Soa in Noord-Holland Noord. Risicogroepen en trends

Soa in Noord-Holland Noord Risicogroepen en trends 2003-2009

Colofon Auteur: Anne Dekker Begeleiding: Bettina de Leeuw den Bouter (epidemioloog GGD) Sector GBO Ingrid Steenhuis (Vrije Universiteit Amsterdam) Kenmerk: IN.2010-0091 Datum: Mei 2010 Masterstage gezondheidswetenschappen 30 ECTS Contactadressen: GGD Hollands Noorden Postbus 324 1740 AH Schagen

Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen Instituut voor Gezondheidswetenschappen De Boelelaan 1085 1081 HV Amsterdam.

Soa in Noord-Holland Noord

2

Inhoudsopgave Samenvatting ........................................................................................................................................... 5 1

Inleiding ........................................................................................................................................... 7

2

Methode .......................................................................................................................................... 9 2.1 Doel ........................................................................................................................................ 9 2.2 Onderzoeksvragen ................................................................................................................. 9 2.3 Onderzoeksopzet ................................................................................................................... 9 2.4 Statistische analyse.............................................................................................................. 10 2.5 Literatuuronderzoek.............................................................................................................. 11

3

Resultaten en discussie data onderzoek ...................................................................................... 12

4

Soa in Noord-Holland Noord ......................................................................................................... 12

5

Consulten ...................................................................................................................................... 15

6

Achtergrondkenmerken van de bezoekers ................................................................................... 16 6.1 Geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur................................................................................ 16 6.2 Woonplaats........................................................................................................................... 17 6.3 Bevolkingsgroep ................................................................................................................... 17

7

Risicogroepen ............................................................................................................................... 19

8

Chlamydia ..................................................................................................................................... 21 8.1 Chlamydia naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur. ..................................................... 21 8.2 Risicogroepen en risicogedrag ............................................................................................. 22

9

Gonorroe ....................................................................................................................................... 26 9.1 Gonorroe naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur........................................................ 26 9.2 Risicogroepen en risicogedrag ............................................................................................. 27 9.3 Samenvatting........................................................................................................................ 29

10 10.1 10.2 10.3

Syfilis......................................................................................................................................... 31 Syfilis naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.............................................................. 31 Risicogroepen en risicogedrag ............................................................................................. 32 Samenvatting........................................................................................................................ 34

11.1 11.2 11.3

HIV ............................................................................................................................................ 35 HIV naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur. ................................................................ 35 Risicogroepen en risicogedrag ............................................................................................. 36 Samenvatting........................................................................................................................ 38

12.1 12.2 12.3

Hepatitis B................................................................................................................................. 39 Hepatitis B naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur...................................................... 39 Risicogroepen en risicogedrag ............................................................................................. 40 Samenvatting........................................................................................................................ 42

11

12

13

Soa naar regio .......................................................................................................................... 43

14 14.1 14.2

Trendanalyse ............................................................................................................................ 46 Soa ....................................................................................................................................... 46 Risicogroepen....................................................................................................................... 47

15

Landelijke cijfers versus Noord- Holland Noord ....................................................................... 50

16

Conclusie en discussie ............................................................................................................. 52


3

17 17.1 17.2 17.3 17.4

Literatuuronderzoek .................................................................................................................. 56 Theoretisch kader................................................................................................................. 56 Risicogedrag MSM ............................................................................................................... 57 Eerdere interventies ............................................................................................................. 62 Discussie en conclusie ......................................................................................................... 62

18

Tot slot ...................................................................................................................................... 64

19

Literatuur ................................................................................................................................... 65

Begrippen en afkortingen....................................................................................................................... 71 Bijlage 1: Variabelen uit de vragenlijst................................................................................................... 73 Bijlage 2: Totaal bezoekers per jaar naar geslacht en leeftijdscategorie .............................................. 75 Bijlage 3: Chlamydia bij MSM naar leeftijdscategorie 2008/2009.......................................................... 77 Bijlage 4: Gedragsindicatoren voor soa naar geslacht en seksuele voorkeur....................................... 78 Bijlage 5: Zoekopdracht Pubmed........................................................................................................... 80 Bijlage 6: Positieve diagnose naar soa per jaar, aantal en percentage ................................................ 81


4

Samenvatting Onderwerp: Soa zijn een volksgezondheidsprobleem in Nederland door de hoge incidentie en prevalentie. De kosten voor soa bedroegen in 2005 46 miljoen euro, dit was 0,1% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in dat jaar. In 2003 is door het RIVM gestart met het soa-peilstation (SOAP) voor de monitoring en surveillance van soa in Nederland. Ook de GGD Hollands Noorden registreert haar soa gegevens in SOAP. Het RIVM zorgt voor landelijke rapporten over de prevalentie van soa en risicogroepen. De GGD Hollands Noorden heeft echter geen inzicht in de lokale prevalentie en risicogroepen. Ook is niet bekend of er trends te zien zijn voor soa. Met behulp van de gegevens van SOAP worden deze gegevens specifiek voor de GGD Hollands Noorden onderzocht.

Methode: Voor het onderzoek zijn 14347 bezoekers geselecteerd die het soa spreekuur tussen 2003 en 2009 hebben bezocht. Er is onderzoek gedaan naar chlamydia, gonorroe, syfilis, HIV en hepatitis B. Deze soa zijn onderzocht in relatie tot verschillende demografische factoren, risicogroepen en risicogedrag. Aan de hand van de risicogroep die naar voren komt uit de datastudie, is een literatuurstudie gedaan naar de achterliggende gedragsdeterminanten waardoor deze groep een groter risico heeft.

Resultaten: De prevalentie van chlamydia en gonorroe is in Noord-Holland Noord (NHN) hoger dan landelijk (chlamydia NHN 12,2%, landelijk 10,8% en gonorroe NHN 2,4%, landelijk 2,2%). Onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) in NHN is een significante trend te zien in chlamydia (p=0,002). Het percentage chlamydia is bijna verdriedubbeld sinds 2007 tot 21,6% in 2009. Ook voor gonorroe is een significante trend te zien onder MSM (p=0,02). Het percentage gonorroe is onder MSM in NHN verdubbeld sinds 2007 naar 10%. Ook syfilis (p<0,001) en HIV(p<0,001) komen binnen deze groep vaker voor dan bij vrouwen en heteromannen. Een andere hoogrisicogroep voor soa zijn prostituees. Gonorroe (p=<0,001), syfilis (p=0,001) en hepatitis B (p=0,001) worden binnen deze groep vaker gevonden. Verder zijn er trends voor gonorroe en syfilis te zien in NHN (gonorroe p=0,002, syfilis p=0,001) voor wie?. Het percentage mannen dat het spreekuur bezoekt in NHN is lager (33,5%- 40%) dan landelijk (48,9%-52,2%). Er zijn echter wel duidelijke verschillen gevonden in percentage mannen dat het spreekuur bezoekt naar regio (p=<0,001). In de literatuurstudie is onderzoek gedaan naar MSM en de gedragsdeterminanten en factoren die van invloed zijn op risicogedrag. Aan de hand van het ASE-model zijn deze determinanten en factoren weergegeven. Het risicogedrag van MSM wordt veroorzaakt door veel verschillende determinanten en factoren welke afhankelijk zijn van onder andere woonplaats en opleidingsniveau. Op dit moment zijn er geen preventie activiteiten gericht op MSM in NHN

Conclusie en discussie: Uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat met name MSM en prostituees een groter risico op soa hebben. Bij MSM kunnen preventie activiteiten een groter effect hebben op de stijging van chlamydia en gonorroe. Er zal specifiek onderzoek gedaan moeten worden naar de determinanten die in NHN ten grondslag liggen aan het risicogedrag. De gevonden resultaten komen niet allemaal overeen met eerder onderzoek. Een beperking van dit onderzoek is de


5

betrouwbaarheid van de antwoorden die bezoekers gegeven (sociaal wenselijke antwoorden) en de afhankelijkheid van de zorgvuldigheid van de medewerkers van het soaspreekuur bij het invullen van de gegevens. Een andere beperking is dat groepen vaak klein zijn na uitsplitsing naar soa en nog een risicofactor waardoor niet altijd (betrouwbare) uitspraken gedaan kunnen worden.


6

1

Inleiding

In Nederland zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) een volksgezondheidsprobleem door de hoge incidentie en prevalentie (RIVM, 2010). In 2007 werden 78.000 consulten uitgevoerd bij de soa centra in Nederland (RIVM, 2008), in 2008 werd door het RIVM een stijging van het aantal consulten met 13% waargenomen (Koedijk e.a., 2009) en in 2009 werd nogmaals een stijging van 5% waargenomen in het aantal consulten (RIVM, 2009). In 2009 was 52% van de bezoekers van een soa consult man, dit percentage is vergelijkbaar met voorgaande jaren (RIVM, 2009). Naar schatting vindt tweederde van de consulten bij de huisarts plaats en stellen zij naar schatting driekwart van de diagnoses (van Bergen e.a., 2006) (van Bergen e.a., 2007). De kosten voor de zorg aan patiënten met soa bedroegen 46 miljoen euro in 2005. Dat is 0,1% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in Nederland in dat jaar (Poos e.a.,2008).

Soa worden overgedragen via sperma, vaginaal vocht, bloed en contact met de slijmvliezen. De meeste soa worden opgelopen tijdens onveilig vrijen, hieronder wordt verstaan; •

Vaginale geslachtsgemeenschap zonder condoom (penis in vagina)

•

Anale geslachtsgemeenschap zonder condoom (penis in anus)

•

Orale seks (pijpen en beffen) zonder condoom of beflapje

•

Gezamenlijk gebruik van seksattributen, zoals een dildo, zonder deze tussendoor schoon te maken

Ook zijn er nog soa die overgedragen kunnen worden bij contact met besmet bloed, bijvoorbeeld wanneer onhygiënisch een tatoeage of piercing gezet wordt, of wanneer de naalden, spuiten of andere attributen van een druggebruiker gebruikt worden. Door contact met besmet bloed bestaat de kans dat HIV, hepatitis B of syfilis wordt overgedragen. Tijdens de zwangerschap worden HIV, hepatitis B en syfilis overgedragen van moeder op kind. Chlamydia, herpes genitalis en gonorroe, HIV, hepatitis B en syfilis kunnen tijdens de geboorte overgedragen worden van moeder op kind. Soa kunnen ingedeeld worden in bacteriële soa en virale soa. Onder bacteriële soa vallen; Chlamydia en de door chlamydia veroorzaakte soa lymfogranuloma venereum (LVG), gonorroe en syfilis. Onder virale soa vallen; HIV en aids, genitale wratten, genitale herpes, hepatitis B en hepatitis C. (Koedijk e.a.,2009)

In 2003 is het Soa-peilstation (SOAP) van start gegaan voor de monitoring en surveillance van soa in Nederland. De surveillance is gebaseerd op 5 drempelvrije soa-poliklinieken en 9 GGD-en. De GGD Hollands Noorden is sinds 2006 een van deze GGD-en. Voor 2006 was alleen de regio NoordKennemerland onderdeel van de surveillance. De consulten van het SOA spreekuur worden door de GGD geregistreerd in SOAP. Het rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM) coördineert het SOAP. (Koedijk e.a., 2008). Het RIVM brengt elk jaar een jaarverslag uit welke de resultaten van de registratie beschrijft. In dit jaarverslag worden de prevalentie van soa, het aantal consulten en de risicogroepen voor soa weergegeven. (van der Laar e.a., 2004; van de Laar e.a., 2005; de Boer e.a.,2006; van Veen e.a.,


7

2007; van de Broek e.a., 2008; Koedijk e.a., 2009). In 2008 heeft het RIVM de volgende groepen aangewezen als risicogroep voor soa; Mannen met homoseksuele contacten, drugsgebruikers, prostitué(e)s en prostituanten, mensen met veel wisselende contacten, mensen afkomstig uit een soaendemisch gebied (Sub Sahara Afrika, Kaapverdie, Caribisch gebied (Suriname, Antillen)), mensen met soa gerelateerde klachten, jongeren tot 24 jaar, mensen die gewaarschuwd of verwezen zijn in verband met een soa en mensen die anoniem willen blijven of geen toegang hebben tot reguliere zorg (Leent-Loenen e.a., 2008). De volgende groepen worden door de GGD gezien als ‘hoog risico’ cliënten; •

Mannen en vrouwen met meer dan drie wisselende contacten per jaar

•

Mannen die seks hebben met mannen (MSM)

•

Cliënten afkomstig uit een soa-endemisch gebied

•

Cliënten die doorverwezen of gewaarschuwd zijn

•

Vrouwen/mannen werkzaam in de prostitutie

•

Prostituanten die onbeschermd vrijen met vrouwen/mannen werkzaam in de prostitutie

De GGD houdt op dit moment zes keer per week een spreekuur in Alkmaar, in Den Helder en Schagen beide 1 maal per week en sinds 2007 in Hoorn 2 maal per week. Ook is er een speciaal spreekuur voor prostituees op de Achterdam in Alkmaar, hier wordt 1 maal per week een spreekuur gehouden. Alle locaties werken op afspraak. De locatie Alkmaar is hier sinds 2008 mee gestart, daarvoor was dit een inloop spreekuur.

Voor het afstemmen van beleid op de praktijk is een duidelijk inzicht nodig in de soa prevalentie in het werkgebied van de GGD Hollands Noorden. Het gebied van de GGD Hollands Noorden bestaat uit 26 gemeenten, en kan opgedeeld worden in de Kop van Noord-Holland, Noord-Kennemerland en WestFriesland. Op dit moment zijn er nog geen lokale rapporten waaruit specifiek soa naar risicogroep is weergegeven, of waarin trends geanalyseerd worden. Aan de hand van de gevonden resultaten kan een vergelijking gemaakt worden met de landelijke cijfers van soa. Ook zal gekeken worden naar andere factoren.

Opbouw Het rapport bestaat uit een samenvatting van het onderzoek, een inleiding, de methode van zowel de data-analyse als het literatuuronderzoek, de resultaten en discussie van de data-analyse met aan het einde van ieder hoofdstuk een samenvatting van de belangrijkst punten, daarna de conclusie en vervolgens worden de resultaten van het literatuuronderzoek weergegeven met de conclusie en discussie. Tot slot worden de belangrijkst punten uit het gehele onderzoek weergegeven.


8

2

Methode

In deze sectie zal het doel van het onderzoek worden weergegeven met daarbij de onderzoeksvragen en de onderzoeksopzet. In de onderzoeksopzet zullen de deelnemers aan dit onderzoek beschreven worden, ook zullen demografische variabelen weergegeven worden en zal de statistische analyse beschreven worden. Een beschrijving van de variabele is te vinden in de bijlage. Verder zal beschreven worden hoe de literatuur verzameling en selectie plaats gevonden heeft. 2.1

Doel

Analyseren van de gegevens van SOAP voor het gebied van de GGD Hollands Noorden, en het in kaart brengen van risicogroepen in deze regio. Ook zullen mogelijke trends in soa worden weergegeven en zal een vergelijking gemaakt worden tussen de prevalentie van soa in Noord-Holland Noord (NHN) en de landelijke prevalentie. Verder zullen de factoren die van invloed zijn op een hoog risico groep in NHN worden weergegeven aan de hand van een literatuur onderzoek. Op deze manier kan de volksgezondheid op het gebied van soa van de inwoners van NHN in kaart gebracht worden. Met behulp van deze kennis kan het beleid van de GGD Hollands Noorden beter afgestemd worden op de specifieke behoeften van haar inwoners. 2.2

Onderzoeksvragen

Met dit onderzoek wordt beoogd antwoord te geven op de volgende vragen; • Wat is de prevalentie van soa in het gebied van de GGD Hollands Noorden en zijn hierin verschillen te zien tussen risicogroepen en de drie regio’s waarin het gebied opgedeeld kan worden? • Zijn er verschillen tussen de landelijke en lokale soa cijfers? • Zijn er trends te zien in de prevalentie van de soa’s, of binnen risicogroepen voor deze soa’s. • Wat is de grootste risicogroep voor soa in het gebied van de GGD Hollands Noorden en welke gedragsfactoren kunnen binnen deze groep geïdentificeerd worden vanuit de literatuur. 2.3

Onderzoeksopzet

De consulten van het SOA spreekuur worden door de GGD geregistreerd in SOAP aan de hand van een vragenlijst welke is ontwikkeld door het RIVM en landelijk gebruikt wordt. In deze vragenlijst worden leeftijd, geslacht, vier cijfers van de postcode en bevolkingsgroep gevraagd, ook gegevens uit de seksuele anamnese worden geregistreerd: reden van bezoek, eerdere soa in anamnese, prostitutiebezoek/werk, drugsgebruik, seksuele voorkeur, eerdere HIV-test en uitslag. Daarnaast worden bij elke nieuw consult ook het uitgevoerde laboratoriumonderzoek en de diagnose geregistreerd. Een overzicht van de variabelen is te vinden in bijlage 1. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) coördineert het Soa-peilstation. (Koedijk e.a., 2008). De GGD Hollands Noorden heeft op dit moment vier locaties waar soa spreekuren worden gehouden. Deze locaties zijn gelegen in Den Helder, Schagen, Alkmaar en sinds 2007 ook in Hoorn. Omdat de centrale registratie van soa gegevens in 2003 is gestart zullen voor dit onderzoek de gegevens van 2003 tot en met 2009 gebruikt worden. Verder is het onderzoek gericht op de vijf soa waar het meest onderzoek


9

naar gedaan wordt op de soa spreekuren (chlamydia, gonorroe, syfilis, HIV en hepatitis B) De registraties van de verschillende jaren zijn samengevoegd in Excel 2002, en vervolgens geïmporteerd in SPSS 17,0 (N=14538). De bezoekers van het soa spreekuur waren ten tijde van het consult tussen de 12 en 77 jaar met een gemiddelde leeftijd van 27,5 (SD=10,1). 2.4

Statistische analyse

De statistische analyses zijn uitgevoerd met SPSS 17,0. Er is gebruik gemaakt van kruis- en frequentietabellen om gegevens weer te kunnen geven. Chi-kwadraat toetsen zijn gebruikt om categoriale variabelen te toetsen. Wanneer deze toets niet gebruikt kon worden omdat de groepen te klein waren, is de Fisher’s exact test uitgevoerd, of is geen toets uitgevoerd omdat de groepen heel klein waren. Verder zijn ANOVA toetsen toegepast, om te toetsen of aan de homogeniteits eis voldaan werd is de Levene’s toets uitgevoerd. Wanneer niet aan deze eis voldaan werd, is de niet parametrische Kruskal Wallis toets uitgevoerd. Wanneer deze significant was is de niet parametrische Mann-Witney toets uitgevoerd om te onderzoeken tussen welke factoren het verband bestaat. Ook is gebruik gemaakt van logistische regressie. Een p-waarde van <0,05 wordt beschouwd als statistisch significant in de tabellen staat een ‘*’ weergegeven wanneer er sprake is van statistische significantie. In de hoofdstukken over soa (acht tot en met twaalf) worden wanneer mogelijk de volgende variabelen getoetst met behulp van verschillende analyse technieken. Er zal getoetst worden of het risico om een soa te krijgen groter wordt wanneer je al eerder een soa hebt gehad, ook worden verschillende risicogroepen getoetst, zo zal getoetst worden of MSM vaker een soa hebben dan bezoekers met een andere seksuele voorkeur of geslacht. Ook zal getoetst worden of prostituees en prostituanten een hoger risico op soa hebben ten opzichte van bezoekers die dit niet zijn, of waarvan dit onbekend is. Verder zal getoetst worden of het aantal sekspartners, condoom gebruik, seks in het buitenland, swinger zijn, gewaarschuwd door je partner zijn, het hebben van soa gerelateerde klachten en een partner uit de doelgroep invloed hebben op het krijgen van een soa. In hoofdstuk dertien zal met behulp van de chi-kwadraat toets voor de onafhankelijkheid de spreiding van verschillende factoren getoetst worden over de regio’s. Er zal getoetst worden hoe de leeftijd, het geslacht, de verschillende soa, seksuele voorkeur, jongeren onder de 24 jaar, prostituees en prostituanten, het hebben van seks in het buitenland, gewaarschuwd zijn door de partner, soa gerelateerde klachten, partner uit de doelgroep en swingers verdeeld zijn over deze regio’s. Daarna worden in hoofdstuk veertien de trends geanalyseerd met verschillende vormen van de chi- kwadraat toets. Er zullen trends getoetst worden per jaar naar de verschillende soa, maar ook zal per kwartaal getoetst worden of hier verschillen in zijn per soa. Ook zullen trends voor soa onder risicogroepen getoetst worden. Dit zal gedaan worden voor; MSM, prostituees en prostituanten, jongeren onder de 24 jaar en bezoekers ouder dan 45 jaar. In hoofdstuk 15 wordt een vergelijking gemaakt met de landelijke cijfers en die van NHN. Deze vergelijking is niet getoetst en is een interpretatie van de gegevens van het RIVM ten opzichte van de gevonden resultaten in NHN.


10

2.5

Literatuuronderzoek

Literatuur is gezocht in pubmed, dit is een database die internationale biomedische en psychologische literatuur bevat. In deze database is gezocht op Engelstalige literatuur van de afgelopen 10 jaar via de MeSH database. Daarnaast is Nederlandse literatuur verzameld via stichting SoaAids Nederland, Schorer, Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS), Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Center for Disease Control and Prevention (CDC) en GGD kennisnet (bijlage 5).

