Courant maart 2012, nr

Antwerpse BierCourant –maart 2012 Nummer 25

gia

Editoriaal maart 2012

Courant maart 2012, nr.

Colofon De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps BierCollege’ Verantwoordelijke uitgever & contactadres: Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen Rek. nr.: IBAN BE55 7785 9866 3544 BIC: GKCC BE BB Bestuur Antwerps BierCollege Voorzitter: Hans Bombeke Ondervoorzitter: Ivo Liekens Penningmeester : Ludwig Van Schoor Secretaris-eindredacteur Ivan Derycke Hoofdredacteur: Peter De Weerdt Public Relations: Robert Dyserynck Raadsleden: Vera Bisschops, Mark Bunneghem, Jan Foubert en Paul Meeusen Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be Redactieraad: Mark Bunneghem, Peter De Weerdt, Ivan Derycke, Jan Foubert, Ludwig Van Schoor en m.m.v. Hans Meyvis Foto’s: Hans Bombeke (FHB), Ivan Derycke (FID), Joris Luyten (FJL), Walter Thijs (FWT), (via) Johan Van Dyck (FJVD) ©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden overgenomen op eender welke wijze, zonder voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps BierCollege’ mits bronvermelding.

Inhoud Colofon, inhoud & editoriaal Nieuwjaarsreceptie Babbelen over BAB Dossier Seefbier De Wederopstanding ABC Brouwt Seef DADT’ De Bierboekenwurm 20 Een unieke dag I.M. Shammy’s Pub Over Malheur (en Bosteels) Hans’ boekenrubriek Antwerpse Bierhistorie 26 Uitgeleide bij een 25ste Courant Activiteitenkalender Lid van

blz blz blz blz blz blz blz blz blz. blz blz blz blz blz blz

01 03 04 05 05 09 12 12 12 15 16 19 20 23 24

Een Seefdrinkende Pifmans op het Schoon Verdiep: 9 maart 2012 (FID) nadat hij samen met Johan Van Dyck en John Verbeeck (restaurant De Troubadour) op Hallo Antwerpen, ATV, de Seef al had ingedronken… U vergeeft ons wel dat we in dit stukje op één belevenis terugblikken. Het is er dan ook één van een formaat geweest waarvan we, enkele dagen later, nog intens nagenieten Dat bierbeleving ons nauwer aan ’t hart gaat dan consumptie, zal ieder van ons wel al doorhebben. Ieder van ons weet ondertussen wel naar welk type bier de voorkeur uitgaat, maar blijft uiteraard open van geest en is bereid alles te proeven en zijn of haar keuze bevestigd te zien, of ze te herbekijken. Bierbeleving is zo anders dan – bijvoorbeeld - wandelen in de bergen. Bij dat laatste put je soms je allerlaatste krachten uit om uiteindelijk je doel te bereiken: de top. Niets van dat alles op het oneindige bierpad: het ogenblik dat je meent er iets van te kennen, kom je wel iets nieuws tegen. In het spoor van internationale trendzetters is een aantal van onze kleinere brouwerijen druk in de weer nieuwe 1


grenzen af te tasten. In tegenstelling tot het binnenskamers bezig zijn van de wat grotere, werken ze samen met collega’s van over heel de wereld. Experiment volgt op experiment en dikwijls worden onze smaakpapillen tot het uiterste gedreven. Wat ons ontzag voor de ‘klassieke’ brouwer op geen enkele manier aantast. We hebben ze alle twee nodig en we kunnen alleen maar vaststellen dat de kleine brouwers met hun soms extreme bieren als gezonde zweepslag dienen voor de grotere, schijnbaar in zichzelf gekeerde brouwerijen. We zien van die zweepslag her en der resultaten, immers, ook gevestigde brouwers zetten al eens stappen op nieuwe paden. De hoprage en de houtlagering zijn maar twee voorbeelden van hoe die zweepslag effect kan hebben. En dan kom je bij de Proefbrouwerij op bezoek.

De ontvangst bij de Proef (FWT) Een vergelijking met de Trappisten borrelt op. Als die – eender welk - nieuw initiatief ontwikkelen, staat er altijd een aantal mensen langs de zijlijn om te zeggen dat zulks niet kan… Beste vrienden, onze Broeders Trappisten zijn écht wel oud en vooral wijs genoeg om zelf te beslissen wat kan of niet! Dat gevoel kregen we ook op bezoek in Lochristi. Wat je al niet hoort over deze brouwerij, het is niet te geloven! Uiteraard is het feit dat je er niet zomaar binnenwandelt, grond voor speculatie. Maar om dan je reinste nonsens de wereld in te sturen? Hola maar! Ja, het is zonder twijfel de meest gespecialiseerde contractbrouwerij van ’t land, daar heeft men nooit, maar dan ook nooit een geheim van gemaakt. Zegt dat iets over de kwaliteit van de bieren? Geenszins! We mogen zelfs stellen, dat Lid van

we weinig brouwerijen kennen waar zo een totale zorg aan kwaliteit wordt besteed, ondanks het grote aantal verschillende bieren dat er gemaakt wordt. Men is zelden Sant in eigen Land, zullen we maar denken. En dat er bij de ‘Proef’ niet gecommuniceerd wordt over het klantenbestand, is dat raar? Het staat de klanten vrij om daar zelf gewag van te maken en, wat wij alleszins in dat geval zouden doen, de Proefbrouwerij te vermelden als producent van hun bier. Want komt het van Lochristi: geen twijfel, het is in orde! Eerder dus de klant terechtwijzen in plaats van de brouwer! Maar bovendien gaan de scherpslijpers aan de kant van de biersnelweg kompleet voorbij aan de hoofdbezigheid van de Proefbrouwerij: onderzoek en ontwikkeling van en op de verschillende terreinen die bijdragen tot de productie van schitterend bier. Oh ja, we dronken van de eerder genoemde kleine zweepbrouwers al erg interessante dingen. Bij de ‘Proef’ gaat men steevast een hele stap verder: hoe en waarom is dat zo? Laat ons het zo stellen: vele brouwers zijn heuse tovenaars, waarachtige druïden! Maar als het op het wetenschappelijk ontrafelen van de geheimen van bier en haar ingrediënten aankomt, dan kunnen we niet anders dan de naam van Panoramix aan het papier toevertrouwen. Dat is hét verschil tussen lekkere experimenten en het bier dat ‘Panoramix’ Dirk Naudts uit zijn ketels weet te toveren! Om het met een ander kunstenaar te zeggen: Wannes van de Velde zong: “ne zanger is ne groep…” en dat klopt, maar de zanger kiest wel zijn muzikanten! Zo ook weet Dirk Naudts zich te omringen met medewerkers die absoluut top zijn. En worden de medewerkers van laag tot hoog ‘ingeleefd’ in het belang van hun job voor het eindproduct. Helaas kan slechts één groep per jaar de Proefbrouwerij bezoeken. Helaas is onze beurt voorbij. Helaas zal het nog weken duren eer we alle informatie verwerkt hebben. Helaas kon niet iedereen er bij zijn. Helaas… Maar voor wie wél lid was van ABC, voor wie wél snel genoeg reageerde, voor wie wél antwoord kreeg op prangende vragen, voor wie allicht de vreemdste 2


bieren uit zijn proeversbestaan proefde, zal het bezoek aan de Proefbrouwerij nog zeer lang nazinderen. En zullen de klinkklare nonsens die tal van beterweters de wereld insturen minzaam glimlachend naar de vuilbak verwezen worden. Bedankt Dirk en Saskia, en heel jullie puike ploeg, voor wat we graag klasseren als een brouwerijbezoek uit de duizend ! Hans ‘de Pif’ Bombeke

Verslag van de Nieuwjaarsreceptie Januari brengt een heel aantal tradities met zich mee. Onze Nieuwjaarsreceptie is er daar stilaan een van aan het worden. op 25 januari tekende wederom een heel aantal ABC’ers present. Een heel aantal? Jaar na jaar worden er nieuwe records neergezet, zowel wat betreft ledenaantallen als aanwezigen op de receptie zelf. Dit jaar vormde geen uitzondering. Het bewijs dat onze vereniging springlevend is en nog volop in de groei zit. Als het zo doorgaat zijn ‘de Zoltjes’ binnenkort te klein, vreesde/droomde een bestuurslid achteraf. Maak u voorlopig nog geen zorgen, er is ook boven nog plek! Het ABC kan dus nog groeien, de tijd dat we de Lotto-Arena moeten afhuren is nog niet voor morgen (Overmorgen? Enige ambitie is ons niet vreemd, we zullen zien!).

vraag uit het publiek over de bankkosten ontbrak niet. Het bestuur heeft deze vraag op de jongste bestuursvergadering behandeld en besloten dat het tevreden is met onze huidige bank, al is ze dan iets duurder dan enkele andere instellingen. Er was wat onduidelijkheid over de boekhouding van het MBF (en daaraan verbonden, de verkoop van het boek ‘Antwerpen Bierstad’). De reden voor die wazigheid moet u niet zoeken in kwade wil vanwege het bestuur, maar in het feit dat nog niet alle cijfers bekend zijn. Verwacht u in 2013 dus maar aan een mooi overzicht van de cijfers van de eerste editie van het MBF (en hopelijk ook al van de tweede!). Bon, er werd gestemd. Er mocht op twee wijzen gestemd worden, handopsteking of applaus. Mijn voorstel: twee manieren om te stemmen is verwarrend. Kies de gulden middenweg en stem volgend jaar per highfive. Voilà ,van het oude bestuur zijn we daarmee af. Het nieuwe bestuur werd (goed)gekeurd. Nieuw bier in/en oude zakken. Naast de standvastige helden die u allen reeds bekend zijn (Hans: voorzitter, Ivan: secretaris, Ivo: ondervoorzitter, Ludwig: penningmeester, Peter: hoofdredacteur, Rob: PR en het festival) werden de voormalige adviesleden nu volwaardig opgenomen in het bestuur. Onze nieuwe ministers zonder portefeuille zijn Mark, Vera, Paul en mezelf, Jan. Het nieuwe jaar werd voorgesteld en al zeggen we het zelf, het zag er veelbelovend uit! De eerste activiteit heeft die belofte al meer dan waargemaakt, maar meer daarover elders in de Courant.

