sgt KROO DE MUNCK André

Doornik 1/9/1969 - 31/12/1969

MILITAIRE DIENSTPLICHT

sgt KROO DE MUNCK André 69/14109

Werl 1/1/1970 - 28/8/1970

Heilige Geestmolenstraat 165 9160 Lokeren [email protected] http://users.fulladsl.be/spb6276/demunck 0496/ 49 42 62

Inhoudstabel Drie dagen...................................................................... 1 Het prille begin............................................................... 3 Welkom in de Ordnanceschool...................................... 3 Militaire opleiding....................................................... 11 Uitrusting..................................................................... 11 Wapens................................................................. 15 Technische opleiding................................................... 17 Passages uit brieven naar het thuisfront....................... 21 De opleiding......................................................... 21 De eenheid in Duitsland, Werl............................. 27 Geschiedenis van de kazerne te Werl........................... 41 Schietstand voor vliegtuigen........................................ 53 Het einde van de kazerne............................................. 55 Voertuigen.................................................................... 65 DVT: dagelijkse verlofgangerstrein............................. 67 Het Werl Soldatenkoor................................................. 69 De hitparade tijdens mijn legerdienst.......................... 71 Afzwaaien.................................................................... 73 Documenten................................................................. 75 Algemene beeldimpressie............................................ 81 Tijdlijn in België en de rest van de wereld.................. 85 Geraadpleegde bronnen............................................... 87 Met dank aan................................................................ 87

André De Munck 2006

Legerdienst van een milicien Mijn legerdienst in 1969 - 1970 Drie dagen De eerste kennismaking van een toekomstig milicien gebeurde in het Klein Kasteeltje, momenteel een opvangcentrum voor vluchtelingen, aan de 9de Linielaan te Brussel. Een kazerne gebouwd in 1848 voor de karabiniers en later voor het 9de Linieregiment. Na de tweede wereldoorlog was het een gevangenis voor hen die verdacht werden van collaboratie met de bezetter. In 1951 waren de militairen terug in het Klein Kasteeltje en kwam er een gecentraliseerd Rekrutering- en Selectiecentrum voor het hele land. Ten tijde van de verplichte legerdienst voor de mannelijke Belgische burgers begon deze met de “drie dagen” in het Klein Kasteeltje. Vanaf de leeftijd van 16 jaar was men ingeschreven in de militielijsten van de gemeente waar men woonde. De leeftijd om je legerdienst te vervullen lag in principe op 19 jaar. Uitstel wegens studie, kon op eenvoudig verzoek verkregen worden. Mijn drie dagen situeerden zich op vrijdag 8, 9 en 10 november 1968. Samen met een drietal Lokeraars, waaronder Peter Schelfout, konden we voor de eerste keer ons valiesje maken om een paar dagen bij het leger te gaan logeren. Deze dagen waren bedoeld om een keuring uit te voeren onder de dienstplichtigen. Ze werden dan ook gevuld met een ganse reeks van geneeskundige onderzoeken, psychotechnische testen, bergen formulieren invullen en tot slot een interview met een officier. Al deze activiteiten werden aaneen geknoopt met wachten, wachten en nog eens wachten. Zowat alles werd gecontroleerd, zicht, gehoor, kleurblindheid, nachtblindheid, bloedgroep... De meesten werden geschikt bevonden, wanneer men toch “iets” vond, betekende dat nog niet dat je er vanaf was. Je werd dan niet naar huis gezonden, maar naar het militair hospitaal voor verder onderzoek. Daar werd dan beslist of je “geschikt” of “niet geschikt” was voor de militaire dienst. In het tweede geval kon er dan nog een herkeuring komen alvorens men definitief afgekeurd werd. Afhankelijk van je diploma werd je de keuze geboden je legerdienst te vervullen als soldaat milicien (SM), kandidaat reserve onderofficier (KROO) of als kandidaat officier (KRO). In 1969 bedroeg de legerdienst als SM en KROO twaalf maanden. KRO’s daarentegen moesten vijftien maanden dienst doen. De soldij voor een soldaat milicien bedroeg in 1969 18 frank (€ 0,44) en voor een sergeant KROO 37 frank (€ 0,90) per dag. Voor een adjudant KRO bedroeg dat 50 frank (€ 1,24), de laatste drie maanden als luitenant KRO ... (mij onbekend). Mijn keuze was gevallen op KROO en de Ordnance eenheid, daar dit ook maar één jaar was en de soldij bijna het dubbel bedroeg als soldaat. Voor eten en drinken kon je dan terecht in de mess en bar onderofficieren, wat in die tijd ook een slok op de borrel scheelde wat de kwaliteit betrof. Want het eten in de soldatenkantines stond niet hoog aangeschreven. Tevens paste deze eenheid bij mijn technische opleiding. In het Klein Kasteeltje werd ook je pasfoto, met stamnummer gemaakt die je gedurende je hele diensttijd zou vergezellen op alle officiële documenten. In een lokaaltje stond een oud fototoestel met twee grote lampen. Voor het toestel was een houten kader gemonteerd waar men onderaan nummers kon hangen. Een typische gevangenisfoto, meer kon je over de kwaliteit en lay-out niet zeggen. --

In de volksmond heette het: “Hij moet zijn drie dagen gaan doen”. Mijn legendarische drie dagen waren in feite twee dagen. Van vrijdag 8 november 1968 tot en met zaterdag 9 november. De derde dag, zondag 10 november, is enkel als datum gebruikt op de officiële documenten (zie stamkaart). Na deze twee dagen werd me dan meegedeeld: geschikt voor militaire dienst. Met een groepsfoto in je tas kon je dan terug naar huis om op de definitieve oproeping te wachten, welke in de loop van het jaar van je lichting zou volgen. Ik behoorde tot de lichting 1969, het jaar waar ze van mij een man zouden maken. Want dat was wat men in de volksmond zei: “In het leger word je een man”.

Het Klein Kasteeltje anno 2005

Schelfout Peter

De mannen van Lokeren --

De Munck Andre

- ? -

Sonck

Het prille begin

Iedere milicien kreeg samen met zijn oproepingsbevel voor de Ordnanceschool een brochure over de kazerne waar hij terecht zou komen. De grote dag was bijna aangebroken. Hier volgt een samenvatting van dat boekje weergegeven in de tijd- en propagandageest van toen.

Welkom in de Ordnanceschool

--

De Commandant van de Ordnanceschool heet U welkom Jonge soldaat, De Ordnanceschool, reeds een grote familie, zal zich weldra uitbreiden dank zij uw aankomst. Dit boekje heeft tot doel U reeds nu met deze familie bekend te maken, door U een kort overzicht te geven van het midden waarin U zult vertoeven, teneinde U voor te bereiden om te dienen als reserve-officier of reserve-onderofficier. U zult er een ploeg van chefs en onderrichters ontmoeten, die volledig bereid zijn U te helpen in uw toekomstige opdracht, doch men zal van U dan ook een grote edelmoedigheid en bedrijvigheid verlangen, edelmoedigheid en bedrijvigheid die het voorrecht zijn der jongeren. Wees verzekerd dat U een gunstig onthaal wacht in de Ordnanceschool. Kom met vertrouwen en geestdrift! DE SCHOOLCOMMANDANT - Betekenis van de Ordnance De Ordnance is een van de bijzonderste logistieke wapens die aan het Leger de nodige steun geeft voor zijn gevechtswaarde. Met dit doel moet zij de nodige hoeveelheden van de verscheidene voorraden die het Leger nodig heeft, op de gewenste plaats en het gepaste ogenblik leveren. De Ordnance verzekert het onderhoud, de herstelling, het opstapelen en de uitdeling van het oorlogsmaterieel zoals: voertuigen, wapening en optische instrumenten. Zij levert niet alleen het volledig materieel, maar ook de nodige wisselstukken voor de herstellingen. Daarenboven houdt ze zich bezig met het opslaan en het uitdelen van de munitie. - Verklaring en oorsprong van het wapenschild Twee gouden zwaarden: sectie wapening. Drie kelken: sectie diensten van bankwerkers, smeders en lassers. Drie bijen: bevoorrading. Wiel met zes gouden spaken: voertuigen. Kruis der kruisvaarders: herinnert aan de kapel in het kwartier Sint Jan en staat voor militair onderricht. De spreuk “Ubique Juvo” betekent: “Overal maak ik mij nuttig”. - Uw militaire dienst De tucht Het woord tucht is een woord dat afschrikt, omdat het zeer dikwijls verkeerd uitgelegd wordt. Indien U de moeite doet om na te denken over de tekst die U hier onderaan vindt, dan zult U moeten toegeven dat de tucht niet weegt zoals een juk maar wel zoals een schild. De militaire tucht is een wijze van denken en handelen welke elk individu en elke troep ertoe aanzet zijn driften te beheersen en zijn instinkten te beteugelen om zich volledig aan het welslagen van zijn opdracht te wijden ... De meest volmaakte harmonie moet heersen Elke geest van partijdigheid moet vermeden worden en de rechtvaardigheid moet elke daad beheersen. Iedereen zal blijmoedig en zonder morren zijn plicht doen, zal er zich op toe leggen zijn fouten en die van anderen te verbeteren en elkaar helpen de gulden middenweg te bewandelen. Iedereen zal zijn ongemakken met geduld verdragen, men zal elkaar wederzijdse achting toedragen, --

en elkeen zal bijdragen tot een gemeenschappelijke geest van welzijn en geluk voor elk individu in het bijzonder en voor Uw School in het algemeen. Wees een voorbeeld voor Uw omgeving U zijt KRO of KROO! Dit wil zeggen dat U weldra manschappen zult moeten bevelen. Deze verantwoordelijkheid verplicht U formeel nooit te falen in de ogen van uw omgeving. Het beste middel daarvoor is het voorbeeld tonen; leg U dus een strikte persoonlijke tucht op. - Gedraag U steeds en overal als een gentleman - Uw uniform, uw uitrusting zullen steeds verzorgd zijn, netjes, zelfs keurig - Spreek een beschaafde taal die niemand kwetst ... - Onderricht We hebben gezien dat de Ordnance een wapen is van specialisten. Maar vooraleer deze benaming te verdienen, moet men eerst een goed soldaat worden. Tot dit doel krijgt u eerst een basisonderricht tijdens de eerste twee maanden van uw inlijving. Dit onderricht omvat per week, 48 lessen die betrekking hebben op de lichamelijke opvoeding, de hantering van de wapens, tactiek, schieten, het onderhoud van de uitrusting enz... en wordt gegeven in de 4de de Cie voor de Franstalige miliciens en in de 3 Cie voor de Nederlandstalige (tijdens mijn opleiding was de 1 Cie Nederlandstalig). Verscheidene nachtoefeningen worden tijdens dit basisonderricht uitgevoerd. Een bivakoefening op het einde van deze periode vormt de bekroning van die opleiding. Zodra die basisopleiding beëindigd is, komt het er op aan u te specialiseren. De specialiteit wordt u dan ook aangeduid, rekening houdend met de behoeften van het leger en met uw bevoegdheid.

Kandidaat reserve onderofficier (KROO, groen lintje) krijgen één van de volgende opleidingen: - mekanieker voor voertuigen op wielen - mekanieker voor voertuigen op rupsen - mekanieker voor lichte vliegtuigen - voertuig hersteller (op wielen en rupsen) - hersteller voor elektriciteit en vergassing - hersteller van zware bewapening - hersteller van lichte bewapening - hersteller van optische en metrologische instrumenten - munitiebevoorrading - bevoorrading van Ordnancematerieel. --

Het theoretisch gedeelte van deze vorming wordt door de Ordnanceschool verzekerd, de praktische vorming wordt overgelaten aan uw latere eenheid. Het verschil tussen de herstellers en de mekaniekers bestaat erin dat ze respectievelijk bestemd zijn voor de Ordnance eenheden en de eenheden van andere wapens of diensten.