Voor pubmed is de volgende zoekterm gebruikt: (("Sexually Transmitted Diseases, Bacterial"[Mesh] OR "Sexually Transmitted Diseases, Viral"[Mesh] OR "Sexually Transmitted Diseases"[Mesh])) AND "Homosexuality,

Male"[Mesh]

AND

("Behavior"[Mesh]

OR

"Behavior

and

Behavior

Mechanisms"[Mesh] OR "Sexual Behavior"[Mesh]) AND (Humans[Mesh] AND "last 10 years"[PDat]).

Voor het zoeken naar Nederlandstalige artikelen is gebruik gemaakt van de volgende zoektermen; MSM (homo, gay, biseksueel), SOA, seksueel risico gedrag, risicofactoren en gedragsdeterminanten. Deze zoektermen zijn onderling gecombineerd.

Om een selectie te maken van de gevonden artikelen, is eerst op titel gescreend, vervolgens zijn alle artikelen die niet van toepassing op het onderwerp waren uitgesloten. Daarna zijn de samenvattingen van de overgebleven artikelen gelezen en zijn de artikelen die niet relevant waren uitgesloten. Ten slotte zijn de overgebleven artikelen in zijn geheel gelezen en zijn de artikelen die aansloten bij de vraagstelling opgenomen in de literatuurstudie. Artikelen van voor 2000 zijn uitgesloten, behalve wanneer deze artikelen geciteerd zijn en als relevant gezien konden worden. Ook referenties zijn bekeken en indien nodig opgenomen in de literatuur studie.


11

3

Resultaten en discussie data onderzoek

Na het uitsluiten van de bezoekers waarvan de status ‘gewist’ was en het verwijderen van de dubbele cases bleven 14347 bezoekers over voor onderzoek. Extreme waarden in de dataset zijn gehercodeerd tot missende waarde. In de volgende hoofdstukken zullen de gevonden resultaten gepresenteerd worden. Bij de interpretatie van de gegevens dient rekening gehouden te worden met de grote van de groepen, door het uitsplitsen van groepen blijven soms kleine groepen over waardoor de betrouwbaarheid en representativiteit kan verminderen. Voornamelijk bij de interpretatie van de gegevens over HIV, syfilis en hepatitis B dient hiermee rekening gehouden te worden wanneer deze gegevens verder uitgesplitst worden naar risicogroep of risicofactoren. Verder zijn gegevens alleen statistisch significant wanneer gesproken wordt over significant, er oddsratio’s (OR) zijn weergegeven of een p-waarde.

4


Het merendeel van de bezoekers van de soaspreekuren in NHN heeft aangegeven geen condoom gebruikt te hebben tijdens het laatste seksuele contact. Tussen 2006 en 2009 heeft gemiddeld 29% aangegeven dat zij wel een condoom gebruikt hebben tijdens het laatste seksuele contact. Het merendeel van de bezoekers heeft dus onbeschermde seks en loopt hiermee risico op een soa. Tussen 2003 en 2009 is bij 12,4% van de bezoekers chlamydia gediagnosticeerd. Bij 2,5% van de bezoekers is gonorroe gediagnosticeerd, bij 0,4% syfilis, bij 0,3% HIV en bij 0,6% hepatitis B. Wanneer deze cijfers uitgesplitst worden naar woonregio (tabel 4.1) dan blijkt dat er een significant verschil is in het voorkomen van gonorroe tussen de verschillende regio’s (p=0,007). In WestFriesland is bij 1,2% van de bezoekers gonorroe gediagnosticeerd, terwijl dit in Noord-Kennemerland bij 2,8% van de bezoekers het geval is en in de Kop van Noord-Holland bij 2,4%. Het totaal aantal onderzoeken dat per jaar uitgevoerd wordt naar soa is sinds 2003 meer dan verdubbeld (tabel 4.2). Met name het aantal chlamydia, gonorroe en syfilis onderzoeken is sterk toegenomen (figuur 4.1). Dit heeft voornamelijk te maken met het screeningsbeleid dat gestart is in 2006 welke voorschrijft laag risicogroepen minimaal op chlamydia, gonorroe en syfilis te testen, ook wordt een HIV test actief aangeboden sinds 2007, vanaf 2010 gaat de HIV test als opting-out gelden. Hoog risico cliënten worden standaard getest op vijf soa; chlamydia, gonorroe, syfilis, hepatitis B en HIV. In tabel 4.1 is de spreiding van deze vijf soa weergegeven naar regio in NHN. Op het soaspreekuur wordt ook zo nodig op onder andere soa getest zoals; genitale herpes, hepatitis C, genitale wratten en lymphogranuloma venereum.


12

Tabel 4.1: Soa naar woonregio 2003-2009 (N, %) Kop van Noord-Holland

Noord-Kennemerland

West-Friesland

447 (13,4)

961 (12,0)

138 (11,7)

Gonorroe

81 (2,4)

224 (2,8)

14 (1,2)

Syfilis

12 (0,4)

28 (0,4)

3 (0,3)

HIV

5 (0,3)

14 (0,3)

1 (0,2)

Hepatitis B

7 (0,5)

9 (0,9)

0 (0,0)

Chlamydia

Tabel 4.2: Aantal onderzoeken per jaar naar soa (N) Jaar Onderzoeken

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Chlamydia

1125

1598

1602

1757

2198

2540

2588

HIV

456

702

610

954

1352

1734

1498

Syfilis

481

813

913

1740

2188

2538

2588

1129

1595

1601

1757

2198

2540

2588

146

264

266

294

575

691

659

3337

4972

5992

6512

8511

10043

9921

Gonorroe Hepatitis B Totaal

100 90 80 70 Chlamydia en Gonorroe

60

HIV

50

Syfilis

40

Hepatitis B

30 20 10 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 4.1: Uitgevoerd onderzoek (%)

Het aantal onderzoeken dat gemiddeld wordt afgenomen bij de bezoekers van het soa spreekuur is sinds 2003 gestegen van 2,9 naar 3,8 onderzoeken in 2009. Ook neemt het aantal bezoekers waarbij meer dan 4 onderzoeken worden afgenomen toe, zoals te zien is in figuur 4.2. Dit kan verklaard worden door het screeningsbeleid dat in 2006 is veranderd en een minimaal aantal testen voorschrijft.


13

25 20 15 > 4 onderzoeken

10 5 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 4.2: Meer dan 4 onderzoeken (%)


14

5

Consulten

In tabel 5.1 is het aantal consulten per maand weergegeven, tussen de verschillende jaren is het aantal consulten per maand erg wisselend. Het totaal aantal consulten per jaar stijgt elk jaar, met uitzondering van 2006 en is verdubbeld van 1296 bezoeken in 2003 naar 2590 bezoeken in 2009. Vanaf 2008 proberen de medewerkers van de GGD Hollands Noorden het aantal consulten rond de 2500 te stabiliseren door strengere criteria te handhaven en personen die een ‘zekerheidstest’ willen laten doen door te verwijzen naar de eigen huisarts.

Tabel 5.1: Consulten per maand 2003 tot en met 2009 (N) Jaar Maand

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Totaal

Januari

82

133

156

145

198

209

202

1125

Februari

83

133

152

125

173

196

227

1089

Maart

99

186

118

127

168

181

248

1127

April

66

162

142

112

139

192

227

1040

Mei

84

115

144

183

197

156

189

1068

Juni

120

180

179

130

194

196

191

1190

Juli

150

156

141

170

228

247

236

1328

Augustus

131

209

201

191

233

222

236

1423

September

120

180

167

158

170

241

237

1273

Oktober

119

120

180

185

246

273

203

1326

November

110

151

190

187

172

228

200

1238

December

132

167

141

123

140

223

194

1120

1296

1892

1911

1836

2258

2564

2590

14347

Totaal

Ook per maand is het aantal bezoekers verschillend (tabel 5.1). Dit verschil is een significant (p=<0,001) verschil. Zoals op te maken is uit de tabel, is te zien dat in de maanden juli, augustus en oktober de meeste bezoekers op het spreekuur komen. In de maanden februari, april en mei komen er de minste bezoekers op het spreekuur. Ook wanneer per kwartaal gekeken wordt, is sprake van een e

significant (p=<0,001) verschil in aantal bezoekers per kwartaal. In het 1 kwartaal hebben in totaal e

e

3341 bezoekers het spreekuur bezocht, het 2 kwartaal 3298 bezoekers, het 3 kwartaal 4024 e

bezoekers en het 4 kwartaal 3684 bezoekers.


15

6

Achtergrondkenmerken van de bezoekers

Dit hoofdstuk beschrijft de achtergrondkenmerken van de bezoekers van het soa spreekuur in NHN. Per jaar

wordt de

verdeling

van de achtergrondkenmerken weergegeven. De volgende

achtergrondkenmerken worden weergegeven; leeftijd, geslacht, seksuele voorkeur, woonplaats en de bevolkingsgroep tot welke de bezoeker zich rekent. 6.1

Geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.

In figuur 6.1.1 zijn de bezoekers uitgesplitst naar jaar van bezoek aan het soa spreekuur en geslacht. Van de bezoekers in 2003 zijn er 464 (35,8%) man en 832 (64,2%) vrouw. In 2009 is het percentage mannen dat het soa spreekuur bezoekt gestegen naar 43,3 % (N=1122). Het aantal vrouwen dat het soa spreekuur in 2009 bezoekt bedraagt 1468 (56,7%). 70 60 50 40

Man Vrouw

30 20 10 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 6.1.1: Geslacht uitgesplitst naar jaar van bezoek (%)

De gemiddelde leeftijd van de bezoekers stijgt van 2003 tot 2009 van respectievelijk 27,3 jaar naar 29,4 jaar (tabel 6.1.1). Met name vrouwen tussen de 16 en 29 jaar bezoeken het soa spreekuur (bijlage 2), in 2003 bezochten 632 (48,8%) vrouwen in deze leeftijdscategorie het spreekuur, in 2009 waren dit er 1091 (42,1%). In 2003 is in totaal 48,4% van de bezoekersjonger dan 24 jaar, in 2009 is dit 3,7%. Dat de gemiddelde leeftijd van de bezoekers gestegen is, wordt met name veroorzaakt doordat er steeds meer bezoekers komen die op een hogere leeftijd het soa spreekuur bezoeken. Een mogelijke verklaring hiervoor kan de vergrijzing van de bevolking zijn (Sanderse e.a., 2009) en het op oudere leeftijd langer seksueel actief zijn (Bodley-Tickell e.a., 2008).


16

Tabel 6.1.1: Gemiddelde leeftijd bezoekers soa spreekuur. Jaar 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

27,3

26,2

26,4

27,2

27,6

27,8

29,4

(12-69)

(13-72)

(13-67)

(12-76)

(13-71)

(13-74)

(14-77)

Leeftijd (min -max)

Van de bezoekers van het soa spreekuur is het merendeel heteroseksueel (87-95%), het aandeel homoseksuele en biseksuele is vanaf 2003 tot 2009 aan het stijgen. Onder mannen is het aandeel homoseksuelen sinds 2003 gestegen van 5,9% (N=27) naar 11,5% (N=129) in 2009. Ook is onder mannen een stijging van het aantal biseksuelen te zien, in 2003 was dit 3,1% (N=14) en in 2009 is dit gestegen naar 9,5% (N=107). Ook onder vrouwen stijgt het aantal biseksuelen, zo heeft er sinds 2003 een stijging van 2,1% (N=15) naar 7,1% (N=104) in 2009 plaatsgevonden. 6.2

Woonplaats

In Tabel 6.2.1 is het aantal bezoekers naar woonregio ingedeeld. Meer dan de helft van de bezoekers blijkt vanaf 2003 tot en met 2009 in de regio Noord-Kennemerland te wonen. Het aandeel bezoekers woonachtig in West-Friesland is sinds 2003 gestegen van 4,5% naar 15,8% in 2009, in 2007 is een soaspreekuur in Hoorn van start gegaan. Ook is weergegeven hoeveel bezoekers het spreekuur bezoeken die buiten een van de drie regio’s wonen.

Tabel 6.2.1: In welke regio valt de woonplaats van de bezoekers soa spreekuur (N) Jaar Regio

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

311

622

669

479

604

597

524

(25,2)

(33,6)

(35,5)

(26,3)

(27,2)

(23,5)

(20,2)

780

1049

1025

1116

1319

1533

1496

(63,3)

(56,7)

(54,3)

(61,3)

(59,4)

(60,3)

(57,8)

Kop van Noord-Holland (%) Noord-Kennemerland (%) West-Friesland

55

72

85

135

173

267

410

(4,5)

(3,9)

(4,5)

(7,4)

(7,8)

(10,5)

(15,8)

86

106

108

90

126

146

159

(%)

(7,0)

(5,7)

(5,7)

(4,9)

(5,7)

(5,7)

(6,1)

Totaal

1232

1849

1917

1820

2222

2543

2589

(%)

(100)

(100)

(100)

(100)

(100)

(100)

(100)

(%) Buiten de regio

6.3

Bevolkingsgroep

Zoals in tabel 6.3.1 te zien is, rekent het merendeel van de bezoekers van het soa spreekuur zichzelf tot de Nederlandse bevolking, door de jaren heen varieert deze groep tussen de 70- 82% van het totaal. De bevolkingsgroep overig westers is vanaf 2003 gegroeid van 9,3% naar 18,2% in 2007, in 2009 zakt dit percentage terug naar 12,6%. Deze percentages komen redelijk overeen met de etniciteit van de bewoners in NHN. Ongeveer 12% van de bevolking in NHN is allochtoon (GGD Hollands Noorden, 2010). In tabel 6.3.1 is te zien dat het percentage allochtonen dat het soa


17

spreekuur bezoekt dalend is, dit terwijl het aantal allochtonen juist aan het stijgen is in Nederland. In 2005 was nog 19% van de bevolking allochtoon, in 2050 wordt verwacht dat 30% allochtoon is (Beer e.a., 2005).

Tabel 6.3.1: Bevolkingsgroep van de bezoekers per jaar (%) Jaar Bevolkingsgroep

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Nederlands

75,3

79,1

72,8

78,2

70,2

73,9

82,4

3,4

3,6

5,9

3,9

4,2

3,2

1,9

Turks

0,6

0,5

0,9

0,5

0,5

0,7

0,4

Noord Afrikaans, Marokkaans

0,5

0,9

1,7

0,9

1,2

1,1

0,5

Overig westers

9,3

10,4

11,0

12,1

18,2

17,0

12,6

Overig -niet westers

4,4

4,3

3,9

3,6

3,7

3,2

2,1

Onbekend

6,4

1,3

3,8

0,8

2,0

0,9

0,0

Totaal

100

100

100

100

100

100

100

Surinaams, Antilliaanse, Arubaans


18

7

Risicogroepen

Het RIVM heeft groepen aangewezen als risicogroep voor soa. In 2008 waren dit de volgende groepen (Leent-Loenen & Koedijk, 2008); •

Mannen met homoseksuele contacten

•

Drugsgebruikers

•

Prostitué(e)s en prostituanten

•

Mensen met veel wisselende contacten

•

Mensen afkomstig uit een soa-endemisch gebied

•

Mensen met soa gerelateerde klachten

•

Jongeren tot 24 jaar

•

Mensen die gewaarschuwd of verwezen zijn in verband met een soa

•

Mensen die anoniem willen blijven of geen toegang hebben tot reguliere zorg

Van een aantal risicogroepen is het aantal en het percentage van het totaal aantal bezoekers weergegeven in tabel 7.1. Zoals te zien is in deze tabel is het percentage MSM dat het soaspreekuur bezoekt stijgende. Ook het aantal bezoekers dat het afgelopen half jaar drie of meer sekspartners gehad heeft aan het stijgen, van 19,1% in 2006 naar 33,5% in 2009. Het aantal intraveneuze drugsgebruikers dat een van de soaspreekuren bezoekt is laag in het gebied van de GGD Hollands Noorden en fluctueert door de jaren van nul tot acht bezoekers per jaar. Tabel 7.1: Risicogroep per jaar (N) Jaar Risicogroep

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Prostituees (%)

219 (17,3)

265 (15,6)

259 (14,2)

240 (13,2)

183 (17,4)

427 (16,8)

363 (14,0)

Prostituant (%)

47 (3,9)

80 (4,7)

134 (7,4)

147 (8,1)

99 (9,4)

228 (9,0)

206 (8,0)

MSM (%)

41 (3,5)

76 (4,1)

96 (5,3)

121 (6,7)

141 (6,4)

171 (6,7)

236 (9,1)

271 (19,1)

529 (27,9)

855 (34,1)

863 (33,5)

≥3 Sekspartners (%)ª ª Het afgelopen half jaar.

De locatie waar prostituees naartoe gaan voor een soa onderzoek is voor gemiddeld 94,3% van de prostituees de Achterdam. De Achterdam is een locatie in Alkmaar waar de prostituees hun werkzaamheden verrichten. De GGD heeft op deze locatie 1 maal per week een soa spreekuur.

De bevolkingsgroep tot welke de prostituees zich rekenen is in de loop der jaren veranderd (tabel 7.2). Zo is het percentage prostituees uit Hongarije opgelopen van 0,9% in 2003 naar 40,4% in 2007, daarna is dit percentage weer gedaald tot 16% in 2009. Het percentage prostituees uit Bulgarije is na 2003 (18,3%) eerst gedaald, in 2009 is het percentage prostituees uit Bulgarije echter gestegen naar 35,8%. Van het percentage vrouwen uit Hongarije en Bulgarije, welke het soa spreekuur bezoekt is meer dan 91% prostitué. Voor de overige westerse bevolkingsgroepen fluctueert dit tussen de 75-92%. In vergelijking, voor de Nederlandse vrouw is dit 3,2- 5,4%.


19

Tabel 7.2: Aantal prostituees naar bevolkingsgroep en jaar (N) Jaar Bevolkingsgroep prostituees

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

20

47

48

33

19

48

44

Hongaars

2

22

68

94

74

131

58

Bulgaars

40

25

21

34

49

143

130

Overig westers

56

121

92

61

36

91

107

Overig niet- westers

37

44

24

16

5

14

23

Onbekend

64

6

6

2

0

0

1

Nederlands

Soa verleden Het merendeel van de bezoekers van het soa spreekuur heeft niet eerder syfilis, gonorroe of chlamydia gehad (figuur 7.1). Vanaf 2003 is een lichte stijging te zien in het percentage bezoekers welke niet eerder een soa hebben gehad. Er dient wel rekening gehouden te worden met het veranderen van de vraagstelling op het soa spreekuur. Zo was tot 2007 de vraag of de bezoeker ooit eerder syfilis, gonorroe of chlamydia hadden gehad. Vanaf 2008 is deze vraag vervangen door de vraag of de bezoeker de afgelopen 2 jaar syfilis, gonorroe of chlamydia hebben gehad. In 2007 is een sterke daling te zien in het aantal bezoekers welke niet eerder een syfilis, gonorroe of chlamydia gehad hebben, dit is echter een vertekend beeld dat wordt veroorzaakt doordat van meer dan de helft van de bezoekers geen gegevens bekend zijn over het soa verleden. 100%

80%

60%

Onbekend Ja Nee

40%

20%

0% 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Van 2003-2007 Ja betekent ja ooit, In 2008, 2009 betekent dit ja, afgelopen 2 jaar.

Figuur 7.1. Soa verleden (%)


20

8

Chlamydia

Tussen 2003 en 2009 is bij 12,4% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op chlamydia, daadwerkelijk chlamydia gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop chlamydia gediagnosticeerd wordt is 25 jaar (SD 8,5). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van chlamydia naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren die van invloed kunnen zijn. 8.1

Chlamydia naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.

Het aantal positieve chlamydia testen lijkt vooral onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) flink te stijgen en is bijna verdriedubbeld sinds 2007 van 7,9% naar 21,6%, bij vrouwen en heteromannen is een lichte daling te zien (figuur 8.1.2). Vanaf 2009 is er een significant verschil (p=<0,001) het percentage chlamydia bij MSM en het percentage bij vrouwen en heteromannen. 1800 1600 1400 1200 Vrouw

1000

Heteroseksuele m an 800

MSM

600 400 200 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 8.1.1: Onderzoeken naar chlamydia per jaar naar geslacht en seksuele voorkeur (N)

25

20

15

Vrouw Heteroseksuele man MSM

10

5

0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 8.1.2: Positieve chlamydia testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%)


21

Wanneer de gegevens over de jaren worden samengevoegd en er gekeken wordt naar geslacht en seksuele voorkeur per leeftijdscategorie, dan is voor vrouwen in de leeftijd tussen 20 en 24 jaar (tabel 8.1.1) het aantal positieve testen het hoogste. In percentages is dit in de leeftijdscategorie 12-19 jaar. Bij heteromannen is het aantal positieve testen in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar het hoogst, in percentages is dit in de leeftijdscategorie 25 tot 29 jaar. Het aantal heteromannen in deze leeftijdscategorie dat zich laat testen is sinds 2005 bijna even groot als de categorie 20 tot 24 jarige (2005, 20-24 jaar N= 155, 24-29 Jaar N=130, 2009, 20-24 jaar N=224, 25-29 jaar N=222). Bij MSM komt chlamydia het vaakst voor in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar. De flinke stijging van chlamydia onder MSM in 2009 (figuur 8.1.2) beperkt zich niet tot één enkele leeftijdscategorie, maar is waar te nemen in elke leeftijdscategorie bij MSM in 2009 in vergelijking tot 2008 (bijlage 3). Verder is ook nog gekeken naar de associatie tussen chlamydia en geslacht (man/vrouw), er bleek geen sprake te zijn van een significante associatie.