Een goedgevulde zaal (FID) Eerst moest het oude bestuur gekwijt worden. Daartoe werd nagegaan wat deze lieve groep mensen zoal had verwezenlijkt in 2011. De activiteiten werden overlopen, de wapenfeiten bezongen, Ludwig, onze penningmeester, gaf een uitgebreid overzicht van de boeken. De klassieke Lid van

Chris Bauweraerts en Dominique Van den Bogaert werden gelauwerd als bezielers van het MBF (FID) 3


Traditioneel is er naast de vergadering ook een bierlezing voorzien en deze keer kwam die van Johan Van Dijck, de bezieler achter de renaissance van het Seef-bier. Opnieuw verwijs ik naar elders in de courant, waar u alles te weten komt over deze nieuwe ster aan de Antwerpse bierhemel. Laat ik hier volstaan met te zeggen, dat de lezing bijzonder interessant was! Tijd om de inwendige mens te versterken, en dan kon het nieuwe jaar beginnen! Ik hoop u allen binnenkort tegen te komen op een van onze activiteiten. Jan

blond, licht troebel fijn klevend fruitig, kruidig, aarde scherp bitterig, metalig, harde bijt metalig, bitterig

Bier Brouwerij Kleur Schuim Aroma Smaak

Indian 369 Den Triest uit Kapelle-op-den-bos amber, helder grof, niet blijvend, wandklevend hop! En toch ook fruitig zeer kruidig, volmonds, hopbitter bloeit nog meer open na opwarmen) geweldig lang: na 15 minuten nog steeds aanwezig die 369 zou verwijzen naar een Amerikaanse hopvarieteit die nog geen naam maar enkel een serienummer heeft

Afdronk

Babbelen over BAB

Opm.

Het BAB-bierfestival vond traditiegetrouw plaats in de Brugse halletoren, dit jaar op 5 en 6 februari. Ziehier een impressie van een te kort bezoek. Voor 10 euro inkom bekom je het klassieke proefglaasje, een programmaboekje en 4 jetons (waarde 1,25 euro per jeton) waarbij je als Zythos-lid nog een jeton extra kan opdrinken. Het viertalige programmaboekje (Nederlands, Frans, Engels én Spaans), 95 pagina’s dik was zeer verzorgd. Alle bieren werden kort beschreven (type, kleur, gisting, smaak, vat of fles, alcoholpercentage, soms EBC/IBU info). Hoewel BAB ongetwijfeld over de mooiste en meest authentieke accomodatie van alle Belgische bierverenigingen kan beschikken (de halletoren), stelt zicht toch een probleem bij een grote toeloop. Dan zijn deze zalen te smal, weinig overzichtelijk, lawaaierig. Als liefhebber van bittere bieren proefde ik: Bier Brouwerij EBC IBU Kleur Schuim Aroma Smaak

Kleur Schuim Aroma Smaak Afdronk

Afdronk

Bittere Waarheid Het Alternatief uit Izegem 11 70 blond, wazig grof, wit, niet stevig véél hop volmondig, hop, nogal hard (koolzuur) zwaar en lang bitter

Bier Brouwerij

Fort Lapin 8 Fort Lapin uit Brugge Lid van

Bier Brouwerij Kleur Schuim Aroma Smaak Afdronk Opm. Bier Brouwerij Kleur Schuim Aroma Smaak

Afdronk

Cazbier De Cazeau uit Templeuve amber, troebel grof, niet blijvend, wandklevend fruitig, kruidig fruitigbitterig, sprankelend, nogal hard lang en bitterig prima voor bv? Bij stoofvlees First Angel Eutropius uit Heule amber, troebel zeer wit, fijn, stabiel, wandklevend veel fruit (banaan, viooltjes) alcoholzoet, wat bitterig, kruidigfruitig met duidelijke hoptoetsen, volmondig, wat zwaar Lang bitterzoeterig

Nog enkele opmerkingen: 1) Er was ook Westvleteren 8 en 12 beschikbaar, maar dit was mogelijk omdat een deel van de opbrengst van het festival aan Poverello geschonken werd. 2) De proefglaasjes werden niet terugbetaald maar als je ze teruggaf ging ook een som naar dat goede doel.

4


3) De Cazeau had ook een bierdistillaat “Esprit de Tournay”, 40 vol% Alc., droog, vergelijkbaar met de betere grappa. Peter

Dossier Seefbier Wederopstanding van Seefbier Oud bier in nieuwe flessen, of nieuw bier volgens oud recept? Wat maakt het uit, voormalig Duvelmarketeer – en bierbrouwer in de dop – Johan Van Dyck schijnt het toch weer klaar te spelen: zijn stempel drukken op het Belgische bierpatrimonium. Nu met een eigen bier Seef en in de toekomst mogelijk met een eigen brouwerij. Van Dyck heeft zich een paar jaar geleden voor veel Belgische bierliefhebbers onsterfelijk gemaakt door de Duvel Tripel Hop opnieuw op de markt te brengen en zo een soort rage te ontketenen. Iedere zichzelf respecterende brouwer wilde ineens grote flessen Tripel Hop met z’n eigen etiket erop. Want na Duvel volgde Palm met Tournée Générale Tripel Hop en straks De Koninck met haar Modeste Tripel Hop. Seefhoek Op 21 januari jongstleden kopte de Gazet van Antwerpen: 'Opnieuw drugsgeweld in Seefhoek.' Dat belooft niet veel goeds nu Marketeer van het Jaar [editie 2010] Johan van Dyck zijn verse bierplannen uit de doeken gaat doen. Want het gaat over Seef en [een beetje] over de Seefhoek vandaag. Een wijk in Antwerpen die naar een plaatselijk bier is vernoemd. Hoe bijzonder moet dat bier wel niet geweest zijn in die tijd, dat ze er een hele volkswijk naar vernoemden. Eerst maar eens op onderzoek uit hoe dat ook alweer zat met dat Seef of Seefbier en het boek Antwerpen Bierstad er maar eens op nageslagen. Daarin valt op pagina 125 te lezen, dat Brasschaat, Burcht, Hoboken, Wilrijk, ja zelfs Herentals allemaal een Seefhoek hadden. Het blijkt zelfs dat Seef ook in Gent gebrouwen werd en daar een zeer populair bier was. Het zou aan het begin van de 19e eeuw zelfs in de buurt van Breda gebrouwen zijn, waar men het 'seve' Lid van

noemde. Andere bronnen geven aan dat het een troebel bier was, dat volgens een traditioneel oud recept, afkomstig uit het hertogdom Brabant, gebrouwen werd. Volgens Antwerpenaren is dat natuurlijk helemaal niet waar, want was Seef een heus Antwerps troebel bier. Hoe dan ook, Seef werd vooral wereldberoemd in ’t Stad; Antwerpen. Aan de rand van Antwerpen in Deurne was herberg De Ekster gevestigd, die bekend stond om de Dubbele Seef van de tap. Het schuimde als Champagne, liep naar het hoofd als Porto, en koste het dubbele van een gewone Seef.

De Ekster (Stadsarchief Antwerpen) Dubbele Seef was dus een kostelijk biertje, dat vooral door de chiquere clientèle gedronken werd. Seef was toch heel bijzonder, want er was zelfs sprake van eigen seefgist, een van de snelste en beste gisten die er te vinden was. Veel beter dan de bruinbiergist. Daarnaast bestond het bier indertijd voor maar liefst 60% uit ongemoute graansoorten. Naast gerst en tarwe, bevatte het Seefbier haver en zelfs boekweit1. Vooral dit laatste was uniek voor het Seefbier. Antwerpse brouwers waren dan ook één van de weinigen die het recht tot gebruik van boekweit in het bierbrouwen verworven hadden. Omdat het brouwen van Seef goedkoper was dan bij de meeste gangbare bieren als 'gersten' en 'dubbele gersten', was Seef niet al te duur en dus bij uitstek geschikt voor verkoop in de volksbuurten. Het werd ook wel de Champagne voor arme luizen genoemd. De exacte 1

Boekweit wordt vandaag de dag nog gebruikt in het donkere bier Sara [sarrasin: boekweit] van Brasserie Silenrieux – Cerfontaine.

5


geschiedenis is niet meer te achterhalen, maar Antwerpenaren ervaarden Seef als hun bier en uiteindelijk was er vrij veel geheimzinnigheid rondom Seef. Er hing een zweem van mysterie rondom dit troebele goudblonde bier, omdat het nooit helemaal duidelijk was hoe het bier de stad in was gekomen en welke receptuur er feitelijk voor nodig was om het te (kunnen) brouwen. Eén ding is zeker, Seef kwam indertijd heel snel op en verdween bij de opkomst van pils even rap weer van het toneel. Waarom? Waarschijnlijk omdat de mensen helder bier prefereerden boven troebel. Ook was het Seefbier een specialiteit van de kleinere 'speciaalbier' brouwerijen. Zij kregen het aan het eind van de 19de eeuw moeilijk door de opkomst van de grote industriële brouwerijen en later de toenemende populariteit van pilseners. De twee wereldoorlogen, met de inbeslagname van de koperen ketels, paarden en de schaarste op de graanmarkt, was voor de meeste van hen de finale doodsteek. Blijft de vraag onbeantwoord: was Seef een bierstijl, een biersoort of gewoonweg een merknaam? Wie weet kan Johan Van Dyck zelf licht op deze kwestie werpen.

de dag kennen. De eminente bierprofessor Dr. Ir. Filip Delvaux, een wereldautoriteit op het vlak van bierrecepturen en adviseur van menig Belgische en Internationale brouwerij, en daarnaast zelf ook bezeten van oude bieren en dito bierrecepten, beet zich erin vast en kwam met de oplossing. In de proefopstelling van de K.U. te Leuven werden testbrouwsels gemaakt. De faculteit biochemie geurde naar gerst, tarwe, haver, boekweit; en welke gist moesten ze eigenlijk gebruiken? Boekweit is een belangrijk bestandsdeel, omdat het heel lang een soort Antwerps gebruik is geweest om het in bier te verwerken. Het werd namelijk overal elders als bieringrediënt verboden. Zo werd boekweit als vanzelf een Antwerpse specialiteit.

Johan en Dr. Ir. Filip Delvaux (FJVD)

Al een jaar voordat Van Dyck Marketeer van het Jaar werd, werd hij gegrepen door het Seefvirus. Hij is een queeste gestart, is effectief drie jaar op zoek gegaan naar het verhaal achter Seef. En naar de receptuur. Waar tientallen onderzoekers en biervorsers de moed al lang opgegeven zouden hebben, ging de onvermoeibare Johan door. En niet zonder resultaat. Op het moment dat hij ervan overtuigd was, dat hij het recept nooit zou vinden, was daar de oude schoenendoos. Enkele herinneringen van een Antwerpse bierbrouwer erin. Met inderdaad, het recept van Seef. Het schoenendoosarchief was in 1887 van de brouwer overgegaan naar de brouwersknecht, die waarschijnlijk de brouwerij zou gaan overnemen. Het recept was op de maat van de apparatuur uit die tijd geschreven. Niet de gedetailleerde wetenschappelijke beschrijvingen die we vandaag Lid van

Uit een gistarchief, een rijke collectie aan oude Belgische biergisten waarover Delvaux beschikt, werd een twaalftal historische gisten geselecteerd, waarmee één en het zelfde wort werd vergist. Want tja, werd Seef vroeger met seefgist vergist, die seefgist was nu natuurlijk nergens meer te vinden. Maar wat was een van de specifieke kenmerken van die seefgist? De vergistingssmaak en aromatische eigenschappen zijn rijkelijk beschreven in de vele teksten en dit in combinatie met de specifieke biereigenschappen bepaalde de selectie. Bovendien was er één historische bron die een tipje van de sluier optilde: hier werd beschreven hoe de Seefbier gist eigenlijk een geëvolueerde gist was, die ook in de Antwerpse bakkerijen werd gebruikt… Uit de twaalf genomineerde sprong er één gist uit, een oude Belgische brouwersgist, die duidelijk verwantschap heeft met bakkersgist! Toeval? Na 6


een paar proefbrouwsels met deze gist gebrouwen te hebben waren Filip Delvaux en daarmee ook onze brouwer in spe Johan Van Dyck tevreden. Tijd om nieuwe Seef te testen en te introduceren.

zijn primaire ambitie moeten waarmaken, Seef op de (drank)kaart krijgen. Is het enthousiasme groot, is het tijd voor een tweede stap: brouwen in Antwerpen. De proefbrouwsels worden op geregelde tijd afgestemd met proefpanels. Onder andere het Antwerpse Bierhuyske, een Antwerpse biertempel, gelegen vlakbij de Grote Markt, stelt de zaak ter beschikking als testlocatie.

