11 warning
Sloop Sloop van de Rooms Katholieke kerk van de H.H. Martelaren van Gorkum aan het Stieltjesplein. foto: Lex de Herder, 1976 Collectie Stadsarchief Rotterdam
296
297
Sloop stad Het Vrije Volk, 21 maart 1974
298
Overlevenden aardbeving bezetten gemeentehuis Leeuwarder Courant, 9 februari 1982
299
‘De televisie zit onder het water. M’n vloerbedekking is naar de bliksem. M’n plafond is naar de galemius. Ik zit hier nog steeds te wachten dat de heren alstublieft zo goed willen zijn om die troep boven eens op te ruimen en te maken. En als je nou ziet hoe scheef die tafel staat, ik heb hier die paperassen leggen, en als ik hier ga zitten is het net als op een zeeschip. Zo schuin wonen de mensen in 1977 in de Wollefoppenstraat nummer 30. En dan zou ik nou wel eens willen dat ze er nou eens een keertje wat aan gingen doen.’ 1
1 fragment uit de film Rotterdam 2040
SLOOPSTAD
Ik zeg vaak dat Rotterdam drie keer door een ideologie is gebombardeerd: door het fascisme, het modernisme en de stadsvernieuwing. Oftewel eerst de Nazi’s die ons oude hart platgooien, vervolgens komt de gemeente met een op het modernisme gebaseerd centrum op de proppen en gaat tot slot vanaf de jaren zeventig zo’n beetje alles wat nog oud is maar lekker slopen. Het stadscentrum van Rotterdam functioneerde na de oorlog en de decennia die volgden zelf als een transitohaven. Doorvoer dus. Alles werd zakelijk. Kwantiteit in plaats van kwaliteit werd de meetlat. De stad maakte ruim baan voor doorgangswegen. Het scheiden van functies werd in Rotterdam een religie. De stad zelf bleek een telraam geworden. Doordat de aandacht van de gemeente wel voornamelijk op het herbouwen van de haven en het modernistische centrum lag, verloederden de omliggende en inmiddels overbevolkte ‘leuke’ oude stadswijken die het bombardement overleefd hadden.
Rotterdam sloopstad affiche, 1972 Collectie Stadsarchief Rotterdam
300
301
Als gevolg van deze megalomane plannen werden deze leuke wijken uit de periode van Caland (de godfather van de Nieuwe Waterweg) bewust vergeten. Veel van die woningen in al die oude stadswijken hadden niet eens (in de jaren zestig en zeventig) een normale douche of een normale keuken. De meeste huizen in de oude wijken uit de Caland-tijd zijn rond 1900 in hoog tempo gebouwd. Sindsdien is er nauwelijks onderhoud geweest, dan snap je, wat er uiteindelijk gebeurt. Sinds het bombardement was er niet meer naar omgekeken, want de gemeente was vooral bezig met de nieuwe stad en haar nieuwe wijken en geïnteresseerd in de nieuwe mens die daarbij hoort. Maar de Rotterdammers in de oude stadswijken leefden er in krotten. En protest kon niet uitblijven. De bewoners gingen zelf de barricades op voor betere of socialere woningbouw. Er valt veel te zeggen voor de stadsvernieuwingsperiode, maar de aanpak, met gebrek aan oog voor schoonheid van de bouwsels die we hiervoor terug hebben gekregen, deugt van geen kant.
ANNO 1877 Videostill uit de film Rotterdam 2040. Gyz La Rivière, 2013
302
Crooswijk zien en dan sterven I Het Goudseplein, compleet afgebroken. foto: Lex de Herder, 1976 Collectie Stadsarchief Rotterdam
Hofje Een hofje grenzend aan de Burgemeester Roosstraat, klaar voor de sloop. foto: Lex de Herder, 1982 Collectie Stadsarchief Rotterdam
303
Crooswijk zien en dan sterven II Crooswijk met op de achtergrond het gebouw van de Heineken bierbrouwerij. foto: Lex de Herder, 1976 Collectie Stadsarchief Rotterdam
304
305
NAPLES SPLITTER
Mijn waarschuwing aan de stad Napels is dan ook: kijk uit wat je in de nabije toekomst gaat doen met al jullie steegjes. Ik zal altijd eerst voor behoud gaan, ook al kost het meer. Want sfeer is niet te koop, die komt met de tijd. Een gewaarschuwd mens telt voor twee, nietwaar? Voor je het weet, ziet je hele stad eruit zoals jullie buitenwijk Scampia. Tot op de dag van vandaag wordt er vergelijkbare Vele di Scampia-verdiepingbouw in de wereld nieuw neergezet, dus ik bedoel maar. De bouw van Scampia is (ook) geïnspireerd door het gedachtegoed van Le Corbusier evenals vele wijken in Rotterdam. Maar dan kan je net zo goed in elke lukrake buitenwijk van elke willekeurige stad in Europa gaan wonen. Met alle respect voor de inwoners van het beton van Scampia, daar gaat het niet over. Die kunnen er niets aan doen. De meeste arme inwoners van Europa wonen echter in vergelijkbare verdiepingbouw. Gefaalde architectuur. Napels heeft een unicum in handen, want daar woont een groot gedeelte van het volk gelukkig nog in de binnenstad zelf, die een schoonheid heeft waar je ‘u’ tegen zegt. Behoud dat, want anders zal de ziel van Napels uiteindelijk gaan verdwijnen, ook al is jullie Centro Storico werelderfgoed van Unesco. Het is niet de bedoeling dat hierdoor een enorme gentrification gaat plaatsvinden. Oftewel het vervangen van de arme bewoners (die dan maar elders moeten gaan wonen) door rijke bewoners in jullie te gekke Centro Storico en Quartieri Spagnoli.
