INSPIRATIEMAP DE 11 MINUTEN VAN MEVROUW OLSEN. Uitgewerkt door Melanie De Munck in opdracht van Toneelgezelschap luxemburg

INSPIRATIEMAP DE 11 MINUTEN VAN MEVROUW OLSEN

Uitgewerkt door Melanie De Munck in opdracht van Toneelgezelschap luxemburg.

1

INHOUD INTRODUCTIE - Inspiratiemap - Vóór de voorstelling - Na de voorstelling - Over De 11 minuten van mevrouw Olsen - Makers aan het woord

3

ABSURDISTAN - Mon Oncle, Jacques Tati - Alice in Wonderland, Ed Franck/Rébecca Dautremer - Wallace and Gromit, Nick Park/Aardman animatie - James and the giant peach, Roald Dahl - Andreas Gefeller, Soma - Het is echt echt waar, Kristel Deweerdt/Veronique Govaert - Gekke beesten

8

ASSOCIATIE & FANTASIE - Little people in the city, Slinkachu - Heel de wereld, Katy Couprie & Antonin Louchard - Roodlapje, Pieter Gaudesaboos - Negen schijfjes banaan op zoek, Pieter Gaudesaboos - 31 Dozen, Cécile Boyer - Seizoenen, Blexbolex - Nina’s book of little things, Keith Haring - Van 12 tot 1, Wally De Doncker/Jurgen Walschot - Het kleine theater van Rébecca, Rébecca Dautremer - Maak een handdoek-aap - Breinwerk

17

KIJKEN MET JE OREN - Jacques Tati, Parade - Geluidskunst(enaars)

33

Affichebeeld: Dinge Foto’s ‘De 11 minuten van mevrouw Olsen’: Anoek Luyten Overige foto’s: via Google

2

INTRODUCTIE INSPIRATIEMAP

luxemburg speelt graag en veel schoolvoorstellingen. We geloven in leerkrachten als enthousiasmerende factor voor kinderen en jongeren. Onze eigen verbondenheid met en liefde voor theater geven we graag door. We willen in de eerste plaats leerkrachten enthousiast maken en prikkelen. Het zijn immers deze leerkrachten die kinderen en jongeren kunnen begeleiden in het kijken naar theater. Als makers willen we dat onze voorstellingen voor zich spreken. We willen het publiek laten zien, maar ook laten voelen en ervaren wat we te vertellen hebben. Daarom kiezen we in onze educatieve werking resoluut voor inspiratiemappen.

Inspiratiemappen zijn mappen waarin we verschillende handvaten aanreiken aan de leerkrachten om zelf met thematieken uit de voorstelling aan de slag te gaan. Het is een map die associatief is samengesteld en waarin we allerlei materiaal dat rechtstreeks of onrechtstreeks bij de inhoud van de voorstelling aanleunt, opnemen. Wij geven de leerkrachten suggesties, richtingwijzers voor een brede verwerking van de thematiek van de voorstelling. In deze inspiratiemap vind je dus geen uitgewerkte oefeningen of nagesprekken. Wel bevat deze map allerlei bruikbaar materiaal om mee aan de slag te gaan in de klas. Op deze manier kun jij als leerkracht de leerlingen op hun verschillende talenten aanspreken. Jij weet immers als geen ander welk materiaal jouw leerlingen aankunnen, wat ze interessant vinden en wat aansluit bij hun leefwereld. Het hangt er maar vanaf wat jij er als leerkracht mee doet. Blader door deze map en ga aan de slag! Veel plezier ermee!