(FJVD) Geheime proefavond in het Bierhuyske (FJVD) Proefpanel Nu de eerste proefbrouwsels bevielen, kon Johan op zoek gaan naar proefpersonen die zijn nieuwe bier wilden proeven. Hij vond een kleine twintig liefhebbers die de verschillende brouwsels wel wilden proberen. In de tussentijd begon Van Dyck te dromen van een eigen brouwerij. Eentje in Antwerpen. Een beetje verwonderlijk, omdat hij op datzelfde moment een prachtige carrière heeft bij Duvel-Moortgat als marketingdirecteur. Je zou toch denken, een gesprekje met de baas en ze voegen nog wel een merk toe aan hun schier oneindig lijkende bierassortiment. Neen, Van Dyck, ambitieus als hij is, stelde samen met zijn vrouw alles in de waagschaal om zijn dromen te verwezenlijken. Seef en een brouwerij. En in de tussentijd zíjn Antwerpen weer op de kaart zetten als bierstad. De naam voor zijn brouwerij had hij inmiddels ook al verzonnen. Simpel, ABC: Antwerpse Brouw Compagnie. Een beetje oubollige naam, nog uit de middeleeuwen; uit de tijden dat de Verenigde Nederlanden nog hun V.O.C. en O.O.C. hadden, maar vooruit. Aan de andere kant is dromer Johan ook praktisch ingesteld en weet als geen ander, dat een eigen brouwerij een godsvermogen kost. Hij zal eerst Lid van

Stap voor stap wordt het historische recept terug tot leven gebracht, en komt het Seefbier vanuit de geschiedenisboeken terug tot leven. Seef is de wederopstanding definitief nabij. Nu nog een brouwer zoeken die het kan brouwen. Want met eigen ingrediënten, waarvan sommige zoals de haver en boekweit alles behalve standaard, en een eigen oud Belgische gist is dat nog niet zo evident. Niet elke brouwer heeft graag een 'vreemde' gist in zijn installaties. Enkel brouwers met de beste kwaliteitsbeheersing wagen zich hieraan. Bovendien is er een soort bijkomend eisenpakket. De hop moet 100% Belgisch zijn, het bier troebel en hergistend op fles en vat en vanwege de wat complexe techniek die het bierbrouwen behoeft, moet het ook nog eens een redelijke grote brouwerij met de nodige geavanceerde installaties en sterke kwaliteitscontrole over het brouwproces zijn. Vrienden Van je vrienden moet je het hebben, van je biervrienden in dit geval. Biervriend Carlo Roman, de uiterst sympathieke en aimabele telg uit het oudste bierbrouwersgeslacht van België 7


schiet te hulp. Carlo staat samen met z’n broer Lode, onder toeziend oog van hun vader Louis, aan het hoofd van de familiebrouwerij Roman te Oudenaarde. Als 14de generatie leiden ze van vader op zoon de brouwerij al sinds 1545. Ze zijn hiermee het oudste brouwersgeslacht van België, en misschien wel wereldwijd. Hoewel deze brouwerij soms wat minder gekend is worden de bieren van Roman (zoals Adriaen Brouwer en het recente Gentse Strop) tot de top van de Belgische speciaalbieren gerekend! Als Carlo het verhaal over Seefbier hoort, biedt hij dan ook snel aan te willen helpen. En hiermee had het Seefbier een brouwthuis gevonden dat perfect voldeed aan de hoge eisen. Filip Delvaux zorgde met een van de brouwmeesters van Roman voor de juiste verhoudingen bij de schaalvergroting en het eerste grootschalige brouwsel werd eind december 2011 gebrouwen in de brouwerij te Mater. Eens iets anders dan de Vlaamse Bruinen en de Adriaan Brouwer, moeten de mensen in de brouwerij gedacht hebben.

opmerken… Of zoals ze in het Frans zeggen: 'Pas Vue, Pas Bue' (niet gezien, niet gedronken). Als heuse marketeer heeft hij zich dan ook op de merchandising van Seef gestort. Voor het etiket in een tijdloze retrostijl heeft hij teruggegrepen op een oud bier van brouwerij De Hertog. Met daarin het beeld van de drinkende man. Dat met de slogan 'Ik verteer beter met… DUKE' werd aangeprezen. Nu zal dat zoiets zijn als: 'Ik drink lekker… SEEF!' Vormgeving: logo, lettertype, etiket, bierviltje, website, T-shirts, gadgets en andere bierparafernalia hebben zijn aandacht. Evenals Facebook en Twitter. Aan alles wordt gewerkt. Met slechts één doel, zorgen dat het Seefbier terug gekend is ! En dat aan de gevels van elk Antwerps café straks het bord met daarop de tekst 'hier serveert men Seefbier' prijkt. En wie weet wat voor lekkers Johan verder nog in zijn hoofd heeft. Want Seef moet de financiële middelen gaan verschaffen voor de toekomst: niet alleen om de familie van Dyck in het dagelijkse onderhoud te kunnen voorzien, maar ook om andere historisch verantwoorde of traditionele bieren het levenslicht te doen laten zien. In z’n achterhoofd hoor je Johan denken: ABC, ABC, ABC, ABC… Bent u ook zo benieuwd hoe (de nieuwe) Seef zal smaken?

Carlo Roman en secretaris bespreken een mogelijk bezoek van ABC aan de brouwerij? 9 maart 2012 (FHB) Het resultaat? Een onconventioneel ongefilterd bier met een goudblonde (lichttroebele) kleur, voorzien van een alcohol volume percentage van 6,5%. In de bitterheid rond 17 EBU en in de kleur ± 12 EBC. Merchandising Johan van Dyck’s bloed is doordrenkt met marketing. Want ook al droomt hij van een eigen brouwerij, hij weet heel goed dat hij in de tussentijd veel Seef zal moeten verkopen om zijn droom waar te kunnen maken. En dat kan alleen als mensen, cafés en bierhandelaars weten dat het bestaat en het Lid van

(FHB) © Ariël Meeusen uw reacties graag naar [email protected] www.stichtingbierinzeeland.nl 8


ABC brouwt Seef Neen, geachte lezer, onze vereniging is niet aan het brouwen geslagen, alhoewel er wel leden zijn die al dan niet in samenwerking brouwen. Een van deze leden is goed bezig om professioneel brouwer te worden. Het betreft Johan Van Dyck, jawel de marketingman van Moortgat, die het bedrijf verlaten heeft. En meteen een ABC’tje heeft opgericht, zijnde de Antwerpse Brouw Compagnie. Doelstelling is een gezinsinkomen te verwerven door het opnieuw produceren van een bier, dat zowel in Antwerpen als in Hoboken een wijknaam opleverde, de Seef. Het bier is ergens in het Interbellum verdwenen, waarschijnlijk samen met de laatste brouwer die het produceerde, maar het was geweldig populair bij de gewone man. Het mysterie ontsluierd? Het was een mysterieus bier, waarover weinig geweten was en de lezer van het Bierstadboek zal weten, dat dit zelfs in brouwerskringen tot ergernis leidde. Johan vond echter drie recepten, die behoorlijk gedetailleerd zijn, zowel wat betreft de ingrediënten als de kooktijd e.d., maar die uiteraard niet de wetenschappelijke exactheid hebben van een modern recept met zijn chemische samenstelling, PH-waarden enz... Daarnaast was het vooral zoeken naar een juiste gist.

die bevraagd kan worden op basis van diverse criteria. Een gemuteerde bakkersgist bleek te beantwoorden aan de proefnotities uit het verleden. Brouwen Er werd in Leuven een aantal proefbrouwsels geproduceerd. Op 7 september 2011 werd een aantal hiervan in het Antwerps Bierhuyske voorgelegd aan een proefpanel bestaande uit enkele (bestuurs)leden van ABC (uw vereniging) en een aantal bierkenners. We proefden er 4 blonde, troebele doordrinkbieren, die zich allemaal kenmerkten door mooi wit schuim, maar die veel karaktervoller waren dan de meeste witbieren. Ik vind in mijn proefnotities verwijzingen naar plattelandsgeuren (hooi, bloemen), bitterige en soms wat zurige toetsen in de smaak, soms een redelijk bittere afdronk. Na de experimenteerfase was het tijd voor de productie van een stevig brouwsel om op de markt te brengen, aangezien het duidelijk was dat, dankzij een vrij gretige persbelangstelling, er mocht verwacht worden dat het bier zijn weg naar de consument zou vinden. Zelf brouwen op een eigen installatie zit er, ondanks met succes beëindigde brouwstudies, voorlopig niet in. Gelukkig is brouwerij Roman (Oudenaarde) bereid gevonden om mee het avontuur van het Seefbier aan te gaan.

Seef in de gistingstank (FJVD) Brouwen bij Roman (FJVD) Omdat er waarschijnlijk geen seefdrinkers meer in leven zijn, was het dus zoeken naar beschrijvingen van hoe het bier schuimde, geurde en smaakte, om dan, in functie daarvan, de passende gist te zoeken die aansloot op het recept. Dat kon via de gistdatabank van de K.U. Leuven, waarin duizenden gisten beschreven worden en Lid van

Marketing Johan kan natuurlijk zijn verleden niet verloochenen. Samen met Wilfried Patroons treedt uw dienaar op in een promotiefilmpje over het Antwerpse bierverleden, dat Seef in zijn kader moet plaatsen. Andere filmpjes moesten de 9


zoektocht naar de receptuur en het uiteindelijk brouwen documenteren.