Spaccanapoli Is een rechte, lange en smalle straat en lijkt Napels in tweeën te delen. Naples splitter loopt door het historische centrum heen.
306
307
These boots are made for walking Tekening van Gerard Goosen welke hij in de periode 1973 - 1976 maakte voor aktiegroep het Oude Westen. Collectie Stadsarchief Rotterdam
308
Martini Een terras op de hoek van de Joost Banckertsplaats en de Aert van Nesstraat. prentbriefkaart, 1970 Collectie Stadsarchief Rotterdam
309
Ook de ogen van het rijkere Vomero-buurtje, die zo’n beetje op jullie neerkijken vanuit de heuvels of vanuit de baai bij Posillipo, moet je nooit onderschatten. Wie weet willen de inwoners daar diep van binnen van jullie zogenaamde rommeltje worden ontdaan. Er zijn vaak hogere krachten aanwezig die denken dat ze weten wat goed is voor het gewone volk. Het zijn vaak juist deze mensen uit de middle- en upperclass die zich schamen en de boel ver weg willen stoppen buiten het centrum, zodat ze de zogenaamde ellende niet meer hoeven te zien. En dan krijg je op den duur een nieuwe Spaccanapoli (de Naples splitter, een hele lange straat die van bovenaf het centrum in tweeën lijkt te delen), een nog sterkere sociale grens en dan ben je verder van huis. Als men armoede wil aanpakken dan ‘heb men mijn zegen’. Maar dat is iets heel anders dan het wegmoffelen ervan. In plaats van het vermijden van contact tussen de verschillende sociale klassen moet men, naar mijn mening, juist de dialoog met elkander leren aangaan. Een samenleving ben je samen en ‘geluk’ bestaat alleen maar bij het feit dat men het deelt.
Annie, hou jij m’n tassie even vast Affittasi betekent te huur. Ergens in Napels. foto: Gyz La Rivière, 2013
310
311
Wat ik zelf wel zou veranderen in Napels is de (aankomst)baai Bacino del Piliero. Het gehele centrum loopt langzaam omhoog vanuit deze baai. De grote weg Via Cristoforo Colombo loopt van Piazza Municipio. In de verlenging daarvan kom je op de grote weg Via Nuova Marina tot aan het punt waar je linksaf de Corso Garibaldi kan afslaan richting het treinstation Napoli Centrale. Deze hele strook aan de baai kan veel beter benut worden, want hier achter begint het centrum, maar jullie gebruiken deze entrée aan de zee helemaal niet. Dat is voor een buitenstaander als ik heel vreemd. Je komt er zeg maar alleen om de ferry te pakken naar de eilanden en om naar dat lekkere restaurantje Il Piccolo Ristoro te gaan. Dit gebied zou echter een oase van rust aan het water kunnen zijn voor de bewoners van het dichtstbevolkte centrum van Europa. Ben je als bewoner de steegjes en de drukte ervan even zat, dan loop je naar beneden naar de baai om even op adem te kunnen komen. Dat kan nu echter niet, want daarvoor moet je helemaal naar Via N. Sauro of Via Partenope. Jullie Bacino del Piliero kan een parel worden, maar daarvoor moet een hoop veranderen. Het Palazzo dell’Immacolatella kan daarin een spil worden. Het heeft in mijn ogen dezelfde waarde als Hotel New York in Rotterdam. Dit voormalige quarantainegebouw zou hetzelfde voor de baai kunnen betekenen als wat HNY voor het gebied van de Kop van Zuid nu betekent.