Tabel 8.1.1: Diagnose chlamydia naar leeftijd, geslacht en seksuele voorkeur (N, %) Vrouw Leeftijd (jaren)

Heteroman

MSM

pos. tests

% pos.

pos. tests

% pos.

pos. tests

%pos.

12-19

340

18,8

53

11,4

2

6,1

20-24

440

14,4

191

15,4

10

15,4

25-29

138

9,1

157

16,3

9

10,2

30-34

32

4,7

53

9,1

17

14,9

35-39

27

7,2

30

8,7

26

19,5

40-44

16

5,1

17

6,4

12

9,9

>45

17

4,3

24

5,1

37

12,8

1007

12,5

525

12,1

113

13,4

Totaal

8.2

Risicogroepen en risicogedrag

Wanneer gekeken wordt naar het aantal positieve diagnoses naar etniciteit (tabel 8.2.1), dan valt op dat onder Noord-Afrikaanse, Marokkaanse en Surinaamse, Antilliaan, Arubaanse MSM het percentage positieve testen vele malen hoger is dan het gemiddelde van 13,4% voor de totale groep MSM. Wanneer echter naar absolute aantallen wordt gekeken, dan zijn de meeste MSM van Nederlandse etniciteit. Onder de heteromannen en vrouwen komt chlamydia het meest voor onder de Surinaamse, Antilliaanse, Arubaanse etniciteit.

Onder MSM en heteromannen komt chlamydia het meeste voor bij bezoekers die al eerder een soa hebben gehad (tabel 8.2.3). Voor vrouwen is dit in de groep waarvan onbekend is of zij eerder een soa hebben gehad. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa hebben gehad, dan blijken bezoekers die eerder een positieve test hebben gehad een grotere odds (dit is de kans op de uitkomst, gedeeld door 1 min die kans) te hebben om weer positief bevonden te worden, ten opzicht van personen die eerder negatief getest zijn (p=0,015, OR 0,84, BI95% 0,73-0,97).


22

Tabel 8.2.1: Positieve chlamydia testen naar etniciteit, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=113 Etniciteit Nederlands

Heteroman N=525

Vrouw N=1007

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

104

13,5

407

11,3

761

12,8

Surinaams, Antilliaan, Arubaans

2

18,2

61

20,6

30

17,3

Turks

0

0,0

6

10,7

3

13,6

Noord-Afrikaans, Marokkaans

1

33,3

6

7,9

4

11,1

Overig West-Europees

2

9,5

18

15,4

179

11,0

Niet West-Europees

4

12,9

24

13,3

27

11,3

onbekend

0

0,0

3

20,0

3

6,3

Tabel 8.2.2: Positieve chlamydia testen naar prostitué en prostituant, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=113 Prostitué, vrouw

pos. tests

Heteroman N=525

%pos

pos. tests

%pos

Vrouw N=1007 pos. tests

%pos

ja

173

10,3*

nee

725

13,0*

onbekend

109

13,7*

Prostituant, man ja nee

7

7,3

76

9,6

99

14,5

391

12,6

7

10,9

58

13,2

onbekend

Tabel 8.2.3: Positieve chlamydia testen naar eerdere soa, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=113 Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese

Heteroman N=525

Vrouw N=1007

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

ja

42

19,6

76

16,8

169

12,3

nee

64

11,4

384

11,4

720

12,5

weet niet

0

0,0

64

12,8

2

8,3

onbekend

7

10,6

1

4,0

116

13,1

Tabel 8.2.4: Nog een soa naast chlamydia naar geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM Andere soa

Vrouw

Heteroman

pos. test

% pos

pos. tests

% pos

Pos. tests

%pos

19

26,4

70

34,3

25

42,4

HIV

3

25,0

3

50,0

1

100,0

Syfilis

6

33,3

3

23,1

0

0,0

Hepatitis B

1

100,0

0

0,0

2

22,2

Gonorroe

Gonorroe is de meest voorkomende soa in absolute aantallen wanneer bezoekers chlamydia hebben (tabel 10.2.4).


23

In de vragenlijst van het RIVM zijn vanaf 2006 de risico factoren ‘aantal sekspartners het afgelopen half jaar’ en ‘condoom gebruik laatste contact’ opgenomen in de vragenlijst. Deze laatste vraag betreft een facultatieve vraag. In 2008 zijn ook risico factoren seks in het buitenland en swinger opgenomen in de vragenlijst. Ook dit zijn facultatieve vragen.

Aantal sekspartners Het percentage chlamydia onder MSM die het afgelopen half jaar drie of meer sekspartners hebben gehad is 14,9 %, onder MSM die minder dan drie sekspartners hebben gehad is dit 12,9%. Bij vrouwen is dit percentage min of meer gelijk (12,5% en 12,3%) en bij heteromannen geeft het hebben van meer dan 3 sekspartners het afgelopen half jaar een significant hogere kans op chlamydia (p=0,010, respectievelijk 14,1% en 10,8%).

Condoom gebruik Voor MSM en vrouwen heeft condoomgebruik geen invloed op het krijgen van chlamydia. Bij heteromannen is het percentage chlamydia onder geen condoom gebruikers significant (p=<0,001) hoger (13,8%) in vergelijking met heteromannen die wel een condoom gebruikt hebben (7,9%).

Seks in het buitenland Seks in het buitenland heeft geen invloed op het krijgen van chlamydia.

Swingers Swingers blijken een significant lagere kans op chlamydia te hebben, voor MSM (p=0,044) is het percentage positieve testen 9,1% voor swingers (N=6) en 19,5% voor niet swingers (N=19). Voor vrouwen (p=0,006) is dit 4,9% voor swingers (N=7) en 12,7% voor niet swingers (N=357) en voor heteromannen(p=0,024) is dit 3,8% (N=3) ten opzichte van 12,3% (N=201).

Tabel 8.2.5: Positieve testen binnen risicogroepen naar geslacht en seksuele voorkeur (N, %) MSM Risico groep

Vrouw

Heteroman

Pos. test

% pos.

Pos. test

% pos. Pos. test

% pos.

Gewaarschuwd door partner

20

37,7*

90

41,9*

72

34,8*

Klachten

22

18,5

148

15,3*

104

20,4*

Partner uit doelgroep

27

22,5

36

16,3

13

11,1

Van bezoekers die gewaarschuwd zijn door hun partner, klachten hebben of een partner uit de doelgroep (tabel 8.2.5), wordt verwacht dat zij een hoger risico hebben om een positieve diagnose te hebben. Dit geldt voor heteromannen (p= 0,001) en vrouwen (p=<0,001) met klachten en voor alle bezoekers ongeacht geslacht of seksuele voorkeur die gewaarschuwd zijn door hun partner (p=<0,001).


24

Prostituees en prostituanten Chlamydia komt onder prostituees minder vaak voor dan onder personen die aangeven geen prostitué te zijn (p=0,004), of waarvan dit onbekend is (p=0,015). Zo hebben bezoekers die aangegeven hebben geen prostitué te zijn een 0,77 maal lagere odds op een negatieve diagnose (BI95% 0,650,92). De odds op een negatieve diagnose voor bezoekers waarvan dit onbekend is, is OR 0,73 (BI95% 0,56-0,94) ten opzichte van prostituees. Prostituanten hebben ook minder vaak chlamydia dan bezoekers die dit niet zijn (p=0,007). Bezoekers die aangegeven hebben geen prostituant te zijn, hebben een 0,73 keer lagere odds om negatief getest te worden (BI95% 0,58- 0,92). Bezoekers waarvan dit onbekend is hebben een 0,29 keer lagere odds om een negatieve test uitslag te krijgen (p=0,007, BI95% 0,53-0,90).

Samenvatting •

Tussen 2003 en 2009 is 12,4% van de bezoekers van de poli positief getest op chlamydia.

•

Chlamydia is sinds 2007 bijna verdriedubbeld onder MSM

•

Chlamydia komt het vaakst voor bij MSM (13,4%) waarvan de meeste (19,5%) zich in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar bevinden

•

Er is geen verschil in chlamydia naar geslacht

•

In absolute aantallen hebben de meeste MSM met gonorroe een Nederlandse etniciteit

•

Onder vrouwen en heteromannen wordt het hoogste percentage chlamydia gevonden onder bezoeker met de Surinaamse, Antilliaanse, Arubaanse etniciteit

•

Bezoekers die eerder een soa hebben gehad hebben significant vaker chlamydia

•

In absolute aantallen is gonorroe de meest voorkomende soa bij bezoekers die ook positief voor chlamydia getest zijn

•

Heteromannen die het afgelopen half jaar met drie of meer sekspartners gehad hebben een significant hogere kans op chlamydia

•

Heteromannen die geen condoom gebruiken hebben een significant hogere kans om chlamydia te krijgen

•

Swingers hebben ongeacht geslacht en seksuele voorkeur significant minder vaak chlamydia.

•

Heteromannen en vrouwen met klachten hebben significant vaker chlamydia

•

Bezoekers die gewaarschuwd zijn door hun partner hebben een significant vaker chlamydia ongeacht geslacht en seksuele voorkeur

•

Prostituees en prostituanten hebben significant minder vaak chlamydia dan bezoekers die dit niet zijn, of waarvan dit onbekend is


25

9

Gonorroe

Tussen 2003 en 2009 is bij 2,5% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op gonorroe, daadwerkelijk gonorroe gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop gonorroe gediagnosticeerd wordt is 27,7 jaar (SD 10,5). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van gonorroe naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren die van invloed kunnen zijn.

9.1

Gonorroe naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.

Gonorroe is aan het stijgen onder MSM, in 2007 werd 5% positief getest, in 2008 en 2009 betrof dit 10% (figuur 9.1.2). Onder vrouwen en heteromannen lijkt het percentage positieve testen stabiel (figuur 9.1.2). Er is een significant verschil in het percentage gonorroe bij MSM (p=<0,001) en het percentage bij vrouwen en heteromannen (tabel 9.1.1). 1800 1600 1400 1200 Vrouw

1000

Heteroseksuele man

800

MSM

600 400 200 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 9.1.1: Onderzoeken naar gonorroe per jaar naar geslacht en seksuele voorkeur (N) 20 18 16 14 12

Vrouw

10

Heteroseksuele man MSM

8 6 4 2 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 9.1.2: Positieve gonorroe testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%)


26

Het grootste percentage diagnoses onder vrouwen wordt gesteld in de leeftijdscategorie 12 tot 19 jaar. Voor heteromannen is dit in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar, en voor MSM in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar (tabel 9.1.1). Verder is er geen verschil in gonorroe naar geslacht (man/vrouw).

Tabel 9.1.1: Positieve gonorroe testen naar leeftijd, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) Vrouw Leeftijd (jaren)

Heteroman

MSM

pos. tests

% pos.

pos. tests

% pos.

pos. tests

%pos.

12-19

62

3,4

4

0,9

4

0,9

20-24

75

2,5

21

1,7

8

12,3

25-29

36

2,4

15

1,6

6

6,8

30-34

10

1,5

9

1,5

14

12,3

35-39

4

1,1

4

1,2

20

15,0

40-44

5

1,6

3

1,1

10

8,3

12

3,7

3

0,6

13

4,5

204

2,5

59

1,4

72

8,6

>45 Totaal

9.2


De meeste bezoekers die positief gediagnosticeerd worden voor gonorroe komen in absolute aantallen uit Nederland (tabel 9.2.1). Onder heteromannen is het percentage positieve testen het hoogste onder Surinaamse, Antilliaanse, Arubaanse (5,4%) en niet west Europese (4,4%) bezoekers. Onder vrouwen valt voornamelijk het hoge aantal en percentage overige West-Europese op dat positief gediagnosticeerd is.

Tabel 9.2.1: Positieve gonorroe testen naar etniciteit, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=72 Etniciteit

Heteroman N=59

Vrouw N=204

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

67

8,7

25

0,7

100

1,7


1

9,1

16

5,4

5

2,9

Turks

0

0,0

0

0,0

1

4,5


0

0,0

3

3,9

3

8,3


1

5,0

7

6,0

91

5,6

Niet West-Europees

3

9,7

8

4,4

4

1,7

onbekend

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Nederlands

De bezoekers die aangeven eerder een soa te hebben gehad (tabel 9.2.3), hebben vaker een positieve gonorroe test dan bezoekers die dit niet aangeven. Onder vrouwen waarvan onbekend is of zij eerder een soa hebben gehad, komen ook meer positieve gonorroe testen voor. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa hebben gehad, dan hebben bezoekers die eerder een negatieve soa test hadden, een significant groter odds om weer negatief getest te worden (p=<0,001, OR 0,53, BI95% 0,41-0,69). Bezoekers die eerder een soa diagnose hebben gekregen hebben dus een grotere odds om weer positief getest te worden.


27

Tabel 9.2.2: Positieve gonorroe testen naar prostitué en prostituant, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=72 Prostitué, vrouw

pos. tests

Heteroman N=59 %pos

pos. tests

Vrouw N=204

%pos

pos. tests

%pos

ja

88

5,3*

nee

89

1,6*

onbekend

27

3,4*


4

4,2

20

2,5*

65

9,5

33

1,1*

3

4,7

6

1,4*

onbekend

Tabel 9.2.3: Positieve gonorroe testen na eerdere soa, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=72 Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese

Heteroman N=59

Vrouw N=204

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

ja

26

12,1

10

2,2

47

3,4

nee

44

7,8

42

1,3

125

2,2

2

3,0

7

1,4

36

3,6

onbekend

Tabel 9.2.4: Nog een soa naast gonorroe naar geslacht en seksuele voorkeur (N, %) MSM Andere soa

Vrouw

Heteroman

pos. test

% pos

pos. tests

% pos

Pos. tests

%pos

Chlamydia

19

16,8

70

7,0

25

4,8

HIV

4

36,4

0

0,0

0

0,0

Hepatitis B

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Syfilis

3

16,7

1

7,7

0

0,0

De risicofactoren voor gonorroe die geanalyseerd zijn, betreffen dezelfde risicofactoren als voor chlamydia, in de volgende hoofdstukken wordt steeds naar dezelfde risicofactoren gekeken.

Aantal sekspartners Het percentage gonorroe onder MSM is min of meer gelijk voor MSM die minder dan drie, of drie of meer sekspartners hebben (8,2% versus 8,1%). Voor vrouwen is sprake van een significante relatie tussen aantal sekspartners en gonorroe (p=<0,001), zo hebben vrouwen die minder dan drie sekspartners hebben 1,0% (N=29) kans op gonorroe en vrouwen die drie of meer sekspartners hebben 4,0% (N=76). Ook voor heteromannen is een significante relatie gevonden (p=0,010), de kans op gonorroe is respectievelijk 1,1% (N=19) wanneer zij minder dan drie sekspartners hebben ten opzichte van 2,3% (N=24) wanneer zij drie of meer sekspartners hebben.

Condoom gebruik Het percentage gonorroe is onder MSM, vrouwen en heteromannen die wel of geen condoom gebruikten ongeveer gelijk.


28

Seks in het buitenland Seks in het buitenland heeft geen significante invloed op het krijgen van een gonorroe diagnose.

Swingers MSM swingers hebben een significant (p=0,041) kleinere kans op gonorroe respectievelijk 3,0% (N=2) en 11,2% (N=11). Voor vrouwen en heteromannen is geen sprake van significantie.

Tabel 9.2.5: Positieve testen binnen risicogroepen naar geslacht en seksuele voorkeur (N, %) MSM Risicogroep

Vrouw

Pos. test % pos.

Heteroman

Pos. test % pos.

Pos. test % pos.

Gewaarschuwd door partner

12

22,6*

13

6,0*

3

1,4

klachten

20

16,8*

25

2,6*

14

2,7*

partner uit doelgroep

13

10,8

11

5,6

2

1,7

Binnen de risicogroepen (tabel 9.2.5) voor soa blijkt dat MSM (p=0,001) en vrouwen (p=<0,001) die gewaarschuwd zijn door hun partner een significant hogere kans hebben om positief getest te worden op gonorroe. Het hebben van klachten heeft voor alle bezoekers die deze vraag beantwoord hebben een significante relatie met het krijgen van een positieve gonorroe test, (MSM p=0,003, vrouw p=0,004, heteroman p=<0,001)

Prostituees en prostituanten Prostituees lopen meer risico op gonorroe. Bezoekers die geen prostitué zijn hebben hierdoor een verhoogde odds op een negatieve testuitslag voor gonorroe (p= <0,001,OR 3,43, BI95% 2,54-4,63). Ook bezoekers waarvan onbekend is of zij prostitué zijn hebben een verhoogde odds op een negatieve test uitslag OR 1,58 (p=0,041, BI95% 1,02-2,46). Voor prostituanten is geen verschil gevonden tussen bezoekers die aangaven prostituant te zijn en bezoekers die dit niet waren of waarvan dit onbekend is. 9.3

Samenvatting

•

Tussen 2003 en 2009 is 2,5% van de bezoekers van de poli positief getest op gonorroe

•

Gonorroe komt het vaakste voor bij MSM (8,6%) waarvan de meeste (15%) zich in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar bevinden

•

Er is geen verschil in gonorroe naar geslacht

•

In absolute aantallen wordt gonorroe het vaakst gevonden onder Nederlanders

•

Het hoogste percentage positieve testen is bij heteromannen gevonden onder overig WestEuropees. Bij vrouwen met chlamydia valt vooral het hoge aantal bezoekers met een overige West-Europese etniciteit op

•

Bezoekers die eerder een soa hebben gehad hebben significant vaker gonorroe

•

In absolute aantallen is chlamydia de meest voorkomende soa bij bezoekers die ook positief voor gonorroe getest zijn


29

•

Vrouwen en heteromannen die het afgelopen half jaar drie of meer sekspartners hadden, hebben een significant grotere kans op gonorroe

•

MSM en swingers hebben een significant minder vaak gonorroe

•

MSM en vrouwen die gewaarschuwd zijn door hun partner hebben significant vaker gonorroe

•

Bezoekers met klachten, hebben ongeacht geslacht of seksuele voorkeur hebben een verhoogd risico op gonorroe

•

Prostituees hebben significant vaker gonorroe dan bezoekers die dit niet zijn, of waarvan dit onbekend is


30

10

Syfilis

Tussen 2003 en 2009 is bij 0,4% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op syfilis, daadwerkelijk syfilis gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop syfilis gediagnosticeerd wordt is 34,9 jaar (SD 11,5). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van syfilis naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren die van invloed kunnen zijn. 10.1

Syfilis naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.

Syfilis komt tussen 2003 en 2009 het meeste voor bij MSM (2,7%) (figuur 13.1.2). Sinds 2003 is er sprake geweest van een schommeling in het aantal diagnose syfilis onder MSM, er lijkt echter een dalende lijn in te zitten (figuur 10.1.2). Er wordt significant (p=<0,001) meer syfilis gevonden bij MSM dan bij de bezoekers met een ander geslacht of seksuele geaardheid. 1600 1400 1200 1000

Vrouw

800

Heteroseksuele m an

600

MSM

400 200 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 10.1.1: Onderzoeken naar syfilis per jaar naar geslacht en seksuele voorkeur (N) 9 8 7 6 Vrouw

5

Heteroseksuele man

4

MSM

3 2 1 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 10.1.2: Positieve syfilis testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%)

Het hoogste percentage diagnose wordt voor vrouwen gesteld in de leeftijdscategorie 35-39 jaar, voor heteromannen is dit de categorie 30-34 jaar, en voor MSM is dit de leeftijdscategorie 40-44 jaar (tabel


31

10.1.1). De associatie tussen geslacht (man/vrouw) en syfilis is significant (p=0,009) met een OR 0,45 (BI95% 0,25-0,82). Dit betekend dat mannen een hogere odds hebben op het krijgen van een positieve diagnose.

Tabel 10.1.1: Positieve syfilis testen naar leeftijd, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) Vrouw Leeftijd (jaren)

Heteroman

MSM

pos. tests

% pos.

pos. tests

% pos.

pos. tests

%pos.

12-19

0

0,0

0

0,0

1

3,2

20-24

7

0,3

0

0,0

0

0,0

25-29

3

0,2

1

0,1

1

1,2

30-34

3

0,5

3

0,6

4

3,5

35-39

3

0,9

0

0,0

5

4,2

40-44

1

0,4

1

0,4

6

5,6

>45

0

0,0

1

0,2

4

1,5

17

0,3

6

0,2

21

2,7

Totaal

10.2


De etniciteit van de meeste bezoekers die de diagnose syfilis hebben gekregen is in absolute aantallen voor MSM en heteromannen Nederlands wanneer naar het aantal positieve testen wordt gekeken. Voor vrouwen betreft dit overig West-Europa. Ook wordt onder Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse bezoekers een hoog percentage syfilis gevonden (tabel 10.2.1). Tabel 10.2.1: Positieve syfilis testen naar etniciteit, geslachte en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=21 Etniciteit Nederlands

pos. tests

Heteroman N=6

Vrouw N=17

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

14

1,9

4

0,1

4

0,1


3

30,0

1

0,4

3

2,2

Turks

0

0,0

0

0,0

0

0,0


1

33,3

0

0,0

0

0,0


2

11,1

1

0,9

7

0,5

Niet West-Europees

1

3,7

0

0,0

3

1,4

onbekend

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Soa verleden Onder bezoekers die eerder een soa hebben gehad, lijkt vaker syfilis te worden gevonden (tabel 10.2.3), ongeacht seksuele voorkeur en geslacht. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa hebben gehad, is te zien dat bezoekers die eerder negatief getest zijn, minder vaak positief getest worden voor syfilis (p=0,002, OR 0,35, BI95% 0,18-0,68).