Melanie De Munck heeft voor luxemburg deze inspiratiemap samengesteld. Melanie richtte in 2004 mee BOUGIE vzw op. BOUGIE wil op een avontuurlijke manier creativiteit aanwakkeren en de rijkdom van de kunsten en erfgoed toegankelijk maken voor kinderen. BOUGIE doet dit door kunst-, erfgoededucatieve en artistieke projecten. De inspiratiemap is ingedeeld in drie delen: Absurdistan, Associatie & fantasie en Kijken met je oren. Per onderdeel zijn er filmfragmenten, werk van beeldend kunstenaars, inspiratievolle prentenboeken, doe- en denkopdrachten om met de kinderen te werken rond ‘anders leren kijken’, ‘verbeelding’ en ‘associaties maken’. Je kunt ermee aan de slag als voorbereiding of als naverwerking. De voorbeelden zijn geïnspireerd op associatief kijken, verbeelding en de dagdagelijkse dingen. Heb je vragen of opmerkingen bij het inspiratiemateriaal? Laat het ons weten. Wij horen ook graag reacties (van jou en van je leerlingen) op de voorstelling! Vriendelijke groet Rein De Smet Communicatie en educatie 03 270 34 90 - [email protected]

3

VÓÓR DE VOORSTELLING

Een goede voorbereiding op het theaterbezoek kan de theaterervaring alleen bevorderen. Inhoudelijk hoef je je leerlingen niet per se voor te bereiden op het stuk, maar het is altijd goed om hen nieuwsgierig te maken naar de voorstelling. Misschien bespreken jullie al even de titel (Wie is mevrouw Olsen? Wat zou er gebeuren in die elf minuten?) of bekijken jullie het affichebeeld. Maar verklap nog niet te veel. Laat de kinderen het merendeel zelf ontdekken. De voorstelling De 11 minuten van mevrouw Olsen is een woordeloze voorstelling waarin beeld en geluid de tegenspelers zijn van de actrice. Mevrouw Olsen spreekt dus niet tijdens de voorstelling. Niet omdat ze dat niet kan of niet mag. Ze doet het gewoon niet. Overloop op voorhand ook even de ‘spelregels’ van het theaterbezoek, zodat de kinderen weten wat zij kunnen verwachten en wat er van hen verwacht wordt (jassen uit, naar het toilet, lichten uit/aan, stilzitten, reageren, applaus…).

NA DE VOORSTELLING Na het theaterbezoek is het zinvol opnieuw even tijd te besteden aan de voorstelling. In een gesprek kunnen de leerlingen hun ervaringen, opmerkingen en vragen delen. Al pratend komen er automatisch nieuwe vragen naar boven. Deel zeker ook de vragen die bij uzelf opkwamen om de voorstelling in alle openheid na te bespreken en dit zowel op inhoudelijk als op vormelijk vlak. Let op! Voor al deze vragen bestaan er meestal geen eenduidige antwoorden. Iedereen beleeft en interpreteert een voorstelling immers anders. Het gaat hierbij niet om ‘juist’ of ‘fout. Iedereen heeft in zijn eigen beleving, in zijn eigen verhaal een beetje gelijk. Voor verdere naverwerking kan je inspiratie putten uit de vele associatieve ideeën in deze inspiratiemap.

OVER DE 11 MINUTEN VAN MEVROUW OLSEN (5+)

Heeft een tafel voor- of achterpoten? Als de tijd tikt, wie tikt hem dan terug? Kan een kopje koffie kopje onder gaan? Oei! En de handdoeken zijn ook niet tevreden. De 11 minuten van mevrouw Olsen neemt een loopje met de tijd en de dingen

In een intieme opstelling vertellen beeld en geluid het verhaal in deze woordeloze voorstelling. luxemburg daagt je uit om je blik scherp te stellen. Een prikkelende en grappige ode aan het detail en de verrassing.

Concept en vorm: Katrijn Baeten en Saskia Louwaard - Spel: Kate Olsen - Spelregie: Arlette Van Overvelt - Geluidsontwerp: Bas De Caluwé - Techniek: Bert Van Dijck/Anne Straetmans - In samenwerking met Rataplan. Deze voorstelling werd gecreëerd op het lanceerplatform van luxemburg in 2012.

MAKERS AAN HET WOORD

Katrijn Baeten en Saskia Louwaard werkten als scenografe o.a. voor Galin Stoev, Emmanuel Daumas en Compagnie des Possédés in Frankrijk en voor o.a. KVS, BAFF, Laika, Theater Zuidpool en het Toneelhuis (Tom Van Bauwel, Tom Van Dyck, Stef De Paepe) in België. Arlette Van Overvelt is artistiek leider van luxemburg en regisseur van de meeste luxemburg-producties.