Palazzo dell’Immacolatella Dit voormalige quarantainegebouw zou hetzelfde voor de baai kunnen betekenen als wat HNY voor het gebied van de Kop van Zuid nu betekent. foto: Gyz La Rivière, 2013 Things Thrown onto the Bay of Naples Te zien aan een muur in het MADRE museum in Napels. vervaardiger: Lawrence Weiner, 2009 Courtesy Galleria Alfonso Artiaco, Napoli iPhoto: Gyz La Rivière, 2013
312
313
Wilhelminapier Artist’s impression vervaardiger: Paul Kerrebijn prentbriefkaart, 1996 © Kop van Zuid Informatiecentrum Rotterdam Collectie Stadsarchief Rotterdam
314
HNY Videostill uit de film Rotterdam 2040. Gyz La Rivière, 2013
Wilhelminapier omstreeks 1990 foto: onbekend
Kop van Zuid vandaag de dag foto: Gyz La Rivière, 2014
315
PRETPARK CONCLUSIE
Als je in Groot-Rotterdam rondloopt, vind je alle bouwstijlen terug van de afgelopen 150 jaar. Het is één grote mengelmoes van dromen, bedrog en visioenen van ontelbaar veel stedenbouwers, architecten, projectontwikkelaars, woningcorporaties, het bedrijfsleven en wethouders. En zeker in het gebombardeerde centrum kom je ogen te kort, want daar loop je tegen architectuur aan van alle decennia sinds 1945. Het is nu 2014 en het centrum van Rotterdam heeft weer een hart. Wel een hart dat eruit ziet als een pretpark van architectuur. Wat dat betreft heb je dat gevoel ook in Napels, alleen dan met architectuur uit een andere tijdzone. Napels is ook een rommeltje van allerlei bouwstijlen door elkaar. Door de Vesuvius denken de Napolitanen diep van binnen aan overleven. En door deze mentaliteit zijn telkens de materialen gebruikt die voorhanden waren. Ze namen het niet zo nauw met de wetten van opgelegde schoonheid. Alle jaartallen van bouwstijlen zijn gestapeld of lopen door elkaar heen. Voor sommige kunst- en cultuurpuristen klopt het daardoor van geen kant. In mijn ogen maakt deze organisch gegroeide stedenbouw Napels juist zo echt. Napels en Rotterdam, het zijn twee verschillende steden waar meerdere visies en dromen op los zijn gelaten, waar er werd gerecycled met stijlen voordat de term recycling überhaupt bestond.
De Verwoeste Stad vervaardiger: Ossip Zadkine (onthuld in 1953) Videostill uit de film Rotterdam 2040.
316
317
HOOP
Ik las onlangs op de website van fotograaf Eduardo Castaldo het volgende: ‘During 2008, Naples found itself facing with a new phenomenon, racial intolerance. The increasing presence of immigrants, together with the strong campaign brought on in Italy by politics and media, generated many episodes of racism that the city had never experienced before. There ’s a new and tragic threat today, for the future of the city: xenophobia.’ 2 Dat deed mij gelijk denken aan een column 3 die ik over de ‘Afrikaanderrellen’ , welke in 1972 in Rotterdam hebben plaatsgevonden, heb geschreven. Een aantal alinea’s daarvan wil ik hierin toch nog even kwijt.
2 www.eduardocastaldo.com 3 een aantal alinea ’s uit de tweemaandelijkse column van Gyz La Rivière, Meent #3, Op Zuid, september 2012
Bij ‘Afrikaanderrellen’ denk je toch eerder aan Afrika, dan aan de Afrikaanderwijk in Rotterdam-Zuid. De Afrikaanderwijk heet zo door zijn straatnamen. Die zijn gebaseerd op Zuid-Afrika en de leiders van de Afrikaners in de ‘Tweede Boerenoorlog ’. De keuze voor deze straatnamen vind ik apart, aangezien bij de afstammelingen van deze Afrikaners (lees: Boeren) de basis van apartheid ligt. Toch gek dat Rotterdammers uit Noord de mensen op Zuid ‘boeren’ noemen, want ze doelen op iets heel anders, nietwaar?