Kandidaat reserve officier (KRO, rood lintje) krijgen een van de volgende opleidingen: - maintenance officier (voertuigen en wapening) - bevoorradingsofficier in munitie - bevoorradingsofficier in ordnancematerieel

--

- Plattegrond van de kazerne

--

- Praktische wenken Hieronder de lijst van enkele voorwerpen die men de eerste dag van thuis zou moeten meebrengen: toiletgerief: wasgerief, scheergerief, tandenborstel en tandpasta 1 keukenhanddoek om uw eetgerief af te drogen een eind elastiek 3 lichte, dunne plankjes van 32 x 12cm voor uw rugzak koperpoets en vodden een paar kurken 1 klein hangslot schrijfgerief Opmerking: pakjes en gekleurde badzakken zijn niet toegelaten. - Elementair brevet van lichamelijke bekwaamheid Om het brevet te behalen moet u in volgende proeven slagen: hoogspringen: 1,15m verspringen: 4m 100m: 15 seconden 1000m: 3min 40sec - Kantine In de kantine kunt U verfrissingen nemen, en allerlei aankopen doen. KLEDIJ: een verzorgde kledij om de kantine te bezoeken, getuigt van een goede opvoeding. WAAR; de kantine bevindt zich in bloc VIII Wees steeds hoffelijk

- Verloven, vergunningen, uitgaan Het uitgaan is toegelaten op de hierna vermelde uren: - op zon- en feestdagen: van 9.00 tot 11.30 en na de tweede maaltijd tot 22.00 - ’s zaterdags: van 14.00 tot 17.00 en na de derde maaltijd tot 22.00 - op weekdagen: na de derde maaltijd tot 22.00 Uw uitgangsuniform moet steeds onberispelijk zijn. Enkel schoenen van het type “Richelieu”, zonder fantasie en voorzien van veters zijn reglementair; dus geen schoenen in hertsleer, type mocassin of met dubbele zolen. Bij zwarte schoenen moet u zwarte sokken dragen, en bij bruine schoenen kaki sokken. WEES FIER OP UW UNIFORM!

--

Kentekenkleur: brons voor soldaat en korporaal zilver voor onderofficier goud voor officier

Muts Jos Lodewijckx anno 2006

- 10 -

Militaire opleiding 1 Cie, 2de peloton, kamer 305 in de Sint Jans kazerne te Doornik Onze kamer bestond uit volgende personen: De Landtsheer Patrick De Munck André De Spriet Bernard De Waele Roland De Wolf Therrie Herman Arnold Lodewijckx Jos Van Den Bossche Van Laere Yves Verbeeken Luc Vermeire Marc Wellens Frans

Uitrusting

De uitrusting bestond uit twee delen, de persoonlijke spullen waaronder de kostuums, mutsen, toilet- en poetsgerief, ondergoed, eet- en drinkgerei, schoenen, sokken, werden definitief ter beschikking gesteld. De korpsuitrusting bleef eigendom van de eenheid. Zij omvatte materiaal dat onontbeerlijk was voor de militaire dienst: smokevest en -broek, gasmasker, riemen, gordel, getten, tentzeil, munitietas, rugzak groot en klein, schopje, helm. In Doornik was dat nog een Engels plat model, door de miliciens smalend een soeptelloor genoemd. Een onmogelijk ding dat op oefeningen steeds een eigen leven ging leiden. We kregen twee kostumes, battledresses, waarvan één nieuw en een dat reeds gebruikt was. Hetzelfde gold voor de mutsen, een nieuwe en een tweedehandse. Ikzelf had geluk en kreeg van alles twee nieuwe stuks. Ook de zogenaamde capootjas kregen we mee (een lange zware kaki mantel). Is nooit gebruikt geworden, maar we mochten ze wel meesleuren. Het militaire identificatieplaatje van de Belgische militair bestond uit een metalen plaatje aan een ketting. Daarop stonden je persoonlijke gegevens zoals naam, geboortedatum, stamnummer, bloedgroep tot zelfs je geloof. Het bestond uit twee delen die gemakkelijk van elkaar konden gescheiden worden. Het kostuum van een milicien anno 1969 bestond uit een battle dress, BD genoemd. Het was een tweedelig pak dat gebaseerd was op het Engels model uit de 2 WO. Het bestond uit een korte vest (blouson) en een broek. Het bovendeel werd door middel van lussen aan de broek vast geknoopt. Zo een BD had niet minder dan 24 plooien en die moesten perfect gestreken zijn als er inspectie kledij kwam. Op de uitgangs BD had men voor de winter en regenweer ook de beschikking over een regenmantel, een lang bruin model in een soort simmili leer. Voor de oefeningen en terreinwerk gebruikte men een smoke vest en smoke broek. Deze vest zou - 11 -

eind de jaren zeventig een populair kledinstuk worden in het burgerleven onder de naam parka. Voor de zomerperiode bestond het tenue uit een groene linnen broek en dito hemdvest. Hierop droeg men zwarte lederen bottinen. De getten werden gedragen als verbinding tussen broek en schoenen. Bij dit alles hoorde dan ook nog de gordel. Een ding waar veel onderhoudswerk aan was. Hij bestond namelijk uit veel koperen onderdelen en deze moesten steeds perfect blinken. De gordel zelf moest regelmatig afgeschuurd worden en daarna gevercoteerd worden (vercotage: soort groene waterverf).

Een van de eerste zaken die aangeleerd werden was hoe je bed opgemaakt moest worden. Lakens en dekens moesten precies gevouwd worden, de matras dubbel plooien met de lakens ertussen, deken erover om alles samen te houden en dan alles uitlijnen achteraan het bed.

Een zeer elementair onderdeel van de opleiding van KROO was de drill, eerst zonder wapen, later met het FN.30 geweer. Voor de drill werden we opgesteld in rijen van drie, de langsten vooraan, de kleinsten van het peloton achteraan. De oefeningen werden gehouden op de binnenplaats, paradeplein van de Sint Jans kazerne. Bij deze drill werd heel het peloton tot een massief blok gesmeed dat feilloos reageerde op elk gebruld bevel. Die bevelen leken wel op woorden maar waren meer klanken: “per rotèè echts ... echts!” Schoudert ... geweer klonk als “Oudèè ... éwee”. Nadat we na weken de bewegingen onder de knie begonnen te krijgen, moesten we zelf het peloton leren leiden, wat niet van een leien dakje liep. Als eindproef moest de commanderende KROO in een hoek op het paradeplein plaats nemen en zo het peloton over het paradeplein leiden (brullen). - 13 -

Drill bevelen en uitvoeringstijden - 14 -

Wapens Onze opleiding in Doornik vereiste een grote kennis van verschillende wapens. De opleiding voorzag erin dat met verschillende wapens kon geoefend worden. Stengun: een Brits machinepistool dat zijn oorsprong had in de tweede wereldoorlog. Het wapen woog 3,14kg en de lader kon 32 kogels van 9mm bevatten. Het was een wapen dat weinig betrouwbaar was. Door de lichte uitvoering blokkeerde het nogal eens of ging per ongeluk af door het ontbreken van een veiligheidspal. Was in 1969 nog in gebruik, maar meer als wapen om parade mee te lopen. geweer FN.30: halfautomatisch geweer met een gewicht van 4,3kg. Theoretisch kon je er 450 schoten per minuut mee afvuren, maar in de praktijk was dat maar 18 à 20, schot per schot dan nog. Was het standaardwapen om drill mee te doen. Een loodzwaar wapen als je er een tijdje mee op je schouder rondzeulde tijdens een drilloefening of bij het marcheren. Energa granaten: een antitankwapen dat met een FN of Fal geweer kon afgevuurd worden door middel van een opzetstuk en een lanceerpatroon. Om te oefenen gebruikte men een soort hamer in plaats van een echte granaat. Honderden van die dingen hebben we afgevuurd, want wij hadden de pech dat we de laatste lichting waren van dat jaar, zodat we alle lanceerpatronen “mochten” opgebruiken. Vigneron: machinepistool van Belgische makelij. De lader bevatte 32 patronen en had een vuurcadans van 620 schoten per minuut.

Falo.: de Falo is een bijna identiek geweer als de Fal maar dan voorzien van een steun (korte opplooibare tweevoet) en men kan er niet alleen schot per schot mee schieten maar ook repeterend in buien. Is geen machinegeweer want het werkt niet met een munitieband maar met een magazijn. Handgranaten: verschillende types. Fosfor handgranaten - 15 -

Browning GP 9mm: pistool met houder voor 10 patronen van 9mm. Was een standaardwapen voor de KRO’s en officieren. Fal geweer: van FN, standaardwapen. Het was een licht automatisch geweer met een kaliber van 7.62. De eerste modellen dateerden reeds van 1949. Het weegt 3,75kg en is doeltreffend tot 400m. Het heeft een vuurkracht van 700 schoten per minuut, schot per schot, halfautomatisch en automatisch. Blindicide: verbeterde versie van de bazooka, holle buis om antitank granaten van 83mm mee af te vuren. Lengte 170cm, kon samen gevouwd worden tot een lengte van 88cm + gezichtsscherm. Met al deze zaken moesten we ervaring opdoen tijdens de schietoefeningen op de tir en tijdens het kamp in Elsenborn en later in Duitsland tijdens het kamp Vogelzang. De meeste van deze wapens moesten we blindelings kunnen monteren en demonteren, in de kortst mogelijke tijd.

- 16 -

Technische Opleiding Na de militaire opleiding werd het accent meer gelegd op de latere technische functie die zou moeten vervuld worden. Afhankelijk van het MOS nummer kreeg je een opleiding als hersteller in een specialiteit. Samen met mijn kamergenoot Roland De Waele zou ik een opleiding krijgen als hersteller van zware bewapening. Dat omvatte ondermeer de kanonnen van tanks en houwitsers. De meeste lessen waren theoretisch, de praktijk bestond alleen in het bekijken van de verschillende stukken in de koepels van de tank. In de lesruimte was er een koepel van een Patton tank en een houwitser opgesteld. Normaal moesten wij nog les krijgen in de bewapening van de Patton tank. Maar in 1969 was de vervanging van deze tank al volop bezig. De opvolger was de Leopard tank. De adjudant lesgever verkoos dan maar les te geven over de Leopard, tegen de instructies in, die nog altijd in de Patton voorzag. Deze lessen werden in een andere kazerne gegeven te Doornik, namelijk in het kwartier Generaal Baron Ruquoy.