Twee vormgevers die een kindervoorstelling maken? Leg eens uit. Katrijn Baeten: De 11 minuten van mevrouw Olsen is de eerste voorstelling die Saskia en ik zélf maken. Meestal werken we als scenograaf in functie van iemand anders en voeren dan de fantasie uit van een regisseur. We hadden een heleboel leuke ideeën en hadden vooral zin om nu eens alles zélf te beslissen. Bovendien werken we graag heel gedetailleerd. In grotere producties gaat daar vaak veel van verloren. We wilden iets maken met zeer veel detail. Daardoor hebben we er een intieme voorstelling van gemaakt, waar het publiek heel dichtbij zit. Saskia Louwaard: We waren ook nieuwsgierig en wilden uitproberen of het mogelijk is een voorstelling te maken vanuit een andere drive dan een tekst. We wilden vertrekken vanuit het beeld en heel associatief werken om zo het verhaal te creëren. Arlette Van Overvelt: Dat past heel mooi in een onderzoek dat luxemburg voert naar kijken. Hoe kijkt ons publiek? En hoe kijken we zelf? Zien we nog wel de details? Ik vind de fantasie van Katrijn en Saskia heel toegankelijk voor kinderen. Je voelt dat ze een affiniteit hebben met een jong publiek, ook in de scenografie die ze maken voor het volwassenentheater. Ik wilde hen op het lanceerplatform van luxemburg de ruimte bieden om vanuit hun metier, met hun beeldtaal een verhaal te vertellen voor kinderen. Op scène zien we Kate Olsen, een danseres. Saskia Louwaard: Ja, Kate is danseres maar De 11 minuten van mevrouw Olsen is zeker geen dansvoorstelling. Kate beweegt in deze voorstelling veeleer dan ze danst. Doordat zij haar lichaam en bewegingen zo goed onder controle heeft, kan zij zeer goed abstractere beelden maken. Met een actrice zou het een heel andere voorstelling geweest zijn. Kates bewegingen en handelingen gebruiken we om iets anders te vertellen. We nodigen het publiek uit om heel goed te kijken en hetgeen ze zien in vraag te stellen. Waarover gaat de voorstelling? Saskia Louwaard: Het is een soort filosofische observatie van het dagelijkse leven. Hoe staan wij dag in dag uit in het leven? Waarom zijn de dingen zoals ze zijn en hoe absurd is dat? Wij vinden zoveel vanzelfsprekend, terwijl alles toch evengoed anders had kunnen zijn. Wij hebben een abstracte collage gemaakt van concrete dagdagelijkse handelingen. Katrijn Baeten: We werken in de voorstelling met sequensen. Je voorkennis bepaalt je toekomstige handelingen. Maar kinderen hebben minder voorkennis. Voor hen zijn de dingen lang niet zo vanzelfsprekend als voor volwassenen. Arlette Van Overvelt: Door de herhaling van handelingen bouwen ze die voorkennis op en kunnen ook kinderen die weinig of geen kijkervaring hebben meegroeien of mee leren met het personage. Maar ook voor getrainde kijkers is het verrassend. Eigenlijk is het een onderzoek geweest naar hoe je communiceert met je publiek, anders dan via een klassieke vertelvorm.

ABSURDISTAN MON ONCLE - JACQUES TATI De film Mon Oncle van Jacques Tati (Frans regisseur) is een woordenloze film met absurde humor. De dialoog is afwezig en wordt ingevuld door visuele grapjes en verwondering. De films van Tati zijn steeds slapstickkomedies. Het zijn een soort observaties van het gedrag van mensen. Tati laat de kijker een absurde spiegel zien waarin hij zijn eigen, dagelijkse gedrag kan herkennen. Stijlkenmerken van Tati zijn stille, kleine grapjes die verborgen zitten in een scène. Bij Tati's films is het geluid even belangrijk als het beeld: veel vreemde geluidseffecten zoals voetstappen, krakende en piepende deuren en rinkelend glas, vergroten het effect van de grappen. De film Mon Oncle is een komedie waarin decadentie, moderniteit, hebzucht en de onschuld van de jeugd centraal staan. De film bevat nauwelijks dialoog en het is een observatie van een rijk maar ongelukkig gezin. In de film gaat Monsieur Hulot op bezoek bij zijn neefje die samen met zijn ouders in een hypermodern huis woont. Hulot vindt het helemaal niets in het grote, lege kille huis: de ultrastilistische stoelen zitten niet lekker, de afstandbediening waarmee het elektronisch bestuurde huis bediend wordt, werkt niet. Het huis is kil, koud en onpraktisch. Op YouTube vind je enkele scènes die de sfeer van De 11 minuten van mevrouw Olsen benaderen. In de keukenscène zie je bijvoorbeeld hoe de keuken zijn eigen leven leidt: Jacques Tati - Mon oncle - Kitchen scene www.youtube.com/watch?v=LE9t98Gox60