. Johan, echtgenote Karen en Pif op 9 maart ten Stadhuize (FID) Johan en Wilfried voor het Brouwershuis (FID) Dat Antwerpen een van de weinige steden was, waar men tijdens het ancien régime met het zwaar gecontesteerde boekweit aan de slag ging en dat dit nieuwe seefbier ook met dit ingrediënt is verrijkt, is een gelukkig toeval of misschien juist niet? Feit is dat we in de omgeving van Antwerpen nu een derde bierfirma hebben (na De Arend in Hoboken en Van Geert in Berchem), die met een sterk Antwerps verhaal de bierdrinkende Sinjoor probeert te verleiden. Het kan de bestaande brouwerijen alleen maar scherp houden. Op t’ Schoon Verdiep Wie had gedacht dat het bier in een bruine kroeg zou gepresenteerd worden, was eraan voor de moeite. Niet zonder enige verbazing kregen wij een uitnodiging in de bus om het nieuwe bier op 9 maart boven de doopvont te houden in het Antwerpse Stadhuis. Burgemeester Patrick Janssens opende de feestelijkheden met een rede, waarin hij benadrukte ieder initiatief te steunen, dat de verbondenheid in de stad versterkt. Daarom dat hij eerst geaarzeld had om de deuren van het Schoon Verdiep open te stellen voor een nieuwe brouwerij, dit om – naar analogie met de voetbaloorlog – een brouwerijoorlog te vermijden. Maar nadat hij een en ander afgetoetst had bij de Duvel Moortgat, die trouwens aanwezig was met de twee broers Van den Bogaert en Michel Moortgat himself, was hij gerustgesteld, dat het ‘Beste bier van de Seefhoek’ en het ‘Beste bier van ’t Stad’ naast elkaar konden bestaan.

Lid van

Onze voorzitter Hans Bombeke prees het brouwende koppel, omdat ze zo vriendelijk waren geweest om van in het begin advies in te winnen bij een groot aantal mensen, waaronder het Antwerps BierCollege. En dit terwijl al onze spontane opmerkingen al op voorhand bij hen een antwoord hadden gekregen. Hij dankte voor het vertrouwen in ons stilzwijgen en merkte op dat via alle kanten blijkbaar een spontane geruchtenmolen op gang was gekomen. Johan zelf dankt zijn echtgenote voor het vertrouwen om samen in dit avontuur te stappen en schetste zijn speurtocht naar het recept en het ontstaan van het ‘nieuwe’ bier. Er wordt gebruik gemaakt van de typische, wat ruwe brouwgranen uit die tijd en inlandse hoppen. Hij wees erop dat dit zeker geen gewone reconstructie is, maar een bier dat in tegenstelling tot 100 jaar geleden steeds brouwtechnisch volledig in orde zal zijn dankzij het meesterschap van de brouwerij Roman, waar het wordt geproduceerd. En dan volgde... Het proeven (proefnotities van Hans Bombeke) Uitzicht: schuim: zeer wit, fijn, dicht, blijvend, valt langzaam in, wolkig, kleeft aan het glas. bier: strogeel, troebel (na rust en voorzichtig schenken), rijk koolzuur, uitbundig nog na 20 minuten. Geur: bij aanvang grasland, vers hooi?, kruidig, geparfumeerd, prikkelt de neus, blijft aangenaam bij opwarmen. Smaak: zacht, zoetig, bitterig, redelijk droog, kruidig: granen, iets van steenfruit?, peperig?, gist. 10


Mondgevoel: licht, tintelend. Nadronk: bittertje, vloeit kort uit, zachte smaak blijft even hangen. Besluit Het bier heeft een alcoholvolume van 6,5% en dat merk je. Een verraderlijke doordrinker dus. Kortom, het is een heel apart bier, dat zich duidelijk kan positioneren naast en tussen de andere bieren van de stad. Het bier is een ode aan de vroegere Brabantse witte bieren, maar niet te verwarren met de gekruide en relatief eenvoudige witbieren, die we dankzij Pierre Celis terug zijn gaan appreciëren. De zachte kruidigheid die Seef kenmerkt, komt alleen van de granen en de typische gist. We kunnen dus enkel de lof zingen van dit bier, dat op een moderne en smakelijke manier het verleden terug tot leven brengt en hopen dan ook dat het, net zoals zijn voorganger, minstens honderd jaar lang de dorstigen mag laven.

Antwerpse Brouw Compagnie N.V. Appelkanstraat 11 - 2540 Hove / Antwerpen Tel.: (+32) (0)475 69 32 35 Fax: (+32) (0) 3 293 91 84 email: [email protected] Te volgen via FACEBOOK 'SEEFBIER' of ga naar de site van ATV (www.atv.be) en tik ‘Seefbier’ in. Ivan

Droog aan den Toog’ In zijn editoriaal spreekt de Pif van de Panoramix onzer brouwers* te zeggen, Dirk Naudts van de Proefbrouwerij* Ondertussen vrolijke vijftiger en ter dier gelegenheid niet aanwezig bij ons bezoek* heeft zicht twee keer verontschuldigd* uiterst sympathiek, maar helemaal niet nodig* we denken echter eerder aan het in veiligheid brengen van vrouw en kroost vooraleer de Antwerpse BierCycloon over Lochristi raasde!** Iets ouder dan Dirk is de brouwerij van Chimay* Vader abt mag er 150 kaarskens uitblazen* één en ander zou gevierd worden met een nieuw bier in het assortiment: een blonde Chimay* vol verwachting Lid van

klopt ons hart* ook op andere vlakken laten de trappisten van zich spreken* nog maar net is de Mont des Cats (Katsberg, dus) aan de samenleving bekendgemaakt, of daar roeren zich ook Oostenrijkse Trappisten!* in Stift Engelszell zou men ook aan een bier bezig zijn* ja, ’t wordt wat!* Het bier zou voorlopig alleen te verkrijgen zijn in de brasserie aan de abdij* stijl Westvleteren, dus* schrijft GVA dat ze niet minder dan 200.000 hl zullen brouwen!* Gelukkig stond er ook een aantal verstandige dingen in ’t artikel* kan ook niet anders als ge’t aan onze Pif vraagt* en als ’t over bier gaat* natuurlijk…* Zo kreeg Pifmans telefoon, een uur na het vraaggesprek* of een fotograaf mocht langskomen* want in ’t archief van de krant hadden ze wel een massa foto’s van onze rondborstige opperslurper* maar alleen met Bollekens Keuninck!** Zo komt ge al eens iets te weten, als ge in de bus in de buurt van de Pif zit**Nog maar net terug van Lochristi stonden we de 24e februari paraat voor de 14e Cuvée van de Keizer* bij het Anker, dus* alleen feestelijk nieuws, daar* nieuwe gistingtanks, een nieuwe bottelarij in ’t vooruitzicht, en dit jaar niet minder dan 12 (TWAALF) brouwsels van de CvdK !* Ze zijn goed bezig, daar bij de begijntjes !**Meer dan 100 dames troffen elkaar op een eerste ‘High Tea’* we veronderstellen, tja, dat dit een Engelse term is* dames aan ’t bier, eindelijk, en ze komen er ook nog voor uit!*Ons was het nochtans al opgevallen dat in heel wat brouwerijen het mooie weer ook door dames gemaakt wordt* An en Miek De Ryck, Hildegard Van Ostaden, Lies en Ruth bij Alken Maes, Sophie bij John Martin, de Dilewynskes, moetje Dolle Brouwers, Sidy Hanssens* om er slechts enkele te noemen* en met onze welgemeende verontschuldigingen aan die ongetwijfeld vele tientallen andere door bier gepassioneerde dames die we hier vergeten*en natuurlijk onze eigen vrouwelijke leden die in de interesse voor het bier en de daaraan gerelateerde activiteiten die we dienaangaande ontwikkelen, geenszins moeten onderdoen voor hun mannelijke tegenvoeters*allemaal ‘nen dikke knuffel en en sjieke pluim op ulderen hoed!**HA!* als ge dit leest is de Seef voorgesteld* eerst was er sprake van een bruine kroeg* iedereen nieuwsgierig* tenslotte werd gekozen voor ’t Schoon Verdiep* ge weet wel, de eerste etage van ’t Antwerps stadhuis* Ala bonheur, de sjiekste bruine kroeg 11


van ’t stadje!** Gruut wordt bedreigd met een fikse boete wegens geluidsoverlast*aan ons heeft het alleszins niet gelegen* zei de Pif immers: ‘Zelden onze troep zo stil geweten!’* Zelden ook in een brouwerij zo’n baarlijke nonsens weten vertellen* de monden vielen van verbazing open en menigeen vergat zelfs van zijn (haar) bier te drinken*Misschien moet Annick de groepen bierkenners maar beter voor eigen rekening nemen* nu goed, de ontvangst was er hartelijk, dat telt ook**Er volgt geen onderzoek naar de prijsverhogingen bij ABInbev* waarom verwondert ons dat niet?* wij hebben daar overigens geen last van* enig idee waarom ??** DADT’, het rubriekje met ontzag voor drinkende dames, ouder wordende brouwers en met een groot hart voor flaterende journalisten. DADT’

De Bierboekenwurm 20 Nicole Darchambeau, Het genot van Orval, Limelette, Editions Les Capucines, 1995.

bij begeleiden, mocht dit boekje dat mij per toeval in handen kwam, niet onvermeld blijven. Inderdaad, een klein maar fijn werkje, 72 p. groot in A5-formaat. Het is de vertaling van ‘Saveurs d’Orval’ van deze Walin, die onder meer nog een boekje onder de evenzeer aanlokkelijke titel La bière ça se mange: la cuisine du terroir wallon uit 1994 heeft geschreven. Het werk valt uiteen in twee delen: een forse inleiding waarbij in het kort de geschiedenis van de abdij, de legende van de Mathildabron, de brouwerij en het bier van Orval, de kaas, het brood en de honing worden besproken. Vervolgens vindt wie zijn koksmuts wil opzetten een hele reeks gerechten, van soepen over voorgerechten en hoofdschotels (vis, gevolgte én wild) tot desserts, die te bereiden zijn met de producten van Orval. Dat menig recept als eerste ingrediënt een flesje Orval heeft, kan de pret alleen maar doen stijgen en ertoe aanzetten om tijdens het koken een tweede flesje te verorberen. Nog één opmerking: de vertaler van de gerechten was verbonden aan de hotelschool van Koksijde. Het inleidende gedeelte werd onder handen genomen door een vertaalbureau, dat nogal creatief met het Nederlands is omgesprongen. Zo kunnen de reizigers in mei zich alvast laven aan deze zin: “Verwachting en hergeboorte kleuren er het voorjaar tot een tapijt van sprietend leven”. Bibliophilus II Cerevisiae

Een unieke dag (una giornata particolare) Met zevenentwintig uitverkorenen trokken wij op donderdag 23/02 met een bus op trektocht naar drie bijzondere bestemmingen in de buurt van Gent. We begonnen in Oostakker bij...

