waarop. Vooral de speciaal voor De Bolder gestarte AKA scholingen op terreinen van textiel en techniek bleken nog in de kinderschoenen te staan. Financiële administratie In begin 2009 is het financiële systeem van Exact opnieuw ingericht en tevens aangepast aan de veranderingen van de productie. De boekhouding is nagenoeg ongewijzigd gebleven echter vooral de productie-administratie heeft de nodige veranderingen ondergaan. Eigenlijk is de overgang zonder enige hapering gerealiseerd, dankzij een goede voorbereiding door De Bolder en het begeleidende bureau. In 2010 zal er een evaluatie plaatsvinden of alles nu op het gewenste niveau functioneert en of er nog wensen tot verdere automatisering blijken te zijn. Aanvankelijk was het de bedoeling om de productie-administratie verder uit te bouwen via Exact, echter na de verdergaande vereenvoudiging van de lopende productie is dit maar voor een beperkt deel wenselijk gebleken. Vooral een goede voorraadboekhouding bleek wenselijk, maar een interne orderstroomverantwoording kon grotendeels achterwegen blijven. De facturering heeft op een correcte manier plaatsgevonden en hoewel de overdracht tussen verkoop, bedrijfsbureau en orderadministratie nog niet optimaal is en verbeteringen in de wijze van communicatie noodzakelijk zijn, is het toch mogelijk geweest om voor de opdrachtgevers en voor De Bolder een snelle en juiste facturering te realiseren. Productie De productie is of verder afgebouwd of juist verder uitgebouwd maar dan met een verder doorgevoerde mechanisatie. De meubelstoffering is in omvang afgenomen en heeft alleen geproduceerd in de meer rustige maanden buiten het zomerseizoen. De wasserij is weer met 10% gegroeid in omvang met naast het industriële seriematige werk ook met kleinere klanten met specifieke uitvoering eisen. De administratie van de wasserij bleek niet naar behoren te functioneren, dan alleen met veel aandacht van de leidinggevende en de productie-administratie. Aan het einde van 2009 is een speciaal in- en uitweeg programma geschreven, dat veel van deze lopende problemen moet verminderen. De vloerplatenproductie is aangepast aan diverse nieuwe eindproducten. Tevens is er veel aandacht besteed, om minder afhankelijk te worden van eventueel vakmanschap op de afdeling, door het aanpassen van machines en invoersystemen. De houtbewerking heeft ook in2009 moeite gehad om de productie voor de klanten op tijd te realiseren. Een groot probleem is om het totale doorloopproces van de vele opgedeelde handelingen goed in de hand te houden. Toch is het mogelijk geweest om vele mooie eindproducten te maken. De groenvoorziening blijkt minder goed in staat te zijn om haar opdrachtgevers een adequaat beeld te geven van al het

- 16 werk wat er is gerealiseerd en hoe goed de kwaliteit werd geborgd. Hiervoor zijn afspraken gemaakt om dit structureel te verbeteren. Logistiek is er bij De Bolder nogal wat te verbeteren geweest, maar de echte verbetering wordt verwacht in begin 2010 als het nieuwe magazijn aan het Wezenland in gebruik kan worden genomen. De vele ritten naar de opslag in het buitengebied om de productie tijdig te bevoorraden heeft veel druk gelegd en soms ook tot storingen in de uitlevering gezorgd. Daar waar de eigen gebouwen werden schoongemaakt is gebleken dat dit goed is gegaan, echter op de productiewerkvloer zijn nog kwaliteitsverbeteringen te realiseren.