Beelden uit de keukenscène in Mon Oncle:

ALICE IN WONDERLAND - ED FRANCK (Geïllustreerd door Rébecca Dautremer)

Het bekende verhaal Alice in Wonderland van Lewis Caroll werd bewerkt door Ed Franck met betoverende illustraties van Rébecca Dautremer. Alice in Wonderland is het verhaal van een slaperig meisje dat in het kielzog van een gejaagd, wit konijn de meest wilde avonturen in een wondere wereld beleeft. Ed Franck wil met zijn bewerking Alice bij de kinderen van de 21ste eeuw brengen. Dit is een fris en absurd verhaal om voor te lezen. De illustraties krijgen op hele en dubbele pagina’s alle ruimte van de wereld. Ze zitten vol wonderlijke details. Het is een boek van groot formaat. (uitgeverij Davidsfonds, ISBN 9789063066215)

WALLACE AND GROMIT - NICK PARK (AARDMAN ANIMATIE)

Wallace and Gromit is een Britse stopmotion animatiereeks van Nick Park en Aardman Animaties. In de hoofdrollen zien we Wallace - een verstrooide uitvinder die gek is op kaas - en zijn stille maar intelligente hond, Gromit. Wallace ontwerpt allerlei technische snufjes om de alledaagse handelingen gemakkelijker te maken. Er zijn drie kortfilms over hun absurde avonturen: A close shave, The wrong trousers en A grand day out. www.wallaceandgromit.com

DOEN Na het bekijken van een fragment uit een van de kortfilms van Wallace and Gromit (bijv. www.youtube.com/watch?v=mk6zbY8i4_8), kan je met de klas een nieuwe uitvinding bedenken. Bespreek welke uitvindingen Wallace doet in de film. Hij heeft bijvoorbeeld een machine gemaakt om gemakkelijker in zijn broek te kunnen. Daarna kiezen de kinderen een dagelijkse handeling: tanden poetsen, uit bed stappen, een boterham smeren, een tasje melk drinken, water koken, broek/onderbroek aandoen, de telefoon opnemen, enz. Elk kind kiest een handeling, of je kiest er eentje samen met de hele klas. Je schrijft deze op het bord.

Eens de handeling gekozen, bedenk je hoe je deze handeling door een nieuwe uitvinding gemakkelijker kan maken. Laat de kinderen een schets maken van de handeling. Nadien maken ze een tweede tekening/beschrijving van de handeling met een nieuwe uitvinding. Hier mag ook de beschrijving bij van welk geluid de uitvinding maakt, hoe ze eruitziet enz. De uitvinding mag best gek zijn, ze mag rare geluiden maken, rare vormen aannemen. De essentie is dat ze iets dagdagelijks ‘vergemakkelijkt’.

JAMES AND THE GIANT PEACH - ROALD DAHL

Boek: Roald Dahl Film: Henry Selick James and the Giant Peach (naar het boek De Reuzenperzik van Roald Dahl) vertelt het verhaal van James Henry Trotter die, nadat zijn ouders zijn vermoord door een ontsnapte neushoorn, bij zijn tantes gaat wonen. Zijn tantes behandelen hem wreed en James droomt ervan om te vluchten, het liefst naar New York City. Op een dag krijgt James bezoek van een vreemdeling. Die geeft hem een zak magische groene ‘krokodillentongen’. James laat de zak echter vallen aan de voet van een oude perzikboom. De magische tongen komen in de aarde terecht en dat is voor James het begin van een absurd avontuur!