In het licht van twee activiteiten dit voorjaar, zijnde de treinreis naar Aalst waar we bieren gaan proeven met de gist/geest van Orval, en natuurlijk de reis voor gelukkigen naar Orval zelf, waar nonkel Chris ons zowel geestelijk als lijfelijk zal Lid van

Drankenhandel Geers (www.drankengeers.be) Deze speciaalzaak, ontstaan zoals vele drankenhandels op de plaats van een voormalige brouwerij, mag zondermeer tot de top wat betreft bierhandel in Vlaanderen worden gerekend. Courant zijn er niet minder dan 700 verschillende Belgische bieren te krijgen, terwijl men door samenwerking met andere drankenhandels erin slaagt om ook nog een honderdtal buitenlandse bieren in huis te hebben. Het betreft dan bieren uit Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk 12


en de Verenigde Staten, naast enkele Mikkelers die, zoals u weet, van Deens-Belgische oorsprong zijn.

met gruut: een witbier, blond, amber en bruin. In de brouwerij zei men dat die voor de lokale consumptie in Gent zelf worden gebrouwen. Daarnaast is er de Gruut Inferno, die gebrouwen wordt bij Bavik en wel gehopt is. In Bavik wordt nog steeds geproduceerd voor de bovenlokale markt. Na een lekkere maar wat snelle hap kwamen we in Lochristi terecht bij de hoofdbedoeling van de dag zijnde:

Allerlei lekkers bij Geers (FWT) Wat ons vooral bijbleef – naast de gratis drank natuurlijk – was de enorme vakkennis en vakliefde van de uitbaters en hun personeel die je werkelijk kunnen adviseren. Dit maakt Geers zowel toegankelijk voor de bierkenner als de (beginnende) bierliefhebber. Nadat ons busje goed was volgestouwd, vertrokken we, enkele eurootjes armer naar... Brouwerij Gruut (http://gruut.be) We waren hier al geweest op 23 mei 2009 en zijn toen persoonlijk rondgeleid in de op dat moment nog kersverse brouwerij door eigenares Annick De Splenter (zie Courant 14 p. 13-15). Dit was nu, driewerf helaas, niet het geval.

De Proefbrouwerij (www.proefbrouwerij.com) Dat dit een unieke ervaring zou worden, stond in de sterren geschreven. Immers, ook om de privacy van de klanten maximaal te beschermen, wordt er slechts één bezoek per jaar toegelaten en dit jaar was ABC aan de beurt. Ik heb nog nooit – zelfs ervaren – bierkenners op het einde van de dag in zulke superlatieven over een brouwerijbezoek horen spreken. Op alle vlakken is wat we te zien kregen een superprofessioneel bedrijf, dat niet alleen vlekkeloos produceert op maat van de klant, maar zelf blijft experimenteren om steeds weer nieuwe stijlen te ontdekken. En daar staat duidelijk geen maat op. Slechts gestart in 1996 staat er nu een bedrijf met b.v. niet minder dan 58 gistingstanks, dat iedere dag 6 verschillende bieren produceert en minstens 20 verschillende per week.

Wachten op de Waterzooi bij Gruut (FID) De brouwerij heeft vijf bieren in portfolio, waarvan vier zonder gebruik van hop, maar dus Lid van

De voetwassing (FWT)

13


De Proefbrouwerij produceert slechts drie eigen bieren: de Reinaert amber, grand cru en tripel. Doel van de Proefbrouwerij is brouwen voor derden (minimaal 1000 l.) maar het was ook duidelijk tijdens de uitgebreide proeverijen die volgden dat het Deense Mikkeler dé klant is met wie er een bijzondere samenwerking is opgebouwd resulterend in grensverleggend experimenteel brouwen. We kregen een voetwassing en bestudeerden vervolgens... Het productieproces De drie belangrijkste mouten zitten in grote silo’s: pilsmout, Münich en tarwe. Aanpalend bevindt zich de drafsilo waarvan de lokale landbouwers gretig kunnen aftappen. We kregen een staaltje te proeven van enkele van de niet minder dan 35 mouten waarover de brouwerij beschikt, zijnde bio Münich, 20 EBC, rookmout, Cara 50 en 300 en de pekzwarte R 900. In totaal beschikt de brouwerij over een opslagcapaciteit van 125.000 ton grondstof, waarmee men 5 weken verder kan. De mout wordt betrokken van verschillende mouterijen.

In de brouwzaal (FWT) Al vrij snel in het begin van het productieproces, n.l. in de maalderij, worden twee lijnen gemaakt: een cyclus voor ‘gewoon’ bier en eentje voor glutenvrij bier. In de maalderij kan men op 10 gram na gedetailleerd wegen om precies te kunnen storten. Het brouwwater komt uit een put van 40 m. diep en wordt grondig behandeld. Om bijzonder precies te kunnen werken beschikt de brouwerij over een hydratorlokaal. Hier wordt geschrote mout gemengd met warm water en zodanig behandeld, dat er een zeer homogeen beslag zonder klonters in de beslagkuip belandt. Lid van

De klant kiest zelf of de aanvangstemperatuur 52 of 63°C is, maar de laatste heeft de voorkeur van de brouwer. Er zijn twee brouwzalen: een 10 hl. en een 40 hl.-zaal. Er wordt momenteel 4 dagen per week gebrouwen. Alles gebeurt volautomatisch, behalve de hopping. Wat dit hoppen betreft kan de klant kiezen uit 30 hopvariëteiten en 4 verschillende bioversies in functie van het karakter, dat hij aan zijn bier wil geven. De hop wordt gekoeld (3°C) bewaard. De brouwerij heeft een wetenschappelijk hopproject lopen en investeert jaarlijks in 10 ton hop/jaar. In de steriele ruimte van het labo worden 80 gisten bewaard, die men in ongeveer een week kan opwerken vanuit een proefbuisje naar het brouwsel. Verder gebeuren er allerlei metingen in het labo. Men plant nog een sensorisch labo. Om nog meer te kunnen testen is er ook nog een picobrouwerij, waar men brouwsels van 60 l. kan maken. Uniek is dat men nieuwe en gebruikte tonnen in huis heeft gehaald om allerlei speciale vintages te kunnen maken: wijntonnen, whiskeytonnen, enz... Een herbruikton kan je drie maal gebruiken om de smaak van het product, dat er eerder in heeft gezeten, aan het bier te doen doorgeven. Het is de bedoeling in de geplande nieuwbouw (jawel: het wordt nóg groter) 2000 tonnen te kunnen onderbrengen om zeer bijzondere bieren te laten rijpen. In de bottelarij wordt eerst het gerijpte bier gecentrifugeerd aan 3 tot 4000 liter per uur. Hierbij kan nog gist worden toegevoegd voor hergisting op fles alsook hopextracten. Tevens wordt hier het brouwsel in functie van het exportland ‘aangepast’, t.t.z. minder zwaar gemaakt om conform de wetgeving te zijn. Er zijn twee vullijnen: een grote voor de 33 cl. flesjes en een kleine voor de grote flessen. Men vult ook vaten af. Naast de klassieke vaten zijn er een soort groot uitgevallen bag-in-box vaten (KeyKegs) voor de export. Deze zijn licht (hoofdzakelijk karton en kunststof) en volledig recycleerbaar. De vatenlijn kan 75 vaten per uur afvullen. Vaten worden uitgeloogd om de gistrestanten te verwijderen. Tussen twee bieren in worden de leidingen grondig gespoeld en we konden zelf zien hoe na het stoppen van de productie men nog 14


urenlang aan het kuisen was. Wat ook opviel was dat zowat alle apparatuur van Italiaanse origine was.

Dirk en C°, het gaat jullie goed! Doe zo verder! Hans en Ivan

In memoriam: Shammy’s Pub Cafés komen en cafés gaan. In deze moeilijke tijden van hoge bierprijzen, het rookverbod en de hoge loonkosten van het personeel is dat onvermijdelijk. Maar toch kwam voor het ABC het verdwijnen van het tweelingcafé De Shamrock/Shammy’s Pub hard aan.

Een kathedraal van gistend bier (FWT) Proeven in de proefbrouwerij Onze gastheren waren bijzonder gul en we kwamen tot de conclusie, dat we na ons bezoek niet minder dan 19 bieren of bieren in wording geproefd hadden. In de gistingstankkathedraal werden we vergast op zes bieren, die soms behoorlijk extreem waren. In de kantine kregen we een proeverij, waarbij we eerst de evolutie van een bier van vers uit de tank tot één jaar oud meemaakten, vervolgens de effecten van vier verschillende hoppen op eenzelfde brouwsel konden ondervinden en twee fantastische dessertbieren, waarvan één gelagerd was op vat, te drinken kregen. We sloten af met nog eens twee Imperial stouten en een dorstlesser. Gelukkig waren de hoeveelheden beperkt en spoelkanalen en water in de buurt en de broodjes en hapjes hielden ons overeind.

Gezellig proeven na de rondleiding (FWT)

Lid van

Het ABC kende enkele zeer succesvolle activiteiten in de Shammy’s, de ontmoeting met Gust Hermans van de Scheldebrouwers zal helaas de laatste in dat rijtje zijn. Voor de geplande IPAproeverij moeten we dus noodgedwongen uitwijken naar een andere locatie, Het Waagstuk. Maar ook voor mij persoonlijk is dit een verlies. Eric en Chanti waren binnen het bierwereldje mijn beste vrienden en ik heb met zowel Eric als Chanti mooie toogfilosofische gesprekken gehad. Van mijn part kwam er daar nog een pak gesprekken bij...