In Rotterdam spreken we Nederlands VVD-verkiezingsposters voor de gemeenteraad en gebiedscommissies van Rotterdam. foto: Gyz La Rivière, 2014
318
Hier wonen Turken foto: Niko Vermeulen, 1979 uit: Kalken in Rotterdam, Kloojmaaran, Uitgeverij Ordeman
319
Lodewijk Pincoffs was een aparte Rotterdamse zakenman die een belangrijke rol speelde in de totstandkoming van de negentiende eeuwse havens op Rotterdam-Zuid. De woonwijken op Zuid zijn ontstaan toen de havens werden gegraven. Om de havenarbeiders uit voornamelijk Zeeland te huisvesten zijn er in hoog tempo nieuwe woonwijken gebouwd, waar de Afrikaanderwijk er een van is. Tegen die tijd zat Pincoffs trouwens allang in Amerika. Deze beruchte handelsreiziger deed overigens veel zaken in Afrika en wie weet komen daar die straatnamen wel vandaan. De Afrikaanderwijk is nu gelukkig vooral bekend om zijn te gekke markt. Wist u ook dat het Afrikaanderplein ooit de thuisbasis was van voetbalclub Feyenoord? Een paar jaar geleden verscheen De koperen koker van Feico Houweling over de naoorlogse Rotterdamse geschiedenis. In deze stadsroman staan de ‘Afrikaanderrellen’ centraal. Ook ken ik de beelden van verslaggever Jaap van Meekren die de ongeregeldheden vergeleek met de ‘Kristallnacht ’. In een handomdraai werd het tolerante Nederland van racisme beschuldigd en werden we wereldnieuws. Nu weten we wel beter. De bestorming van al die volgepropte pensions had meer te maken met die huisjesmelkers, dan met de nieuwgekomen Turken en Marokkanen. Begin jaren zeventig werden Marokkanen, Turken en Zuid-Europeanen geworven voor werk in de haven. Huisjesmelkers sloegen klinkende munt uit de verhuur van te kleine woningen aan grote groepen nieuwkomers. En dat terwijl autochtone gezinnen vaak jarenlang op woonruimte wachtten. Tja, dan voel je je als Rotterdams gezinnetje behoorlijk gepest, of niet dan?
Pincoffs Boutique Hotel & Suite Hotel Pincoffs is uw stijlvolle en luxe hotel aan de oever van de oude havens en de Nieuwe Maas. Stieltjesstraat 34, Rotterdam
320
321
De gemeente liet vaak doelbewust oude wijken verpauperen. De nadruk lag, (zoals eerder vermeld), sinds de oorlog op de herbouw van de haven en het centrum. Oude stadswijken verloederden. De Rotterdammer moest maar in één van de nieuwe satellietsteden van Lotte Stam-Beese gaan wonen, zoals Kleinpolder, Pendrecht, Westpunt in Hoogvliet, Het Lage Land en Ommoord. Het upgraden van de oude wijken werd uitgesteld. Men dacht namelijk: die overbevolking van de oude wijken vraagt op den duur om nieuwe wijken. Dat is een domme redenering, aangezien veel Rotterdammers gehecht waren (en zijn) aan de Afrikaanderwijk en aan historische wijken als Delfshaven, Crooswijk, het Oude Westen en het Oude Noorden. De ‘Afrikaanderrellen’ uit 1972 gaan dan ook meer over stadsvernieuwing dan over racisme. Dit is ook wat in De koperen koker naar voren komt.
Zoals in de wijk Bloemhof in Rotterdam-Zuid, één van de meest kansarme wijken van Nederland. Leerlingen in dit soort achterstandswijken prestereren beter op school als ze naast hun schoollessen ook de methode van de Rotterdamse filosoof Henk Oosterling zullen gaan volgen. De methode is een totaalaanpak voor kinderen en kan gelden voor alle Basisscholen. Dit pakket omvat judo, filosofie, koken en tuinieren, naast de reguliere lessen. Basisschool De Bloemhof op Rotterdam-Zuid gebruikt de methode al enkele jaren nu en de kinderen behaalden onlangs een hogere CITO-score dan het gemiddelde in Rotterdam. 4 Wat Den Haag en lokale politiek dus niet lukt, lukt een filosoof wel. Deze aanpak zal naar mijn mening ook enorm goed werken voor de kinderen in Napels en natuurlijk voor alle kinderen in New Neapolis. En ja, je ‘eigen’ jeugd is je toekomst, nietwaar?
4 vrij naar: RTV Rijnmond, Filosoof laat leerlingen op Zuid beter presteren, 28 juni 2013
De afgelopen jaren zijn er miljoenen in Rotterdam-Zuid gestopt en maakt zelfs Den Haag zich druk over het zogenaamde zorgenkindje. Terwijl de multiculturele jongeren van Zuid tegenwoordig massaal 5314, oftewel het zonegebied op hun lichaam laten tatoeëren. Trots op je omgeving is er dus genoeg. Natuurlijk zijn er veel problemen in Rotterdam-Zuid, maar er gebeuren, naast bovengenoemde tattoos, mooie dingen waar je hoop en kracht uit kunt halen.