DOEN: Drama in de klas Maak plaats (schuif de banken aan de kant) of ga naar de turnzaal of de speelplaats. Ga in een kring staan en doe opwarmingsoefeningen: schud de benen los, de armen, de nek... . Doe een paar concentratieoefeningen zoals het spelletje ‘ik ga op reis en neem mee...’ De kinderen stappen door de ruimte. Je kiest een fruit- of groentesoort. Bijvoorbeeld een kiwi. Vertel dat de kinderen nu een kiwi zijn. Stel luidop de vragen: Hoe beweegt een kiwi? Hoe kijkt een kiwi? Welk geluid maakt een kiwi? Nu spelen we met ‘grootte’. Vertel dat de kinderen nu een hele kleine kiwi worden. Hoe beweegt die? Nadien worden de kinderen een heel grote kiwi. Hoe beweegt die? Welke geluiden maakt hij? Verzin een 5-tal fruit- en/of groentesoorten.

ANDREAS GEFELLER - Soma 006 (2000, foto,150x 190 cm)

Andreas Gefeller is een Duitse fotograaf/beeldend kunstenaar. Hij fotografeert allerlei banale, alledaagse beelden. Door er een uitsnede van te maken, krijg je bevreemdende beelden. Op zijn website zie je meer beelden: www.andreasgefeller.com.

DOEN Verzamel een aantal bouw- en architectenmagazines met alledaagse kleurenfoto’s van gebouwen en parken enz. Of maak kleurenprints van een aantal foto’s van Andreas Gefeller (www.andreasgefeller.com, series SOMA). Laat de kinderen een foto kiezen en uitknippen. Bespreek deze beelden samen. Vinden ze hun foto mooi? Of lelijk? Wat is er speciaal aan? Of wat is net heel gewoon? Hebben ze zelf al fotobeelden gemaakt? Van wat dan? Een foto is steeds een stukje ‘geklikt’ uit de werkelijkheid. Geef na het gesprek aan elk kind een A4 tekenpapier. Kleef de foto op het blad (liggend) en laat de kinderen het ‘vervolg’ van de foto tekenen met (kleur)potlood. Wat gebeurt er buiten de foto? Hoe loopt het gebouw, het park, de paal... verder? Laat de kinderen de foto verder tekenen door alle voorwerpen en verbindingen te tekenen die volgens hen aansluiten op de foto. Let op, laat de kinderen niet in de foto tekenen, alleen ernaast/errond.

HET IS ECHT ECHT WAAR - KRISTEL DEWEERDT (Fotografe Veronique Govaert)

Een kind met 39 voornamen. Een mama die nooit boos is. Een kind dat nooit stout is. Over het subtiele verschil tussen liegen en overdrijven. Tussen wat je ziet en wat je voelt. Tussen wat is en wat je zou willen. Een meisje van vijf jaar overdrijft vaak van alles. Zij kan er echt niks aan doen, het gebeurt gewoon. Het is geen liegen en bij sommige dingen is het geen overdrijven, maar het is wel overdreven. Het thema overdrijven wordt in dit boek mooi en genuanceerd uitgelegd. Op de linkerpagina staan steeds een korte tekst en een kronkelende rode stippellijn, op de rechterpagina worden deze aangevuld met kleurenfoto’s. Niet alle foto’s zijn rechtstreeks gelinkt aan de tekst. Ze eisen wat extra interpretatievermogen en verbeelding. (uitgeverij Lannoo, ISBN 9789020971323)

DOEN Elk kind krijgt een spiegeltje en een A4-tekenblad, een stukje houtskool en witte acrylverf. Laat de kinderen een zelfportret tekenen in houtskool. Het kind kiest één element uit het gezicht dat hij/zij gaat overdrijven. Bijvoorbeeld een heel grote neus, extra lange oren, extreem krullend haar, enz. Als de tekening klaar is met houtskool, schilder je de achtergrond in witte plakkaatverf. Je kunt (als de verf droog is) nog stukjes aluminiumfolie of zijdepapier laten opkleven om de achtergrond te versieren.