Eric en Chanti op Tour de Gueuze met ABC in 2009 (FID) 15


Eric en Chanti hebben zich voorlopig teruggetrokken uit het biergebeuren. Ik hoop van harte dat hun kennis en passie niet voor altijd verloren gaan voor de Antwerpse bierscène. Eric, Chanti, als jullie dit lezen, er staan nog enkele flessen op jullie bezoek te wachten in mijn kelder. Jan

Over Malheur (en een beetje Bosteels) Jarenlang vroeg ik het me af: hoe is het ooit zo gekomen, dat er in een dorp als Buggenhout twee Brutbieren – Malheur Brut en DEUS – hand in hand op de markt gebracht werden? Noem je ze trouwens Brutbieren of gewoonweg Brut? Ook al zo'n vraag. Ik sloeg de vakboeken er eens op na, keek naar het tv-programma Tournée Génerale en vroeg het her en der aan bierkenners en zythologen. Nooit kreeg ik een, voor mij, bevredigend antwoord. Nooit de uitleg die klopte. Ik had wel mijn vermoedens…, als: de brouwer van die eerste Brut zal z'n mond wel voorbij gepraat hebben aan de toog. Of, er is in die brouwerij ruzie ontstaan en één van die mensen is naar de concurrent gelopen. Nieuwsgierig als ik was kreeg ik de kans om opheldering te vragen bij de bron zelf. Bij de brouwerij van Manu De Landtsheer, succesvol brouwerijbaas van Malheur. Maar het verhaal krijgt aan het eind nog een bijzonder staartje. Op de scheidslijn tussen Baasrode en Buggenhout ligt middenin een heel gewone straat het pand van brouwerij Malheur verscholen. Het enige wat op het eerste gezicht opvalt, is de gele zonnige kleur aan de gevel en de ramen met daarin de matte omgekeerde driehoeksvorm van het Malheur logo. Oorspronkelijk droeg deze brouwerij de naam De Landtsheer, maar marketingvoordelen zorgden ervoor dat de naam veranderde in de naam van hun bier: Malheur. In een ver verleden was de brouwerij een typische afspanning langs een heirbaan, exact op de grens tussen OostVlaanderen en Vlaams-Brabant. Of er in die afspanning al bier werd gebrouwen is niet zeker. In 1818 begon Balthasar De Landtsheer er in ieder geval mee in zijn nieuw opgerichte brouwerij De Halve Maan. Er zijn op dat moment al een tiental Lid van

brouwerijen in Buggenhout en omgeving actief, waaronder die van Bosteels [1791]. De opgang van de bierproductie zorgt ervoor dat alle de kost verdienen en op het gemak verder gaan. De expansie in de brouwsector in de regio Buggenhout is dan ook niet groot en er wordt voornamelijk voor de lokale en regionale markt gebrouwen. Hoe dan ook, De Halve Maan wordt in de loop de jaren brouwerij De Zon [vandaar de fel gele huiskleur]. Men brouwt er pils en kriek. De zaken gaan goed, want in de loop der jaren verzamelen de respectieve erfgenamen in totaal zo'n dertig verplichte of eigen cafés. Een eerste basis voor werkkapitaal én afzetmarkt. Doordrinkbier Tot het historische jaar 1997 kabbelt alles rustig voort in de buurt van rivier de Dender, die vlak langs Buggenhout stroomt. Dit is het jaar de Emanuel (Manu voor alle medewerkers en bekenden) de roerstok eens flink rond zal draaien. Zijn vader en grootvader hebben hem altijd ingefluisterd, dat bier niet ingewikkeld mag zijn en vooral ook laagalcoholisch. 'Daar drinken ze de meeste van, van die doordrinkbieren,' is hun devies. Manu neemt dit ter harte en brouwt als eerste brouwsel een Malheur van 4% vol. alcohol. Een bier overigens, dat qua receptuur uit de late 16e eeuw stamt. Struinend door oude papieren is hij het recept tegengekomen in de archieven van het jaar 1580. Het wordt een uitstekende dorstlesser en toch zijn er barrières te overwinnen. Manu gebruikt voor het brouwen van zijn bovengistende bier stadswater, omdat het weinig kalk bevat en dus als 'zacht' betiteld kan worden. Uitstekend voor ale-type bieren. Z'n mout komt van Dingemans uit Stabroek en hij betrekt z’n Saaz hop eerst uit Tsjechië en later uit Polen en Duitsland. De biergist is iets speciaals, moet hij gedacht hebben, want hij krijgt het voor elkaar om dezelfde gist te gebruiken als die van Afflighem uit het nabij gelegen Opwijk. Later kan hij voor de bierproductie over eigen giststammen beschikken. Met dit alles voorhanden, kan het niet meer fout gaan, zo denk je. Zijn nieuwe bier Malheur 4 gaat de Belgische biermarkt veroveren. Niets is minder waar. Het wordt een regelrechte flop. Het lijkt er wel op dat als je wilt scoren in dit bierland met laagalcoholisch bier, de drinker alleen pils wil en niets anders dan dat. De Belg houdt feitelijk van zwaardere bieren of pinten. 16


Malheur bieren Met een mooie brouwerij en dertig eigen cafés moet er toch wat te verzinnen zijn welk bier de mensen wel willen drinken. Manu realiseert zich dat hij snel moet handelen, wil hij de flop van z'n Malheur 4 te boven komen. Het gaat hier immers niet alleen om een economisch verlies, maar waarschijnlijk ook om gezichtsverlies. Een ambitieuze brouwer moet in zijn omgeving prestige kunnen opbouwen. De wereld in en om Buggenhout is klein en de concurrent nooit ver weg. Er wordt op je gelet. Hij moet zijn ambities en prestige duidelijker etaleren. Er wordt al snel een nieuwe keuze gemaakt voor twee nieuwe bieren. De iets zwaardere blonde Malheur 6 en de donkere Malheur 8. Dit laatste bier wordt tijdens het brouwproces aangezet met donkere kandijsuiker. De twee bieren zijn een dermate succes, dat in 1998 al de Malheur 10 en de Malheur 12 op de markt verschijnen. Deze laatste opnieuw een donkere en zwaar alcoholische versie. De bieren beginnen al snel in de (internationale) prijzen te vallen. Het gaat de jaren daarna crescendo met De Landtsheer en met Malheur. Brut Na het enorm snelle succes van zijn vier bieren heeft Manu nog slechts één droom. Het brouwen van een eigen Brutbier. Bier 'à la méthode Champagnoise'. Maar omdat die naam enkel voorbehouden is voor producten uit de Champagnestreek, mag de naam Champagne niet gebruikt worden en is de naam Brut de meest voor de handliggende. Als eerste wordt de 'gewone' Malheur Bìere Brut geïntroduceerd van 11% vol. alc. Voor alle duidelijkheid: als basisbier gebrouwen in Buggenhout, daarna voor de tweede vergisting verscheept naar de Champagnestreek voor de hergisting op fles, met heuse Champagne gist en met dezelfde methode als die de beroemde Champagne ondergaat. Draaiend, kantelend tot de fles op z'n kop staat, met de gist in de hals van de fles, die daarna met een speciale vriestechniek verwijderd wordt. Het resultaat een super sprankelend, licht en zeer helder bier. Het is pas fijn als er bubbels zijn! Vanwege het enorme succes in 2005 opgevolgd door de Cuvée Royale. Een lichtere Brut van 9% vol. alc., die ter gelegenheid van de viering van de 175ste

Lid van

onafhankelijkheidsdag van België wordt geproduceerd. Nu wordt de 'méthode Champagnoise' helemaal verlaten en noemt Manu het in het vervolg 'à la méthode originale', met rémuage en dégorgement een hele mond vol voor een simpele bierdrinker. De rémuage en de dégorgement slaan op de methode van het verwijderen van de gist uit de hals van de fles. Dit gebeurt bij een temperatuur van min 25°C., in een oogwenk voorzien van kurk, muilbandje en staniol kap. Zo worden er telkens vijftien- tot twintigduizend flessen in de buurt van Reims geprepareerd voor de verkoop. De laatste loot aan Manu's Brut collectie is de Malheur Dark Brut. Een donkerbruine van 12% vol. alc. Wat is hier nu zo bijzonder aan? Er is iets speciaals aan dit bier toegevoegd. Het jonge basisbier wordt in een bepaalde hoeveelheid vermengd met de oude donkere 12, die een poos (± zes maanden) is gerijpt op gerookte eikenhouten vaten van Amerikaanse eik die speciaal voor dit doel zijn gemaakt. Als je de Bruts alle drie naast elkaar ziet en proeft is het eigenlijk heel simpel en overzichtelijk. De 'Royale' is de meest frisse en past heel goed bij visgerechten en schelp- & schaaldieren. De 'Brut' is een festijn op recepties, party's en bij speciale gelegenheden en zeer geschikt als aperitief, digestief en bij desserts. De 'Dark' is een bijzonderheid. Alleen al vanwege de kleur. Dankzij de geprononceerde chocolade- en kamilletonen uitstekend bij nagerechten met chocolade en bij patisserie. Probeer maar eens.

Loslippigheid En hoe zat het nu ook alweer met het mysterie rondom het ontstaan van die twee merken Brut in Buggenhout? Ach, het is allemaal zo simpel en eigenlijk een beetje zoals verwacht. Op een dag krijgt Manu de beroemde Beer Hunter Michael Jackson op bezoek, die hij vertelt – in het bijzijn 17


van een Vlaamse dagbladjournalist – over zijn dagdromen. Ooit een Brutbier te kunnen maken, dat is Manu’s ultieme droom. Het volgende brouwerijbezoek dat Jackson die dag aflegt, met in zijn kielzog nog steeds die journalist, is aan Brouwerij Bosteels in het centrum van Buggenhout, slechts een paar kilometer verderop. De loslippige journalist vertelt wat hem is overkomen bij De Landtsheer en vermeldt tussen neus en lippen door, dat het allerlaatste nieuwtje van De Landtsheer Brut heet. Sindsdien bestaat ook de DEUS Brut des Flandres. Dus geen toogpraat, geen ruzie, gewoon een onnozele journalist en een wat té loslippige Manu De Landtsheer. En ach, je moet maar denken, het heeft hem geen windeieren gelegd die Brut. Hij is er intussen wereldberoemd mee geworden en een gerespecteerd vernieuwer van een wat ingedommeld product. Manu De Landtsheer heeft uiteindelijk vrij snel het prestige kunnen opbouwen wat hij dacht ooit met de '4' verloren te zijn geraakt.

Het bijzondere brouwerijgebouw bij Bosteels (FID) Bij Brouwerij Bosteels betwisten ze overigens het ontstaansverhaal van Brut. Ze willen er niet op ingaan, maar zeggen dat het helemaal anders is. Iets van dat bij de twee brouwerijen hetzelfde idee leefde en dat ze elkaar in Epernay [waar de hergisting plaatsvindt] ineens tegenkwamen. Lid van

Maar, dat zíj van Brouwerij Bosteels, met zekerheid de eersten waren die over Brutbieren aan het nadenken waren. Eén ding hoef ik mij niet af te vragen. Ik weet zeker dat de Antwerpse rockband DEUS er veel eerder was. Alhoewel ze dat bij Bosteels waarschijnlijk ook hun leven lang zullen blijven tegenspreken. Enfin…