Geschutskoepel Patton tank

Andre De Munck en Roland De Waele aan de achterzijde van een houwitser M105 - 17 -

AMX troepentransport voertuig Met adjudant chef, lesgever zware bewapening

- 18 -

Houwitser - Patton tank - Leopard tank Deze geschutskoepels zaten in de opleiding “hersteller zware bewapening” - 19 -

- 20 -

Dagboek van een soldaat milicien KROO Passages uit brieven naar het thuisfront Deel 1: De Opleiding in België, Doornik Ordnance School 1 Cie; 2 peloton; kamer 305 St. Jans kazerne Doornik Periode: 1 september 1969 tot 24 december 1969 Mijn legerdienst begon op maandag 1 september 1969. Bij het vertrek te Lokeren bleek er nog iemand naar Doornik te reizen voor zijn vaderlandse plicht, namelijk Roland De Waele. Te Gent kregen we nog het gezelschap van Marc Vermeire, een Gentenaar, zodat we met drieën op weg gingen naar Doornik. Eens in de kazerne werden we ingedeeld in groepen. Samen met mijn reisgenoten lag ik op dezelfde kamer, waar we ook Patrick De Landtsheer leerden kennen die van Sint Gillis Dendermonde was. Zodoende waren we reeds van de eerste dag met een viertal kameraden van dezelfde streek. Die eerste dag kreeg ik al meteen een taak toegewezen: kameroudste, wat betekende dat ik verantwoordelijk was voor de netheid van de kamer. ‘s Avonds was er in de kantine een verwelkomingsfeest ter ere van de nieuwe KROO’s, ingericht door de KRO’s (reeds één maand bezig met hun opleiding). Laten we onze opleiding verder volgen via brieven die ik naar huis heb geschreven. Het geeft een beeld van een 19 jarige eind de jaren zestig en voor het eerst van huis. woensdag, 3 september 1969 Wij hebben bijna al onze uitrustingsstukken gekregen plus verschillende kledingstukken. Ik heb twee nieuwe kostuums (battle dress BD) gekregen. Het is nu nog steeds een opeenvolging van stukken krijgen, papieren invullen enzomeer. Vandaag hebben we ons uitgangskostuum binnengeleverd om de kentekens te laten bevestigen. Deze namiddag hebben we onze eerste les gekregen, namelijk eerste hulp bij ongevallen. Daarna, om 15.00hr, hadden we reeds gedaan. We konden onze tijd reeds doven met kuisen, schrobben en poetsen. De meeste oversten zijn nogal goede mensen. Doch er zijn ook een paar die niet in onze smaak vallen. Onder andere sergeant Van Damme die altijd iets op te merken heeft. Het eten is hier werkelijk goed. Honger hebben we hier nog niet geleden hoor; we staan hier op om 6.00hr, om 7.00hr eten we. Om 8.00hr beginnen dan de lessen, drill enzovoort. Morgen beginnen we daar voorgoed mee. Om 22.00hr ’s avonds moeten we op de kamer zijn en om 22.30hr moet het licht uit. Het is nu half negen, en we gaan met ons vieren nu ons eerste pintje pakken in de kantine. Daarna vroeg in bed, want voor morgen vroeg hebben we veel werk. woensdag, 10 september 1969 We mogen zaterdag om elf uur naar huis. Zodus zal ik omstreeks 14.00hr thuis zijn. Gisteren was ik met nog twee mannen van de kamer van piket. Dit wil zeggen dat we buiten de - 21 -

uren karweien moesten doen. ’s Morgens moesten we de goten uitvegen. Na het eten moesten we dan met twee man naar de mess van de officieren om borden af te drogen, dit duurde tot 13.15hr. Daarna moesten we dadelijk naar de lessen gaan. ’s Avonds na het eten moesten we terug borden gaan afwassen en afdrogen in de mess van de officieren. Om 19.30hr moesten we gaan afwassen in de bar van de officieren. Om 21.00hr moesten we nog naar de kantine gaan, glazen afwassen tot 22.00hr. Vandaag zijn we deze morgend op taktiek geweest. Op het oefenplein moesten we ons dan camoufleren, zwart maken, helm vol gras, rugzak enzomeer, alles moest onder het gras zitten. Als we geïnspecteerd waren, mochten we alles terug uitdoen, en met een zwart gezicht moesten we terug naar de kazerne marcheren en dit in volle uitrusting. Dus gewoon wekelijks pak, bottines, daarboven dan een broek en vest (zware broek en vest) rugzak, helm en geweer (mitraillet stengun). Vandaag hebben we ook ons geweer gekregen (FN) zodat we er nu twee hebben, weeral kuiswerk. Van mijn pikuur heb ik niet veel last gehad. dinsdag, 16 september 1969 Ik ben zondagavond goed aangekomen. Om half een waren we in Doornik. Er zat nogal een volkje op de trein hoor. Met de open deur moeten we hier nu niet veel doen. Maandagvoormiddag hebben we voor het eerst geschoten met kogels met plastieken kop. Natuurlijk moet er veel gekuist worden. Deze morgen hebben we geen les gehad. We hebben dan maar een begin gemaakt met de versiering van de kamer. Bijna iedereen heeft documentatie van thuis meegebracht. We hebben onze kamer nu in twee delen verdeeld. Langs de ene kant hebben we de bedden gezet, twee op elkaar. Dan hebben we nog een zithoek met materiaal van auto’s. Aan de muren hebben we netten gehangen, waaraan we onze foto’s gaan hangen. Morgen om 13.00hr krijgen we onze tweede pikuur en zijn we vrij tot vrijdag 14.00hr. vrijdag, 3 oktober 1969 De woensdag om 17.15hr was ik van wacht tot 08.00hr ’s morgens. Dat is iets dat niet erg plezant is hoor. Die nacht hebben we maar een paar uurtjes kunnen slapen en dan nog op een bed zonder matras of iets op. Van 08.00hr mochten we dan op onze kamer blijven tot 12.00hr ’s middags. ’s Avonds was er dan nog een nachtoefening. Die moest ik gelukkig niet mee doen, daar ik van karwei was; deze bestond alleen maar uit een paar ketels van een camion te halen en ze afwassen met drie man. Zodus lag ik vroeg in mijn bed. De mannen kwamen maar om 01.30hr ’s nachts terug. Maandag gaan we op kamp in Blaton voor vijf dagen. We zullen daar slapen in tenten. Al de tactiekoefeningen en twee keer nachtoefeningen. Dat zal wel geen lichte week worden, maar ja het moet gedaan worden en - 22 -

triestig zal het ook wel niet zijn, want we zullen onze leuze wel behouden van met een lach door de legerdienst. woensdag, 15 oktober 1969 Deze week is het al erg geweest met de inspecties hoor. Alles moet tot in de puntjes in orde zijn. Deze week was mijn bed eens afgetrokken als ik op de kamer kwam. In het boek stond dat ik mijn bed moest leren opmaken. Deze week waren we vrij van zware dienst omdat we vorige week ingeënt waren tegen de pokken, dat wil zeggen dat we geen rugzak mochten dragen, geen drill enzomeer. dinsdag, 21 oktober 1969 Maandag hadden we al een redelijk zware dag. ’s Morgens hadden we een paar kilometer moeten lopen en dan nog wat turnen. ’s Namiddags zijn we gaan schieten op de grote tir met een automatisch geweer en met echte oorlogsmunitie. Ik heb daar nog niet zo slecht geschoten, ik had 10/20 en 12/20 en dit op een afstand van 100m. ’s Avonds was het compagniekuis en de dinsdag hadden we nog twee ondervragingen. Deze avond hebben we nog slecht nieuws gekregen. Van 24 tot 29 oktober is er in het arrondissement Doornik een hippie feest te Amougie (in navolging van Woodstock). Nu is er de opdracht gekomen dat de helft van de kazerne niet naar huis mag. Het toeval wil nu dat de Vlamingen met dienst zijn deze week. Dit wil zeggen dat gans onze compagnie niet naar huis mag gaan tijdens het weekend. Gedurende deze dagen zijn we allen in alarmtoestand om eventueel na de rijkswacht in te grijpen. Men verwacht daar wel 10.000 man. zondag, 26 oktober Plezierig is het hier nu bepaald niet, maar we gaan niet klagen. Er worden nu twee tot drie films per dag gespeeld in de cinema, waar we gratis kunnen naar gaan zien. Zodus passeren die twee dagen ook weer. Wel moeten we dag en nacht paraat zijn om in de korst mogelijke tijd in gevechtsuitrusting te staan. Onze pelotonscommandant zegt dat er slechts één kans op de duizend bestaat dat we zouden worden opgeroepen. En mocht dat het geval zijn, dan zou het alleen maar zijn om de voertuigen te bewaken op 15km van Amougie, omdat ook de infanterie van Charleroi gealarmeerd is. Doch er zit veel kans in dat het eens alarm zou kunnen zijn om te zien hoeveel tijd we nodig hebben om ons klaar te maken. Normaal gaan we in vergunning van 7 tot 11 november. Doch de maandag 10 november moet ik om 14.30hr in de kazerne terug zijn voor piket en de dinsdag 11 november moet ik dan deelnemen aan een 11 november plechtigheid te Doornik. Vanaf deze periode ontbreken er brieven naar huis. Waarschijnlijk werd er elke week in weekend gegaan, zodat er geen nieuws meer te melden viel via brief. Dat zou wel snel gaan veranderen want het verblijf in Duitsland stond voor de deur. Dat betekende steeds een verblijf van ongeveer zes tot acht weken zonder verlof, dus reden genoeg om naar huis te schrijven.

- 23 -

boven: De Waele Roland, Lodewijckx Jos onder: Verbeeken Luc, De Munck André Vermeire Marc, De Waele Roland, De Munck André

Verbeeken Luc, Lodewijckx Jos, De Waele Roland

- 24 -

De Waele Roland, De Munck André schoenen poetsen aan de kachel

25 december 1969 postkaart

- 25 -

- 26 -

Dagboek van een sergeant KROO Passages uit brieven naar het thuisfront Deel 2: De Eenheid in Duitsland, Werl 4 Cie Ordnance - 16 Pantserdivisie kamer 117 Kwartier Houthulst (slaapplaatsen) Kwartier Laarne (werkplaatsen) BPS-6-BSD 4090 Commandant eenheid: kapitein CHRISTIAENS Hoofd personeel: adjudant KENIS Korpsadjudant: adjudant COUCTEAU ‘DIE NOCTUQUE JUVO’ betekend vrij vertaald ‘DAG EN NACHT HELPEN’



De sergeanten KROO’s die zich op vrijdag 2 januari mochten aanmelden in de kazerne te Werl waren aanvankelijk de volgende personen: De Backer Pol De Munck André De Zutter Lodewijckx Jos Malfliet ? Van den Bosche Later nog aangevuld met De Landtsheer Patrick (±25/01/1970). Lodewijckx, De Landtsheer en De Munck bemanden kamer 117. Periode: 2 januari 1970 tot 30 augustus 1970 zaterdag, 3 januari 1970 De 2de januari zijn we om 08.30hr vertrokken naar Brussel en daar waren we omstreeks 09.15hr. En dan maar wachten op de DVT (militaire trein). Deze vertrok rond 10.00hr. Daar zaten nogal wat soldaten op hoor, en allemaal miliciens die nog maar een maand binnen waren. En wij waren de enige sergeanten KROO’s die op die trein zaten, ge moet niet vragen dat wij bekijks hadden. We hebben dan gans de dag op de trein gezeten en zijn pas rond 18.30hr aangekomen in Werl. Vandaar ging het dan met bussen naar de kazerne. Het is hier wel een grote kazerne met veel barakken in, doch de Ordnance compagnie, waar wij dus in zitten, telt slechts dertig gewone soldaten, dus daar zijn ook de chauffeurs bij, verder zijn er een tiental beroeps sergeanten zodat wij in totaal maar met een vijftigtal zijn. Wij zijn gelogeerd in een gebouw waar in dezelfde gang ook de soldaten liggen. Wij liggen hier nu met twee in een kamer. We hebben ook chauffage op de kamer. Van het eten hebben we hier niet te klagen. Dat is goed verzorgd en we worden er dan nog bij bediend. In onze gang is buiten de slaapzalen ook de waszaal met koud en warm water, de WC met Engelse gemakken, stortbaden en een bad. Gisteren zijn we dan eens naar de bar geweest en het was daar wel gezellig. In die bar staat er ook een televisie, maar geen gewone hoor, u raadt het misschien al, het is inderdaad een - 27 -