GEKKE BEESTEN

Collage door Michel Keck DOEN Nodig: Kranten, magazines, reclamefolders ... lijm, scharen, plakband kleurpotloden en stiften tekenpapier A3 of A2 formaat witte en zwarte acrylverf eventueel pandakrijt

Elk kind krijgt een groot tekenblad (formaat A3 of A2). Elk kind maakt een grote tekening van een dier (een bestaand of gefantaseerd dier) zodat de tekening over heel het blad staat, niet enkel in een hoekje of in het midden. De tekening schilder je in met 2 kleuren verf. (Elk kind kiest twee kleuren. Niet meer en niet minder. Het mogen wel gemengde kleuren zijn). Als de verf droog is, werken de kinderen hun dier af met stukjes papier uit kranten, tijdschriften enz. Het is belangrijk dat het hele blad is bedekt, ofwel met verf ofwel met de knipsels. Er mag geen wit van het tekenpapier meer zichtbaar zijn. Op het einde kan ieder kind een naam bedenken voor zijn dier.

ASSOCIATIE & FANTASIE LITTLE PEOPLE IN THE CITY - street art door SLINKACHU

De Britse kunstenaar Slinkachu begon in 2006 met het ‘Little People’ project. Hij verandert en herschildert mini-poppetjes en zet ze op vreemde plekken in de stad. Zo creeërt hij absurde en bizarre situaties. Hij werkt in op de verbeelding en verrassing van voorbijgangers (als die het al opmerken). Je hebt een scherp oog nodig om zijn minimensjes te zien. Hij fotografeert het minisetje en gaat zo de wereld rond met zijn fototentoonstelling. Je kunt meer werk van hem vinden op www.slinkachu.com en op de volgende pagina’s.

DOEN In de klas kan je iets gelijkaardigs doen. Iets heel kleins bij iets groters plaatsen geeft meteen een ander verhaal, een ander perspectief. Maak absurde, bevreemdende en grappige miniscènes. Indien er geen kleine popjes beschikbaar zijn, gebruik dan de onderstaande beelden en schrijf een kort verhaal bij de beelden. Wie zie je op de foto? Wat is er gebeurd? Stimuleer de kinderen hun fantasie te gebruiken. Je kan de foto’s ook uitprinten in kleur of zwartwit. Vergroot de kopies tot A4-formaat of print de foto’s via de weblink. De kinderen krijgen een kopie en gaan er zelf bij tekenen. Deze tekeningen kunnen groot zijn of klein... de kinderen zijn vrij om deze wereld verder te fantaseren.

In het beeld hieronder zouden er bijvoorbeeld nog meer fietsertjes en mensjes getekend kunnen worden, maar ook een aanval van dieren, nieuwsgierige andere snoepjes enz. Dit kan met potlood, wit vetkrijt, stift, houtskool, pen en inkt, knipsels en plaksels (collage)...

HEEL DE WERELD - KATY COUPRIE & ANTONIN LOUCHARD

Heel de Wereld is een associatief (foto)kijkboek. Het is een bijzonder boek met beeldmateriaal rond allerlei dagdagelijkse dingen uit ieders wereld: stoelen, dieren, bomen, landschappen, speelgoed, mensen, muziek, eten... Het is een creatief en inventief boekje. Soms staan de beelden op zich, maar meestal ontdek je associatieve verbanden tussen verschillende prenten, zowel qua inhoud als qua vorm. Zo is er een afbeelding van een kliederend kind dat verder verwijst naar een afbeelding met tubes olieverf en zo naar de kunstschilder en een schilderij, om verder te gaan met een vliegtuig, wolken, lucht, speelgoeddieren die kijken naar wolken op tv enz. De associaties worden niet opgedrongen. Iedere kijker ziet er het zijne in en de ontdekte associaties doen je weer verder associëren naar eigen beelden en gedachten. De prettige chaos nodigt uit tot snuffelen en je ontdekt telkens nieuwe details. Dit boekje prikkelt de verbeelding. Herkenning van situaties en/of voorwerpen leidt tot benoeming. Zo kunnen er boeiende gesprekken ontstaan en de heldere foto’s nodigen uit tot het zelf maken van installaties, foto’s en tekeningen.