Het staartje Dit verhaal krijgt een staartje. Een paar weken na mijn bezoek aan Malheur, toer ik nog eens naar Buggenhout en naar Brouwerij Bosteels. Ik wordt er zeer gastvrij ontvangen en proef er de Pauwels Kwak, Tripel Karmeliet en de DEUS Brut des Flandres. Na afloop wordt ik, samen met het gezelschap, waarmee ik op stap ben, door de vertegenwoordiger van Bosteels uitgenodigd voor een drink in een van de Bosteels cafés in de buurt van het grote plein aan de voet van de mooie oude kerk. Daar, op dat plein, is een enorm dorpsfeest aan de gang. De proloog van de Ronde van België is juist gepasseerd en dat moet gevierd worden. Een massa volk en volop ambiance. Met in de rechterhoek van het plein de bierstand van Malheur en in de linker die van Bosteels. Ik wordt bij de bierstand van Bosteels aangeklampt door een vriendelijke man. Hij had wel wat weg van Suske en Wiske's Lambik, maar dan met een brilletje. Afijn, 'Lambik' begint me te vertellen over zijn loopbaan bij brouwerij Bosteels – 'al meer dan dertig jaar meneer' – en over de meneren Ivo, Hugo en Leo Bosteels, die hij persoonlijk gekend heeft. Ik gooi nog maar eens een balletje op betreffende het gelijktijdig ontstaan van de twee Brutbieren in Buggenhout. „Ze hebben er zoveel verhalen tegenaan gegooid, dat ze ze zelf zijn gaan geloven. Maar ach, het is zo simpel,” vertelt Lambik. „Het was jaren geleden met de Belgische bieren lang niet zo als nu. Ze werden nog niet zo massaal verkocht, dus deden we er de Belgische distributie van het limonademerk Gini [bitter lemon] bij. Dat marcheerde zo goed, dat de verkoop van onze bieren een beetje naar de achtergrond verschoof. Niet dat we geen bier 18


konden brouwen hè, maar met die limonade was meer en makkelijker geld te verdienen.” Bosteels had via meneer Ivo immers een licentieovereenkomst met het Gini verworven toen hij in Noord-Amerika verbleef. Voor dertig jaar. Lambik vertelt verder: „Op een bepaald moment liep die licentie af en was er geen mogelijkheid om die te verlengen. De frisdrankenhandel was voor ons plotsklaps afgelopen en we werden van de één op de andere dag teruggeworpen op onze oude stiel, bierbrouwen. Maar we moesten vernieuwen, wilden we mee blijven draaien in de business. Toen was daar ineens die Brut en dat vonden ze helemaal passen bij de uitstraling, die ze aan ons toekomstige bier wilden geven. Als je de fles en de verpakking ziet, een beetje snobby, daar houden ze wel van. Zo is het gegaan. Manu heeft het bedacht, 't is een feit. De mythe is doorgeprikt.” Voor hoe lang?, vraag ik me af. Ze verzinnen vast weer een nieuw verhaal. Ik weet zeker dat boven het Malheur café aan het plein Manu vanachter het raam naar ons stond te glimlachen met een glas Brut in de hand. Trouwens, achter het raam van het Bosteels café dacht ik meneer Ivo en zijn zoon te ontwaren die ook glimlachten en vriendelijk hun glas DEUS naar ons ophieven. Proost!

Onze ervaring leert dat de groep Duvel Moortgat op alle vlakken kwaliteit hoog in het vaandel voert. Te zeggen, alleszins op het vlak van bier. Recent verscheen ook een boek over de bieren van de groep, en kijk, weer van topkwaliteit! J.-L Bodeux en K. Manand, Bières et brasseries des 2 Luxembourg, www.weyrich-edition.be

Onbekend is onbemind? Laat het geen waar zijn! De namen in dit boek zijn u allicht minder onbekend dan u vermoedde. Hetzij op het ZBF, het zij op ons eigenste Modeste BierFestival, maar u hébt ze al ontmoet! Om ze ook terdege te leren kennen is er nu een boek over samengesteld, en zoals gewoonlijk: een hebbeding voor de geschoolde bierliefhebber!

© Ariël Meeusen

Hans’ boekenrubriek

Brouwerijen en bierstekerijen in Beersel, Het heemkundig genootschap “van witthem” Beersel.

E. Verdonck, Proef België, Linkeroever Uitgevers NV, ISBN 978 90 5720 428 9

Lid van

19


Ja, vrienden, het stormt op de boekenplank! Gaan de kookboeken moeten zwichten voor de geschiedkundige bijdragen? Opnieuw een bonuspunt voor de bierhistorici met dit mooie, lezenswaardige en leerzame werkje over verdwenen en gelukkig nog actieve lambiekglorie in en rond Beersel! Belgische bieren. In de keuken en in het glas, Colruyt.

Wie het niet kreeg voor Kerst of Nieuwjaar: niet getreurd: men zegt dat er nog voorraad is! Snel auto in of fiets op en naar Colruyt! Meer lezen over deze boeken. Ga snel naar onze website!

Antwerpse Bierhistorie 26 2 Versnijbieren en versneden bieren ‘In België is het, in tegenstelling met Duitschland, een bijna algemeen gebruik het bovengistig gerstebier, dat 6 à 10 dagen na het brouwen reeds uitgeleverd wordt, met circa 10 % oud bier te vermengen. Door deze behandeling bekomt het jonge bier een zeker cachet van belegenheid, het smaakt de meeste lieden beter, is verteerbaarder en aromatíscher. Beter verteerbaar kan het, volgens mij, maar alleen zijn door het meerdere zuur, dat het door het versnijden met het oude, 2

Versnijden of snijden is het mengen van twee of meer soorten bier, soms met azijn. Lid van

zure bier verkrijgt, en aromatischer wordt het door de æthers welke in het oude bier bij het lageren uit de alcoholen, door de inwerking der zuren, alsook door werking der wilde gisten ontstaan zijn.’ Aldus gistingstechnoloog Hendrik Verlinden uit Brasschaat (brouwerij Witkap - De Drie Linden) in 1916 in zijn leerboek over gistingstechnologie.3 Het is interessant om bij twee elementen uit deze passage even stil te staan. Vooreerst, ook al heeft seef de naam het typische Antwerpse bier bij uitstek geweest te zijn rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw, deze eer komt eerder het gersten toe.4 Antwerpen kan in dit laatste geval gebruikt worden om zowel de stad als de provincie aan te duiden. Door versnijden in bepaalde verhoudingen van het ‘groot’ en ‘klein’ bier verkreeg men in de negentiende eeuw een verscheidenheid aan gerstebieren.5 Ten tweede is de vergelijking met alleen Duitsland interessant omwille van het feit dat in de genoemde periode menig Belgisch brouwerszoon stage ging lopen in een Duitse brouwerij. De kunst van het versnijden leerden ze daar dus niet, eerder in de ouderlijke brouwerij. Het snijden was onze (Antwerpse) brouwers inderdaad niet bijgebracht door de Duitse brouwmeesters, maar door de Engelse, in het begin van de negentiende eeuw, in een tijd waarin zelfs Beierse brouwers in de leer gingen aan de andere kant van het Kanaal.6 ‘De met oude of verzuurde bieren vermengde jonge gerstebieren zijn ongemeen goed houdbaar en verbeteren zelfs nog door lagering. Deze bieren zijn de echte Vlaamsche bieren en waren vóór 1914 in België zeer gezocht.’ 7 We laten Verlinden verder aan het woord. ‘Sommigen meenen ook, dat door het versnijden van jong bier met oud afgelagerd bier, 3

H. Verlinden, Praktisch Handboek der GistingsIndustries, Tweede en Derde deel, Brecht, 1916, pp. 107109. 4 Zie het kaderstuk over seef in ´Antwerpen Bierstad, acht eeuwen biercultuur (AB), pp. 125-126 5 Meer hierover in het kaderstuk over de Antwerpse bieren van de negentiende eeuw, in AB, pp. 81-82 en in Antwerpse Bierhistorie nr. 19 (ABC-courant 18) en nr. 20 (ABCbiercourant 19). 6 Petit Journal du Brasseur (PJB), 1914, p. 344. 7 H. Verlinden, Leerboek der Gistingsnijverheid, Brasschaat, 1944, p. 125.

20


eerstgenoemde een zeker weerstandsvermogen tegen vreemde micro-organismen verkrijgt, vooral, wanneer het oude bier een ziekteproces, bijv. het proces van het lijperen [spinnen] heeft doorgemaakt.8 Dat is goed mogelijk, doch indien het oude bier niet gansch klaar is en er nog levende - al zijn het ook maar zeer zwakke krankheidsbacteriën in voorkomen, zoo zullen deze in vele gevallen in het jonge bier welig ter ontwikkeling komen en hetzelve als schenkbier bederven... Het versnijbier wordt bereid in de maanden tusschen November en Mei; men gebruikt er liefst Poldermout voor, en heeft het een extractgehalte van 9 à 12° Balling. Het zwak gebrouwen is sneller oud dan het zwaar gebrouwen; het verkrijgt vroeger zuur, doch het wordt niet zoo rijk aan aromatische stoffen of vruchtenæthers. Van economisch- en van wetenschappelijk standpunt is het zwaar brouwen het voordeeligst en ook het zekerst om te gelukken in de ophooping der beste versnijlichamen. ... Na 8 maanden kan het bier reeds tot versnijden aangewend worden. Hetzelve moet kristalklaar zijn, anders moet men het laten liggen, ofwel met klaarsel, of nog beter, op spanen of door speciale filters klaren. Indien het niet hard of zuur genoeg is, kan men nog wat helpen door bijvoegen van azijn. ... Vele brouwers versnijden zelfs met geen seizoenbier maar voegen een bepaalde hoeveelheid azijnzuur bij het jonge bier. Over het algemeen vinden de verbruikers zulk bier goed. Retourbieren, welke geen slechten reuk of smaak bezitten, kunnen, nadat ze gansch klaar geworden zijn, ook als versnijbier dienen.9 Het zekerste is, zulke bieren eerst des winters tot versnijden te gebruiken. Men zet de retourbieren gewoonlijk op staanders met hop en spanen. De hop mag van Aalster- of Poperinger afkomst zijn, doch zij moet eerst met kokend water behandeld worden om er alle bacteriën in te dooden. Na afkoeling giet men het geheele zooisel op den staander... Behalve spanen en hop, doet men ook beukenkrullen, ja zelfs tarwekorrels op de staanders.’ 10 8

Zie het kaderstuk over spinnend bier in AB, p. 79. Retourbieren zijn door de klant – meestal de cafébaas afgekeurde en retour brouwerij gestuurde bieren. 10 In het vakjargon gebruikte men ook het werkwoord spanen, wat betekent het klaren met behulp van spaanders. Bij spaanderklaring wordt stortbier, moeilijk te klaren jongbier of troebel legbier dat men vlug wil aftappen, geklaard door vooraf met zuiver water doortrokken 9

Lid van

Foto boven: aanvulketel (in het Antwerps ‘aker’) van de brouwerij Beirens te Wommelgem. Let op de maataanduidingen aangebracht op de binnenkant Foto onder: demonstratie gebruik aker (Verz. Paul Daeleman)

spaanders in het te klaren vat af te laten zinken. Bij het langzaam afdalen zetten zich op het grote nuttige oppervlak van de spaanders onzuiverheden neer. Of eigenlijk omgekeerd, door het afzetten van de zwevende deeltjes op de spaanders worden deze zwaar genoeg om langzaam te kunnen zinken. (Quicke 1926, p. 274) Bij voorkeur gebruikt men ‘gezond’ beuken- of hazelaarhout. Na het ontschorsen van stukken van een dertigtal centimeter worden deze gekliefd tot spanen van enkele millimeter dik. Uitlogen met een oplossing van koolzure soda vóór gebruik is aan te raden (Verlinden 1916, p. 147).