Aantal sekspartners Het aantal sekspartners heeft geen significante invloed op de kans om een syfilis diagnose te krijgen ongeacht geslacht en seksuele voorkeur.


32

Tabel 10.2.2: Positieve syfilis testen naar prostitué en prostituant, geslachte en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=21 Prostitué, vrouw

pos. tests

Heteroman N=6 %pos

pos. tests

%pos


%pos

10

0,7*

nee

4

0,1*

onbekend

3

0,4*

ja


1

0,1

2

0,3

18

2,9

3

0,1

2

3,3

1

0,2

onbekend

Tabel 10.2.3: Positieve syfilis testen naar eerdere soa test, geslachte en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=21

Heteroman N=6

Vrouw N=17 pos.

Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

tests

%pos

5

2,8

1

0,3

7

0,7

14

2,6

4

0,1

6

0,1

2

3,2

1

0,2

4

0,5

ja nee onbekend

Tabel 10.2.4: Nog een soa naast syfilis naar geslacht en seksuele voorkeurª MSM Andere soa

Vrouw

pos. test

% pos

pos. tests

% pos

Hepatitis B

1

100,0

0

0,0

HIV

0

0,0

0

0,0

Gonorroe

3

4,8

1

0,6

Chlamydia

6

6,1

3

0,4

ªOnder heteromannen zijn geen syfilis positieve die nog een andere soa hebben.

Condoom gebruik Het condoom gebruik heeft voor vrouwen en MSM geen invloed op de kans om een syfilis diagnose te krijgen. Voor heteromannen kan geen uitspraak gedaan worden over het effect van condoomgebruik doordat de groep die deze vraag beantwoord heeft te klein is.

Seks in het buitenland en swingers Zowel seks in het buitenland als swinger zijn heeft geen invloed op de kans om een syfilis diagnose te krijgen ongeacht geslacht en seksuele voorkeur.

Andere risicogroepen Wanneer bezoekers, ongeacht geslacht en seksuele geaardheid, gewaarschuwd zijn door hun partner of een partner hebben uit de doelgroep dan heeft dit geen invloed op de kans om een syfilis diagnose te krijgen. MSM met klachten hebben echter een significant hogere kans op een diagnose syfilis


33

wanneer zij klachten hebben (N= 6, 5,8%, p=<0,001). Voor vrouwen en heteromannen is deze relatie niet gevonden.

Prostituees en prostituanten Prostituees lopen meer risico op syfilis dan bezoekers die aangegeven hebben geen prostitué te zijn (p=0,001). Bezoekers die geen prostitué zijn hebben hierdoor een 7,4 maal groter odds op een negatieve uitslag OR 7,4 (BI95% 2,32-23,68). Voor bezoekers waarvan onbekend is of zij prostitué zijn is deze relatie niet gevonden. Er is geen verschil gevonden tussen bezoekers die aangegeven hebben prostituant te zijn, of bezoekers die aangegeven hebben dit niet te zijn of waarvan dit onbekend is. 10.3

Samenvatting

•

Tussen 2003 en 2009 is 0,4% van de bezoekers van de poli positief getest op syfilis

•

Syfilis komt het vaakste voor bij MSM (2,7%) waarvan de meeste (5,6%) zich in de leeftijdscategorie 40 tot 44 jaar bevinden

•

Mannen hebben significant vaker syfilis dan vrouwen

•

Syfilis wordt vaak gevonden bij vrouwen met een overig west Europese etniciteit. Ook onder Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse bezoekers wordt in verhouding veel syfilis gevonden

•

Bezoekers die eerder een soa hebben gehad hebben significant vaker syfilis

•

In absolute aantallen is chlamydia de meest voorkomende soa bij MSM en vrouwen die positief getest zijn voor syfilis. Onder heteromannen met syfilis zijn geen andere soa gevonden

•

MSM met klachten hebben significant vaker syfilis

•

Prostituees hebben significant vaker syfilis, dan bezoekers die aangeven geen prostitué te zijn


34

11

HIV

Tussen 2003 en 2009 is bij 0,3% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op HIV, daadwerkelijk HIV gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop HIV gediagnosticeerd wordt is 33,9 jaar (SD 9,6). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van HIV naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren waar mogelijk. 11.1

HIV naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.

HIV komt het vaakste voor onder MSM (2,1%) in de leeftijdscategorie 30 tot 34 jaar (tabel 11.1.1). HIV wordt significant (p=<0,001) vaker gevonden onder MSM ten opzicht van bezoekers met een ander geslacht of seksuele geaardheid. Bij vrouwen wordt HIV het meeste gevonden in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar. Onder heteromannen is zowel in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar en 35 tot 39 jaar 1 bezoeker met HIV. 1200 1000 800 Vrouw 600


400 200 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 11.1.1: Onderzoeken naar HIV per jaar naar geslacht en seksuele voorkeur (N) 5 4,5 4 3,5 3

Vrouw

2,5


2 1,5 1 0,5 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 11.1.2: Positieve HIV testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%)


35

Wanneer gekeken wordt naar figuur 11.1.2, dan is een sterke schommeling te zien in het percentage HIV diagnoses per jaar onder MSM. Onder heterovrouwen is in 2009 een stijging te zien van het percentage HIV gediagnosticeerde (N=3) en ook onder heteromannen is een stijging te zien (N=1). Verder is er een significante relatie tussen geslacht en HIV (OR 0,27, BI95% 0,11- 0,71). Dit betekent dat mannen vaker de diagnose HIV krijgen dan vrouwen, dit verschil wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het hoge aantal diagnoses dat gesteld wordt onder MSM.

Tabel 11.1.1: Totaal aantal en percentage positieve HIV testen naar geslacht en seksuele voorkeur (N,%) Vrouw Leeftijd (jaren)

Heteroman

MSM

pos. tests

% pos.

pos. tests

% pos.

Pos. tests

%pos.

20-24

4

0,3

1

0,2

0

0,0

25-29

1

0,1

0

0,0

0

0,0

30-34

1

0,2

0

0,0

5

5,9

35-39

0

0,0

1

0,4

4

4,3

40-44

0

0,0

0

0,0

2

2,4

>45

0

0,0

0

0,0

2

1,0

Totaal

6

0,1

2

0,1

13

2,1

11.2


De meeste HIV positieve testen worden gevonden bij MSM en heterovrouwen die tot de Nederlandse bevolking horen (N=9 en N=3). Onder heteromannen is zowel bij een Nederlander en een bezoeker die aangeeft niet West-Europees te zijn HIV gediagnosticeerd (tabel 11.2.1).

Tabel 11.2.1: positieve HIV testen naar etniciteit, geslachte en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=13 Etniciteit

Heteroman N=2

Vrouw N=6

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

Nederlands

9

0,6

1

0,1

3

0,1


0

0,0

0

0,0

0

0,0

Turks

0

0,0

0

0,0

0

0,0


0

0,0

0

0,0

0

0,0

Overig west Europees

1

6,7

0

0,0

2

0,2

Niet west Europees

2

9,5

1

0,8

0

0,0

onbekend

1

20,0

0

0,0

1

3,1

Soa verleden Onder MSM en heteromannen die al eerder een soa gehad hebben komt bij 4,5% van de MSM HIV voor en bij 0,5% van de heteromannen (tabel 11.2.3). Dit percentage is hoger dan wanneer de bezoekers zich in een van de andere groepen bevinden. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa test hebben gedaan, dan hebben bezoekers die eerder een negatieve test hadden, een 0,27 maal lagere odds om positief getest te worden voor syfilis (p=0,004, BI95% 0,11-0,67).


36

Tabel 11.2.2: positieve HIV testen naar prostitué en prostituant, geslachte en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=13 Prostitué, vrouw

pos. tests

Heteroman N=2 %pos

pos. tests

%pos


%pos

ja

3

0,3

nee

2

0,1

onbekend

1

0,2


0

0,0

0

0,0

13

2,6

2

0,1

0

0,0

0

0,0

onbekend

Tabel 11.2.3: positieve HIV testen naar eerdere soa, geslachte en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=13 Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese

Heteroman N=2

Vrouw N=6

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

ja

6

4,5

1

0,5

1

0,2

nee

7

1,6

1

0,1

4

0,1

onbekend

0

0,0

0

0,0

1

0,2

Nog een soa naast HIV Naast HIV komt chlamydia voor bij MSM (N=3, 4,1%), Vrouwen (N=3, 0,6%) en heteromannen (N=1, 0,4%). Verder is er ook gonorroe gediagnosticeerd bij MSM (N=4, 9,1%).

Aantal sekspartners en condoom gebruik Het aantal sekspartners en het gebruik van condooms heeft geen significante invloed op de kans om een HIV diagnose te krijgen ongeacht geslacht en seksuele voorkeur.

Seks in het buitenland en swingers Zowel seks in het buitenland als swinger zijn heeft geen invloed op de kans om een HIV diagnose te krijgen ongeacht geslacht en seksuele voorkeur.

Andere risicogroepen Wanneer bezoekers, ongeacht geslacht en seksuele geaardheid, gewaarschuwd zijn door hun partner, klachten hebben of een partner uit de doelgroep, dan heeft dit geen invloed op de kans dat zij een positieve HIV test krijgen.

Prostituees en prostituanten Er is geen verschil in het aantal positieve testen tussen bezoekers die aangegeven hebben prostitué of prostituant te zijn en bezoekers die dit niet zijn of waarvan dit onbekend.


37

11.3

Samenvatting

•

Tussen 2003 en 2009 is 0,3% van de bezoekers van de poli positief getest op HIV

•

HIV komt het vaakst voor bij MSM (2,1%) waarvan de meeste (5,9%) zich in de leeftijdscategorie 30 tot 34 jaar bevinden

•

Mannen hebben significant vaker HIV dan vrouwen

•

In absolute aantallen worden de meeste HIV positieve gevonden onder de Nederlanders

•

Bezoekers die eerder een soa hebben gehad hebben significant vaker HIV

•

In absolute aantallen is gonorroe de meest voorkomende soa bij MSM die positief getest zijn voor HIV. Voor vrouwen en heteromannen met HIV is dit chlamydia


38

12

Hepatitis B

Tussen 2003 en 2009 is bij 0,6% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op hepatitis B, daadwerkelijk hepatitis B gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop hepatitis B gediagnosticeerd wordt is 27,7 jaar (SD 1,9). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van hepatitis B naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren. 12.1

Hepatitis B naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur.

Hepatitis B is tussen 2003 en 2009 in absolute aantallen het meest gediagnosticeerd onder heteromannen (N=9), in percentages is dit echter bij de MSM (MSM 0,9%, heteroman 0,8%) (figuur 12.1.2). Hepatitis B komt niet vaker voor bij MSM dan onder bezoekers met een andere seksuele voorkeur of geslacht. Het percentage hepatitis B diagnoses geeft een vertekend beeld doordat de groep MSM die zich laat testen erg klein is (N=114) ten opzichte van vrouwen (N=1551) en heteromannen (N=1103). 400 350 300 250

Vrouw

200


150 100 50 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 12.1.1: Onderzoeken naar geslacht en seksuele voorkeur (N) 8 7 6 5

Vrouw

4

heteroseksuele man

3

MSM

2 1 0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Figuur 12.1.2: Positieve hepatitis B testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%)


39

In absolute aantallen (tabel 12.1.1) komt hepatitis B het meeste voor bij vrouwen in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar, bij heteromannen in de leeftijdscategorie 25 tot 29 jaar en bij MSM in de leeftijdscategorie 30 tot 34 jaar. Er is geen verschil gevonden in hepatitis B naar geslacht (man/vrouw).

Tabel 12.1.1: Totaal aantal en percentage positieve hepatitis B testen naar geslacht en seksuele voorkeur (N,%) Vrouw Leeftijd (jaren)

Heteroman

MSM

pos. tests

% pos.

pos. tests

% pos.

Pos. tests

%pos.

12-19

2

0,4

0

0,0

0

0,0

20-24

3

0,7

2

0,9

0

0,0

25-29

2

0,8

4

1,9

0

0,0

30-34

1

0,9

0

0,0

1

6,3

35-39

0

0,0

1

1,0

0

0,0

40-44

0

0,0

1

1,7

0

0,0

>45

0

0,0

1

1,0

0

0,0

Totaal

8

0,5

9

0,8

1

0,9

12.2


In de periode 2003 tot en met 2009 is 1 keer hepatitis gediagnosticeerd bij MSM, dit betrof een bezoeker met een west Europese etniciteit (tabel 12.2.1). Ook bij de heteromannen is het hoogste aantal hepatitis B gevonden bij bezoekers met een west Europese etniciteit (n=5). Onder vrouwen zijn de meeste hepatitis B diagnose bij vrouwen met een overig west Europese etniciteit gedaan (N=4).

Tabel 12.2.1: Positieve hepatitis B testen naar etniciteit, geslachte en seksuele voorkeur (N, %) MSM N=1 Etniciteit

Heteroman N=9

Vrouw N=8

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

Nederlands

0

0,0

1

0,1

2

0,2


0

0,0

0

0,0

0

0,0

Turks

0

0,0

2

10,5

0

0,0


0

0,0

0

0,0

0

0,0

Overig west Europees

0

0,0

1

2,0

4

6,3

Niet west Europees

1

20,0

5

6,5

2

2,0

onbekend

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Soa verleden Er zijn geen MSM en vrouwen die eerder een soa hebben gehad, en nu hepatitis B hebben (tabel 12.2.3). Onder heteromannen heeft 2,7% hepatitis B wanneer zij eerder een soa gehad hebben. Dit is een hoger percentage dan bij bezoekers die niet eerder een soa hebben gehad. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa gehad hebben, dan hebben zij geen significant verhoogde kans om een positieve hepatitis B test te krijgen.


40

Tabel 12.2.2: Positieve hepatitis B testen naar prostitué, prostituant, geslachte en seksuele voorkeur (N, %) MSM N=1 Prostitué, vrouw

pos. tests

Heteroman N=9 %pos

pos. tests

%pos


%pos

ja

4

3,3*

nee

2

0,2*

onbekend

2

0,9*

Prostituant, man ja

0

0,0

0

0,0

nee

1

1,1

8

1,2

onbekend

0

0,0

1

0,6

Tabel 12.2.3: Positieve hepatitis B testen naar eerdere soa, geslachte en seksuele voorkeur (N, %) MSM N=1 Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese

Heteroman N=9

Vrouw N=8

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

pos. tests

%pos

ja

0

0,0

2

2,7

0

0,0

nee

1

1,1

6

0,8

6

0,6

onbekend

0

0,0

1

0,5

2

0,8

Nog een soa naast hepatitis B Naast hepatitis B komt chlamydia voor bij MSM (N=1, 9,1%) en heteromannen (N=2, 1,7%). Verder is er ook nog syfilis gediagnosticeerd bij MSM (N=1, 20%). Onder vrouwen zijn geen andere soa gevonden wanneer zij hepatitis B hebben.

Aantal sekspartners Er is geen verschil in de kans om hepatitis B te krijgen voor MSM en heteromannen naar het aantal sekspartners. Vrouwen daarentegen hebben significant (p=0,050) meer kans om hepatitis B te krijgen wanneer zij drie of meer sekspartners hebben (N=4, 1,4%) dan wanneer zij minder dan drie sekspartners hebben (N=2, 0,3%).

Condoom gebruik Voor condoom gebruik is er geen verschil in de kans om hepatitis B te krijgen voor MSM en heteromannen. Voor vrouwen kan hier geen uitspraak over gedaan worden door dat de groep te klein is.

Seks in het buitenland en swingers Zowel seks in het buitenland als swinger zijn heeft geen invloed op de kans om een hepatitis B diagnose te krijgen ongeacht geslacht en seksuele voorkeur.

Andere risicogroepen Wanneer bezoekers, ongeacht geslacht en seksuele geaardheid, gewaarschuwd zijn door hun partner, klachten hebben of een partner uit de doelgroep, dan heeft dit geen invloed op de kans dat zij een positieve hepatitis B test krijgen.


41

Prostituees en prostituanten Bezoekers die aangegeven prostitué te zijn hebben vaker hepatitis B dan bezoekers die aangaven dit niet te zijn (p=0,001). Zo hebben bezoekers die geen prostitué zijn een hogere odds (OR 20,44 BI95% 3,71-112,78) op een negatieve uitslag dan prostituees. Tussen prostituees en bezoekers waarvan onbekend was of zij prostitué zijn is geen verschil gevonden. Voor bezoekers die wel of geen prostituant zijn, of waarvan dit onbekend is, is geen significant verschil in hepatitis B gevonden. 12.3

Samenvatting

•

Tussen 2003 en 2009 is 0,6% van de bezoekers van de poli positief getest op hepatitis B

•

Syfilis komt het vaakst voor bij heteromannen (N=9) in de leeftijdscategorie 25 tot 29 jaar (1,9%)

•

Er is geen verschil in hepatitis B naar geslacht

•

De meeste MSM in absolute aantallen, hebben een Nederlandse etniciteit

•

Onder MSM en heteromannen wordt het hoogste aantal hepatitis B gevonden onder niet West-Europees. Voor vrouwen is dit bij bezoekers die overig West-Europees zijn

•

Een eerdere soa verhoogt het risico op hepatitis B niet

•

Vrouwen met drie of meer sekspartners het afgelopen half jaar hebben een significant hogere kans op hepatitis B

•

Prostituees hebben significant vaker hepatitis B


42

13

Soa naar regio

Alle analyses betreffende regio zijn uitgevoerd met de bezoekers waarvan bekend was in welke regio van NHN zij woonden, andere bezoekers zijn uitgesloten van deze analyse. De regio is dus niet de regio waarin bezoekers zich laten testen, maar de regio waarin zij wonen.

Leeftijd Uit de Kruskal Wallis toets blijkt er een significant verschil tussen de regio’s te bestaan in leeftijd (p=<0,001). Wanneer met de Mann-Witney toets gekeken wordt tussen welke regio’s dit verschil in leeftijd bestaat, blijkt dat er een significant verschil tussen alle regio’s afzonderlijk bestaat (tussen alle regio’s p=<0,001). De gemiddelde leeftijd in de Kop van Noord-Holland is 25,2 jaar (SD 9,9), voor Noord-Kennemerland is dit 28,0 jaar (SD 9,8) en voor West-Friesland 30,3 jaar (SD 11,7).

Geslacht De volgende analyses betreffende regio zijn allemaal uitgevoerd met een chi-kwadraat toets. Eerst is de verdeling van geslacht over der regio’s getoetst, dit betreft een significante verdeling (p=<0,001). Het hoogste percentage mannen dat het spreekuur bezoekt komt uit West-Friesland, 50,4% (N=603), gevolgd door de Kop van Noord-Holland, 38,2% (N=1454) en Noord-Kennemerland 35,5% (N=2956).

Aantal sekspartners Bezoekers die woonachtig zijn in de regio Noord-Kennemerland hebben significant (p=<0,001) vaker drie of meer sekspartners (47,1%, N=2372), dan bezoekers uit de Kop van Noord-Holland (30,3%, N=1287) of West-Friesland (35,3%, N=636). Soa

Alle soa behalve gonorroe zijn gelijkmatig over de regio’s verdeeld (tabel 13.1). Gonorroe is significant verdeeld (p=<0,001). Als gekeken wordt naar tabel 15.1 is te zien dat 2,8% van de gonorroe testen positief is in Noord-Kennemerland, en 2,4% in de Kop van Noord-Holland terwijl dit in West-Friesland maar 1,2% met een gemiddelde van 2,6%.

Tabel 13.1: Totaal aantal positieve testen van 2003-2009 naar regio (N) Positieve diagnose soa

Kop van Noord-Holland

Noord-Kennemerland

West-Friesland

Chlamydia (%)

447 (13,4)

961 (12,0)

138 (11,7)

Gonorroe (%)*

81 (2,4)

224 (2,8)

14 (1,2)

Syfilis (%)

12 (0,4)

28 (0,4)

3 (0,3)

HIV (%)

5 (0,3)

14 (0,3)

1 (0,2)

Hepatitis B (%)

7 (0,5)

9 (0,9)

0 (0,0)


43

Geslacht en seksuele voorkeur Wanneer onderscheid wordt gemaakt naar geslacht en seksuele voorkeur, dan blijkt dat zowel vrouwen (p=<0,001) als heteromannen (p=<0,001) en MSM (p=<0,001) significant verdeeld zijn over de regio’s (tabel 13.2 en figuur 13.2).