Geleverde productie De Bolder kan terugkijken op een jaar met vooral tevreden klanten. Het is gebleken dat de kwaliteit van de leveringen van De Bolder de terecht strenge klanteisen veelal goed kan doorstaan. Wegens kwaliteitsproblemen is er slechts één klant weggegaan, omdat het tafellinnen niet tot tevredenheid was gemangeld. Op zich opmerkelijk omdat juist in de afwerking De Bolder een goede naam heeft. Toch is deze klacht zeer serieus genomen, daar De Bolder de beste kwaliteitsbewaking nastreeft door alle klachten van de klant als volledig terecht te accepteren. Eén goede klant heeft de afname van machinaal houtwerk na meer dan 15 gestopt, wegens haar bedrijfsbeëindiging. Een groot verlies voor de houtafdeling. De kosten van garantieclaims zijn verwaarloosbaar laag geweest en het aanspreken van de verzekering voor schade aan producten van derden was dan ook niet nodig. Het meest kwetsbare in de leveringen van De Bolder is het realiseren van de levertermijn. Ook dit jaar zijn er herhaaldelijk leveringen te laat geweest. Met als uitgangspunt, dat overwerk niet passend is voor de doelgroepbelasting, komt De Bolder vooral in het drukke hoogseizoen, als tevens veel van de medewerkers op vakantie gaan, regelmatig in de problemen. Er is vaak begrip bij de klanten, maar soms is uitstel gewoon niet mogelijk en moet dan de minst kwetsbare levering maar worden uitgesteld.

Toekomstige ontwikkelingen Het zal ook in de toekomst zo moeten zijn dat na iedere verbetering weer gekeken moet worden of na deze verbetering het toch nog beter zou kunnen. Voor een bedrijf als De Bolder is een foutloze levering noodzakelijk, omdat de afnemer daar vaak kritisch naar kijkt. Voor een bedrijf als De Bolder, met haar kwetsbare doelgroep, moet verbeteren van procedures ten behoeve van de kwaliteit van werk een altijd terugkerend punt van aandacht zijn. In het KAM-plan voor 2010 en 2011 zal te lezen zijn welke veranderingen minimaal nog nagestreefd moeten worden op de kortere en eventueel de lange termijn.

- 17 -

Begeleid werken

- 18 -

Arbo Algemeen Na een paar jaar met veel aandacht voor verbeteringen van de arbeidsomstandigheden in geheel SW-Nederland werd ook in 2009 weer veel op arbogebied gedaan. Landelijk werd gestart met het schrijven van de arbocatalogus, specifiek voor de SW, conform de nieuwe Wet arbo-omstandigheden en kwamen de eerste delen beschikbaar. Ook bij De Bolder werd lopende het jaar het interne arbo-overleg weer goed opgestart. Zowel tijdens het maandelijkse overleg op de afdeling, in het preventieteam, het OR-overleg en het KAM-overleg is er aandacht geweest voor het optimaal inzetten van de arbovoorzieningen binnen het dagelijks werk in de productie.

Ontwikkelingen in 2009 op arbogebied in de productie van De Bolder - Verplaatsen wasserijafdeling naar een grotere werkruimte en verbetering van de logistiek en het overzicht - Er is een uitbreiding van het stofzuiger systeem aangebracht bij de mangels en het afzuigsysteem is verbeterd, omdat katoenstof ongezond is - De afzuiging van de textielafdeling met ook op warmte beperking is vergroot - Er is een verbetering van de afzuiging bij de hotmeltwals aangebracht en tevens is hier de ruimte afzuiging verbeterd - Aanbrengen snelloopdeuren bij de ingang van de gebouwen om werkplekken tochtarm te maken - Er is een droogsysteem van PVC-vloerbedekking platen gemaakt, waarbij niet meer getild moet worden - Plaatsing van persoonlijke hulpmiddelen kasten met voor iedereen een eigen pakket beschermmiddelen - Verandering lijmwals met een mechanisch i.p.v. handbediening - Verandering van lijmsamenstelling, waardoor de ammoniakdamp is verdwenen - Vervanging chloor voor een chloorvrij bleekmiddel - Vervanging mechanische stapelaar door een stapelautomaat - Vervanging handstapeling van de lijmrekken voor de vloerplaten specials door een ladesysteem - Alarmvoorziening voor bedrijfsarts en personeelfunctionaris bij agressief gedrag - Fietsenhefsysteem voor project winteronderhoud huurfietsen