(uitgeverij Lannoo, 2001, ISBN 9020945785)

ROODLAPJE - PIETER GAUDESABOOS

Roodlapje is nooit alleen. Of toch soms. Maar dan komen er stieren, een hele weide. Neen. Roodlapje is nooit alleen. Of toch soms? Roodlapje is een associatief kijkboek met als thema eenzaamheid en fantasie. Dit kunstzinnig boek vraagt je aandacht. Het verhaal is bizar, eigenzinnig en poëtisch en bevat verscheidene dubbele bodems. Het begint als een sprookje. Doorheen het verhaal krijg je een breder beeld van het hoofdpersonage. Ze wordt voorgesteld aan de hand van stukjes tekst, foto’s en beelden. Stijlen worden tegenover elkaar gezet en/of gecombineerd (ouderwets, gestileerd, modern, foto’s, typografie …). (uitgeverij Lannoo, ISBN 9020953583)

DOEN Lees een bestaand sprookje voor. Ga in een kringgesprek samen aan de slag en verander het sprookje. Laat de hoofdpersonages intact. Je verandert enkel de gebeurtenissen, het decor en de tekst. Vraag de kinderen of het een romantisch sprookje wordt, een grappig stuk, een drama of een thriller, enz. Overloop met de kinderen wat een verhaal maken inhoudt en waar ze moeten aan denken: wie (personages), wat (gebeurtenis), waar (decor), wanneer (tijd). Die leidraad kan hen helpen. De hoofdpersonages worden in een andere context geplaatst en zullen andere vreemde/absurde dingen meemaken. Maak een heel nieuw verhaal of laat de kinderen een kortverhaal maken van het sprookje in een vijftal tekeningen.

NEGEN SCHIJFJES BANAAN OP ZOEK NAAR EEN PLEKJE OM TE SLAPEN - PIETER GAUDESABOOS

Wat zou jij doen, als je moet slapen in een bed zo koud als de ijskast? Een warmer en knusser plekje zoeken, net zoals de negen schijfjes banaan? Negen schijfjes banaan op zoek naar een plekje om te slapen is een aftelprentenboek. Negen schijfjes banaan wonen in de koelkast en verlaten de koelkast op weg naar een betere plek. Onderweg vinden ze de ideale slaapplaats. Het negende schijfje ziet op de zolder een poppenhuis waarvan elke kamer aan een wens voldoet: warm, zacht, donker, geurig, stil. Het negende schijfje gaat daar slapen. Ieder schijfje vind zo zijn eigen plekje en op het einde van het boek zie je een overzicht van waar alle negen schijfjes zijn terecht gekomen. (uitgeverij Lannoo, ISBN 9020955829)

DOEN Wat is jouw ideale slaapplekje? Hoe ziet het er uit? Hoe voelt het er en wat is er het uitzicht? Voer met de kinderen een kringgesprek, maak een tekening, schrijf een rijmpje. Je kunt de woorden die bij hen opkomen opschrijven. Deel de woorden nadien uit en maak ‘gekke’ rijmpjes. Je kunt ook een ander stuk fruit bedenken en visueel in stukjes snijden. Hiermee gaan de kinderen zelf een verhaal tekenen van waar die stukjes fruit willen wonen. Ze maken een eigen versie van het verhaal in een tekening. Bijv. vier stukjes appel op zoek naar een nieuw huisje of zes schijfjes kiwi op zoek naar een ander land. De kinderen bedenken zelf waar die stukjes fruit naartoe gaan en tekenen de nieuwe plek. Waarom voelen de kiwischijfjes zich er beter dan op de oude plek? Ze bedenken wat de wensen zouden zijn van de kiwischijfjes en beginnen zo te fantaseren over de nieuwe plek. Als je hierrond verder wil werken, kan je de kinderen vragen hoe de nieuwe plek eruitziet. De dagdagelijkse gewoontes zoals naar toilet gaan, tanden poetsen, een tasje thee drinken... hoe loopt dat allemaal op die nieuwe plek voor die schijfjes fruit?