Leeftijd Het percentage bezoekers jonger dan 24 jaar is niet gelijkmatig verdeeld over de regio’s (p=<0,001), het percentage bezoekers onder de 24 jaar is het grootste in de Kop van Noord-Holland, gevolgd door Noord-Kennemerland en West-Friesland (tabel 13.2 en figuur 13.2).

Tabel 13.2: Leeftijd, geslacht en seksuele voorkeur naar regio (N) Kop van Noord-Holland Heteroman*

Noord-Kennemerland

West-Friesland

1268

2393

497

MSM*

157

559

106

Vrouw*

2349

5362

594

0-24 jaar*

2355

4001

517

70 60 50 Kop van Noord-Holland

40

Noord-Kennemerland 30

West-Friesland

20 10 0 Heteroman

MSM

Vrouw

0-24 jaar

Figuur 13.2: Bezoekers per regio, naar geslacht, seksuele voorkeur en leeftijd (%)

Prostituees en prostituanten Het percentage vrouwelijke prostituees is het hoogste in Noord-Kennemerland waar ook de Achterdam zich bevindt, gevolgd door de Kop van Noord-Holland en West-Friesland, het percentage prostituees is significant (p=<0,001) verdeeld over deze regio’s. Ook het percentage prostituanten voor zowel MSM (p=<0,001) als voor heteromannen (p=<0,001) is significant verdeeld over de regio’s (tabel 13.3 en figuur 13.3)


44

Tabel 13.3: Per regio, prostituees en prostituanten (N) Kop van Noord-Holland Prostitué vrouw*

Noord-Kennemerland

150

1702

18

8

71

11

147

484

98

Prostituant MSM* Prostituant heteroman*

West-Friesland

25 20 15

Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland West-Friesland

10 5 0 Prostitue vrouw

Prostituant MSM

Prostituant hetroman

Figuur 13.3: Per regio, prostituees en prostituanten (%)

Andere risicofactoren Zowel het hebben van seks in het buitenland, gewaarschuwd zijn door je partner of een partner uit de doelgroep hebben zijn gelijkmatig verdeeld over de regio’s (tabel 13.4). Het percentage bezoekers dat klachten meld is echter niet gelijkmatig verdeeld over de regio’s (p=0,029). In Noord-Kennemerland meldt het hoogste percentage zich met klachten, gevolgd door de Kop van Noord-Holland en WestFriesland (tabel 13.4).Ook het percentage swingers is niet gelijkmatig verdeeld over de regio’s (p=<0,001) zo zijn de meeste swingers woonachtig in West-Friesland, gevolgd door NoordKennemerland en de Kop van Noord-Holland (tabel 13.4).

Tabel 13.4: Risicogedrag of risicogroep naar regio (N) Kop van Noord-Holland Seks in het buitenland (%)

Noord-Kennemerland

West-Friesland

42 (7,1)

49 (7,8)

10 (7,1)

Gewaarschuwd (%)

113 (10,1)

266 (9,0)

58 (8,6)

Klachten (%)*

335 (30,0)

979 (32,6)

187 (27,8)

Partner uit doelgroep (%)

157 (27,4)

221 (28,5)

41 (30,4)

75 (6,8)

130 (4,3)

60 (8,9)

Swinger (%)


45

14

Trendanalyse

Om de trends in soa te kunnen analyseren is gebruik gemaakt van de aangepaste chi-kwadraat toets, en de chi-kwadraat toets voor de onafhankelijkheid. Met deze toets kan getoetst worden of er verschillen zijn tussen de jaren. Deze toets geeft echter niet aan in welke jaren deze verschillen te zien zijn. Wanneer er te weinig gegevens beschikbaar waren om per jaar te toetsen, zijn de gegevens opgesplitst in de jaren 2003 tot en met 2006 en 2007 tot en met 2009. Alle gegevens per soa zijn samengevoegd en is er per kwartaal gekeken naar de gegevens over soa. Ook is gekeken naar trends binnen de risicogroepen zoals gedefinieerd door het RIVM. Alleen wanneer vanaf 2003 gegevens zijn verzameld voor de risicogroep is een trendanalyse gedaan. De gegevens worden hieronder gepresenteerd. 14.1

Soa

Chlamydia Voor chlamydia is er geen trend te ontdekken tussen 2003 en 2009. Het percentage chlamydia fluctueert wel over de jaren, maar deze fluctuatie is klein en niet significant. Per kwartaal is wel een significant (p=0,019) verschil te vinden in de percentages chlamydia die e

gediagnosticeerd zijn. Zo is in het eerste kwartaal 11,5% van de testen positief, in het 2 kwartaal e

e

13,6%, in het 3 kwartaal 12,9% en in het 4 kwartaal 11,5% positief. Uit deze gegevens kan opgemaakt worden dat in de maanden april tot en met juni significant meer chlamydia wordt gediagnosticeerd.

Gonorroe Gonorroe kent een duidelijke significante (p=0,002) trend over de jaren 2003 tot en met 2009 (tabel 14.1.1). Gemiddeld wordt er bij 2,5% van de bezoekers die zich hebben laten testen gonorroe gediagnosticeerd. Per kwartaal was er geen significant verschil, het voorkomen van gonorroe is dus gelijkmatig verdeeld over het jaar.

Tabel 14.1.1: Gonorroe per jaar (N, %)

Jaar

Aantal

Percentage

2003

14

1,2

2004

54

3,4

2005

27

1,7

2006

55

3,1

2007

63

2,9

2008

61

2,4

2009

64

2,5


46

Syfilis Er zijn te weinig gegevens over syfilis om een analyse per jaar te kunnen doen, daarom is de analyse gedaan over de jaren 2003-2006 en 2007-2009. Tussen deze twee jaar groepen blijkt een significant (P=0,001) verschil in het percentage diagnose, zo is tussen 2003 en 2006 bij 0,7% syfilis gediagnosticeerd en tussen 2007-2009 bij 0,3%. Er lijkt dus sprake van een dalende lijn in het aantal syfilis in NHN. Per kwartaal is geen verschil in syfilis percentage gevonden.

HIV Voor HIV zijn er te weinig gegevens om een analyse per jaar te kunnen doen, HIV is daarom opgedeeld in 2 groepen van jaren. Uit de analyse is geen significant verschil tussen deze groepen gevonden. Ook per kwartaal was er geen significant verschil in het percentage HIV diagnose.

Hepatitis B Hepatitis B heeft te weinig gegevens om per jaar een analyse uit te kunnen voeren en is daarom opgedeeld in 2 groepen. Ook per kwartaal waren er te weinig gegevens en is hepatitis B opgedeeld in twee halve jaren. Uit beide analyses bleek geen significant verschil. 14.2

Risicogroepen

Bezoekers ouder dan 45 jaar Uit onderzoek van Bodley-Tickell e.a. (2008) blijkt dat in het Verenigd Koninkrijk een significante stijging van het aantal soa’s onder 45-plusseres heeft plaats gevonden, tussen 1996 en 2003 is het aantal gevonden soa verdubbeld. Als mogelijke verklaringen voor deze stijging geeft Bodley-Tickell de vergrijzing. Ouderen leven langer en gezonder. Tevens blijken er aanwijzingen te zijn dat ouderen langer seksueel actief zijn. Ook in Nederland worden mensen steeds ouder en speelt de vergrijzing een steeds grotere rol. Zo was in 2003 14% van de bevolking ouder dan 65 jaar, in 2040 zal dit ruim 23% van de bevolking betreffen (De Jong, 2003). Of er ook in NHN een stijging van soa onder 45plussers die de GGD bezoeken te zien is, is met behulp van een trendanalyse bekeken.

Het aantal bezoekers ouder dan 45 jaar is vanaf 2003 tot 2009 significant (p=<0,001) gestegen (tabel 14.2.1). Het percentage soa binnen deze groep is vanaf 2003 tot 2009 niet verschillend voor chlamydia. Het gevonden percentage is zelfs lager dan voor bezoekers onder de 45 jaar. Ook gonorroe laat geen trend zien wanneer gekeken wordt naar het verschil tussen 2003-2006 en 2007-2009. Voor syfilis, HIV en hepatitis B kon geen trend analyse uitgevoerd worden doordat er te weinig 45 plussers met deze soa zijn. Jongeren tot 24 jaar Zowel chlamydia als gonorroe laat geen trend zien onder jongeren onder de 24 jaar. Voor hepatitis B, HIV en syfilis is geen trend analyse uitgevoerd omdat de groepen hiervoor te klein zijn.


47

Tabel 14.2.1: Bezoekers ouder dan 45 jaar per jaar (N)

Jaar

Aantal

Percentage

2003

64

4,9

2004

131

6,9

2005

131

6,9

2006

129

7,0

2007

191

8,6

2008

214

8,4

2009

292

11,3

MSM Onder MSM is een significante (p=0,002) trend voor chlamydia te zien over de jaren 2003 tot en met 2009 (tabel 14.2.2). Als gekeken wordt naar deze gegevens, dan lijkt het erop dat chlamydia flink aan het stijgen is onder deze risicogroep, dit komt niet overeen met de landelijke bevindingen waarin chlamydia onder MSM sinds 2008 lijkt te dalen (RIVM, 2010). Ook gonorroe laat een significante (p=0,02) trend zien onder MSM, na de daling na 2004 is er vanaf 2008 weer een stijging te zien (tabel 14.2.3). Ook landelijk is een stijging van gonorroe te zien onder MSM, mogelijke verklaringen hiervoor zijn het aangescherpte testbeleid, resistentie tegen het antibioticum dat voorgeschreven wordt ter behandeling of meer onveilige seks (RIVM, 2010). Wanneer syfilis opgedeeld wordt in twee groepen voor de jaren, dan blijkt er geen significant verschil te zijn tussen deze groepen. Voor hepatitis B en HIV kon geen trendanalyse uitgevoerd worden omdat de groepen hiervoor te klein zijn.

Tabel 14.2.2: Chlamydia onder MSM per jaar (N, %)

Tabel 14.2.3: Gonorroe onder MSM per jaar (N, %)

Jaar

Aantal

Percentage

Jaar

Aantal

Percentage

2003

2

6,5

2003

3

9,7

2004

5

7,7

2004

12

18,5

2005

10

11,9

2005

3

3,6

2006

13

11,1

2006

7

6,0

2007

11

7,9

2007

7

5,0

2008

21

12,3

2008

17

10,0

2009

51

21,6

2009

23

9,7

Prostituees Het percentage chlamydia is onder prostituees niet significant verschillend tussen 2003 en 2009. Gonorroe laat wel een significant (p=<0,001) verschil tussen de percentages zien tussen 2003 en 2009 (tabel 14.2.4). Zo zijn er in 2003 geen prostituees positief getest op gonorroe, daarentegen is in 2007 11% van de prostituees positief bevonden op gonorroe en in de jaren daarna is dit weer gedaald. Voor Hepatitis B, HIV en syfilis is geen trendanalyse uitgevoerd omdat de groepen te klein zijn.


48

Tabel 14.2.4: gonorroe per jaar onder prostituees (N,%)

Jaar

Aantal

Percentage

2003

0

0

2004

9

4,3

2005

8

3,6

2006

18

7,6

2007

20

11,0

2008

21

4,9

2009

16

4,4

Prostituant Voor prostituanten is er zowel voor chlamydia als voor gonorroe geen significante trend te zien tussen 2003 en 2009. Voor zowel HIV als hepatitis B zijn geen diagnose gesteld onder prostituanten. Voor syfilis kon geen trendanalyse worden uitgevoerd, hiervoor zijn de groepen te klein.


49

15

Landelijke cijfers versus Noord- Holland Noord

In dit hoofdstuk wordt een vergelijking gemaakt tussen de landelijke soa gegevens van het RIVM die verzameld zijn via SOAP en de gegevens van NHN. Er zal gekeken worden naar de verschillende soa, de leeftijd van de bezoekers, het geslacht en de seksuele voorkeur. Er wordt niet gekeken naar specifieke risicogroepen, hiervoor zijn de groepen te klein om uitspraken te kunnen doen. De vergelijking met de landelijke gegevens zal gedaan worden aan de hand van de gegevens uit ‘Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in 2008’ (Koedijk e.a., 2009). Bij gebruik van een andere bron wordt dit weergeven.

Geslacht Gegevens over de verdeling van de geslachten zijn bij het RIVM tot en met 2008 weergegeven, om deze reden wordt een vergelijking gemaakt tot en met 2008. Zoals te zien is in tabel 15.1 ligt het percentage mannelijke bezoekers lager in NHN dan landelijk. Het percentage mannen woonachtig in Nederland is van 2003 tot en met 2008 ongeveer 49,5% (CBS, 2010), dit percentage komt redelijk overeen met het percentage mannelijke bezoekers landelijk. Het percentage mannen in de regio NHN ligt tussen 2003 en 2009 op ongeveer 50% (CBS, 2010), dit percentage komt niet overeen met het percentage mannen dat het spreekuur in NHN bezoekt. Het percentage mannen in de regio NoordKennemerland is het laagste, gevolgd door de Kop van Noord-Holland. In West-Friesland komt het percentage mannen wel overeen met het gemiddeld percentage mannen in NHN (hoofdstuk 15).

Tabel 15.1: Mannen per jaar (%)

Jaar

Landelijkª

NHN

2003

52,2

35,8

2004

51,7

33,5

2005

49,4

37,5

2006

49,0

36,9

2007

48,9

40,0

2008

49,0

39,6

ª RIVM, 2008a

Chlamydia Voor chlamydia is een vergelijking tussen landelijk en NHN gemaakt voor het jaar 2008. Het landelijk percentage chlamydia was toen 10,8%. In NHN was dit gemiddeld 12,2%. Landelijk betekende dit dat chlamydia na enkele stabiele jaren weer aan het stijgen was Voor NHN betekende dit echter geen stijging, hier bleef het percentage stabiel. Vanaf 2003 tot en met 2008 ligt het gemiddelde voor NHN tussen de 13,3% en 12,2%. Dit betekent dat voor zowel vrouwen, heteromannen als MSM de percentages chlamydia hoger liggen (tabel 8.1.2) dan landelijk. Chlamydia komt landelijk het meest voor bij vrouwen en heteromannen in de leeftijdscategorie 20-24 jaar. Bij MSM komt chlamydia het meeste voor in de leeftijdscategorie 35-39 jaar. Dit is vergelijkbaar met de leeftijdscategorieën NHN.


50

Gonorroe Gonorroe is landelijk in 2008 bij 2,2% van de in SOAP geregistreerde bezoekers gevonden. In NHN bij 2,4%. Landelijk is er een dalende lijn te zien in het percentage gonorroe diagnose. Ook in NHN lijkt het percentage dalend van 3,1% in 2006 naar 2,4% in 2008. In NHN is in 2008 bij 10% van de MSM gonorroe gevonden, landelijk is dit bij 8%. Ondanks dat het totaal percentage gonorroe dalende is, is onder MSM in NHN sinds 2007 een stijgende lijn ingezet en is het percentage gonorroe verdubbeld tussen 2007 (5%) en 2008 (10%). Voor vrouwen is het percentage gonorroe in NHN ook hoger dan landelijk (NHN,1,3% en landelijk 1,1%). Voor heteromannen ligt het percentage gonorroe in NHN echter lager dan landelijk (NHN 1% en landelijk 1,3%). In NHN wordt het hoogste absolute aantal gonorroe gevonden bij vrouwen in de leeftijdscategorie 12-19 jaar, heteromannen 20-24 jaar en MSM 35 -39 jaar. Ten opzichte van landelijk wijkt alleen de leeftijdscategorie voor gonorroe van vrouwen af, landelijk is dit namelijk in de leeftijdscategorie 20-24jaar.

Syfilis Syfilis is in 2008 bij 1,3% van de MSM in NHN gediagnosticeerd, landelijk werd bij 3,9% van de MSM syfilis gevonden. Onder vrouwen en heteromannen werd in NHN geen syfilis gevonden. Landelijk werd bij 0,1% van de heteromannen en 0,05% van de vrouwen syfilis gediagnosticeerd. Landelijk werd bij heteromannen ouder dan 50 jaar de meeste syfilis gevonden. In NHN is dit in de leeftijdscategorie 30-34 jaar. Voor vrouwen was dit landelijk in de leeftijdscategorie 40-44 jaar en in NHN was dit in de leeftijdscategorie 35-39 jaar. Bij MSM werd landelijk in de leeftijdscategorie 35-39 jaar het hoogste percentage syfilis gevonden, in NHN was dit de categorie 40-44 jaar. Zowel landelijk als in NHN is een dalende lijn waar te nemen in het percentage syfilis diagnose.

HIV Landelijk werd in 2008 bij 3% van de MSM HIV gevonden in NHN was dit bij 2,8%. HIV komt landelijk bij MSM het vaakste voor in de leeftijdscategorie 35- 39 jaar, in NHN is dit de leeftijdscategorie 30-34 jaar. Bij vrouwen en heteromannen werd in NHN geen HIV gevonden, landelijk werd bij 0,2% van de heteromannen HIV gevonden en bij 0,1% van de vrouwen. Er is zowel landelijk als in NHN geen sprake van een duidelijke daling of stijging van HIV.

Hepatitis B Landelijk werd per 1.3 op de100.000 inwoners hepatitis B gevonden, in NHN was dit bij 0,6% van de van de bezoekers. Zowel landelijk als in NHN werd het hoogste percentage hepatitis B gevonden bij heteromannen in de leeftijdscategorie 25-29 jaar. In NHN is slecht één MSM met hepatitis B gediagnosticeerd, hierdoor kunnen geen uitspraken gedaan worden over de leeftijdscategorieën. Landelijk wordt bij MSM in de leeftijdscategorie 40-44 het hoogste percentage gevonden. Landelijk wordt bij vrouwen in de leeftijdscategorie 20-24 jaar het hoogste percentage hepatitis B gevonden, in NHN is dit in absolute aantallen ook in de leeftijdscategorie 20-24 jaar. Er is geen duidelijke dalende of stijgende lijn waar te nemen in het percentage hepatitis B diagnose.


51

16

Conclusie en discussie

Met dit onderzoek is getracht een beeld te geven van de soa prevalentie in NHN, ook zijn bepaalde risicogroepen naar voren gehaald. Verder is per regio gekeken naar de prevalentie van soa en de spreiding van de risicogroepen. Vervolgens zijn de trends per soa en binnen de risicogroepen weergegeven en tot slot is een vergelijking met de landelijke cijfers gemaakt. Uit dit onderzoek zijn verschillende resultaten naar voren gekomen, zo is uit de cijfers gebleken dat chlamydia (12,4%) in NHN de meest voorkomende soa is, gevolgd door gonorroe (2,5%), hepatitis B (0,6%), syfilis (0,4%) en HIV (0,3%). Al deze soa, met uitzondering van hepatitis B komen in NHN het meest voor onder MSM. De leeftijd waarop deze soa het vaakst voorkomen onder MSM is voor chlamydia en gonorroe 35-39 jaar. Voor syfilis is dit 40-44 jaar, voor HIV 30-34 jaar. Hepatitis B komt het meest voor onder heteromannen in de leeftijdscategorie 25-29 jaar. Ook uit eerdere onderzoeken in de Nederlandse populatie blijkt dat chlamydia de meest voorkomende soa is, gevolgd door gonorroe, hepatitis, syfilis en HIV (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a). Het vaker voorkomen van chlamydia onder MSM ten opzichte van vrouwen en heteromannen wordt echter niet gesteund door ander Nederlands onderzoek. Wel bevestigt dit onderzoek dat gonorroe, syfilis en HIV binnen deze groep vaker worden gediagnosticeerd dan bij vrouwen of heteromannen (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a).

Prostituees in NHN hebben significant vaker gonorroe, syfilis en hepatitis B. Uit eerder onderzoek was al gebleken dat prostituees in Nederland vaker syfilis en gonorroe hebben, ook wordt ondersteund dat zij vaker hepatitis B hebben. Om deze reden zijn zij doelgroep van de landelijke hepatitis B vaccinatie campagne (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a). Een andere mogelijke verklaring voor het hogere percentage syfilis en hepatitis B wordt gegeven door Mw. Bargman, sociaal verpleegkundige en soa coördinator bij de GGD en Mw. Mourits, Arts infectieziektenbestrijding bij de GGD. Zij vermoeden dat in Nederland de diagnose gesteld wordt terwijl de prostituees vaak al hepatitis B of syfilis hebben gekregen in hun thuisland. Dit is vaak een soa endemisch land is (tabel 7.2). Mw. Bargman en Mw. Mourits vermoeden dat het hoge percentage gonorroe bij prostituees veroorzaakt wordt doordat zij soms zonder condoom pijpen. Dit zou betekenen dat er veel orale gonorroe gevonden wordt bij prostituees. Prostituees hebben daarentegen wel minder vaak chlamydia. Ook dit wordt bevestig in eerder onderzoek (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a), er wordt echter geen verklaring voor gegeven. Mw. Bargman en Mw. Mourits denken dat een mogelijke verklaring hiervoor het condoom gebruik tijdens seks kan zijn. Uit eerder onderzoek van van Veen (2005) blijkt echter dat bij één derde van de prostituees het condoom regelmatig scheurt of afglijdt. Ook onder prostituanten wordt in NHN minder chlamydia gevonden, een duidelijke verklaring hiervoor kan niet gegeven, maar ook uit eerder onderzoek blijkt dat onder prostituanten minder chlamydia gevonden wordt (Koedijk e.a., 2008; van Veen e.a., 2007). Mogelijk heeft ook dit samenhang met de leeftijd van prostituanten.