Arbo dienst In de loop van het jaar werd de arbodienst van De Bolder A.G.W. uit Hoorn overgenomen door Maetis, welke in het verleden ook de arbodienst van De Bolder is geweest. Door deze overname is er het één en ander ten goede veranderd, echter op sommige punten niet ten goede, maar uiteindelijk mag worden verwacht dat het resultaat van de professionalisering in belang van de medewerker en De Bolder tot tevredenheid zal leiden. De arbodienst houdt wekelijks haar spreekuur bij De Bolder in huis, verzorgt tevens het telefonisch contact met de zieke medewerker en doet enige malen per jaar een ronde huisbezoeken. Gemiddeld worden er 4 tot 8 personen op het spreekuur uitgenodigd voor bespreking van het ziekteverzuim, voor werkadvies bij indiensttreding, bij klachten of advies bij re-integratie bij langdurig ziekteverzuim. De arbodienst had in de oude opzet tevens de zorg over het actueel houden van de RIE en de beoordeling van het Plan van aanpak, dat De Bolder opstelde. In 2010 zal worden bezien of dit zo kan blijven. In 2009 werd tevens een nieuwe preventiemedewerker door de arbodienst opgeleid.

Bedrijfshulpverlening Binnen De Bolder is een groot aantal BHV-ers beschikbaar. In principe zouden er 3 moeten zijn, maar het zijn er ruim 15. Voor dit omvangrijke aantal is gekozen om per afdeling minstens 2 personen beschikbaar te hebben bij calamiteiten als brand, maar eventueel ook bij onwel worden, wat bij De Bolder goed denkbaar is. Tevens zijn er 2 personen met een EHBO-opleiding. Er is een actueel ontruimingsplan beschikbaar. Minimaal 1 maal per jaar wordt er een ontruiming gedaan, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt of het een oefening is of een echte ontruiming (veelal door een “vals”alarm).

Bedrijfsongevallen Er hebben zich 3 betrekkelijk onschuldige bedrijfsongevallen voorgedaan, wat heeft geleid tot enkele dagen ziekte verzuim. Er waren geen ongevallen met de consequentie van een ziekenhuisopname of nog erger. Ook is getracht om de bijna-ongevallen in meer beeld te krijgen, maar dit blijkt toch heel lastig te zijn want: “Ach het liep toch goed af”

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim daalde in 2009 iets ten opzichte van het voorgaande jaar, van 10,2% naar 9,2% bezien naar verzuimuren. Dit percentage is hoog, maar in het licht van de kwetsbare doelgroep nog redelijk beperkt. Landelijk ligt het verzuim boven de 12%. Er waren enkele zeer zorgelijke ziektemeldingen bij, wat voor de betrokkenen tot veel spanningen en onzekerheid heft geleid. Gelukkig blijkt voor de meeste van de ernstige ziektegevallen de weg tot herstel zich goed in te zetten.

- 19 -

Verzamelde cijfers ziekteverzuim SW-ziekteverzuim 9,2% niet SW-dienstverband 5,5% Verzuim naar leeftijd: <25 jr 5,5% tot 34 jr 12,6% tot 44 jr 13,3% tot 55jr 7,2% >55jr 14,3% Verzuim naar geslacht man 8,8% vrouw 15,3% Meldingfrequentie 2,98 maal per jaar Verzuim naar duur 1-7 dagen 325 maal 8-42 dagen 58 maal meer dan 43 dagen 27 maal Meldingfrequentie 0 maal 40 1-3 maal 60 4-6 maal 23 7-9 maal 11 >9maal 9 maal Handicap lichamelijk 9,6% verstandelijk 13,3% psychisch 10,5% Verzuim redenen psychisch 37 maal medisch handelen 123 maal handicap 567 maal griep1379 bewegingsapparaat 362 maal . Verzuim per prod. afd. hout 13,1% textiel 10,4% vloerplaten 13,7% montage 11,2% buiten 9,0% detachering 7,7% Verzuim per week maximaal 13,7% minimaal 5,3%

Specifieke arbo-acties bij De Bolder In de loop der jaren zijn er specifieke acties in gang gezet bij De Bolder om ziekteverzuim te beperken en om de arboomstandigheden te verbeteren, zoals: Werkplekanalyse:

Naast dat machines CE gekeurd moeten zijn en/of voldoen aan de machinerichtlijnen, wordt de totale werkplek waar de machine is opgesteld beoordeeld door de preventiemedewerkers. Arbo ronde Met enige regelmaat houden preventiemedewerkers en afdelingchefs arbocontroleronden. Ziekteverzuimgesprekken Er zijn 3 groepen medewerkers met een ziekteverzuim (meer dan 10% en meer dan 7 ziekmeldingen) uitgenodigd door de arbodienst om te vertellen wat De Bolder op dit gebied voor hen zou kunnen doen. In voorbereiding Individuele gesprekken verdeeld over handicap, motivatie en echt ziekteverzuim door leiding en arts

Arbo aanpassingen voorbereidingen in de toekomst De afvoer van vervuilde of stoffige lucht is op veel plaatsen aangepakt en uitgebreid. Het was daarna de bedoeling om weer een nieuwe stofmeting te doen, maar gezien de op handen zijnde productieaanpassingen is dit uitgesteld naar midden 2010. In 2009 is onderzoek gedaan naar de verbetering van de wasserij ten aanzien van de luchtkwaliteit en van de fysieke belasting. In de aanvang van 2010 zijn er grote aanpassingen gedaan, die tot betere werkomstandigheden moeten leiden. De gas- water- en elektriciteitsvoorziening voldoet niet meer aan de bestaande eisen en is in begin 2010 aangepast. De vloerplatenafdeling is te krap gehuisvest voor de hoeveelheid te verwerken materialen en zal door interne verschuivingen worden uitgebreid in 2010. In 2010 zal, gezien de grote veranderingen in zowel de huisvesting als in de productie, onderzocht worden of de RIE nog passend is. Tevens zullen in 2010 de voorschriften en adviezen uit de nieuwe arbocatalogi , die dan geheel beschikbaar is, worden ingevoerd.

- 20 -

De schoonmaak

- 21 -

Industrieel werk - vloerplaten

- 22 -

Milieu Algemeen Milieu is in de volksmond een actueel onderwerp, echter in de gemiddelde bedrijfsvoering vaak nog ondergeschikt aan de noodzaak van produceren volgens de voorgeschreven klantspecificaties. De Bolder heeft zich(al jaren terug) voorgenomen om te streven het beste jongetje van de klas te worden, maar moet nu toch constateren, dat dat heel moeilijk is gebleken. Met een steeds groeiende productie en invoeren van nieuwe werksoorten krijgt men het gevoel steeds achter de feiten aan te lopen.

Energiegebruik De Bolder gebruikt energie voor verwarming van de gebouwen, voor aandrijving van motoren en productiemiddelen, voor verwarmingswater ten behoeve van de wasserij, voor verwarming van de mangels, voor de krimptunnels en voor het interne en externe vervoer. Het streven is om energiegebruik te beperken en daarvoor zijn de nodige maatregelen genomen, zonder dat dit zichtbaar is in het totale verbruik. Genomen maatregelen in het verleden en in 2009: - Op het dak ligt meer dan 200m2 zonnepanelen - Verlichting schakelt in pauzes en na werktijd automatisch uit - Verlichting schakelt deels uit als de zon de afdelingen voldoende verlicht - Verwarming van water met hoogrendement boilers - Tijdens de nacht, in het weekend en bij verlofdagen schakelt de verwarming naar een zeer lage temperatuur - Zelfsluitende deuren en snelloop deuren om warmteverlies te beperken - Recirculatie van verwarmde lucht na filtering op stof en bijmengen met buitenlucht - Opleiding chauffeurs in zuinig autorijden - Beschikbaarheid fietsen om gebruik van auto’s voor een boodschap in het dorp te beperken - Aan het einde van de dag schakelt de gehele elektriciteit uit om lekstroom te voorkomen (en ter voorkoming van oncontroleerbare brand na werktijd) In de toekomst zal er nog meer bezuinigt moeten worden, vooral door gedrag. Noodzakelijk is dan om meer kennis door studie en metingen te vergaren in waar het gebruik plaatsvindt en hoe het kan worden beïnvloed. Energie gebruik 2008 Gebruik water m3 totaal 6285 huisvesting 600 Gebruik gas m3 totaal 96.000 verwarming 29.000 Gebruik elektrisch kwh totaal 444.500 Opbr. zonnecollectoren kwh totaal -/- 18.500 Gebruik auto’s ca. 100.000 km per kilometer € 0,10 Energie gebruik 2009 Gebruik water m3 totaal 6949 huisvesting 530 Gebruik gas m3 totaal 103.000 verwarming 38.000 Gebruik elektrisch kwh totaal 457.500 Opbr. zonnecollectoren kwh totaal -/- 18.513