Kwartier Houthulst

Kwartier Laarne

- 28 -

kleurentelevisie. Dat is wat anders hé. Ze hebben ons nu al gezegd dat mijn maat van op de kamer in Doornik, die een opleiding als hersteller van lichte bewapening, en ik, hersteller van zware bewapening, zouden moeten gaan werken op de supply, dat is de bureau voor wisselstukken. Er zijn blijkbaar genoeg mensen in de garage en te weinig op de supply, want daar is er maar één persoon van Doornik gekomen. dinsdag, 6 januari 1970 Ja, ik zit nu op de bureau hoor, samen met mijn makker van op de kamer, de Jos Lodewijckx. Dat is gans de dag bestelbons inschrijven op kaarten en maken dat de stock behouden blijft. Men moet ook zorgen dat de binnengekomen stukken ingeschreven worden. Dat is misschien wel minder interessant, maar we hebben het voordeel dat we bij een Duitse burger (Erich) zitten, zodat we nog goed Duits zullen leren spreken na acht maand. We gaan hier gewoon werken zoals in het burgerleven. Om 17.00hr hebben we gedaan en het licht mag op kamer blijven branden tot 00.30hr. Het schijnt dat de miliciens hier nogal slecht eten hebben hoor. Nog een geluk dat we KROO zijn. Nu morgen gaan we naar Soest voor de algemene defilé van donderdag. Er is daar een bevelovergave zoals wij er ook een in Doornik meegemaakt hebben. Op gebied van drill steken wij hier nogal af tegen de miliciens, in de goede zin hoor. zondag, 11 januari 1970 Zaterdag was er een bingo avond in de onze bar, georganiseerd door de beroeps. Er waren tien spellen en dus tien prijzen te winnen. De eerste prijs was een koelkast, een mini fiets, kookpannen, koffieservice enzomeer. Maar we hebben geen van al geluk gehad, want we hebben niets gewonnen. Dat was gedaan rond 23.00hr, daarna was er nog een dansavond en we moesten meedansen, daar was niet aan te ontkomen. We kregen dan nog een extra vergunning tot 3.00hr ’s nachts. Voor de volgende zaterdag zijn we ook al bezet. Dan is er een bal in het 17de, de mannen van het Licht Vliegwezen, waar we ook op uitgenodigd zijn. Op 30 januari gaan we op manoeuvres tot de 6 februari. We moeten daar hetzelfde werk doen als hier, maar dan ten velde. Het is naar Höhne dat we gaan, tegen Hamburg. vrijdag, 16 januari 1970 Een briefje vanuit het wachtlokaal. Ik ben namelijk van wacht als postcommandant en zit hier nu met een schildwacht en met een chauffeur van piket. Wij moeten hier juist maar zijn om de boel een beetje in de gaten te houden en vooral om op de telefoon te letten. Men kan op ons beroep doen ingeval een militair voertuig in panne staat. Gewapend zijn we hier wel, in tegenstelling met Doornik: ik heb hier vijf Vignerons staan met elk twee laders met 5 kogels oorlogsmunitie. Ik heb mij hier deze week een aansteker gekocht, een Ronson, voor 320fr, in België kost die zekers 500fr; We hebben er ons allemaal een gekocht. In de CMC winkels (Cantine Militaire Cantine) konden militairen die in Duitsland gelegerd waren, taksvrij kopen. Ook de Canadezen hadden zulke winkels en waren eveneens voor de Belgen toegankelijk.

- 29 -

maandag, 19 januari 1970 We zijn naar de cinema geweest. Dat is hier maar een klein geval. Het scherm is wel groot maar de zaal zelf is klein. In Werl zijn er twee cinema’s. Van de stad zelf weet ik nog niet zoveel, niemand hier trouwens. Zolang we hier geen burgerkleren hebben zullen we hier niet veel buiten de kazerne gaan. Want het is een stempel die ge op uw rug draagt als ge hier als militair buitengaat. Ons eerste verlof is gepland, namelijk op 12 februari, voor acht dagen + twee reisdagen, het volgende verlof zou dan voor 11 april zijn. Morgen krijgen we hoog bezoek op de kamers. De kolonel komt de kamers inspecteren. Zondagavond zijn we in de bar TV gaan zien, een show met onder meer Tom Jones, Lulu, Sandie Shaw, The Beatles, The Shadows en Cliff Richard. En dat in kleur. vrijdag, 23 januari 1970 Brief geschreven door Jos Lodewijckx naar mijn ouders onder mijn naam. Hier dan weer een briefje van je zoontje lief, Andreeke. Het doet mij echt deugd dat ik zo (bijna) iedere avond naar jullie kan schrijven. Ik heb zo’n heimwee naar Lokeren. Alleen ben ik hier wel niet, maar die andere soldaat is maar een vervelende tip. Hij doet niets anders dan, inderdaad, hij doet niets. Hij is wel intelligent, daar moet ge hem niet eens voor kennen, dat weet je zo. Anders zou hij zijn strepen niet gekregen hebben. De Mark van de Miel is ook weer tussen de sukkelaars gevallen. Och arme, de jongen. En nog zo jong. Ik zou er kunnen voor bleiten dat het water in de hoge schoenen druipt langs mijn broekspijpen. Het is echter niet nodig dat ik zo hard bleit want water in mijn schoenen heb ik altijd... ik heb zweetvoeten, dedju. Nu, dat is ver al het goede nieuws wat er hier te vinden is. Of wacht eens een beetje... onder de kast misschien. Ja, inderdaad... het weder is hier ook goed. Voor de rest allemaal slecht nieuws. Den André ligt op zijne nest (soldatenterm) te maffen. Zijne hoogheid sgt “Vrij van Dienst” doet het dan maar.... en is altijd trouwens bereid in geval van nood in te springen. Ik stoef graag over mezelf. Dat is mijn enige goede kant die er aan mij is. Ik ben goedhartig, kan hard en goed knokken met de Canadezen. Ik kan evengoed, zoniet veel beter HARD lopen en ben gewoonlijk “vrij van dienst”. Ik heb maar één slechte kant, dat is de binnenkant. Die kant verdraagt zeer moeilijk mensen die graag bij den troep zijn. Dat was “ik” dus, Ik zeg TOEDELOE want den André heeft zijn ogen nog altijd TOE. zondag, 25 januari 1970 Wij krijgen hier nog een mannetje bij. Onze kamergenoot uit Doornik, Patrick De Landtsheer, komt ook naar Werl. Die heeft eerst in Lüdenscheid gezeten, vandaar moest hij dan naar Kassel. En daar konden ze hem ook niet gebruiken voor de instrumenten. Hier in Werl hadden ze dringend een hersteller voor instrumenten nodig, zodat hij nu naar hier komt. Het leven is hier toch nogal wat duurder dan als ge in België ligt hoor. Wij hebben hier vandaag eens zitten cijferen dat zes weken verblijf hier rond de 1600fr kost. Geregeld eens naar de bar, iedere dag 6fr voor een kopje koffie en een pistolet tijdens de ochtend break. Per maand 200fr voor je sigaretten. Dan al wat koekjes, chocolade, briefpapier enzomeer. Dan al eens iets kopen dat goedkoper is zoals nu mijn aansteker. Een paar keer naar de cinema gaan. Het kost hier allemaal niet zoveel als in België, maar we moeten het nu allemaal zelf betalen.

- 30 -

Was destijds mijn merk

Enkele populaire sigarettenmerken eind jaren 60 begin jaren 70. De toenmalige verkoopsprijs schommelde rond de 12 à 16 frank (€ 0,30). Als militair in de BSD had je recht op een aantal pakjes per maand en deze waren taksvrij, zodat de prijs dan rond de 8 frank uitkwam (200fr/maand aan sigaretten) - 31 -

donderdag, 29 januari 1970 Onze vriend Patrick is hier nu ook, op onze kamer zodat we nu met drieën zijn. De manoeuvres die gepland waren zijn afgelast wegens het intreden van de dooi (dooibarelen: zware voertuigen mogen de baan niet op in Duitsland). Er zwaaien hier vanavond een paar mannen af. Het is hier al kermis geweest hoor. Lawaai tegen de sterren op. dinsdag, 3 februari 1970 Van wacht doen weet ik André De Munck - Jos Lodewijckx - Patrick De Landtsheer nu stilaan alles. Zaterdag voormiddag kwamen ze me om 10.30hr verwittigen dat ik om 11.00hr de wacht op moest tot zondag voormiddag 11.00hr en dat in het munitiedepot. Ik had daar zes soldaten en een korporaal onder mijn bevel. Die moesten elkaar aflossen voor de wacht en om piket te doen. Wij zaten daar gans alleen met niks dan veld rondom ons. De Landtsheer was ook van wacht in het kwartier Houthulst en zodoende telefoneerden wij gedurende de ganse wacht geregeld naar elkaar. We hadden daar munitie genoeg (200 patronen). Dinsdag ben ik weer van wacht maar dan in ons kwartier Laarne. zondag, 8 februari 1970 We zijn hier zaterdag naar de voetbal geweest in Dortmund. Het was daar de match: Borussia Dortmund - Bayern München : 1 - 3. Dat was nog eens voetbal, dat spel ging van de ene kant naar de andere kant en dat op een veld waar twee cm sneeuw op lag. Bij Bayern München werden de drie doelpunten gemaakt door Gerd Müller, verder speelde ook Beckenbauer mee. woensdag, 25 februari 1970 Wij gaan hier volgende maand beginnen voetballen, zodat we eigenlijk ons voetbalgerief nodig hebben. Daarom zal ik je morgen een etiket opsturen om op het pakket te plakken. De Jos gaat dat ook doen en gaat zelfs zijn bal laten opsturen, zodat we ons kunnen trainen en zo weten we dan ’s avonds ook weeral wat doen voor enkele avonden in de week. vrijdag, 27 februari1970 Koud weer en de laatste dagen weer wat sneeuw. Samen met de Jos Lodewijckx ben ik nu, en verschiet niet, bij het Werl soldatenkoor. Dat is iets magnifiek hoor. Zij zijn met ongeveer 30 man. De geest die daar heerst is echt kameraadschappelijk; en ze zingen mooie liedjes hoor. Daarbij komt dan nog dat zij dikwijls moeten optreden en zelfs geregeld naar België komen voor drie dagen. - 32 -