buiteNLanders flyer van Verse Geesten, circa 2003 privécollectie Gyz La Rivière
322
323
KLINKENDE MUNT
Over ‘ onze ’ toekomst gesproken. Misschien moeten we ook wel een eigen munt invoeren onder de circa 8,5 miljoen inwoners van New Neapolis (oftewel de broedersteden Napels, Rotterdam, Marseille en Liverpool). Deze eigen munt kan naast de euro en Britse pond gewoon bestaan. Om hopelijk voor evenwicht te gaan zorgen voor de extra chaos die ons nog te wachten staat. Oftewel: complementair geld. ‘In Zwitserland is het ruilsysteem onder de naam WIR, Wirtschaftsring, een geaccepteerd onderdeel van de gewone economie.’ 5 Het WIR netwerk is in de jaren dertig van de vorige eeuw gestart en draait vandaag de dag nog steeds en is uitgegroeid tot een alternatieve bank. ‘Het is renteloos geld en circuleert tussen de leden. In tijden van crisis groeit het volume geld in deze pot, in goede jaren slinkt het.’ 6 In de komende jaren zullen door technologische groei en daarmee gepaard gaande automatisering veel banen op de tocht komen te staan. Niemand heeft een oplossing voor dit probleem dat ons nog te wachten staat. Ik ben van mening dat verbroedering tussen de vier steden van New Neapolis een goede basis is om gezamenlijk tot een antwoord te komen.
5 www.tradexchange.nl
6 www.managementpro.nl, Gastcolumn, 8 januari, 2011
Graan Traan Oogst van graan in de binnenstad. Links de Gemeentebibliotheek aan de Nieuwemarkt en verderop de Spaarbank aan de Botersloot. foto: onbekend, 1944 Collectie Stadsarchief Rotterdam Bristol Pounds ‘The Bristol Pound is the UK’s first city wide local currency, the first to have electronic accounts managed by a regulated financial institution, and the first that can be used to pay some local taxes. The Bristol Pound is run as a partnership between the Bristol Pound Community Interest Company and Bristol Credit Union. It is a not-for-profit social enterprise.’ bristolpound.org
324
325
BROTHERS FROM DIFFERENT MOTHERS
Aangezien in deze eeuw bijna 80 procent van de wereldbevolking in steden zal (gaan) wonen, worden steden belangrijker dan de landen waarbinnen ze zich bevinden. Volgens sommige economen ziet het er alleen zonnig uit rondom (grote) stedelijke agglomeraties. Voor een groepje verschillende steden die dichtbij elkaar liggen, zoals de Randstad, zijn volgens de knappe koppen de beste ‘overlevingskansen ’. Maar waarom kunnen steden die ver uitelkaar liggen, qua afstand en taal, niet net zo goed elkaar versterken, zoals bijvoorbeeld vroeger zo was bij de Hanzesteden? De Hanzesteden zijn ontstaan uit de samenwerking tussen een aantal Noord-Duitse kooplieden en het Hanzeverbond groeide in de veertiende en vijftiende eeuw uit tot een machtige economische factor. ‘Het Hanzeverbond wist door het bundelen van haar belangen gunstige privileges te verwerven. Bovendien wist de individuele koopman zich beschermd tegen de grillen van feodale leenheren. Uitwisseling van kennis en informatie was bovendien een belangrijke bijkomstigheid.’ 7 Het Hanzeverbond kende in haar glorietijd maar liefst 150 steden en dorpen, vooral in Duitsland en Nederland zoals Hasselt, Kampen, Zwolle, Hattem, Deventer, Zutphen en Doesberg (allemaal) langs de IJssel. Echter ook in Scandinavië, Polen, Vlaanderen, zelfs in Spanje en Portugal. In de Hanzesteden heerste in deze eeuwen volop bedrijvigheid en de economie bloeide enorm. Met New Neapolis wil ik ook zo’n uitwisseling van kennis en informatie en het bundelen van belangen. Rotterdam mag wel wat anarchistischer zijn en dat kunnen we van Napels goed leren. In Napels graag minder geweld en corruptie en aangezien ze bij ons zo goed zijn met regels, kan wat transparantere bureaucratie geëxporteerd worden, als je begrijpt wat ik bedoel.