wasserij 5685 gebruik per ton 11,2 m3 wasserij 65.000 gebruik per ton 128 m3 per productief intern productie-uur 45,6 Kwh

wasserij 6415 gebruik per ton 11,8 m3 wasserij 65.000 gebruik per ton 120 m3 per productief intern productie-uur 45,5 Kwh

Gebruik grondstoffen Om te produceren zijn grondstoffen noodzakelijk. Deze grondstoffen worden toegeleverd door de afnemers of door De Bolder ingekocht. Natuurlijk is het gebruik van de grondstoffen ook milieubelastend, maar bij goede inzet is het ook waardevol voor de samenleving. Bepalend of het gebruik van de grondstoffen niet onnodig milieubelastend is, wordt zichtbaar bij de afvalstromen of in de omrekening tussen inkoopomvang en het gecalculeerd netto gebruik. Verreweg de meeste grondstoffen worden ingekocht of toegeleverd voor de productie van de ondervloeren. In nauw overleg met de grootste afnemer wordt bezien of en hoe het rendement van het grondstofverbruik kan worden geoptimaliseerd. Het gebruik van hout voor de eigen producten als speelgoed en zomerartikelen neemt de laatste jaren vooral af wegens verminderde vraag naar deze producten. Ook hier wordt naast beperking van kosten goed opgelet of er geen onnodig afval wordt gecreëerd. Het gebruik van zeepmiddelen in de wasserij wordt gecontroleerd door een doseersysteem, dat in 2010 zelfs geheel wordt geautomatiseerd. In nauw overleg met deskundigen op dit terrein wordt een optimale mix nagestreefd van: schoonwasgoed, niet te heet water, niet te veel water en niet te veel zeep.

- 23 -

Gebruik grondstoffen Inkoop plaatmateriaal Inkoop hout Inkoop zeep Inkoop pallets en pallethout Inkoop verpakkingsfolie Aantal containers mot Aantal containers afval hout Aantal containers restafval Aantal containers recycle-afval

2.800 m3 nuttig rendement 95 % ca. 75 m3 nuttig rendement geschat 60 % 20.574 Kg gebruik per ton wasgoed 39 Kg 8000 stuks 2200 kg excl. toegeleverde folie 12 verzendingen = 390m3 19 verzendingen totaal ca. 110 ton 12 verzendingen totaal ca. 11 ton 163 verzendingen totaal ca. 108 ton

Uitstoot CO2 Mede door het gebruik van benzine, gas en elektriciteit stoot De Bolder direct en indirect CO2 uit. Het is het streven om dit zo beperkt mogelijk te doen en als directe sturingbeïnvloeding wordt gekeken naar de inkoop van energie.

Toekomstige ontwikkelingen Om tot verdere besparingen van het milieu te komen zullen technische aanpassingen noodzakelijk zijn naast ook een veranderende houding in de werkomgeving. - Moet de temperatuur 18 of 20 graden zijn als men werkt? - Mag de wastemperatuur lager? - Moet de mangel een constante voeding van lakens hebben of maakt dat niet uit? - Kan het licht niet vaker uit? - Waarom deze afkeur? - En...is dit product deze energievraag wel waard? Vragen en oplossingen die ook sterk beïnvloed zullen worden door de tijdgeest, maar waarbij De Bolder ook in de toekomst zal blijven streven om het beste jongetje van de klas te worden !!!!!