maandag, 9 maart 1970 Op het einde van de week hadden we het ’s avonds nogal druk, want we moesten iedere avond repeteren met het koor. We moesten optreden in de kazernes van Essentho en Brakel (tegen de Oost Duitse grens). Het was echt de moeite waard; die streek daar is zeer bebost met redelijk grote heuvels. De baan slingerde zich zo naar omhoog dat men op sommige plaatsen de stad beneden zich zag liggen. En goed gesneeuwd had het daar ook. In Essentho lag de sneeuw bijna een meter hoog zonder te overdrijven. Men vertelde ons daar dat men vrijdag de mensen die op wacht stonden op de heuvels, niet meer kon bereiken en dat men ze met een helikopter heeft moeten bevoorraden. Toen we naar die kazerne reden waren we omgeven door een echte sneeuwmuur. Het is een kazerne die nog maar anderhalf jaar oud is. Alles was daar tot in de puntjes verzorgd. Die kamers van de onderofficieren waren echt een parel, een kamer voor twee man, warm en koud water op de kamer, ingemaakte kasten, een mooie tafel. Zo moest het in Werl ook zijn. ’s Avonds met het optreden hebben we heel veel succes gehad. woensdag, 18 maart 1970 Vrijdag is het in Soest weeral een parade, maar ik moest deze maal niet mee. Langs de ene kant is dat heel gemakkelijk want dan moet ik niet zolang stil staan, maar langs de andere kant zijt ge hier twee halve dagen weg. Want iedereen loopt hier een beetje vies. Zij hebben namelijk veranderingen aan de wachtlijsten aangebracht voor deze maand. Zij hebben mij ook nog niet stillekens liggen. Zoals ik misschien al geschreven heb ben ik deze week sergeant van week, dwz dat ik ‘s morgens en ’s avonds moet zien of iedereen op de kamer is, de mensen naar het ander kwartier brengen enzomeer. Dus vrijdag heb ik daarmee gedaan. Van zaterdag op zondag ben ik van wacht, van 24 op 25 en van 30 op 31 ook. Dat is dus op een goede twee weken een weekdienst en drie wachten, waarvan dan nog twee zondagswachten. En dat is hier zowat met iedereen. De boefers gaan met Pasen met verlof en wij mogen de gaten vullen. maandag, 23maart 1970 Onze korpsadjudant heeft zowat op iedereen van ons een piek. En niet alleen op ons maar ook op de beroepsonderofficieren. Deze namiddag moesten we naar het radiografisch onderzoek. Hij had tegen de Pol (De Backer?), ook een KROO die van week was, gezegd dat hij met ons in drill naar achter de blok van de burelen moest komen. Toen we daar ongeveer al twintig minuten stonden kwam hij buiten gevlogen en begon tegen de Pol, dat hij daar niet moest staan en dat hij gezegd had dat Pol met ons naar het 17de moest gaan. Dat is een andere eenheid. Maar hij had dat niet tegen de Pol gezegd, want die wist van niets. Die zei natuurlijk dat hij dat niet had gezegd. De adjudant vloog uit en zei dat hij op het verslag stond omdat hij hem zogezegd een leugenaar genoemd had. Tegen het eind van de avond stond hij dan niet meer op het verslag maar had het er nog tweemaal tegen gezeten met de Pol. En dat is zo het een na het ander. Zodat wij nu gezamenlijk besloten hebben om geen voet meer in de bar van de Ordnance te zetten, zelfs ’s morgens niet om tijdens de break een koffie en een pistolet te eten. Naar de TV kijken kunnen we in onze blok waar we slapen ook. En biljarten of een pintje drinken kunnen we in de bar van het 14de Artillerie, waar we toch nog als onderofficieren behandeld worden maar niet zoals bij ons, waar men ons eigenlijk aanziet als een stuk vuil, goed voor alle karweitjes. Maar zoals ge ziet hebben we ook onze maatregelen genomen en zullen ze aan ons niet veel meer verdienen. Voor de rest zullen wij alles tot in de puntjes en militair beginnen uitvoeren, zodat ze niet veel meer kunnen aanmerken en aan de rest vegen we toch ons kas, nog vijf maand en we stappen het hier af.

- 33 -

zondag, 29 maart 1970 Hier dan een paasbriefje vanuit Duitsland. Alles is hier uitstekend, op uitzondering van het weer dan, maar volgens ik gehoord heb is het in België ook een witte Pasen geworden. Zaterdag kwamen hier de nieuwe bleukes binnen. Het was maar een zielig gezicht hoor. Ja die mannen komen hier juist voor het paasweekend toe, dus drie dagen van nietsdoen en dan moeten ze nog elf maanden kloppen. Deze morgen kwamen ze me om 07.30hr wekken, dat er een telefoon was van Patrick De Landtsheer, die van wacht was in het munitiedepot, zeer dringend zei de Jef, die van week was. Wat die knul mij te zeggen had was niets anders dan een vrolijk paasfeest. Ik lag er nog maar net terug in of hetzelfde, maar dan van de Jos Lodewijckx, die ook van wacht was: ook met een zalig paasfeest. In de namiddag kroop de Jos in zijn bed en mocht niet meer gestoord worden. Licht moest uit, de radio stiller, waarop wij hem wat luider zetten. Dan begon hij te dreigen met een plankje te zullen smijten, waarop wij antwoorden als ge dat doet zetten we je met bed en al buiten. En die knul smeet ook, waarop dadelijk ons antwoord kwam: de deur open en het bed in de gang gezet met de Jos daarin, daarna zijn nachtkastje, zijn schoenen en zijn rugzak (in geval van alarm). Zo is hij daar een tijdje blijven liggen en de bleukes die buiten kwamen keken nogal hoor. dinsdag, 7 april 1970 Deze morgend hebben we hier nog bezoek gekregen van de brigadecommandant. Daar was natuurlijk een klein paradeken bij. Gelukkig moesten we niet lang buitenstaan en sneeuwde het niet meer. Daarna moesten we gewoon verder werken en kwam hij naar de verschillende ateliers, om te zien hoe wij geïnstalleerd waren en hoe we werkten. zondag, 3 mei 1970 Met de bataljonsfeesten in het 14de Artillerie hebben wij ons toch ook goed gehad. De vrijdagavond een bal en de zaterdagavond vier bals tegelijk. Wij zijn naar het bal in de bar onderofficieren geweest waar een magnifiek goed orkest speelde. Na 23.00hr zijn we dan gaan eten in de mess, koud buffet. Daar kon je van alles krijgen. We hebben daar garnalen, zalm, forel, speenvarken, opgelegde haring, broodjes en nog veel meer geëeten, met een goed glas wijn erbij. En daarna nog een goed stuk taart. Om 03.00hr zijn we dan maar gaan slapen. Het valt niet veel voor dat er hier eens een feest is, dus moeten we er maar van profiteren. En de anderen waren juist uit verlof, zodat we weer voltallig waren. Ik heb mij verleden week een bandopnemer gekocht. Dat is nog het een en ‘t ander hoor, zo’n schoon stuk. Hij heeft een zuivere en mooie klank. En weet ge hoeveel ze in België kosten? Liefst over de 8.000fr en hier 4.700fr. Dat is nogal een koopje hé.

- 34 -

maandag, 25 mei 1970 Een briefje terug vanuit Werl na ons kamp in Vogelzang. We zijn er niet kwaad voor dat we hier terug zitten. Niet dat het daar zo zwaar was. In het geheel niet, want het was daar nog plezant ook. Maar het was vooral het eten dat tegenstak, want dat trok op geen botten. ’s Middags kregen we ons avondmaal en ’s avonds het middagmaal en dat kon je dan soms meestal geen eten noemen, vettig, flauw, pikant en wat weet ik nog meer. De donderdag zijn we hier uitgeregend zodat we om 15.00hr al terug naar het kamp keerden. Zondag voormiddag hebben we een wandeling naar het meer gemaakt. ’s Namiddags hebben we nog een wandeling gemaakt maar dan rond het meer. Dat heeft maar eventjes zeven uur geduurd vooraleer we rond waren. Wij zijn daar ook op de stuwdam geweest.

Kamp Vogelzang en de Ruhrsee

Patrick, Jos en André op de stuwdam van de Urftsee

- 35 -

Familiebezoek in kamp Vogelzang, ma en zuster plaats Gemünd

- 36 -

zondag, 28 juni 1970 Donderdagavond hebben we een alarmoefening gehad. Om 18.30hr werd er alarm geblazen. Wij moesten ons zo vlug mogelijk in gevechtsuitrusting zetten en met al onze bagage naar ons kwartier Laarne komen. Daar moesten we dan alles opladen op de camions en deze buitenzetten in colonne, klaar om te vertrekken. Dat was gedaan om 21.30hr. Daarna moesten we vertrekken naar een kazerne in Soest, waar we dan moesten werken op onze camions. Om 00.00hr ’s nachts mochten we slapen, maar dan in de camion vanachter. Met een paar dekens en de kitzak als hoofdkussen. ’s Morgens moesten we dan gewoon werken zoals in de kazerne, alleen met dat verschil dat we nu op de camions zaten. Om 11.00hr was het daar gedaan en reden we terug naar Werl. ’s Namiddags moesten we dan alles terug afladen. woensdag, 1 juli 1970 De maandag hebben we nog eens alarm gehad. Het was het 06.00hr ’s morgens. Nu was het een Quick Train, met andere woorden NATO alarm, hetgeen wil zeggen dat dit alarm voor iedereen in gans Duitsland was. Dus voor alle eenheden van het Belgisch leger alsook voor al de andere landen die eenheden in Duitsland hebben, zoals de Amerikanen, Canadezen, Fransen en Duitsers. Ditmaal waren we al op anderhalf uur gereed en stonden alle camions reeds in colonne opgesteld op de koer, klaar om te vertrekken. Deze maal moesten we niet buiten rijden en om 09.30hr mochten we alles terug afladen en de wagens binnenzetten. maandag, 20 juli 1970 Crisis op de kamer, kort samengevat kwam het hier op neer: Enkele weken geleden had de Jos twee pakjes talkpoeder in het bed van de Patrick gestrooid. Die was razend kwaad maar kon direct nieuwe lakens krijgen, zodoende was dat vlug geblust. De reactie van deze laatste kwam enkele dagen geleden. De Patrick had in de schoenen van de Jos een beetje grafietpoeder gestrooid, zodat deze zijn voeten ’s avond koolzwart zagen; hij kon daar nog min of meer met lachen maar weigerde zelf zijn schoenen uit te kuisen. ’s Anderdaags moest de Jos op zending naar Probsteierwald en hij was er in geslaagd als laatste te vertrekken vanop de kamer en nam de sleutel mee, zodat wij gans de dag niet meer op ons kamer konden. woensdag, 22 juli 1970 Zondagavond was er een optreden van het zangkoor in de kazerne van Soest, samen met andere koren. Maandag was dan weer een optreden voorzien in onze kazerne te Werl. Daar werd namelijk een zilveren bruiloft gevierd, 25 jaar getrouwd. Op dat feest had men ons uitgenodigd om een paar liedjes te komen zingen. Zaterdag en zondag is er een optreden in België gepland en daar kunnen de Patrick en ik met mee komen. Het programma ziet er als volgt uit: zaterdag 25 juli vertrek om 09.00hr met bus aankomst Brussel Noord om 13.30hr optreden Baaigem om 19.00hr zondag 26 juli om 09.30hr mis in Asper en om 20.00hr optreden aldaar Nog nieuws van het koor: onze plaat die we opgenomen hebben is klaar.