Chlamydia, gonorroe, syfilis en HIV worden in NHN in absolute aantallen het vaakste gevonden onder bezoekers met een Nederlandse etniciteit wat verklaarbaar is gezien het groter percentage bezoekers met de Nederlandse etniciteit dat het spreekuur bezoekt. Onder Surinaamse, Antilliaanse of


52

Arubaanse bezoekers worden deze soa echter ook veel gevonden. Door ander Nederlands onderzoek wordt bevestigd dat deze soa vaker gevonden worden binnen deze groep, dan binnen andere etniciteitsgroepen (van Veen e.a., 2007; RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a). Hepatitis B wordt in NHN voornamelijk gevonden bij bezoekers welke uit landen komen waar hepatitis B endemisch is (Turkije, overige en niet -westerse landen). Dit wordt echter niet bevestig door eerder onderzoek, zo blijkt uit onderzoek van van Veen e.a. (2007) dat hepatitis B met niet afhankelijk is van etniciteit, maar voornamelijk onder MSM wordt gevonden. In dit onderzoek is tussen 2003 en 2009 echter maar bij één MSM hepatitis B gevonden.

Chlamydia is de meest voorkomende tweede soa bij bezoekers die gediagnosticeerd zijn met een andere soa. Dit resultaat is ook in verschillend eerder onderzoek naar voren gekomen (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a). Chlamydia is van alle soa de meest voorkomende soa, waardoor de kans dat je een andere soa en chlamydia hebt groter is, dan dat je twee minder vaak voorkomende soa’s hebt.

Wanneer bezoekers in het half jaar voorafgaand aan het onderzoek drie of meer sekspartners hadden, dan geeft dit een significant verhoogd risico voor heteromannen op chlamydia en gonorroe, voor vrouwen geeft dit een significant verhoogd risico op gonorroe en hepatitis B. Voor MSM is deze relatie niet gevonden. Bezoekers met veel wisselende contacten zijn een risicogroep voor soa (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a). Uit deze resultaten blijkt dat in ieder geval vrouwen en heteromannen die het afgelopen jaar drie of meer sekspartner hebben gehad een verhoogd risico hebben op soa. Heteromannen die geen condoom gebruikt hebben bij het laatste seksuele contact hebben een verhoogd risico op chlamydia. Voor bezoekers met een andere seksuele voorkeur of geslacht is deze relatie niet gevonden. Uit eerder onderzoek in verschillende landen is gebleken dat condoom gebruik ook effectief is ter preventie van andere soa als gonorroe, syfilis en HIV (Holmes, 2004; Steiner, 2006). Het hebben van seks in het buitenland geeft geen verhoogd risico, swingers hebben ongeacht geslacht en seksuele voorkeur significant minder chlamydia en gonorroe. In een eerder onderzoek in Brabant kwam juist naar voren dat swingers vaker chlamydia en gonorroe hebben (Brouwers, 2007). Een duidelijke verklaring voor het gevonden resultaat in NHN kan niet gegeven worden, Mw. Bargman en Mw. Mourits geven als mogelijke verklaring dat het condoom gebruik binnen deze groep misschien hoger is. Ook denken zij dat swingers vaak ouder zijn dan de gemiddelde leeftijd waarop deze soa gevonden worden, waardoor zij een lager risico lopen. Het hebben van klachten geeft alle bezoekers een significant verhoogd risico op gonorroe, ook geeft dit voor vrouwen en heteromannen een significant verhoogd risico op chlamydia en voor MSM op syfilis. Wanneer bezoekers gewaarschuwd zijn door hun partner, dan hebben zij allemaal een significant verhoogd risico op chlamydia. MSM en vrouwen hebben ook een significant verhoogd risico op gonorroe als zij aangeven soa gerelateerde klachten te hebben. Zowel bezoekers die gewaarschuwd zijn door hun partner, als bezoekers met klachten behoren tot een risicogroep voor soa. Uit eerder onderzoek is gebleken dat onder deze groep vaker soa wordt gevonden (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a).


53

De verdeling van soa over de regio is voor chlamydia, syfilis, HIV en hepatitis B gelijkmatig. Gonorroe is echter niet gelijk verdeeld over de regio’s (Noord-Kennemerland 2,8%, Kop van Noord-Holland 2,4%, West-Friesland 1,2%). Leeftijd, geslacht, seksuele voorkeur, aantal sekspartners, prostituees, prostituanten en het hebben van klachten zijn niet gelijk verdeeld over de regio’s. In een eerder door GGD Nederland en Soa Aids Nederland opgestelde wegwijzer regionale soa bestrijding (2000) kwam al naar voren dat de aanpak van soa regionaal moeilijk is doordat vaak weinig gegevens bekend zijn van in het bijzonder de landelijkere regio’s. Verder wordt aangegeven dat er veel verschillen zijn per regio of zelfs woonplaats. Zij geven aan dat het belangrijk is deze in kaart te brengen, zodat preventie activiteiten beter op de doelgroep afgestemd kunnen worden. Dit wordt ook door ander onderzoek ondersteund (RIVM, 2010; Soa Aids Nederland, 2010a).

Chlamydia laat in de trendanalyse een flinke significante stijging zien onder MSM en is bijna verdriedubbeld sinds 2007. Landelijk is een daling ingezet in het percentage chlamydia onder MSM (Koedijk e.a. 2008). Wanneer geen onderscheid naar geslacht en seksuele voorkeur wordt gemaakt dan is er tussen 2003 en 2009 geen trend waar te nemen voor chlamydia. Wel wordt er in het 2

e

e

kwartaal de meeste chlamydia gediagnosticeerd en in het 4 kwartaal de minste. Ook gonorroe is in de trendanalyse significant voor MSM, in 2004 is een piek zien. Tussen 2007 en 2008 is het percentage gonorroe onder MSM verdubbeld (tabel 14.2.3). Wanneer weer naar alle bezoekers samen wordt gekeken, dan is ook hier een significante trend te ontdekken (tabel 14.1.1). Verder blijkt uit de trendanalyse dat syfilis significant aan het dalen is in NHN. Wanneer dit vergeleken wordt met de landelijke cijfers komt naar voren dat er in NHN meer chlamydia en gonorroe gediagnosticeerd wordt dan landelijk. Er wordt in NHN minder syfilis en hepatitis B gevonden dan landelijk en het percentage voor HIV is bijna gelijk. Wat verder opvallend is, is het percentage mannen dat zich laat testen, dit ligt landelijk een stuk hoger dan in NHN (tabel 15.1). Mw. Bargman en Mw. Mourits geven als mogelijke verklaring hiervoor het hoge aantal MSM dat zich laat testen in steden waar deze actief benaderd worden. In NHN vindt geen actieve benadering van MSM plaats waardoor mogelijk het percentage mannen lager uitvalt dan landelijk.

Een beperking van dit onderzoek is dat niet altijd alle gegevens ingevuld zijn op de vragenlijst voor SOAP door de medewerkers. Ook kunnen zij fouten maken bij het invullen van deze lijst en zijn zij afhankelijk van de antwoorden die de bezoekers geven. Bezoekers kunnen namelijk ook sociaal wenselijke antwoorden geven terwijl zij zelf weten dat zij risicogedrag vertoond hebben. Prostituees, prostituanten en swingers zullen bijvoorbeeld lang niet altijd aangeven dat zij tot één van deze groepen behoren. Hierdoor kan vertekening in de resultaten optreden wat de betrouwbaarheid en validiteit verkleind. Een aanbeveling aan de medewerkers van de GGD HN is dat ook om de gegevens zo zorgvuldig mogelijk in te vullen, hierdoor kunnen betrouwbaardere uitspraken gedaan worden. Een andere beperking is dat soms te kleine groepen overblijven voor toetsing na uitsplitsing naar soa en vervolgens naar risicogroep. Hierdoor kunnen soms geen uitspraken gedaan worden, of zijn deze gebaseerd op kleine aantallen wat de uitspraak minder valide en betrouwbaar maakt. Wanneer alle


54

gegevens zorgvuldig ingevuld worden, worden de groepen voor onderzoek groter. Hierdoor zullen mogelijk resultaten gevonden worden die nu niet gevonden zijn omdat geen analyse uitgevoerd kon worden, of omdat er te weinig verschil tussen de groepen was doordat deze klein waren. Dit onderzoek is uitgevoerd met alleen de gegevens van de GGD NHN over soa. Hierdoor is dit onder niet generaliseerbaar naar alle inwoners van NHN, naar schatting vindt namelijk tweederde van de soa consulten plaats bij de huisarts (van Bergen e.a., 2006; van Bergen e.a., 2007). Ook is dit onderzoek niet generaliseerbaar naar andere regio’s van andere GGD-en.

Mw. Bargman en Mw. Mourtis geven aan dat leeftijd mogelijk een verband heeft met het lage percentage chlamydia onder prostituees en prostituanten. Ook vermoeden zij dat onder prostituees voornamelijk orale gonorroe gevonden wordt. Een aanbeveling voor vervolg onderzoek is om te onderzoeken of deze veronderstellingen bevestigd kunnen worden. Een andere aanbeveling voor vervolg onderzoek is het uitvoeren van multiple regressie analyse. Er is geen multiple regressie uitgevoerd tijdens dit onderzoek. Veel variabelen die van toepassing zijn op risicogedrag zijn pas in 2006 of zelfs 2008 toegevoegd aan de vragenlijst en worden regelmatig niet ingevuld. Hierdoor worden groepen te klein om multiple regressie uit te kunnen voeren. Wanneer de medewerkers de gegevens zorgvuldig (gaan) invullen is het aan te bevelen om over enkele jaren multiple regressie uit te voeren om nog beter te kunnen analyseren welke factoren van invloed zijn op het krijgen van soa.

Uiteindelijk kan geconcludeerd worden dat voornamelijk MSM een hoogrisico groep zijn in NHN voor de meeste soa, prostituees vormen ook een hoogrisicogroep, de syfilis en hepatitis B infecties hebben zij mogelijk vaak al in het thuisland gekregen, waardoor hier geen preventie activiteiten meer op gericht kunnen worden ter voorkoming van besmetting. Binnen de groep MSM kunnen preventie activiteiten echter een groot effect hebben, in het bijzonder op het gebied van gonorroe en chlamydia is preventie nodig omdat dit erg snel aan het stijgen is in deze populatie.


55

17

Literatuuronderzoek

Uit de resultaten en conclusie van de data studie is gebleken dat MSM het hoogste risico hebben op soa. Ondanks dat de groep MSM in NHN klein is, is het belangrijk om in te spelen op de determinanten die aan dit risicogedrag ten grondslag liggen. Daarom wordt literatuuronderzoek naar de determinanten van gedrag uitgevoerd, die het risico op soa vergroten onder de MSM. De determinanten van gedrag zullen aan de hand van een theoretisch kader gepresenteerd worden. 17.1

Theoretisch kader

Aan de hand van de het ASE model (de Vries e.a. 1988) (figuur 17.1.1) zal het risicogedrag van MSM in kaart gebracht worden. Het ASE-model is gebaseerd op de theorie van gepland gedrag van Fishbein & Ajzen (1975), op de vernieuwde versie daarvan, de Theory of Planned Behavior (Ajzen 1988; 1991) en op inzichten vanuit de sociaal cognitieve theorie van Bandura (1986, 1994). De afkorting ASE staat voor; Attitude, Sociale invloed en Eigen effectiviteit. Het ASE- model is al vaak gebruikt om uiteenlopende gezondheidsgerelateerd gedrag als roken en condoomgebruik te verklaren (Albarracin e.a., 2001; Bolman e.a., 2002).

Attitude Attitude worden gevormd op basis van overwegingen en waarderingen. Wanneer mensen zich op een bepaalde manier gedragen hebben zij een overweging gemaakt om zich op deze manier te gedragen. Aan dit gedrag wordt ook een waardering gekoppeld, die samenhangt met de voor- en nadelen en de verwachte uitkomst van het gedrag dat vertoond wordt. Dit samen vormt de attitude.

Gedrags factoren

Vaardigheden

Psychologische factoren Attitude Kennis Sociale invloed (norm/ druk/ modeling)

Intentie

Gedrag

Risico perceptie Eigen effectiviteit Biologische factoren Sociaal/ culture factoren

Barrières

Figuur 17.1.1: ASE model (de Vries, 1988)

Sociale invloed De sociale invloed betreft de mate waarin een persoon al dan niet instemt met de opvattingen van personen uit zijn sociale omgeving. De sociale invloed meet hoe een persoon denkt dat andere denken over gedrag dat hij vertoond. Hierbij is het belangrijk hoe geneigd de persoon is te conformeren met de mening van anderen.


56

Eigen effectiviteit Eigen effectiviteit is de inschatting van de eigen mogelijkheden om het gewenste gedrag uit te voeren. Het gaat dus niet om het de daadwerkelijke vaardigheden, maar om de eigen inschatting hiervan. Volgens de theorie van Bandura (1986) zorgt een beter gevoel van eigen effectiviteit voor een beter uitvoering van het gewenste gedrag.

Deze drie determinanten samen bepalen de intentie van een persoon om het gedrag uit te voeren. Of een persoon ook daadwerkelijk het gedrag zal uitvoren is tevens afhankelijk van de vaardigheden waarover een persoon beschikt en eventuele barrières.

17.2

Risicogedrag MSM

Onder MSM in NHN komt vaker soa voor dan onder de vrouwen en heteromannen zo blijkt uit de datatstudie. Ondanks het kleine percentage MSM in de regio NHN, is het wel belangrijk om aandacht te besteden aan deze groep en de verschillende factoren die van invloed zijn op het risicogedrag in beeld te brengen. Op deze manier kan beleid beter afgestemd worden op deze risicogroep.

Een analyse van het risicogedrag van MSM zal aan de hand van ASE-model worden uitgezet. Deze uiteenzetting is een theoretische uiteenzetting en is niet specifiek gebaseerd op NHN. Eerst zullen verschillende factoren die van invloed zijn op de drie determinanten uiteengezet worden. Vervolgens zullen de determinanten en de intentie worden weergegeven. De invloed die afzonderlijke factoren op determinanten en de intentie hebben kan niet voorspeld worden aan de hand van het theoretisch kader, het model zal dan ook gebruikt worden voor een beschrijving van de factoren en determinanten die van invloed zijn. Ook zal enige aandacht besteedt worden aan reeds bestaande interventies.

Gedragsfactoren •

Soa test: Het Center for Disease Control (CDC) stelt als richtlijn dat MSM zich elk jaar laten testen op HIV, syfilis en gonorroe. MSM met veel wisselende en/of onveilige seksuele contacten raad het CDC zelfs aan om zich elke 3 tot 6 maanden te laten testen (CDC, 2002). Uit een onderzoek van het CDC in 2005 blijkt echter dat het merendeel van de MSM zich niet regelmatig laat testen en dan in het bijzonder de MSM die jonger dan 25 zijn (CDC, 2005). Ook uit Nederlands onderzoek blijkt dat MSM zich minder vaak laten testen dan aanbevolen, zo heeft 40% zich langer dan een jaar terug laten testen, 20% tussen zes maanden en een jaar en 41% heeft zich de afgelopen zes maanden laten testen. Jonge MSM onder de 25 jaar hebben ook in Nederland minder vaak ervaring met HIV testen dan oudere mannen. (Hospers e.a., 2009).

•

Condoom gebruik: Nederlandse homojongens onder de 25 jaar gebruiken minder vaak een condoom dan heterojongens (de Graaf e.a., 2005). Uit de Schorer monitor 2008 blijkt dat 37% van de Nederlandse MSM niet altijd beschermde anale seks heeft gehad met losse partners de afgelopen zes maanden voordat zij de vragenlijst invulden (Hospers e.a. 2008). In 2007 was dit nog 31% en in 2006 30% (Hospers e.a., 2007; Hospers e.a. 2006). Een groot deel van de


57

onbeschermde anale seks in Nederland wordt gevonden onder MSM zonder vaste partner (37%), MSM met een lager opleidingsniveau (39%), MSM die een sekspartner zochten via internet (36%), MSM die een sekspartner op een cruising area zoeken (40%), wanneer sekspartners in darkrooms worden gezocht (44%), drugsgebruik bij seks met losse partners (41%) en bij HIV positieve MSM (63%). Dit terwijl condoomgebruik nog steeds het meest effectieve preventiemiddel tegen de overdracht van HIV onder seksueel actieve populaties, zoals MSM (Johnson e.a. 2002; Johnson e.a., 2008; Elam e.a 2008). Uit een Australische studie kwam zelfs naar voren dat de odds op het krijgen van HIV 57 maal groter was wanneer ejaculaat werd ontvangen, dan wanneer dit niet ontvangen werd (Read e.a., 2007). •

Sekspartners: Er is een stijging te zien in het aantal (losse) seks partners dat Nederlandse MSM hebben, het gemiddeld aantal losse sekspartners dat MSM in 2008 het afgelopen half jaar hadden was 10,5 (Hospers e.a. 2009).

•

Drugs: In Nederland heeft 59% van de MSM met losse partners het afgelopen half jaar drugs gebruikt vlak voor of tijdens de seks. Het aantal MSM dat weleens drugs heeft gebruikt is boven de 25 jaar hoger (54%) dan onder de 25 jaar (33%) Meer dan 20% gebruikt soms of altijd alcohol, poppers, viagra, hasj of XTC. 14% gebruikt zelfs altijd alcohol, en 10% gebuikt altijd poppers (Hospers e.a. 2009). Deze gegevens worden ook door buitenlands onderzoek ondersteund (Allman e.a., 2009; Colflax e.a., 2005). Drugs zijn geassocieerd met onveilige seks en voornamelijk poppers en cocaïne zijn geassocieerd met onveilige anale seks, zowel bij recreationeel gebruik (minder dan eens per week) als gebruik dat eenmaal of vaker per week plaats vindt (Colflax e.a., 2005). Redenen die gegeven worden om poppers te gebruiken, zijn om de pijn te verzachten, te relaxen en meer plezier te hebben. Ook worden poppers niet gezien als drugs, waardoor de traditionele voorzorgsmaatregelen die mogelijk genomen waren bij drugsgebruik achterwege gelaten worden. Poppers worden echter wel geassocieerd met controle verlies tijden seks. (Elam e.a., 2008).

•

Relaties: Nederlandse homojongens onder de 25 jaar hebben minder vaak een relatie en als zij een relatie hebben, is deze van kortere duur dan wanneer heterojongens een relatie hebben. Hierdoor hebben zij ondanks dat zij een relatie hebben toch vaak meer sekspartners dan heterojongens (de Graaf e.a., 2005). Ook hebben MSM die een relatie hebben vaker seks met een ander dan de partner, ten opzichte van heteromannen. Iets minder dan de helft geeft aan dat zij de afspraak met hun partner hebben dat deze seks mag hebben met andere mannen (Hospers e.a., 2009).

•

Betaald: Nederlandse homojongens onder de 25 jaar hebben vaker ervaring met dwang en betaalde seks (de Graaf e.a., 2005).

•

HIV: Van de Nederlandse MSM geeft 20% in de Schorer monitor 2009 aan dat zij seks hebben gehad met een persoon waarvan zij wisten dat deze HIV positief was. Uit dit zelfde onderzoek blijkt dat 59% van de MSM met HIV een vaste partner heeft, van de geteste partners is 54% ook HIV positief (Hospers e.a., 2009).


58

Psychologische factoren •

e’

Eigenwaarde: Uit het Nederlandse onderzoek ‘seks onder je 25

blijkt dat onder de 25 jaar

homoseksualiteit nog verre van geaccepteerd is. Uit dit onderzoek blijkt dat een groot percentage dit ‘vies’ vindt, of zelfs een vriendschap zou verbreken als hij/zij erachter zou komen dat een vriend homo is (de Graaf e.a., 2005). Externe en interne homofobie en discriminatie leiden tot een lagere eigenwaarde, een lagere eigenwaarde kan resulteren in verhoogd risicogedrag en/of moeilijkheden tijdens de onderhandelingen over veilige seks en middelen gebruik (Folch e.a., 2009). Ook andere studies bevestigen dat een hogere eigenwaarde resulteert in veiligere seks (Miller e.a. 2000 ;Charles e.a, 2008). •

Intimiteit: Condooms worden in een relatie met een HIV positief persoon gezien als een barrière voor intimiteit wanneer er al lange tijd sprake is van een relatie. Ook nemen de condooms de angst voor HIV niet weg, maar gaat het wel als een procedure voelen. Hierdoor kiezen sommige er voor geen condoom te gebruiken. (Elam e.a., 2008).

•

Depressie: Ook depressieve gevoelens lijken een rol te spelen in het hebben van onveilige seks (Elam e.a., 2008). Volgens Rogers e.a. (2003) geeft voornamelijk het hebben van een dysthyme stoornis (lichte depressie van minimaal 2 jaar) een stijging in seksueel risicogedrag. Het hebben van een klinische depressie daarentegen zou zorgen voor een verlaging in seksuele activiteit.