326
7 www.hanzesteden.info
IK foto: Niko Vermeulen, 1979 uit: Kalken in Rotterdam, Kloojmaaran, Uitgeverij Ordeman
327
New Neapolis moet daarnaast gaan over wat jij uiteindelijk voor de buurt kan doen. Wat jij doet voor de community. Zonder tussenkomst van de overheid en het ambtenarenapparaat. Daarnaast is iedereen welkom in New Neapolis. Ongeacht je seksuele voorkeur, passie, afkomst en religie. Of je bent een ras-atheïst, ook prima. Niemand is illegaal in New Neapolis, iedereen is dus welkom. Mits je erbij wilt horen. Erasmus schreef niet voor niks: ‘ Heel de wereld is ons vaderland. ’ New Neapolis staat niet toe dat vreemdelingen maandenlang in Italië worden vastgehouden door een CIE, een Centro di Identificazione ed Espulsione (centrum voor identificatie en uitwijzing), voordat ze worden toegelaten of uitgezet. Het is onhumaan en het gebeurt ook in Nederland. ‘Nederland sluit ieder jaar duizenden onschuldige vreemdelingen op in een gevangenis. Niet omdat ze een strafbaar feit hebben gepleegd, maar omdat ze wachten op behandeling van hun asielverzoek of op uitzetting.’ 8 Op deze manier maak je geen samenleving en op de lange termijn geldt hiervoor het credo: what goes around comes around. Ook mijn verre voorvader is ooit gevlucht uit Frankrijk voor zijn leven, dus ik bedoel maar.
8 www.amnesty.nl
U kunt op ons rekenen V&D affiche, 1964 Collectie Stadsarchief Rotterdam
328
329
HUUB, HUUB, HUGENOTENTRUC
In 1536 stierf Erasmus. Dik een eeuw later werd Pierre Bayle in Zuid Frankrijk, aan de voet van de Pyreneeën geboren. Pierre Bayle was de zoon van een Franse hugenootse dominee. Ook al flirtte Pierre Bayle even met het katholieke geloof, toch was hij een protestant. Zoals alle hugenoten. Koning Lodewijk XIV had het niet zo met die protestanten en wilde ze, kort gezegd, een kopje kleiner maken. Zodoende is mijn voorvader La Rivière, rond 1685, net als Pierre Bayle naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gevlucht. Hoewel Pierre toen al een jaar of vier in Rotterdam woonde. Een groot denker ziet de bui voordat de schare ‘ em ziet hangen, zal ik maar denken. In Rotterdam werd Pierre Bayle hoogleraar in de filosofie en geschiedenis aan de Illustre school van Rotterdam. Deze school vormde een belangrijk centrum voor intellectuelen en cultureel geïnteresseerden. Zo kwam Bayle ook in onze stad in een netwerk van ballingen uit Frankrijk terecht die zo’n beetje verenigd waren rond de Waalse kerk. Vanaf zijn tijd tot aan 1922 stond de Waalse kerk aan de Hoogstraat en sinds de jaren twintig van de vorige eeuw (en nog steeds) aan de Schiedamse Vest.
Elke keer als ik er langs fiets of loop moet ik aan mijn familienaam La Rivière denken. Maar ook aan onze Pierre. Want als Erasmus onze oer-humanistische en -Rotterdamse Europeaan is dan is Pierre Bayle onze oer-filosoof. Erasmus nam christelijke naastenliefde heel serieus. Maar stelde het gezonde verstand boven dogmatische spitsvondigheden. En hij vond dat je je beter kon focussen op wat christenen met elkaar delen, dan op wat hen onderscheid. Een ontzettend humaan uitgangspunt en nog steeds ‘ o zo nodig ’ in onze complexe maatschappij en haar vele religies van vandaag in Rotterdam, in Nederland, in Europa en op de hele aardbol.
La Rivière familiewapen
330
331
Pierre Bayle was een voorstander van religieuze tolerantie en voor strikte scheiding van geloof en wetenschap. Kortom een belangrijke voorloper van de Verlichting. Erasmus en Bayle liggen dus in elkanders verlengde. Pierre Bayle was eigenlijk de eerste gastarbeider. Dat is natuurlijk een grapje. Pierre Bayle was meer een religieuze, intellectuele en politieke vluchteling. Toch is Bayle altijd in het Frans blijven praten, eten en werken. Aan het Nederlands had Bayle een broertje dood. Hij dacht dat ‘ie op een dag wel weer terug naar Frankrijk zou verkassen. Zoals de vele Turkse en Marrokaanse mannen van de afgelopen eeuw. Maar die zijn ook gebleven. We vereren Pierre Bayle nu dus eigenlijk met het feit dat hij niet echt geïntegreerd raakte. Onthou dat maar telkens als je aan Europa denkt. Elke Europeaan is toch al geïntegreerd in Europa? En elk mens is toch al geïntegreerd in de wereld?