- 37 -

dinsdag, 28 juli 1970 Hier dan een eerste briefje van een super. Na het optreden van het koor zondagavond zijn we vanuit Gent met de bus vertrokken naar Jette, waar de Louis (aalmoezenier KRO en leider van het koor) een zaaltje gehuurd had om zijn afscheid te vieren. Er werd hem een geschenk overhandigd, waarvoor we allen samen gelegd hadden. Het was een gans tafelservies, lepels, messen en vorken. Als slot gingen we dan allen in een kring staan en zongen we het lied: “Dit is geen vaarwel maar een tot weerzien” wat heel wat emoties bij iedereen teweeg bracht. De maandag ochtend zijn we dan om 05.30hr toegekomen in de kazerne. De Super Ancien. Op zending naar Probsteierwald zondag, 23 augustus 1970 snelweg parking Remscheid Dit is het allerlaatste briefje, nog vier armzalige dagskens hier in dat verdorven kot. De donderdag ben ik nog eens op zending geweest naar Probsteierwald en daar hebben we nog moeilijkheden mee gekregen. ‘s Anderdaags kregen we te horen dat we een remork (opligger voor camion) moesten meegenomen hebben, maar daar hadden ze mij niets van gezegd en ook op de reispas was het niet vermeld. Dan ‘s morgens een ganse explicatie gedaan, maar geen gelijk gekregen, zodat we ten lange laatste met ons tweeën, de chauffeur en ik, op het verslag vlogen. Maar daar is gelukkig niets van gekomen. Waarschijnlijk heeft de adjudant het verslag niet bij de kapitein gedaan. De vrijdagavond hebben we dan onze afscheidsdrink gegeven in de bar. Daar hebben we allen een gedenkplaatje gekregen van de compagnie. Daarna nog wat zitten praten met de nieuwe commandant en de kapitein. Dat was de eerste keer dat de KROO’s hier een afscheidsdrink gaven. Nu waren we natuurlijk de goeie. Veel heeft het ons niet gekost, het kwam op een 45 frank per man, want ja we zijn met acht. De zaterdagmorgen hebben we hier voor de laatste keer soldaatje gespeeld. Op het lessenprogramma stond er camouflage. Maar het schoonste was dat we daarvoor naar het terrein trokken. We werden verdeeld in drie groepen; de eerste groep, daar was ik bij met nog een KROO, een sergeant BV en zes soldaten. We moesten een bunker verdedigen. De twee andere groepen moesten zich camoufleren en een aanval ondernemen op de bunker, zonder dat ze gezien werden... de bunker staat er nog. De zaterdag en de zondag waren we dan nog maar eens van piket. De Landtsheer kreeg dan nog een wacht van 24 uur aan zijn been en ik moest chef piket spelen. Maar ik ben met mijn sectie van negen man niet moeten buitenkomen om karwei te doen. Er waren niet minder dan 61 gestraften en die konden dus de karweien opknappen. Vanwege een dikke super en afzwaaier. - 38 -

- 39 -

Oorspronkelijk bouwplan 1935 - 40 -

Geschiedenis van de kazerne te Werl (1936 - 2005) De kazerne van Werl heeft haar oorsprong in het jaar 1934. In dat jaar werd de eerste akte getekend voor de vestiging van een vliegterrein, ten name van de “Firma Deutsche Luftfahrt und Handels – AG, Berlin” (Duitse naamloze vennootschap voor de luchtvaart handel). In feite ging het om een verborgen militaire actie, want de echte eigenaar was het “Deutsche Nazi Reich” en zal als dusdanig pas in 1939 op de voorgrond treden. Eens de formaliteiten achter de rug werd onmiddellijk met de bouw van de kazerne gestart. In 1936 werd de bouw beëindigd en zal ze de naam dragen van “Fliegerhorst Kaserne”. Er werd een escadrille van oude tweedekkers, model Arado 65, Junkers 52 alsmede enkele Messerschmits 109 gestationeerd. De eerste eenheid van de luchtmacht die in Werl werd gestationeerd was de tweede groep van het jachteskader “Horst Wessel”. Horst Wessel was een aanhanger van Hitler en vermoord door de communisten in Berlijn op 25 februari 1930. Het is Hitler zelf die zijn naam aan dit jachteskader geeft. De omvang van het vliegveld was enorm, veel groter dan wij het gekend hebben. Talrijke delen zijn door bombardementen vernietigd geworden en na de oorlog opgegeven. De eerste commandant van de kazerne was majoor Théo Osterkamp, een veteraan uit de eerste wereldoorlog. Hij krijgt de sleutel van de kazerne op 7 april 1936 overhandigd en zal gedurende een groot deel van de tweede wereldoorlog het bevel voeren over het garnizoen. Het is van dit vliegterrein dat in mei 1940 verschillende vliegtuigen vertrokken die actief hebben deelgenomen aan het offensief tegen België, Nederland en Frankrijk. Op dat moment waren er een groot aantal boomgaarden en groene ruimtes aanwezig op het terrein van de kazerne. De gebouwen waren met vakwerk beschilderd teneinde de geallieerde luchtmacht te laten geloven dat het hier om een grote industriële boerderij ging.

- 41 -

- 42 -

Woensdag, 19 april 1944, een mooie heldere lentedag, het zou echter een verschrikkelijke dag worden voor Werl. Tot op deze datum was de stad gespaard gebleven van luchtaanvallen, terwijl de naburige steden Hamm en Soest reeds meermaals met bommen bestookt waren. Op die dag kreeg de US luchtmacht het bevel met 859 bommenwerpers van het type B17 (vliegende forten) een aanval uit te voeren op de Duitse luchtmacht steunpunten. De vliegtuigen hadden drie doelen: de 1ste divisie ging richting Kasseler, Bettenhausen, de 2de divisie had doelen bij Paderborn en Gütersloh en de 3de divisie ging naar Werl en Lippstadt. Om 10.26hr kwamen de eerste Amerikaanse vliegtuigen boven het vliegterrein en de kazerne van Werl. De eerste golf van 40 bommenwerpers openden hun bommenluiken om 11.27hr. De tweede golf van eveneens 40 toestellen troffen de taxibanen en de aangrenzende hangars. De derde golf legde een bommentapijt tussen het zwembad, de Salinenring en Kurgarten. Het sportterrein van de kazerne, dat er toen al was, kreeg 17 bominslagen, het wachtlokaal werd volledig vernield, het vliegveld ernstig beschadigd, maar de gebouwen bleven relatief gespaard. Er werden 790 conventionele bommen afgeworpen van ieder 250kg. Daarbij kwamen 1.697 fosforbommen van ieder 50kg. Het hoofddoel was de militaire structuur aan de rand van de stad te treffen. Het oude stadsgedeelte van Werl werd grotendeels gespaard. De eerste Duitse berichtgeving maakte melding van 40 doden en 320 gewonden. Later in de maand augustus werd meegedeeld dat er 132 doden en 134 gewonden waren. Alleen al in de gevangenis had men 77 doden en 64 gewonden.

Foto met bominslagen, genomen bij de eerste golf - 43 -

Bomkraters, gefotografeerd in de namiddag van 19/04/1944 na de raid - 44 -

Vergelijking met de Belgische kazerne structuur - 45 -

Majoor Bode zal de laatste commandant van de nazi luchtmacht zijn, die het bevel voert te Werl. Aan het einde van de oorlog, op 29 maart 1945, bombardeerde men de laatste resterende eenheid. Zij had niet meer dan zes vliegtuigen van het type ME 110 en werden alleen nog ’s nachts ingezet om taken uit te voeren. Begin april 1945 reden de eerste konvooien van Amerikaanse voertuigen de stad binnen en zullen het vliegveld gedurende enkele maanden bezetten. De Amerikanen zullen de installaties als doorvoerkamp gebruiken voor Poolse, Oekraïense en Russische ex-gevangenen. De gevangenis van Werl wordt eveneens gebruikt om nazi’s op te sluiten, zoals enkele bekende namen: Meyer, Kesselring, Von Manstein, Falkenhayen en Falkenhorst. De gevangenis zal op dat ogenblik de naam dragen van “Allied National Prison” en zal befaamd worden door zijn opgesloten oorlogsmisdadigers.

Amerikaanse tanks rijden Werl binnen

Gevangenis van Werl

- 46 -

Amerikaanse luchtfoto uit 1945 van de stad Werl en de vliegterrein - 47 -

Detail uit de luchtfoto van 1945

- 48 -

In 1946 nemen de Belgen de kazerne over, ze wordt eerst bezet door het 12 Linie en daarna gevolgd door het 4 Linie die het de naam “Houthulst” zal geven, als herinnering aan de gevechten die de eenheid in 1918 leverde op die genoemde plaats. Het kwartier werd achtereenvolgens door het 4 Linie, de 4 Lansiers, vervolgens gelijktijdig door het 14 Artillerie, het 20 Artillerie, het 18 Bn Log, het 4 REME, de 95 Cie Maint HAWK, de 4 Cie Ordnance (na ±1972 de 4 Cie Materieel genoemd) bezet. In 1978 verving het 3 A het 14 A om er zich definitief te vestigen. Eenheden 4 Linie 12 Linie 17 ESC Lt Av 4 Lansiers 4 Jagers te Paard 14 Artl 20 Artl 95 Cie Maint Hawk Lance 3 Artillerie 4 REME 1 Cie Ord 200 Cie Ord 1 Bn Ord 4 Cie Ord 4 Cie Mat 18 Bn Log Staf 8 RASC 1 Mob Veldhospitaal 2 peloton Carburant 2 Pon Tpt Citernes 101 Cie QM Classe III 1 Cie QM Frac Classe I

gegevens: www.museum-bsd.de

Stationering 07/05/1952 - 1957 1946 - 12/08/1950 1951 - 01/04/1952 07/1965 - 1994 02/1957 - 08/1962 1961 - 1964 18/08/1964 - 05/1978 12/09/1962 - 30/06/1993 07/1964 - 1994 28/06/1978 - 1990 10/1946 - 1949 tot 1950 01/12/1951 - 17/10/1955 1954 - 10/1955 17/10/1955 - 01/07/1960 1960 - 1971 (hernoemd 4 Cie Mat) 01/01/1971 - 1994 1964 - 1981 1947 - ? 1945 1949 - ? 1949 - ? 1954 - ? 1958

Kazerne Houthulst Liège Vliegveld Werl Houthulst Houthulst Houthulst Houthulst Laarne Houthulst Unionwerke Unionwerke tot 1954 vanaf 01/12/1954 Laarne Laarne Laarne Laarne Laarne Houthulst Liège Liège Liège Houthulst Houthulst

Zoals we zien is onze 4 Cie Ordnance ontstaan uit de 4 Cie REME (Royal Electrical Mechanical Engineers). Deze eenheid is in Werl gestationeerd geworden in oktober 1946 in de Unionwerke gebouwen. Op 1 december 1954 heeft men dan zijn intrek genomen in het nieuwe opgerichte complex “Kwartier Laarne”. Deze eenheid gaat op 1 december 1951 over in de 1 Cie Ordnance. Het 1 Bn Ordnance neemt over tot 1960. En op 1 juli 1960 verschijnt onze eigenste 4 Cie Ordnance op het toneel. Dat blijft zo tot 1 januari 1971 waarna ze herbenoemd wordt tot de 4 Cie Mat. Dit is een gevolg van de opsplitsing van de Ordnance in twee takken: MAT (materieel) en RAV (bevoorrading). Deze compagnie zal dan in Werl vertegenwoordigd blijven tot 1994, datum waarop ook de terugtrekking van de andere Belgische eenheden uit Duitsland op gang komt en de opschorting van de dienstplicht een feit is. Wij zijn dus blijkbaar bij één van de laatste lichtingen geweest die onder de Ordnance vlag gediend hebben. Muts, kenteken en spiegels veranderen op dat ogenblik van kleur. De 4 Cie Mat wordt bij vertrek uit Werl in 1994 opgedoekt. Op 2 januari 2003 werd ze heropgericht te Sijsele (Damme) nabij Brugge met een officiële plechtigheid op de Markt te Damme op 19 februari 2003. De nieuwe 4 Cie Mat maakt deel uit van het 51 Bataljon Logistiek. Damme is de nieuwe peterstad van het Baltaljon. - 49 -

In 1991 was het nog altijd mogelijk om op afgelegen plaatsen resten van de nazi periode terug te vinden; zoals dit porseleinen fragment met adelaar en hakenkruis welk gevonden werd achter de garages. Een van de mooiste ontdekkingen die men in het kwartier gedaan heeft zijn deze pakjes sigaretten in een nog opmerkelijke toestand. Deze pakjes werden verkocht aan 3 reichspfenning tijdens de tweede wereldoorlog en ze bezaten het nationaal embleem van dat tijdperk, de arend en het hakenkruis. Tevens werden ook nog Duitse formulieren teruggevonden zoals een document met de namen van de bewoners van kamer 1 van de toenmalige nazi kazerne. Restanten achtergelaten door de Belgische bewoners werden er gevonden op de zolder van de slaapplaatsen. Zo heeft men een twintigtal pakjes Belgische sigaretten ontdekt in een uithoek van een zolder, een fragment van een treinticket uit 1962 tot zelfs een rapport aan de commandant van de 4 Lansiers.