Kennis •

Test locaties: Kennis speelt een belangrijke rol in de preventie van soa, voornamelijk de kennis waar een soa test gedaan kan worden speelt een belangrijke rol (Mimiaga e.a., 2007). Uit Nederlands onderzoek blijkt dat 37% van de MSM zich laat testen op HIV bij de GGD gevolgd door 34% bij de huisarts en 17% bij een soa-poli (Hospers e.a., 2009).

•

HIV status: Van de mensen die een HIV test hebben gedaan, heeft 13% een vaste partner die geen test heeft gedaan. In 8% van de vaste relaties had de partner wel, maar de respondent zich niet laten testen en in 15% van de vaste relaties had geen van beide zich laten testen op HIV. 15% van de partners die waren getest op HIV, waren positief (Hospers e.a., 2009).

•

Kennis: Nederlandse MSM geven aan het meest te weten over de risico’s van onbeschermde anale seks en van pijpen met klaarkomen. Het minst zeggen zij te weten over de behandeling van HIV infecties met combinatietherapie en leven met HIV en aids. Voornamelijk jongere, biseksuele respondenten, lager opgeleiden mannen en mannen uit een kleinere woonplaats rapporteerden significant minder kennis (Hospers, Roos, Zuilhof, 2009). De meeste kennis halen Nederlandsen MSM van internet (80%), uit homotijdschriften (48%) en uit folders (43%) (Hospers e.a., 2009).

Risico perceptie •

HIV: Nederlandse MSM die geen hoog risico op HIV ervaren terwijl zij wel hoog risico hebben gelopen laten zich minder vaak testen dan MSM en heteromannen die deze perceptie niet hebben. Hoogopgeleiden en MSM uit grotere woonplaatsen laten zich vaker testen. (Heijman


59

e.a.,2009) Ook door buitenlands onderzoek wordt dit bevestigd (CDC, 2002, 2005; Kellerman e.a., 2007; Mimiaga e.a., 2007).

Biologische factoren •

HAART: Dankzij de Antiretrovirale therapieën kunnen HIV geïnfecteerde langer leven. Zij kunnen hierdoor seksueel actievere levens (Morin e.a., 2008), (Hart e.a., 2010). Het risico gedrag zelf kan stijgen wanneer mensen geloven dat nieuwe behandelingen transmissie tegen gaan, of wanneer er een vaccin beschikbaar komt (Johnson e.a., 2008). In Nederland is sinds de invoering van HAART (highly active anti-retroviral therapy) een stijging in het percentage onveilige anale seks te zien. Onder HIV negatieve MSM met een vaste partner is het percentage onveilige anale seks gestegen van 70% in 1996 naar 78% in 1999. Voor losse partners is dit gestegen van 28% naar 33% (Stolte e.a., 2002).

•

HIV: MSM met HIV zijn gevoeliger voor het krijgen van een soa, zij hebben dan ook vaker een soa (34%) dan MSM welke HIV negatief zijn (9%) (Hospers e.a., 2009).

•

Hepatitis B: MSM hebben een groter risico op hepatitis B, in Nederland blijkt 35% niet gevaccineerd te zijn, of dit niet te weten. 42% van deze groep geeft aan niet te weten dat zij gratis tegen hepatitis B gevaccineerd kunnen worden. MSM in die in een kleinere woonplaats wonen, of lager opgeleid zijn weten minder vaak van deze mogelijkheid (Hospers e.a., 2009).

Sociaal/culturele factoren •

Gevolgen uitslag: MSM zijn soms bang om een soa test te doen, uit angst voor een positieve HIV test en de consequenties die dit kan hebben voor onder andere hun werk, inkomen en sociale contacten (Kellerman e.a., 2002; Heijman e.a.2009). Uit onderzoek van Mimiaga e.a. (2007) dat voor 18% sociaal stigma een barrière was om zich te laten testen.

•

Internet: Meer dan de helft van de homoseksuele mannen in Nederland tussen de 19 en 25 jaar heeft weleens een potentiële partner via internet ontmoet (de Graaf e.a., 2005). De meeste MSM zijn actief op internet, door het onderhouden en aanmaken van een persoonlijk profiel en posten ze berichten voor andere MSM op internetsites. MSM welke partners via internet ontmoeten hebben vaker te maken met seks onder dwang of betaalde seks (Hospers e.a. 2009). Verder blijkt uit onderzoek dat condoomgebruik afneemt naarmate er meer partners via internet gezocht worden (Hospers e.a. 2005).

•

Homogelegenheden: Door de meeste Nederlandse MSM wordt regelmatig een homocafé, of homodisco bezocht. In mindere maten worden homosauna, darkrooms, cruising areas, COC’s en seksfeesten bezocht. Wanneer MSM op zoek zijn naar sekspartners, dan doet 82% dit via internet, 42% in homocafés, 35% in homosauna’s, 28% bij vrienden thuis, 23% op homofeesten, 22% op cruising areas, 18% darkrooms en 12% op leer en seksfeesten (Hospers e.a, 2009).

•

Geloof: Nederlandse Islamitische en christelijke jongens en meisjes die veel waarde hechten aan het geloof, scoren hoger op homo-negativiteit dan jongeren die niet gelovig zijn opgevoed of die weinig waarde hechten aan het geloof (de Graaf e.a., 2005).


60

•

Culturele achtergrond: MSM uit etnische minderheidsgroepen geven vaker aan dat zij heteroseksueel zijn, terwijl zij seks hebben met mannen. Daarnaast hebben zij vaker seks met vrouwen dan andere MSM. Het condoom gebruik bij anale seks is laag en het test gedrag op soa en HIV is in deze groep bijzonder laag (Steenbakker e.a., 2008).

Attitude •

Condooms: Nederlandse homoseksuele en heteroseksuele jongens vinden het ongeveer even belangrijk om altijd condooms te gebruiken met een nieuwe partner. Met vaste partners vinden homojongens het iets minder belangrijk dan heterojongens om altijd condooms te gebruiken (een score van 2,7 tegenover 2,9 op een 5-puntsschaal) (de Graaf e.a., 2005). Consequent condoomgebruik hangt af van de mate waarin condoomgebruik belangrijk wordt gevonden en de seksfrequentie. Hoe vaker seks heeft plaats gevonden hoe meer het condoomgebruik afneemt (de Graaf e.a., 2005).

•

HIV: Nederlandse MSM vinden dat wanneer andere MSM HIV hebben, zij dit van te voren moeten vertellen aan iedereen met wie ze seks hebben. Ook vinden zij dat MSM met HIV een iets grotere verantwoording dragen voor veilige seks. Ze vinden niet dat HIV positieve MSM alleen seks met elkaar zouden mogen hebben, of geen seks mogen hebben. HIV positieve MSM score op al deze stellingen lager dan HIV negatieve en personen waarvan dit onbekend is (Hospers e.a., 2009).

Sociale invloed •

Sommige Nederlandse homojongeren geven aan dat er een tijd was dat zijn niet homoseksueel wilden zijn. Ze zagen allerlei proplemen rondom ‘homo’ zijn; negatieve reacties uit de omgeving, problemen met kinderen krijgen of herkenden zichzelf absoluut niet in het beeld dat ze zelf van homoseksuele mannen hadden of het beeld dat ze tegenkwamen in de media (de Graaf, Meijer, Poelman e.a., 2005).

Eigen effectiviteit •

Nederlandse MSM scoren op de vraag of zij het moeilijk vinden om veilig te vrijen een gemiddelde score van 2,4 (op een 5 puntsschaal van 1 helemaal oneens tot 5 helemaal mee eens). Wel zien zij de noodzaak om veilig te vrijen, ondanks de behandelingen die tegenwoordig mogelijk zijn voor HIV (Hospers e.a., 2009).

Intentie •

Condoom gebruik: 85% van de Nederlandse MSM geeft aan dat zij zeer waarschijnlijk tot zeker van plan zijn om condooms te gebruiken bij seks met een losse partner MSM die een sekspartner op een (Hospers e.a., 2009).

•

Testen: 56% van de Nederlandse MSM is het eens met het advies om zichzelf regelmatig te laten testen op HIV en soa. 33% van de HIV negatieve en niet-geteste MSM is zeker van plan zich te laten testen, de meerderheid is dit waarschijnlijk, tot helemaal niet van plan (Hospers e.a., 2009).


61

17.3

Eerdere interventies

Er zijn in de loop der jaren al verschillende interventies uitgevoerd onder MSM, hieruit is gebleken dat interventies onder MSM positieve effecten kunnen hebben op het risicogedrag. Zo is er een interventie onder MSM geweest om het HIV testen te promoten (‘steeds meer mannen weten het’), door deze interventie steeg het percentage geteste MSM van 42% naar 54% (Hospers e.a., 2003). Het online soa advies op maat van soa aids Nederland (www.soatest.nl) gaf een toename van het aantal homomannen dat zich liet testen. 43,5% van de mannen die nooit eerder getest waren en risicogedrag rapporteerde liet zich binnen tien weken testen (de Wit e.a., 2005). Verder zijn er verschillende internetsites waarop interventies worden aangeboden, zo zorgt MANtotMAN (Schorer e.a., 2010, www.mantotman.nl) voor een verbinding tussen de verschillende websites van Schorer. Op deze site is een ‘sekswijzer’ aanwezig, via deze site wordt zoveel mogelijk geprobeerd een advies op maat te geven aan MSM. Vanuit dit advies kan rechtstreeks gestart worden met een virtuele cruise (Schorer e.a. 2010, www.gaycruise.nl). Deze cruise is er voornamelijk op gericht om onder internet daters consistent en correct condoomgebruik te bevorderen waardoor soa en HIV voorkomen kunnen worden. Verder zijn er nog vele andere interventies die schorer, GGD-en en andere instanties uit voeren om het risico gedrag onder MSM te verlagen. De GGD Hollands Noorden voert op dit moment zelf geen preventie activiteiten uit gericht op MSM. 17.4

Discussie en conclusie

Met behulp van de literatuurstudie zijn de gedragsdeterminanten die van invloed zijn op seksueel risicogedrag onder MSM uiteengezet. Dit is gedaan aan de hand van het ASE- model. In deze uiteenzetting is te zien dat er veel verschillende factoren van invloed zijn op de determinanten attitude, sociale invloed en eigen effectiviteit maar dat deze erg afhankelijk zijn van woonplaats, opleiding en andere factoren. Er kan hierdoor geen duidelijk antwoord gegeven worden op de vraag welke gedragsdeterminanten of factoren de kans op seksueel risicogedrag nu daadwerkelijk in NHN vergroten. Vaak speelt niet één determinant of factor een rol in het wel of niet hebben van veilige seks. Het is daarom van belang om preventie activiteiten te richten op meerdere factoren en determinanten te gelijk. Door op één determinant of niveau te richten zal waarschijnlijk onvoldoende gedragsverandering plaatsvinden waardoor dit geen blijvende gedragsverandering is. Dit verklaard waarschijnlijk ook waarom sommige interventies wel effectief blijken en andere helemaal niet. Een beperking van dit onderzoek is dat er aan de hand van deze literatuurstudie geen uitspraken gedaan kunnen worden over de belangrijkste factoren en determinanten om preventie activiteiten in NHN op te richten. Wel kan geconcludeerd worden dat het in NHN belangrijk is om preventie activiteiten specifiek voor MSM te ontwikkelen. Een aanbeveling voor vervolg onderzoek is om een onderzoek naar de gedragsdeterminanten van seksueel risicogedrag onder MSM in NHN te starten. Op deze manier kunnen de gedragsdeterminanten voor preventieactiviteiten voor MSM in NHN achterhaald worden, zodat een effectieve preventieactiviteit ontwikkeld kan worden.

Uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat de uiteenzetting volgens het ASE-model een indicatie geeft van de risicofactoren in NHN maar de daadwerkelijke factoren en determinanten zullen


62

specifiek voor NHN onderzocht moeten worden, bijvoorbeeld met behulp van vragenlijsten, voordat een interventieprogramma kan worden opgezet.


63

18

Tot slot

Uit de verschillende analyse is gebleken dat chlamydia en gonorroe in NHN vaker voorkomen dan landelijk, in het bijzonder MSM hebben een hoog risico op soa, chlamydia heeft een verdriedubbeling binnen deze groep laten zien sinds 2007, gonorroe is van 2007 tot 2008 binnen deze groep verdubbeld. Uit de determinanten analyse is naar voren gekomen dat er veel verschillende factoren van invloed kunnen zijn op seksueel risicogedrag bij MSM. Ook komt uit deze analyse naar voren dat risicofactoren erg afhankelijk zijn van onder andere woonplaats, opleidingsniveau, ervaren in- en externe homofobie en internet gebruik om te daten. Ook is het noodzakelijk preventie op meerdere factoren of niveaus te richten, hierdoor wordt vaker een blijvende gedragsverandering bewerkstelligd. Gevonden resultaten zijn hierdoor niet generaliseerbaar voor MSM in NHN. Het is daarom aan te raden een specifieke analyse van de determinanten voor risicogedrag te houden onder de populatie MSM in NHN. Zodat er preventie activiteiten ontwikkeld kunnen worden welke afgestemd zijn op de doelgroep.


64

19

Literatuur

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50, 179-211

Ajzen, I. (1988). Attitude, Personality and Behavior. Milton-Keynes, England: Open University Press

Albarracin, D., Johnson, B.T., Fishbein, M., Muellerleile, P.A. (2001). Theories of reasoned action and planned behavior as models of condom use: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 127, 142-161

Allman, D., Xu K., Myers T., Aguinaldo J., Calzavara L., Maxwell J., Burchell A., Remis R.S. (2009). Delayed application of condoms with safer and unsafe sex: factors associated with HIV risk in a community sample of gay and bisexual men. AIDS Care, Vol. 21, No. 6. p.775-784

Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: a social cognitive theory. New York, Prentice-Hall

Bandura, A. (1994). Social cognitive theory and exercise of control over HIV infection. In DiClemente, R. J. and Peterson, J. L. (eds), Preventing AIDS; Theories and Methods of Behavioral Interventions. Plenum Press, New York, 25–59.

Beer J de (NIDI), Verweij A (RIVM). Etniciteit samengevat. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, Bevolking\ Etniciteit, 26 september 2005 Bodley-Tickell A.T., Olowokure B., Bhaduri S., White D.J., Ward D.,Ross J.D.C., Smith G., Duggal H.V., Goold P. (2008). Trends in sexually transmitted infections (other than HIV) in older people: analysis of data from an enhanced surveillance system. Seks Transm Infect 2008 84: 312-317

Bolman, C., De Vries, H., Van Breukelen, G. (2002) Evaluation of a nurse-managed minimal contact smoking cessation intervention for cardiac inpatients. Health Education Research, 17, 99-116

Brouwers E., Niekamp A.M., Morré S.A., Bruggemans C.A., Hoebe C.J.P.A. (2007). Swingers an emerging risk group for Chlamydia trachomatis and Neisseria gonorrhoeae. GGD Zuid Limburg; 2007

Center voor Disease Control and Prevention (2005). HIV prevalence, unrecognized infection and HIV testing among men who have sex with men- Five US cities, Juni 2004-april 2005. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2005; 54; 597-601


65

Center voor Disease Control and Prevention (2002). Sexually transmitted disease treatment guidelines. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2002; 51:1-80

Centraal Bureau voor de Statistieken (2010). Statline. Opgehaald op 6 Mei 2010 van http://statline.cbs.nl/

Charles, V. E., Blum, R. W. (2008). Core competencies and the prevention of high-risk sexual behavior. In N. G. Guerra & C. P. Bradshaw (Eds.), Core competencies to prevent problem behaviors and promote positive youth development. New Directions for Child and Adolescent Development, 122, 61–74

Colfax G., Coates T.J., Husink M. J., Huang Y., Buchbinder S., Koblin B., Chesney M., Vittinghoff E. (2005). Longitudinal patterns of methamphetamine, poppers (amyl nitrite), and cocaine use and highrisk sexual behavior among a cohort of San Francisco men who have sex with men. J Urban Health Mar; 82 (1suppl 1):i62-70

De Boer I.M., Op de Coul E.L.M., Koedijk F.D.H., van Veen M.G., van Sighem A.I., van de Laar M.J.W. (2006) HIV and Sexually Transmitted Infections in the Netherlands in 2005. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

De Graaf H., Meijer S., Poelman J., Van Wesenbeeck I. Rutgers Nisso Groep/Soa Aids Nederland. (2005). Seks onder je 25e, Delft, The Netherlands: Uitgeverij Eburon

De Vries, H., Dijkstra, M., Kuhlman, P. (1988). Self-efficacy: the third factor besides attitude and subjective norm as predictor of behavioral intentions. Health education research, 3, 273-282

De Wit J., Adam P.H. (2005). Evaluatie van soatest.nl. Onderzoek naar effecten van getaillorde online advisering over SOA-onderzoek en HIV-test op intenties en gedragingen van homoseksuele mannen met risico op SOA en HIV. Utrecht: I-PSR, 2005

Elam G., Macdonald N., Hickson F.C., Imrie J., Power R., McGarrigle C.A., Fenton K.A., Gilbart V.L., Ward H., Evans B.G. (2008). Risky sexual behaviour in context: qualitative results form an investigation into risk factors for seroconversion among gay men who test for HIV. Sex Transm Infect 2008;84;473-477

Fishbein M., Ajzen I, (1975). Belief, attitude, intention and behavior: an introduction to theory and research. Reading, MA, Addison-Wesley

Folch C., Muñoz R., Zaragoza K., Casabona J.(2009). Sexual risk behaviour and its determinants among men who have sex with men in Catalonia, Spain. Euro Surveill, 14(47):pii17415


66

GGD Nederland, Stichting soa-bestrijding (2000). Wegwijzer regionale soa-bestrijding. Handleiding voor inventarisatie behoefte en aanbod in de regionale soa-bestrijding door GGD-en. Augustus 2000

Hart G.J, Elford J. (2010). Sexual risk behaviour of men who have sex with men: emerging patterns and new challenges. Current opinion in infectious diseases 23; 39-44

Heijman R.L.J., Stolte I.G., van Leent E.J.M., Coutinho R.A., Fennema J.S.A.,

Prins M. (2009).

Toename van het aantal hiv-testen door de invoering van een opting-outtestbeleid op de soapolikliniek GGD Amsterdam. Tijdschrift voor infectieziekten 2009 Vol.4 No. 6

Holmes K.K., Levine R., and Weaver M. (2004). Effectiveness of condoms in preventing sexually transmitted infections. Bulletin of the World health Organisation. June 2004; 82(6)

Hospers H.J., Roos E., Zuilhof W. (2009). Schorer Monitor 2009. Amsterdam: Schorer

Hospers H. J., Dörfler T.T., Zuilhof W. (2008). Schorer Monitor 2008, Amsterdam: Schorer

Hospers, H.J., Dörfler, T.T., Zuilhof, W., & Nijman, A.M. (2007). Schorer Monitor 2007. Amsterdam: Schorer

Hospers, H.J., Dörfler, T.T., & Zuilhof, W. (2006). Schorer Monitor 2006. Amsterdam: Schorer

Hospers H.J., Kok G., Harterink P., de Zwart O.(2005). A new meeting place: chatting on the Internet, e-dating and sexual risk behaviour among Dutch men who have sex with men. Aids 19(10): 1097-101

Hospers H.J., Dörfler T.T., Zuilhof W.(2003). Monitoronderzoek 2003. Amsterdam: Schorerstichting, 2003

Johnson W.D., Diaz R.M., Flanders W.D., Goodman M., Hill A.N., Holtgrave D., Malow R., McClellan W.M. (2008) Behavioral interventions to reduce risk for sexual transmission of HIV among men who have sex withmen. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 3. Art. No.: CD001230. DOI: 10.1002/14651858.CD001230.pub2 Johnson W.D., Hedges L.V., Diaz R.M. (2002). Interventions to modify sexual risk behaviors for preventing HIV infections in men who have sex with men. Cochrane Database of Systematic reviews, Issue 4 Art. No.: CD001230

Kellerman S.E., Lehman J.S., Lansky A., e.a (2002). HIV testing within at-risk populations in the United States and the reason for seeking or avoiding HIV testing. J Acuir Immun Defic Sybdr 2002; 31:202-210


67

Koedijk F.D.H., Vriend H.J., van Veen M.G., Op de Coul E.L.M., van den Broek I.V.F., van Sighem A.I., Verheij R.A., van der Sande M.A.B. (2009). Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in 2008. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland Koedijk F.D.H.

& van de Laar M.J.W..

Beschrijving van gebruikte gegevensbronnen. In:

Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, Gezondheid en ziekte\ Ziekten en aandoeningen\ Infectieziekten en parasitaire ziekten\ Soa, 23 juni 2008

Leent-Loenen H.M.J.A. van (RIVM), Koedijk F.D.H. (RIVM). Toekomst

Verkenning,

Nationaal

Kompas

Soa samengevat. In: Volksgezondheid

Volksgezondheid.

Bilthoven:

RIVM,

Gezondheid en ziekte\ Ziekten en aandoeningen\ Infectieziekten en parasitaire ziekten\ Soa, 24 juni 2008

Miller K.S., Forehand R., Kotchick B.A. (2000). Adolescents sexual behaviour in two etnic minority groups: a multisystem perspective. Adolescence, 35,313-333

Mimiaga M.J., Goldhammer H., Belanoff C., Tetu A. M., Mayer K.H. (2007) Men who have sex with men: Perceptions about sexual risk, HIV and sexually transmitted disease testing, and provider communication. Sexually transmitted diseases, February 2007, Vol 34, No. 2, p.113-119.