Diversiteit is juist een feest en wij hebben de Toren van Babel van Pieter Bruegel toch niet voor niks in museum Boijmans van Beuningen aan de muur hangen? Ook al zijn we door Gods toedoen in een babylonische spraakverwarring met elkaar terechtgekomen. Want de Toren staat symbool voor de hoogmoed van de mens, die door God dus blijkbaar is bestraft. De toren staat daarom ook symbool voor vergankelijkheid en de nietigheid van de mens. Echter is dit in mijn ogen juist een truc van God, Allah, het universum of wat het ook mag zijn waarin u juist wel of niet gelooft. We worden blijkbaar continu op de proef gesteld. Hoe je het handigheidje moet doen, is zoals Erasmus dat deed, maar dan anno nu: We moeten ons meer focussen op wat ons met elkaar verbindt. De mensheid moet zich focussen op wat we met elkaar gemeen hebben, eerder dan op wat ons van elkander onderscheidt. Dit is waar New Neapolis voor staat. Wij zijn toch broedersteden en wij zijn allemaal brothers from different mothers.
Gyz & Pierre Gyz leest Pierre Bayle, de filosoof van Rotterdam van Rien Vroegindeweij. foto: Emma van Beek, 2014
332
333
EPILOGUE
De inmiddels bekende term ‘participatiesamenleving’ verwacht meer inzet van de burger. Zoals de Nederlandse overheid vroeger het woord ‘cholesterol’ in de markt heeft weten te zetten, doet ze het nu ook aardig met haar propaganda met betrekking tot het woord ‘participatie’. Het is ineens helemaal hip om de bewoners zelf de regie in handen te geven en de buurt aantrekkelijker en veiliger te laten maken, of met initiatieven te komen. Dit zou de ‘ontmoetingen’ tussen bewoners van de gemeenschappelijke wijk bevorderen. Het is alleen vreemd dat de overheid hier nu pas achter komt, na waarschijnlijk eerst torenhoge rekeningen te hebben betaald aan allerlei onderzoeksbureaus die met dit advies op de proppen zijn gekomen. Om echt participatie te krijgen moet je terug naar de rituelen van de volkswijk, als je het mij vraagt.
334
335
literatuur Maradona, Michel Di Tria, Centerboek, 1990 // Homerus, Odysseia, de reizen van Odysseus, vertaald door Imme Dros, EM. Querido’s Uitgeverij, 1991 // Napoli!, samengesteld door Jan Paul Hinrichs, Het oog in ’t zeil stedenreeks #9, Uitgeverij Bas Lubberhuizen, 2002 // JeanPaul Sartre Modern Times: Selected Non-Fiction, Penguin Classics, 2000 // Gomorra, Roberto Saviano, Lebowski Publishers, 2013 // Bram Peper, man van contrasten, Henk van Osch, Uitgeverij Boom, 2010 // Montedidio, Erri de Luca, Uitgeverij Van Gennep, 2003 // Breitner in Rotterdam, Fotograaf van een verdwenen stad, Aad Gordijn, Paul van de Laar, Hans Rooseboom, Uitgeverij THOTH, 2001 // Handboek Italië, Gids voor de jaren negentig, William Ward, Nijgh & Van Ditmar, 1993 // Eten Bidden Beminnen, Een zoektocht van een vrouw in Italië, India en Indonesië, Elizabeth Gilbert, De Bezige Bij, 2007 // Spectrum-Times Atlas van de Wereldgeschiedenis, Geoffrey Barraclough, Het Spectrum, 1981 // Stad in aanwas, Geschiedenis van Rotterdam tot 1813, Arie van der Schoor, Uitgeverij Waanders, 1999 // Stad van formaat, Geschiedenis van Rotterdam in de negentiende en twintigste eeuw, Paul van de Laar, Uitgeverij Waanders, 2000 // Rotterdam 2040, Gyz La Rivière, Trichis Publishing, 2010 // Het rosse leven en sterven van de Zandstraat, M.J. Brusse, W.L & J. Brusse's Uitgevers-Maatschappij, 1912 // Napels met Pompeji & de Amalfikust, Capitool Reisgidsen // Het Groot Rotterdams Bruggenboek, G. Bouma, J. Stout, S.Thissen & T. Uijthoven, Uitgeverij Aprilis, 2005 // Interbellum Rotterdam, Kunst en cultuur 1918-1940, Marlite Halbertma, Patricia van Ulzen, NAI Uitgevers, 2001 // Napels ’44, Norman Lewis, Uitgeverij Contact, 2004 // Naples & the Amalfi Coast, Cristian Bonetto, Josephine Quintero, Lonely Planet, 2005 // The rough guide to Naples & the Amalfi Coast, Martin Dunford, Rough Guides, 2012 // Naples and