Fragment van een treinticket uit 1962, wordt aan de achterkant afgestempeld en machtigt de bezitter om eenvoudig naar Brussel te reizen

Stuk porcelein uit nazi tijdperk

Rapport aan de commandant van de 4 Lansiers van 10/03/1960 door BV Schoofs

- 50 -

- 51 -

Schietstand voor vliegtuigen De meeste bewoners van de kazerne Houthulst zullen zich wel eens in het bos begeven hebben welk gelegen was op het noord-oosten van het oefenveld en gekend was onder de naam “militair bos”. Daar bevonden zich twee enorme gebouwen uit beton. Het waren de resten van een schietstand (tir) voor Duitse vliegtuigen van het in 1936 aangelegde vliegveld. Deze schietstand is zeer goed zichtbaar op het oorspronkelijke grondplan en op de luchtfoto genomen door de geallieerden tijdens het bombardement van 19 april 1944. De bunkers waren ontworpen voor de training van vliegtuigpiloten. De teruggevonden projectielen waren van dezelfde soort als deze die door de Duitse jagers werden gebruikt gedurende de tweede wereldoorlog. Bovendien werd er eveneens precies identieke kogels teruggevonden in de velden achter de bunkers.

Na de overgave van Duitsland maakten de Amerikanen gebruik van de schietstand voor hun eenheden. Deze tir zal vervolgens door de Belgen in 1946 overgenomen worden maar enige tijd later opgegeven worden omdat hij niet meer aan de vereiste veiligheidsmaatregelen voldeed. De natuur heeft dan weer de bovenhand gehaald en overwoekerde alles.

- 53 -

Het einde van de kazerne Een aantal plaatsen in de kazerne konden tot de jaren 1990 nog met elkaar vergeleken worden. Bepaalde gebouwen zijn sinds 1936 in gebruik gebleven. Helaas is sinds 1993 het Belgisch leger vertrokken uit Duitsland. Het lot dat de meeste kazernes in Duitsland beschoren was, was dat van het totale verval en afbraak van de gebouwen. Ook in Werl was dit het geval. De gemeente heeft de terreinen een andere bestemming gegeven, namelijk een gedeelte industriepark en een gedeelte voor woningbouw. Eind de jaren 90 waren nog een aantal gebouwen op het terrein aanwezig, doch zij waren het onderwerp van vandalisme. Omstreeks 2005 rest er niets meer dat nog herinnert aan een legerkazerne.

- 55 -

Blok Nieuwpoort: slaapblok van de 4 Cie Ordnance in het kwartier Houthulst

- 56 -

Een stukje uit het reisverslag van Ben Rosiers (milicien 4 Cie Mat in 1982) geeft de sfeer weer die een oud bewoner ervaart wanneer hij naar zijn verleden op zoek is (anno 2005): “Als we Werl naderen kan ik nog niet veel herkennen, het is ondertussen ook al van 1982 geleden dat ik er nog geweest ben. Indien ik het Bahnhof (treinstation) kan vinden, heb ik een oriënteringspunt om vandaar uit de weg naar de kazerne(s) te zoeken. Het treinstation vinden we vlug en we rijden nu de straat in die richting kazerne zou moeten gaan. We rijden voorbij het ‘Justizvollzugsanstalt’ en een beetje verder zou de kazernemuur moeten staan. Maar niets daarvan. Geen muur, geen gebouwen, niks. Waar ooit dagelijks soldaten de ingangspoort van ‘Kazerne Houthulst’ binnen en buiten stapten rest nu alleen nog een nieuw geasfalteerde baan, ‘Belgische Strasse’ genaamd, met op de hoek, je raadt het nooit, een pas neergepootte supermarkt van Aldi. Verderop, aan de rechterzijde, staat er nog welgeteld één gebouw dat omgebouwd is tot een (sjiek) hotel. Op naar ‘Kazerne Laarne’. Daar waar het indrukwekkende paradeplein was, met de werkplaatsen, kantoren en de bar van de Onder-Officieren en Officieren er rond. Helaas, om eventuele foto’s te maken van deze gebouwen zijn we te laat. Het grote betonnen plein, waarop ooit Leopard tanks tijdens hun proefrit over en weer bulderden, is verdwenen. De rest van dit terrein en het daarachter liggende vliegveld is verkaveld en opgedeeld in KMOzone en woonzone en ook al veel bebouwd. Alles is weg, met “Deutsche Gründlichkeit”gedaan. Er ligt geen steentje meer dat nog doet herinneren aan de kazernes.”

Deze luchters sierden reeds in 1936 de mess officieren en waren in 1993 nog steeds aanwezig. In 1993 zijn ze reeds ten prooi van vandalisme gevallen

- 57 -

- 58 -

- 59 -

- 60 -

Satellietbeelden van het kazerne domein in 2003. Het grootste gedeelte van de gebouwen in kwartier Houthulst en kwartier Laarne zijn al afgebroken. Ook de Amerikaanse site met de radio zendmast is reeds verdwenen.

- 61 -

- 62 -

Beeld met straatnamen en virtuele vroegere straten

Militair domein dat door de gemeente Werl omgevormd wordt tot industriezone

- 63 -

Voertuigen Tijdens onze opleiding in Doornik hadden we meestal te maken met camions voor het vervoer van troepen. In 1969 maakte de Bedford de algemene dienst uit in de Ordnanceschool. Het was een oud beestje dat al lang de dienst deed in het Belgische leger. In Duitsland had men moderner materiaal ter beschikking. Dat was duidelijk zichtbaar in de camions. De in die tijd nieuwe MAN vrachtwagens waren in 1970 al algemeen in gebruik in de garnizoenen in Duitsland. Deze vrachtwagen werd in de 4 Cie ORD ook ingezet als rijdend magazijn. Oorspronkelijk stond het kaartsysteem (cardex) voor het bijhouden van de stock van wisselstukken in een apart lokaal. De wisselstukken daarentegen bevonden zich in kasten op de MAN camions. Na een alarmoefening begin 1970 besloot men om de cardexen op de vrachtwagen zelf te installeren, zodat men enkel de kasten met wisselstukken diende te blokkeren en men onmiddellijk de hangar kon uitrijden in geval van alarm. Vanaf die dag werd de laadruimte van de MAN ons rijdend kantoor, waarop wij onze dagelijkse arbeid verrichtten. Bestelbons invoeren, stock bijbestellen en wisselstukken uitleggen zodat ze later door de aangevraagde eenheid konden opgehaald worden. Onze compagnie zelf bevoorraadde zich in het hoofddepot van de Ordnance in Propsteierwald. Daar ging dan regelmatig een vrachtwagen heen om materiaal op te halen (wekelijks), met chauffeur en begeleider.

- 65 -

Een ouder type van vrachtwagen dat nog in gebruik was in Werl was de MAGIRUS, een camion gebruikt voor het vervoer van zwaar materiaal zoals bijvoorbeeld tanks.

Het lichtere vervoer en het verplaatsen van soldaten werd toen door het nieuwe type lichte vrachtwagen gedaan, de Mercedes UNIMOG Een voertuig dat bij iedereen geliefd en populair was in die periode was zeker de oude vertrouwde Jeep WILLYS. Bekend geworden in de tweede wereldoorlog was hij werkelijk onverwoestbaar. Of je nu kon autorijden of niet, met een jeep kon iedereen rijden, of het nu kraakte of niet, blijven rijden deed dat ding wel. Een ander type jeep dat in 1970 dienst deed was de Landrover MINERVA. Het was van oorsprong een Belgische merk. In 1958 werd de productie stopgezet, maar in 1970 werd er nog vrolijk met rondgereden bij het Belgisch leger. In de 4 Cie ORD hadden we dan ook nog de belangrijke takelwagen M62, die ook symbool stond voor ons kenteken. Een van de hoofdtaken van onze compagnie was de depannage te verzorgen van militaire voertuigen in onze sector.

- 66 -

DVT : Dagelijkse Verlofgangerstrein De trein die het meest geliefd was bij de miliciens in Duitsland, want deze trein stond synoniem met verlof. Hij vertrok dagelijks om 01.30hr in Warburg (Duitsland), deed alle tussengarnizoenen aan en kwam omstreeks 09.00hr aan in Brussel. Omgekeerd vertrok hij in Brussel omstreeks 13.00hr. De reis duurde ongeveer negen uur en was gratis voor degenen die een verlofpas hadden. De trein was bij de terugreis naar België, buiten de reizigers, ook goed geladen met goederen die de miliciens liever zonder taksen de grens over wilden krijgen. Niet alleen de sigaretten zonder taks, maar ook allerhande spullen en drank die men taksvrij kon kopen in de legerwinkels in Duitsland, wilde men naar het thuisfront krijgen. Doch de douane wist dat ook, dus menig soldatenvalies werd dan ook gecontroleerd. Allerlei truckjes werden aangewend, zoals zaken verstoppen bij het vuile wasgoed in de hoop dat men daar niet zou in kijken. Patrick De Landtsheer dacht dat hij de oplossing had gevonden om een fles eau de cologne van 1 liter over te brengen. Hij had de fles tussen de verwarming gestoken, maar had geen rekening gehouden met het feit dat zijn reukwater uitzette met de warmte en de glazen fles stuksprong. Stinken naar de eau de cologne dat ons compartiment gedaan heeft gedurende de reis, maar we hadden “rien a declaré”. Een andere veel gebruikte manier om controle te omzeilen was de volgende: per compartiment zaten er acht soldaten. Er werd onderling afgesproken dat er een persoon zou melden dat hij wat aan te geven had. Dat ging dan over kleine spullen en zaken waarvan men wist dat er geen taks moest op betaald worden. Doch op die manier nam men tijd in beslag van die douanier en veel tijd hadden die mannen nu ook niet om gans die trein te doorzoeken.