Morin S.F., Shade S.B., Steward W.T., Carrico A.W., Remien R.H., Roterham-Borus M. J., Kelly J.A., Charlebois E.D., Johnson M.O., Chesney M.A. (2008). A behavioral intervention reduces HIV transmission risk by promoting sustained serosorting practices among HIV infected men who have sex with men. J Acquir Immune Defic Syndro, vol. 49, no. 5, p 544-551

Poos M.J.J.C., Smit J.M., Groen J., Kommer G.J., Slobbe L.C.J.(2008) Kosten van ziekten in Nederland 2005. RIVM-rapport nr. 270751019. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het mileu, Bilthoven, Nederland

Read T.R.H., Hockig J., SInnot V., Hellard M. (2007). Risk factors for incident HIV infection in men having sex with men: a case control study. Sexual health 2007; 4:35 35-39

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Thermometer SOA en HIV.(2008) Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Rijksinstituut voor de volksgezondheid en milieu (2008a) Opgehaald op 21 april 2010 van: http://www.rivm.nl, besloten rapportages


68

RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid\ Bevolking en economie, 8 december 2009

Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu. Update thermometer soa hiv, december 2009. (2009) Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu. Thermometer soa hiv maart 2010. (2010) Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Rijksinstituut voor de volksgezondheid en milieu. (2010). Opgehaald op 4 februari 2010 van: http://www.rivm.nl

Rogers G., Curry M., Oddy J., Pratt N., Beilby J., Wilkinson D. (2003). Depressive disorders and unprotected casual anal sex among Australian homosexually active men in primary care. HIV Med., Jul;4(3):271-5 Sanderse C (RIVM), Verweij A (RIVM), Beer J de (NIDI). Wat zijn de belangrijkste verwachtingen voor de toekomst? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid\ Bevolking en economie, 8 december 2009.

Schorer en GGD Rotterdam-Rijnmond. Gaycruise. Opgehaald op 15 april 2010 van www.gaycruise.nl

Schorer, GGD Amsterdam en GGD Rotterdam-Rijnmond. Man tot Man.(2010). Opgehaald op 15 april 2010 van www.mantotman.nl

Soa Aids Nederland. Soatest. (2010). Opgehaald op 15 april 2010 van www.soatest.nl

Soa Aids Nederland, expertisecentrum voor HIV/AIDS en andere SOA. (2010a). Opgehaald op 29 april 2010 van www.soaaids.nl

Steenbakker S., Hilhorst M., Bakker B. (2008). ‘Seks met een man maakt me nog geen homo’ needs assessment onder mannen uit etnische-culturele minderheidsgroeperingen die (ook) seks hebben met mannen. Amsterdam; Schorer

Steiner M.J., Cates W. (2006). Condoms and Sexually Transmitted Infections. N Engl J Med 2006; 354(25): 2642-3

Stolte G., Dukers N.H., de Wit J.B.,et all. (2002). A summary report from Amsterdam: increase in sexually transmitted diseases and risky sexual behaviour among homosexual men in relation to the introduction of new anti-HIV drugs. Euro Surveill 7(2): 19-22


69

Van Bergen J.E.A.M. , Kerssens J., Schellevis F.G., Sandfort T.H.G., Coenen T.J., Bindels P.J. (2009). Prevalence of STI related consultattions in general practice: results from the second Dutch National Survey of General Practice. Britisch Journal of general Practice, 2006: 104-9

Van Bergen J.E.A.M., van Kerssens J.J., Schellevis F.G., Sandfort T.G., Coenen T.T., Bindels P.J. (2007). Seksually transmitted infection health-care seeking behaviour in the Netherlands: general practitioner attends to the majority of seksually transmitted infection consultations. International Journal of STD & AIDS, 2007; 18: 1-6

Van den Broek I.V.F., Koedijk F.D.H., van Veen M.G., Op de Coul E.L.M., van Sighem A.I., van der Sande M.A.B.(2008). Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in 2007. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Van de Laar M.J.W. en Op de Coul E.L.M. (2004). HIV and Seksually Transmitted Infections in the Netherlands in 2003 An update: November 2004. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Van de Laar M.J.W., de Boer I.M., Koedijk F.D.H., Op de Coul E.L.M. (2005). HIV and Sexually Transmitted Infections in the Netherlands in 2004 An update: November 2005. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Van Veen, M.G., Koedijk, F.D.H., van den Broek, I.V.F., op de Coul, E.L.M., de Boer, I.M., van Sighem, A.I., van der Sande, M.A.B. (2007). Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2006. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het milieu, Bilthoven, Nederland

Van Veen M.G., Wagemans M.A.J., van den Burg I., Tonino-van der Marel E., van Leeuwen A.P., van de Laar M.J.W. (2005) HIV-surveys bij hoog-risicogroepen in Den Haag 2005. Rijksinstituut voor de volksgezondheid en het mileu, Bilthoven, Nederland

Personen Mourits O. (2010). Arts infectieziekten bestrijding, GGD Hollands Noorden

Bargman I. (2010). Sociaal verpleegkundige en productcoördinator soa, GGD Hollands Noorden.


70

Begrippen en afkortingen ANOVA toets: Dit is een variantie-analyse, met deze toets kan getoetst worden of de populatiegemiddelden van een interval/ratiovariabele voor drie of meer onafhankelijke groepen aan elkaar gelijk zijn. De groepen worden onderscheiden door een of meer categoriale variabelen. Bij deze toets wordt er vanuit gegaan dat alle populatiegemiddelden aan elkaar gelijk zijn. Toetsing gebeurt doormiddel van de F-toets, de waarde voor deze toets worden berekend door de tussenvariantie te delen door de binnenvariantie. Bij F-waarde groter dan 1 wordt de nulhypothese verworpen en zijn groepsgemiddelden significant verschillend van elkaar.

CBS: Centraal bureau voor de statistiek

Chi-kwadraat toets: Met een chi-kwadraat toets wordt getoetst wat de kans is dat de gevonden tabel zoals weergegeven voldoet aan de verwachtingen wanneer de nul hypothese waar zou zijn (geen effect). Hoe meer deze waarden van elkaar afwijken, hoe groter de chi-kwadraatwaarde en hoe sterker de significantie (p-waarde).

Cruising area’s: Dit zijn vaak publieke plaatsen waar met name MSM samenkomen om seks te hebben, denk hierbij aan parkeerplaatsen, bossen, parken.

CT: Chlamydia

Fisher’s exact test: Deze test wordt alleen bij 2x2 tabellen met een verwachte cel frequentie lager dan vijf berekend. En kan gebruikt worden wanneer de celfrequenties te laag zijn om een chi-kwadraat toets te doen.

GO: Gonorroe

HAART: highly active anti-retroviral therapy, dit is een actieve combinatie therapie voor mensen met HIV.

Kruskal-Wallis toets: Dit is een niet-parametrische variantie-analyse, bij deze toets worden geen eisen aan de steekproefverdeling gesteld, wat bij ANOVA wel het geval is. Met deze toets wordt voor meer dan twee groepen de nulhypothese, dat de steekproeven afkomstig zijn uit identieke populaties; getoetst of de verdelingen gelijk zijn.

Levene’s toets: Een veronderstelling bij variantie-analyse (ANOVA) is dat de varianties van de groepen in de populatie gelijk aan elkaar zijn. Deze vooronderstelling kan gecontroleerd worden met deze toets. Wanneer deze toets significant is wordt niet voldaan aan de homogeniteits eis van varianties. In dat geval wordt de niet-parametrische variantie-analyse, de Kruskal-Wallis toets uitgevoerd.


71

Logistische regressie: Wordt gebruikt bij dichotome uitkomstvariabelen (bijvoorbeeld ja of nee). Het idee achter logistische regressie is om de dichotome uitkomst zodanig te transformeren dat er een soort lineaire regressie mogelijk is.

Mann-Whitney toets: Dit is een niet-parametrische toets waarbij een ordinale meetschaal vereist is, maar geen eisen aan de steekproefverdeling gesteld worden. Voor de onderscheiding van groepen moet een numerieke variabele gebruikt worden. Met deze toets wordt de nulhypothese getoetst dat twee steekproeven afkomstig zijn uit populaties met gelijke verdelingen.

MSM: Mannen die seks hebben met mannen

N: Aantal

NHN: Noord Holland Noord

Opting-out: Dit houdt in dat de bezoekers standaard meedoen (getest worden), maar de mogelijkheid hebben hiervan af te zien.

OR: Oddsratio, waarbij de odds op een bepaalde uitkomst gedefinieerd kan worden als de kans op de uitkomst, gedeeld door 1 min die kans.

RIVM: Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu

SD: Standaard deviatie

Soa: Seksueel overdraagbare aandoening

SOAP: Soa peilstation, opgezet door het RIVM om de soa in Nederland te monitoren en voor surveillance.


72

Bijlage 1: Variabelen uit de vragenlijst Aantal Sekspartners Het aantal sekspartners is gecategoriseerd in 0, 1, 2 of ≥3 sekspartners. Drie of meer sekspartners in een half jaar wordt door de GGD gezien als veel wisselende contacten en dus als risicogedrag. Deze vraag is in 2006 toegevoegd.

Bevolkingsgroep De bevolkingsgroep is gebaseerd op de vraag tot welke bevolkingsgroep de bezoeker zich rekent. Vervolgens is een landcode toegedeeld waarna er een onder verdeling is gemaakt tussen de bevolkingsgroepen Nederlands, Turks, Noord Afrikaans of Marokkaans, Surinaams of Antilliaanse of Arubaans, Overig westers, overig niet westers en onbekend, wanneer een andere indeling gebruikt wordt, dan staat dit vermeld.

Condoom gebruikt laatste contact Dit is een facultatieve vraag, en kan beantwoord worden met ja of nee. Deze vraag is in 2006 toegevoegd.

Geslacht Geslacht bestaat uit drie categorieën, man, vrouw en transgender. Wanneer in dit onderzoek over geslacht gesproken wordt, wordt echter een man of een vrouw bedoeld.

Geslacht en seksuele voorkeur Deze variabele is opgedeeld in 3 categorieën, MSM, heteroman en vrouw.

Gewaarschuwd door partner Dit is een facultatieve vraag die in 2008 is toegevoegd en kan beantwoord worden met ja of nee.

Klachten Onder klachten, worden soa gerelateerde klachten verstaan. Dit is een facultatieve vraag die in 2008 is toegevoegd en kan beantwoord worden met ja of nee.

Leeftijd De variabele leeftijd, betreft de leeftijd in jaren van de bezoeker ten tijden van het onderzoek. Deze variabele is gecreëerd door het jaar van onderzoek van het geboortejaar af te trekken.

Partner doelgroep Een partner uit de doelgroep, betekend dat de bezoeker een partner heeft die uit een soa endemisch land komt, veel wisselende contacten heeft, MSM is, of prostituee of prostituant is. Dit is een facultatieve vraag die in 2008 is toegevoegd en kan beantwoord worden met ja of nee.


73

Prostituant Een prostituant is een persoon die seks heeft in ruil voor geld of materiële spullen. Een prostituant kan zowel man, vrouw als transgender zijn. Als onderzoek betrekking heeft op een specifieke groep prostituanten, dan wordt dit weergegeven.

Prostitué Wanneer in ruil voor geld of materiële spullen seks plaats vindt wordt deze persoon gerekend tot prostitué. Een prostitué kan zowel man, vrouw als transgender zijn. Als onderzoek betrekking heeft op een specifieke groep prostituees, dan wordt dit weergegeven.

Regio Het werkgebied van de GGD Hollands Noorden kan opgedeeld worden in 26 gemeente en drie regio’s; Regio Noord-Kennemerland; Alkmaar, Bergen, Castricum, Graft-de Rijp, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk, Schermer. Regio Kop van Noord-Holland; Anna Paulowna, Harenkarspel, Den Helder, Niedorp, Schagen, Texel, Wieringen, Wieringermeer, Zijpe. Regio West-Friesland; Andijk, Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Stede Broec, Wervershoof. Buiten de regio; Geen vaste verblijf plaats, woonachtig in het buitenland, woonplaats welke niet binnen de hiervoor genoemde regio’s valt, of niet bestaande postcode.

Seks in het buitenland Dit is een facultatieve vraag die in 2008 is toegevoegd en kan beantwoord worden met ja, nee of onbekend.

Soa diagnose Met een soa diagnose wordt een positieve of negatieve diagnose van chlamydia, gonorroe, syfilis, hepatitis B of HIV bedoeld. Deze diagnose worden gesteld door een arts aan de hand van het laboratorium onderzoek dat uitgevoerd is bij de bezoekers van het soa spreekuur. Wanneer percentages positieve of negatieve diagnose worden weergegeven, heeft dit percentage altijd betrekking op de bezoekers die zich hebben laten testen op deze soa.

Swinger Een swinger is een persoon die aan partnerruil deelneemt. Deze vraag is in 2008 toegevoegd en kan beantwoord worden met ja, nee of onbekend, deze vraag is facultatief.


74

Bijlage 2: Totaal bezoekers per jaar naar geslacht en leeftijdscategorie 2003 Geslacht Leeftijdscategorie

2004 Totaal

Man

Vrouw

0-14

1

5

6

15-19

36

138

20-24

125

25-29 30-34

Geslacht Man

Vrouw

0,6

1

25

26

1,4

138

16,6

94

354

448

23,7

322

447

34,5

165

429

594

31,4

103

172

275

21,3

107

231

338

17,9

71

98

169

13,1

90

91

181

9,6

35-39

36

49

85

6,6

49

69

118

6,2

40-44

49

25

74

5,7

30

26

56

3,0

45-49

14

10

24

1,9

32

14

46

2,4

50-54

16

5

21

1,6

29

10

39

2,1

>55

11

8

19

1,5

36

10

46

2,4

462

832

1294

100

633

1259

1892

100

Totaal

Aantal Percentage

Totaal

2005 Geslacht Leeftijdscategorie

Aantal Percentage

2006 Totaal

Man

Vrouw

3

20

23

15-19

109

351

20-24

171

25-29

Geslacht Man

Vrouw

1,2

2

7

9

0,5

460

24,1

71

251

322

17,6

394

565

29,6

182

445

627

34,2

152

207

359

18,8

115

216

331

18,1

30-34

96

85

181

9,5

105

106

211

11,5

35-39

54

54

108

5,7

62

49

111

6,1

40-44

49

33

82

4,3

47

45

92

5,0

45-49

26

25

51

2,7

29

22

51

2,8

50-54

20

17

37

1,9

25

7

32

1,7

>55

37

7

44

2,3

38

8

46

0,7

717

1193

1910

100

676

1156

1832

100

0-14

Totaal


Aantal Percentage

Totaal Aantal Percentage

75


2008 Totaal

Geslacht

Man

Vrouw

2

6

8

0,4

15-19

100

304

104

20-24

230

492

722

25-29

187

257

30-34

115

35-39

Man

Vrouw

2

6

8

0,4

18,2

93

341

434

17,1

32,4

250

613

863

33,9

444

20,0

185

252

437

17,2

113

228

10,2

130

126

256

10,1

68

52

120

5,4

112

72

184

7,2

40-44

57

51

108

4,9

89

58

147

5,8

45-49

46

25

71

3,2

61

37

98

3,9

50-54

32

18

50

2,2

29

18

47

1,8

>55

54

16

70

3,1

57

12

69

2,7

891

1334

2225

100

1008

1535

2453

100

0-14

Totaal

Aantal Percentage

Totaal Aantal Percentage


Totaal

Man

Vrouw

0-14

0

4

4

0,3

15-19

80

254

334

12,9

20-24

242

553

795

30,7

25-29

240

284

524

20,2

30-34

133

124

257

9,9

35-39

126

76

202

7,8

40-44

90

92

182

7,0

45-49

88

40

128

4,9

50-54

41

24

65

2,5

>55

82

17

99

3,8

1122

1468

2590

100

Totaal


Aantal Percentage

76

Bijlage 3: Chlamydia bij MSM naar leeftijdscategorie 2008/2009 2008 Chlamydia 0-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 >55 Totaal Totaal onderzoeken


2009

Aantal

Percentage

Aantal

Percentage

0 2 2 2 3 4 4 1 1 2

0 25 20 16,7 16,7 13,3 10,8 4,8 12,5 7,4

0 0 5 2 6 11 6 11 3 7

0 0 27,8 11,1 24 28,9 18,2 22 25 19,4

21 171

12,3

51 236

21,6

77

Bijlage 4: Gedragsindicatoren voor soa naar geslacht en seksuele voorkeur Chlamydia Gedragsindicatoren

MSM

Vrouw

Pos. test % pos.

Heteroman

Pos. test % pos.

Pos. test % pos.

<3 sekspartners afgelopen half jaar

22

12,9

364

12,5

196

10,8*

≥3 sekspartners afgelopen half jaar

72

14,9

234

12,3

150

14,1*

Condoom gebruik laatste contactª

34

15,0

142

12,1

71

7,9*

Geen condoomgebruik laatste contactª

62

14,3

412

13,2

284

13,8*

3

30,0

6

10,7

6

13,6

25

22,1

93

13,2

60

11,6

6

9,1*

7

4,9*

3

3,8*

66

19,5*

357

12,7*

201

12,3*

Seks in Buitenlandª Geen seks in buitenlandª Swingerª Geen swingerª ªFacultatieve vraag

Gonorroe Gedragsindicatoren

MSM

Vrouw

Pos. test % pos.

Heteroman

Pos. test % pos.

Pos. test % pos.


14

8,2

29

1,0*

19

1,1*


39

8,1

76

4,0*

24

2,3*


18

8,0

24

2,0

12

1,3


36

8,3

45

1,4

32

1,6

1

10,0

2

3,6

1

2,3

10

8,8

15

2,1

8

1,5

2

3,0*

6

4,2

0

0,0

38

11,2*

60

2,1

19

1,2

Seks in Buitenlandª Geen seks in buitenlandª Swingerª Geen swingerª ªFacultatieve vraag

Syfilis Gedragsindicatoren

MSM

Vrouw

Pos. test % pos.

Heteroman

Pos. test % pos.

Pos. test % pos.


4

2,5

5

0,2

0

0,0


9

2

3

0,2

3

0,3


3

1,4

0

0,0

3

0,3

11

2,7

7

0,2

0

0,0

Seks in Buitenlandª

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Geen seks in buitenlandª

1

1,0

0

0,0

1

0,2

Swingerª

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Geen swingerª

6

0,2

1

0,1

1

0,1


ªFacultatieve vraag


78

HIV Gedragsindicatoren

MSM

Vrouw

Pos. test % pos.

Heteroman

Pos. test % pos.

Pos. test % pos.


3

2,4

2

0,1

0

0,0


9

2,4

2

0,2

1

0,1


4

2,3

1

0,1

0

0,0


8

2,5

2

0,1

1

0,1


0

0,0

0

0,0

1

4,0


1

1,1

0

0,0

0

0,0

Swingerª

0

0,0

1

0,9

0

0,0

Geen swingerª

8

3,0

2

0,1

1

0,1


Hepatitis B Gedragsindicatoren

MSM

Vrouw

Pos. test % pos.

Heteroman

Pos. test % pos.

Pos. test % pos.


0

0,0

2

0,3*

3

0,7


0

0,0

4

1,4*

2

0,6


0

0,0

3

1,1

0

0,0


1

1,5

1

0,1

6

1,0


0

0,0

0

0,0

1

4,5


0

0,0

1

0,5

1

0,6

Swingerª

0

0,0

0

0,0

0

0,0

Geen swingerª

0

0,0

5

0,7

5

1,0



79

Bijlage 5: Zoekopdracht Pubmed Seksueel overdraagbare aandoening, viraal N=185849

Seksueel overdraagbare aandoening, bacterieel N=36764

Seksueel overdraagbare aandoening N=232302

Homoseksualiteit, mannen N= 15232

Gedrag N=1239304

Gedrag en mechanisme N=1638111

Seksueel gedrag N=88626

Combinatie zoektermen N=3916

Limitaties: Onderzoek van de afgelopen 10 jaar en studies over mensen

Combinatie zoektermen met limitaties N=2638

Andere bronnen N=15

Selectie aan de hand van titel N=203

Selectie na lezen abstract N=56

Geselecteerde artikelen N=35


80

Bijlage 6: Positieve diagnose naar soa per jaar, aantal en percentage Jaar Soa Chlamydia (%) Gonorroe (%) Syfilis (%) HIV (%) Hepatitis B (%)

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

109 (9,7) 14 (1,2) 5 (1,0) 4 (0,9 2 (1,4)

213 (13,3) 54 (3,4) 10 (1,2) 0 (0,0) 2 (0,8)

209 (13,0) 27 (1,7) 2 (0,2) 0 (0,0) 0 (0,0)

213 (12,1) 55 (3,1) 11 (0,6) 1 (0,1) 3 (0,1)

266 (12,1) 63 (2,9) 11 (0,5) 4 (0,3) 1 (0,2)

309 (12,2) 61 (2,4) 3 (0,1) 5 (0,3) 6 (0,9)

342 (13,2) 64 (2,5) 6 (0,2) 8 (0,5) 4 (0,6)


81

Soa in Noord-Holland Noord. Risicogroepen en trends

Recommend Documents