21


Zoals uit Verlinden’s woorden ook al blijkt, werd versnijbier niet alleen als zodanig geproduceerd, maar konden eveneens mislukte brouwsels en retourbieren van de eigen brouwerij of van de een of andere confrater gebruikt worden. Het zou ons niet verwonderen dat historisch gezien, de voordelen van het versnijden werden ontdekt, niet in een poging de bieren te verbeteren, maar eerder toevallig bij het zoeken naar een middel om mislukte brouwsels toch nog te kunnen gebruiken. In dit licht ook moet men het hergebruik van de geïnfecteerde bieren van de Eerste Wereldoorlog zien.11 Vermits de zuurtegraad van het versnijbier een rol speelt is het versnijbier ‘bij uitstek’ de lambik, of meer algemeen het tarwebier. Tarwe als ruw graan is immers ‘onmisbaar bij de bereiding van alle zure bieren.’ 12 De dubbele behandeling van het klaren en het versnijden van het bier noemde men het ‘aanmaken van het bier’. Deze handelingen werden niet noodzakelijk door de brouwer zelf uitgevoerd, maar konden ook plaats vinden bij de herbergier of drankhandelaar. Hoofddoel, vooral dan van het versnijden zelf, was ‘rijpe bieren naar den smaak der verbruikers toebereiden. Zij vereischt veel ondervinding.’13 ‘Voor het klaren werd bierbreedsel gebruikt. In het Antwerps ‘bierkleersel’. In het Frans heet bierbreding, collage. Genoemd naar het vaak gebruikte breedsel colle de poisson. Vislijm dus. 14 In het bedrijfsarchief van de brouwerij Beirens te Wommelgem werd een notaboekje gevonden met een aantal versnijformules gebruikt door deze brouwerij, de eerste decennia van de twintigste eeuw. Hierin vinden we aangepaste versnijdingen volgens de wensen van specifieke klanten of voor bieren voor specifieke gelegenheden zoals de dorpskermis. Omdat in deze nota’s onbekende afkortingen zijn gebruikt, is het niet mogelijk om een eenduidig voorbeeld te geven. De toegevoegde hoeveelheden worden uitgedrukt in aker (seizoens-, dubbel-, filter-, klein bier, lambik, 11

Verlinden 1916, pp. 163-167en Verlinden 1917, pp. 113114. Zie ook AB, p. 98. 12 PJB, 1913, pp. 1645 e.v. 13 A. Quicke, Verklarend Nederlandsch Woordenboek van het Brouwersvak, Gent, 1926, p. 31. 14 A. Quicke 1926, p. 37. LaCambre, Traité complet de la fabrication des bières, Brussel, 1851, pp. 230-231. Lid van

water), in liter (azijn, [plat] zuut, lambik, interverti) of in 'roomer' (koleur, azijn).15 Soms wordt nog een handvol hop toegevoegd. Als algemene regel is het basisbier inderdaad de gersten. Ook later wordt in Wommelgem nog volop versneden. Vaste leverancier van versnijbier tijdens de oorlogsjaren 1940-1943 was Les Brasseries Unies. Voor de jaren vijftig en zestig is brouwerij Van der Perre en in mindere mate de brouwerij Van Velthem de vaste leverancier.16 Les Brasseries Unies is wellicht de brouwerij uit de Van Hoegaerdestraat te Koekelberg, ook gekend onder de naam brouwerij De Boeck et Goossens, en brouwerij Van der Perre de brouwerij in de Glibertstraat te Laken, eveneens bij Brussel. Beide leverden dus heel waarschijnlijk, wat we hierboven het versnijbier bij uitstek noemden, namelijk lambik.17 Paul Daeleman

Verzameling Paul Daeleman (FJL)

15

Interverti of invertsuiker. Bedrijfsarchief brouwerij Beirens, Wommelgem, Facturier 1940-1945, Aankoopboek 1952-1957 en 19641977. 17 Les Brasseries Unies De Boeck-Goossens kochten in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw de laatste brouwerijen van Brussel centrum op. In 1969 werden ze echter op hun beurt opgekocht door Belle-Vue (P. Quintens, Bier en Brouwerijen te Brussel, Brussel, 1996, p. 190). Brouwerij Vanderperre – ook opgericht rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw - werd eveneens opgekocht door brouwerij Belle-Vue in 1970 (Quintens,1996, o.c., p. 181). De aankopen door brouwerij Beirens liepen tot september 1969. 16

22


Uitgeleide bij een 25ste nummer Het is al zo’n zes jaar geleden, dat het proefbrouwsel van de Courant verscheen. Meteen startte een rubriek op die het al die tijd heeft uitgezeten, n.l. de Antwerpse Bierhistorie, en die daarom in dit nummer aan zijn 26ste bijdrage is. Was het aanvankelijk een wat badinerend rubriekje, stilaan groeide dit uit tot een vingeroefening van het boek Antwerpen Bierstad, zoals indertijd Floris Prims zijn Antwerpiensia schreef als aanloop naar zijn magistrale Geschiedenis van Antwerpen. Inmiddels staat de Bierhistorie los van Antwerpen Bierstad en alles wat er aan vervolg zal verschijnen: rond 2013: Bier op Transport, rond 2015: heruitgave van het meesterwerkje van Guy Verdonck, De verdwenen Antwerpse Brouwerijen, rond 2017: Marketing van bier. Dit alles is de verdienste van Paul Daeleman, die door zijn huwelijksbanden met de verdwenen brouwerij Beirens en zijn gebetenheid om over biergeschiedenis alles te weten een onuitputtelijke bron is. Maar biergeschiedenis is zeker geen exclusief terrein van een beperkt aantal kenners. Als we Johan Van Dyck bezig zien, dan beseffen we ook dat het bovendien niet vrijblijvend is.

Nog een sterkhouder is onze voorzitter, die in zijn snedige editoriaal slaat en zalft waar het moet en aanmoedigt waar het kan. Zijn vriend DADT’ is, en iedere vergelijking loopt altijd wat mank maar toch, de Koen Meulenaere (Kwaad Bloed) van ons blad. Hier worden spijkers geslagen op (soms harde) koppen maar nooit op laag water gezet. De samenstelling van de redactie is in de loop van de jaren maar weinig gewijzigd, net zoals de raad van bestuur overigens. Het wijst op de samenhorigheid van een groep mensen die ervoor willen gaan, maar dit zeker niet in exclusiviteit doen. Helpende handen en pennen zijn steeds welkom. Heeft u iets te melden, heeft u een mooie fotoreportage gemaakt over iets wat met bier te maken heeft, dan weet u ons wonen. Opdat er zeker nog 25 boeiende Couranten uit onze PC’s zouden kunnen getoverd worden. De redactie

Verzameling Peter Hendrickx (FJL)

Lid van

23


Agenda Antwerps BierCollege Zaterdag 24 maart 2012: stadsbezoek aan Aalst Met de trein. We verzamelen in AntwerpenCentraal (onder de lantaarn = oude stationshal) om 12.15 u. om de trein te nemen naar Charleroi van 12.38 u., overstap te Brussel-Zuid op trein naar Gent. Aankomst in Aalst om 14 u. We met de auto wil komen kan dus aan het station van Aalst aansluiten. Ter plekke doen we een historisch-bierologische stadswandeling o.l.v. Jan Louies van de Proefajuinen met bezoek aan zaal 'Gillade', waar we een Gilladeke drinken, en bieren van de Glazen Toren in 'Den Babbelaer'. Na het eten pikken we een deel van de degustatie 'De Geest van Orval' mee. Rond half tien gaan we terug naar het station om ervoor te zorgen dat we om 23.22 u. in Antwerpen toekomen. De inschrijvingen zijn afgesloten! Vrijdag 20 april 2012 om 20 u. in De Zoltjes, Sint Paulusstraat 29 Antwerpen: ABC's eerste bierkwis Er worden 20 ploegen van 5 tot 6 personen toegelaten, inschrijvingsgeld per ploeg: 25 euro. Er zijn ook proefproeven voorzien. Grondige lectuur van de ABCourant en Antwerpen Bierstad kunnen dienen als voorbereiding! Mooie prijzen te winnen! Inschrijven én betalen uiterlijk tegen zaterdag 14 april 2012 via onze website en ons bankrekeningnummer IBAN BE55 7785 9866 3544 - BIC: GKCC BE BB Zaterdag 28 april 2012 van 12 tot 24 u. en zondag 29 april 2012 van 11 tot 21 u.: Zythos BierFestival in de Brabanthal in Leuven Uiteraard sterk aanbevolen! Pendeldienst vanaf het station van Leuven. Extra jetons voor wie op zaterdag met de stoptrein van 10.47 u. vanuit Antwerpen-Centraal of zondag met die van 9.47 u. in groep meerijdt bij voorkeur met een ABCshirt. Wij zoeken medewerkers voor dit festival! Nu rechtstreeks aanmelden bij Zythos Bijzondere reis op 12 mei naar Orval, Achouffe en Inter-Pol: volledig volzet!

Lid van

Vrijdag 22 juni 2012 om 20 u.: proeverij hopbieren in ’t Waagstuk (opgelet! Nieuwe locatie omdat Shamrock ermee stopt!!) Deze degustatie van zes single hopbieren van Mikkeller (Proefbrouwerij) wordt geleid door Prof. dr. em. Denis De Keukeleire. Inschrijven én betalen via de gekende kanalen tegen uiterlijk 15 juni 2012. Prijs: 10 euro. Max. 50 deelnemers Zaterdag 14 juli 2012 om 14.30 u. in ‘t Waagstuk: Rariteitenkabinet met de Franse slag Ter gelegenheid van de Franse nationale feestdag vieren wij mee met een proeverij van bieren van over de Schreve. Inschrijven en betalen tegen 7 juli 2012. Prijs: 10 euro. Max. 20 deelnemers. Zaterdag 25 augustus vanaf 13 u.: ABC’s derde Familiedag in de Stroopop, Liefkenshoek 151 te Halle-Zoersel met om 14 u. vertrek bierige natuurwandeling (brouwerij Pirlot?) en s’avonds verzorgde BBQ We voorzien ook nog de klassieke Biercruise en een foodpairing bier en wild maar wat in het najaar al zeker vaststaat is:

Zaterdag 6 en zondag 7 oktober: ABC’s tweede Modeste BierFestival Het festivalteam zoekt nog versterking, onder meer voor promotionele acties tijdens Bierpassie, Bollekensfeesten en Bollekensloop. Contact: Robert Dyserynck: tel.: 0475/64.50.44, e-dres: [email protected]

Mail uw reacties of opmerkingen naar [email protected] of stuur een briefje naar ABCourant-redactie Antwerps BierCollege, p/a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen. Voelt u de onweerstaanbare drang om op speurtocht te gaan naar nieuwtjes, interessante bier(evenement)en of heeft u een schat van bierwijsheid die u kunt inbrengen, laat het weten! DIT IS DE LAATSTE COURANT DIE U ONTVANGT ALS U UW LIDGELD 2012 NOG NIET HEEFT BETAALD!

24

Courant maart 2012, nr

Recommend Documents