- 67 -

Het Werl Soldatenkoor Het zangkoor bestond begin 1970 al enkele jaren en was een bloeiende vereniging van miliciens van alle wapens en graden, bestaande uit ongeveer 30 à 40 leden, onder de hoede van een aalmoezenier (in mijn periode een KRO de Louis genaamd). Ik ben bij het koor gekomen begin februari 1970, samen met mijn twee kamergenoten Jos Lodewijckx en Patrick De Landtsheer. Het repertoire omvatte allerlei liedjes waaronder bvb: Blowing in the wind Go tell it on the mountain Een soldaat van Napoleon de Grote The drunken sailor Tom Dooley Where have all the flowers gone Ook kerkelijke liederen stonden op het programma: Ik bied u dit brood Kumbaya Niet voor altijd vaarwel

- 69 -

Onder de koorleden waren miliciens van ondermeer het 14de Artillerie, het 17de Licht Vliegwezen, de QM, de 4de Ordnance... Enkele namen die ik teruggevonden heb via mijn koorboek zijn: Boogaert, Wuyts, Ballegeer Lionel, Haelewijn, Mostaert, Overmeire Firmin, Putseys, Haegens, Claes, en niet te vergeten Riksken... Het koor verzorgde de mis in kwartier Houthulst en trad op uitnodiging op, zowel in Duitsland als in België. Op 18 mei 1970 nam het koor een 45 toeren single op te Schelle, het werden de volgende liedjes: “Tom Dooley” en “Als wij marcheren”. De uitstappen naar België stonden gekend omwille van het vele materiaal dat taksvrij mee naar huis werd genomen. Men noemde de koorbus niet voor niets de smokkelbus. Meestal werd de bus aan de grens niet gecontroleerd en kon men dus grote zaken meebrengen naar huis. Doch soms liep het niet zoals verwacht en was er wel controle met alle gevolgen vandien. Volgend relaas van Norbert De Belie (een koorlid van na mijn periode): Ik was er ook bij toen de bus “op zending” werd tegengehouden aan de grens voor “controle”. Sigaretten, bandopnemers, stereoinstallaties...... iedereen uit de bus.....De bus werd leeggehaald en iedereen kon zijn boete gaan betalen....Daarna de ontlading.....toen we terug de bus in zaten.... De repetities gebeurden in de kapel in kwartier Houthulst en waren voornamelijk tijdens de week om 19.00hr. De zondag was het om 9.30hr repetitie en om 10.00hr mis. Onze koorleider was iemand van het 17de Licht Vliegwezen en had conservatorium gedaan en speelde hobo, als begeleiding van het koor. Blijkbaar moet het koor een stille dood zijn gestorven ergens eind de jaren 70. Kapel en repetitielokaal Frontblad koorboek 1969-70

- 70 -

De hitparades tijdens mijn legerdienst Als er een liedje is dat me altijd doet terugdenken aan mijn legerdienst is het wel “In the year 2525”. Dat stond in september 1969 bovenaan de hitlijsten en werd in de kantine van Doornik grijs gedraaid. Voor mijn periode in Duitsland is dat “Du” van Peter Maffay. Dat was daar een hit in 1970, terwijl dat in België pas later gebeurde. De muziek hitparade van september 1969 in België (top 10): 1 Venus Shocking Blue 2 In the year 2525 Zager and Evans 3 Make me an Island Joe Dolan 4 Saved by the Bell Robin Gibb 5 Hetgeen je niet krijgen kan Will Tura 6 In the Ghetto Elvis Presley 7 Ma belle amie Tee set 8 I’m a better Man Engelbert Humperdinck 9 Stay awhile Lee Lynch 10 Honky tonk Woman The Rolling Stones

De nummer 1 hits in Duitsland in 1970: Dein schönstes Geschenk Roy Black Mademoiselle Ninette Soulful Dynamics Let it Be Beatles House of the Rising Sun Frijid Pink Du Peter Maffay El Condor Pasa Simon & Garfunkel In the Summertime Mungo Jerry

- 71 -

Afzwaaien Het einde van een milicien begon zich af te teken rond drie maand voor de afzwaaidatum. De eerste tekenen waren een lintmeter van 100cm waar elke dag één cm afgeknipt werd. Aanvankelijk op de kamer bewaard, verhuisde die de laatste dertig dagen naar de binnenkant van de muts, tot uiteindelijk alleen de ring overbleef.

Tevens was het de gewoonte van doodsbrieven naar huis te sturen. De brief stond vol met soldatenhumor en er was plaats voorzien waar de milicien zijn eigen naam kon invullen.

- 73 -

Wat zeker niet mocht ontbreken, waren de liederen die door iedere ancien werden gezongen, gebruld, gekeeld, nuchter of zat: En zolang als de supers bestaan zal de Ordnance nooit niet vergaan weg met de zorgen en weg met het verdriet zijn wij de supers of zijn wij het niet Het lied van de afzwaaier was vooral het “We zijn van de klas”. Het liedje is stratenoud en meermaals aangepast aan de tijdsnorm. De tekst die ik hier heb was onze versie in 1970 op het origineel. En we zijn der van de klas en we drinken bier met emmerkens terwijl die arme schachten aan patatten jassen zijn vergeten wij den troep en die droevige dagen smeirlappen ge zijt ons kwijt

- 74 -

Documenten

Militair zakboekje deel 1 en deel 2

Bladzijde met onbepaald verlof

- 75 -

Militaire identiteitskaart in Duitsland

Bioscoopkaart voor gratis bezoek aan de legercinema

- 76 -

Vergunning om het kwartier tijdens een werkdag te verlaten, hier van 13.00 tot 22.00hr

Vergunning om het garnizoen te verlaten, uitgereikt om aan een optreden van het zangkoor deel te nemen in Brakel en Essentho - 77 -

Het absolute einde: definitief verlof op 1 januari 1984

- 78 -

Stamkaart De dossiers van militaire dienstplichtigen worden vernietigd wanneer ze met definitief verlof worden geplaatst. Alleen deze stamkaart blijft in het archief aanwezig. - 79 -

Algemene beeldimpressie

André in staat van alarm Aan de schrijftafel De kamergenoten dansten verder Slaaphoekje Kamp Vogelzang

- 81 -

Kwartier Laarne Compagniefeesten 1986

Kantoren en werkplaatsen na het verlaten van de 4 Cie Mat

Kwartier Houthulst 1969, vanop de US radio zendmast

- 82 -

Radio toren van het Amerikaanse 4 USAFAD gelegen naast het kwartier Laarne. Ontmanteld eind 1989 begin 1990.

4 USAFAD in de winter van 1970

en in warmere tijden in 1970

- 83 -

Tijdlijn in België en de rest van de wereld 1969 01/01 Invoering van het verplichte rijbewijs. 16/01 De Tsjechische student Jan Palach protesteert dmv zelfverbranding op het Wenceslasplein in Praag, tegen de aanwezigheid van de Sovjet troepen in zijn land. 28/01 Generaal De Gaule treed af als president van Frankrijk, nadat hij in een referendum een nederlaag had geleden. 07/02 Regering en sociale partners worden het eens om de werktijd te verlagen (nu 45 uur) en 10 betaalde feestdagen in te voeren. 13/04 Godefroot wint Parijs – Roubaix. 27/05 Miliciens kunnen voortaan per post stemmen. 31/05 Feestelijke opening van de Kennedy tunnel in Antwerpen. 26/06 Het parlement stemt het wetsontwerp op de Belasting op de Toegevoegde Waarde (BTW). Het wordt ingevoerd op 01/01/1971. 31/06 Eddy Merckx wordt gediskwalificeerd in de Ronde van Italië. 02/07 Eddy Merckx wint de Ronde van Frankrijk. Hij behaalde de eerste Belgische tourzege sinds de overwinning van Silveer Maes in 1939. Merckx heeft bijna 18 minuten voorsprong op de tweede, Roger Pingeon. Hij behaalt naast 6 ritzeges, het puntenklassement, de bergprijs, de combiné en het ploegenklassement. 21/07 de Amerikaan Neil Armstrong zet als eerste mens voet op de maan. Het ruimteschip Apollo 11 werd op 16/07/1969 met een Saturnus raket de ruimte ingeschoten. Op 21/07 om 02.56hr GMT zette Armstrong zijn eerste passen. “Dit is een klein stapje voor een man, maar een reuzensprong voor de mensheid” zei de eerste maan wandelaar. 21/12 Feestelijke opening van de Brusselse “pre-metro”. 1970 01/01 Eerste verschijning van “De Souvereinen”, het tijdschrift van de pas opgerichte heemkundige vereniging van Lokeren. 05/01 Mijnwerkers van Winterslag beginnen een wilde staking voor hoger loon. 19/01 Staking in de Luikse mijnen uit solidariteit met de Limburgse mijnen. 17/02 Einde van de staking in Limburg. 29/04 Regering keurt uitbouw goed voor de Universitaire Instelling Antwerpen (UIA). 04/06 De Christelijke en socialistische onderwijs vakbonden roepen op tot een staking. 31/05 Wereldkampioenschap voetbal in Mexico: finale: Brazilië - Italië 4 - 1 30/06 Begin van de onderhandelingen over de toetreding van Groot Brittannië, Denemarken, Ierland en Noorwegen tot de Europese Gemeenschap. 17/07 Eddy Merckx wint de Ronde van Frankrijk. xx/07 Fusie tussen Racing Lokeren en Standaard Lokeren. Samen zullen ze Sporting Club Lokeren vormen. Het stamnummer wordt 282 (van Racing). De clubkleuren worden wit-zwart-geel. 16/08 Jean-Pierre Monseré wordt wereldkampioen wielrennen op de weg. 24/08 De scholieren krijgen vrij op zaterdag. 24/12 In het staatsblad verschijnt de tekst van de herziening van de grondwet. België bestaat nu uit drie gewesten: Vlaanderen, Brussel en Wallonië. 31/12 De jongste tien jaar is het aantal auto’s gestegen tot 2.327.000, een verhoging met 244 procent. - 85 -

- 86 -

Geraadpleegde bronnen en illustraties En we zijn er van de klas, Vic De Donder, Standaard Uitgeverij, 1988. Caserne de Werl, 60 an d’histoire, Ministerie van Landsverdediging, ±1998. Welkom in de Ordnanceschool, Ministerie van Landsverdediging, voor 1969. Werl unterm Hakenkreuz, Helmuth Euler, foto’s kazerne, bombardementen. 4 Cie Mat, Ben Rosier, www.proservcenter.be/4ciemat, foto’s kazerne. BSD museum Soest, www.museum-bsd.de/museum-bsd Jeff Hill, USA, foto’s vanop de zendmast. 4 USAFAD, http://570thusaag.com/4thusafad Google Earth, satellietbeelden. J. Mees, foto compagniefeesten 1986. Ronson, www.ronson.nl Sixties Hitparade Belgium, http://users.skynet.be/juke.box Sigarettenpakjes, www.antico.be Werl, luchtfoto industrieterrein, www.werl.de Klein Kasteeltje, foto’s, www.fedisal.be Tankmuseum, foto’s Leopard, Patton, Willy, www.klm-mra.be/tankmuseum Kazernes in Duitsland, vroeger en nu, http://users.pandora.be/Dirk.Duym1 Eric Van Berghe ex BSD, wapens, munitie, http://home.tele2.be/evb Gielen, muts, kenteken soldaat. Lodewijckx, muts, kenteken onderofficier. MAN, foto’s vrachtwagens, Jan Van Looveren, www.prospector.be Dominique De Rijck, doodsbrief. Archief leger, Evere, stamkaart.

Met dank aan Norbert De Belie, Hubert Keuppens (5de Linie), Ben Rosier, Michel Rysselmans (korpsadjudant 4 Cie Mat Sijsele), Jos Lodewijckx, Patrick De Landtsheer, Eric Van Berghen (kpt com op rust), Jeff Hill, Xavier Van Tilborg (adj archief Evere), en vele anderen die met woord en daad dit werkje hebben mogelijk gemaakt. de Patrick de Jos

den Dré

De 3 musketiers ± 35 jaar later - 87 -