Sorrento, Michael Leech, Melissa Shales, Globetrotter Travel Guide, 2010 // Gifmoord op Rotterdam, Henk van Delden, A.W. Sijthoff Leiden, 1970 // Voor de Oorlog, Jan Oudenaarden, essay, jaartal onbekend // Il Ventre di Napoli, Matilde Serao, 1884 // The Gallery, John Horne Burns, New York Review Books, 2004 // Bep van Klaveren, The Dutch Windmill, J.A. Deelder, Veen, 1980, pocket-editie, 1992 // Arm Rotterdam. Hoe het woont! Hoe het leeft!, L. Schotting en H. Spiekman, 1903, begeleidende tekst van Sjaak van der Velden, reprint askant, 2007 // Boefje, M.J. Brusse, W.L. & J. Brusse’s Uitgeversmaatschappij, 1957 // Rotterdamse Cafés, Joris Boddaert, Boddaert Producties, 2005 // Rotterdam – Vrijhaven voor Poëzie, samenstelling Martin Mooij, Uitgeversmaatschappij Ad. Donker, 2001 // See Naples & Die: The Camorra and Organised Crime, Tom Behan, I.B.Tauris, 2002 // Naples, Lydia Lochoff, Uffici editions, jaartal onbekend // Napels en Omgeving, Pompeï, Herculaneum, Ischia, Capri, Contact-foto-pockets, foto’s van Cas Oorthuys, tekst: Wim Alings jr., Uitgeverij Contact, 1964 // Naples, Its Heart, Its Streets, Max Vajro, Uitgeverij Alberto Marotta, 1960 // 10 wandelingen in Napels & Sicilië, Huib Luns, W.L. & J. Brusse’s Uitgeversmaatschappij, 1938 // Naples, a book of photographs by Jan Lukas with an introduction by Peter Gunn, Spring Books, 1965 // Wereld in kleuren: De Golf van Napels, Elisabeth Dryander, G.B. van Goor Zonen’s Uitgeversmaatschappij, 1960 // Pierre Bayle, de filosoof van Rotterdam, Rien Vroegindeweij, CBK Rotterdam, 2012 // De koperen koker, Feico Houweling, Uitgeverij Douane, 2008 // De Italiaanse maffia in Nederland, Stan de Jong en Koen Voskuil, Nieuw Amsterdam, 2010 // Rotterdam 25 jaar na dato, eindredactie: Aad Wagenaar, uitgave van Stichting C70, 1970 // Geschiedkundige beschrijving der stad Rotterdam en beknopt overzicht van het Hoogheemraadschap van Schieland, Gijsbert van Reyn, Wed. van der Meer & Verbruggen, 1832 // Het nieuwe hooliganisme, artikel in Justitiële Verkenningen, Henk Ferwerda, Ilse van Leiden en Tom van Ham, jaargang 36 #1, 2010 // Eksit Krant, published by Gyz La Rivière, 2011 // Treurniet, published by TENT, 2011 // van Brooklyn naar Breukelen, 20 jaar hiphop in Nederland, Saul van Stapele, uitgave van Nationaal Pop Instituut, 2002 // La Pelle (De huid), Curzio Malaparte, 1949, uitgeverij De Arbeiderspers, 2007 // De wereld van de misdaad: Standplaats Nederland, onder redactie van: Gerlof Leistra, Lebowski Publishers, 2011 //
Basilica San Francesco di Paola Piazza del Plebiscito, Napels prentbriefkaart, jaartal onbekend
336
337
colofon Concept, Samenstelling, Beeld- en Eindredactie Gyz La Rivière Auteur Gyz La Rivière Tekstcorrecties Patricia Pulles Jeroen S. Rozendaal Erik Brus Yvette Benningshof Grafisch Ontwerp Emma van Beek DTP Emma van Beek & Marie-Claude Doyon Vertaling Ava Mees List Bedankt Tonino Ferro, Jo-An & Carlijn Petermeijer, Centrum Beeldende Kunst Rotterdam, Angelo Betti, Showroom MAMA, Paul van de Laar (Museum Rotterdam), Ed de Meijer, WOEI, Carolien Provaas (Nederlands Fotomuseum), Stadsarchief Rotterdam, Spaarnestad Photo & Eeva Liukku
Deze publicatie is een uitgave van Gyz La Rivière voor Il Ventre di Napoli, a cultural residency www.neapolis.nl www.gyzlariviere.com www.rotterdam2040.com © april 2014 / Gyz La Rivière Verantwoording illustraties Getracht is de rechthebbenden van de afbeeldingen te achterhalen. Zij die menen alsnog aanspraak te kunnen maken op zekere rechten, wordt verzocht contact op te nemen met Gyz La Rivière. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm, of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op welke manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Gyz La Rivière.
Extra bedankt Centrum Beeldende Kunst Rotterdam Siebe Thissen & Patricia Pulles
ANGELO BETTI ANGELO BETTI
338
339
340