31 DOZEN - CECILE BOYER Voor alle kinderen die een beetje nieuwsgierig zijn. In dit inventieve prentenboek kan groot en klein zich verkneukelen aan de zoekopdrachten. De prenten zijn van een loepzuivere eenvoud, haast als pictogrammen. Ze zweven tussen realiteit en abstractie. Telkens zie je een doos in een basiskleur met soms een herkenbaar detail bij. Op de volgende pagina zie je dezelfde doos maar dan geopend. De steeds terugkerende vraag ‘Wat zit er in deze doos/dozen?’ prikkelt je tot fantaseren over de inhoud van de doos. De ene keer is meteen duidelijk wat er in de doos zit door het herkenbare patroon of de herkenbare details. De andere keer is het raden en gissen. Het antwoord is telkens verrassend en zet je aan tot het verzinnen van verhalen. In de doos met de plakkaatverf zit bijvoorbeeld een ‘schilder in wording’, in de verbandkist met verband en ander verzorgingsmateriaal zit een ‘geschaafde knie’. In de houten doos met de domino zit ‘een regenachtige dag’. In een volgende doos met een strikje eromheen zitten kleurrijke snoepjes die benoemd worden als ‘goedmakertjes voor de buren’. En zo gaat het maar door, doos na doos. 31 dozen in totaal. (uitgeverij Clavis, ISBN 9789044816914)

DOEN Het samen bekijken en raden, vertellen wat er in de doos zou zitten, is al een activiteit op zich. Indien je nadien nog verder wil werken, kan je samen met de kinderen zelf dozen verzinnen. Nog een stap verder is zo’n persoonlijke verrassingsdoos maken met karton en allerlei restjesmateriaal, verf, potloden, krijt, enz.

SEIZOENEN – BERNARD GRANGER/ BLEXBOLEX

Tweehonderd prenten maken de seizoenen tastbaar. Het is een stevig boek met een dikke kaft en een stevige linnen rug. Het kraakt een beetje als je het open doet. Het is een uitbundige verzameling prenten: een bloemknop, een zwaluw, een zwerm, een camping, gebladerte...Boven elke prent staat een woord bv ‘wolk’, ‘het vertrek’, ‘damp’. Meer woorden denk je er zelf bij, net zoals de verhalen. Sommige prenten passen samen, andere zijn associatief samen en zetten aan tot het verzinnen van een eigen verhaal. Er is bijvoorbeeld een prent over een wedstrijdje petanque dat naast een prent met een mens vol rode, jeukende muggensteken staat. Deze associatie kan nog voor de zomer staan. Maar wanneer wordt sneeuw een kreet? Alles wat mensen en de seizoenen bindt, staat in dit boek geportretteerd, zonder tierlantijnen, puur en rechttoe-rechtaan. De prenten zijn puur en eenvoudig, nostalgisch en je kunt er zelf de concrete details en herinneringen aan toevoegen. (uitgeverij Clavis, ISBN 9789044812909)

NINA’S BOOK OF LITTLE THINGS - KEITH HARING

Nina’s book of little things is een soort tekendagboek voor kinderen. Kinderen houden dingen bij en krijgen allerlei opdrachtjes, zoals bv. de opdracht ‘verzamel een paar sneeuwvlokjes’ of de opdracht ‘teken de dingen die een kleine vogel zegt’. (uitgeverij Candlewick Press, ISBN 9780763668938)

DOEN Maak zelf een ‘boek van de kleine dingen’. Je kunt uit dit boek inspiratie halen voor opdrachten die je aan de kinderen geeft. Zo kunnen ze een eigen ‘boekje van de kleine dingen’ bijhouden. In de winkel (bijv. bij Boekenvoordeel) kan je goedkope A6-schetsboekjes kopen. Elk kind kan zo zijn eigen boekje hebben. Dingen opschrijven en tekenen, vanalles bijhouden over ‘de kleine dingen van alledag’, grappige situaties die ze gezien hebben op weg naar school. De vorm van een wolk, iemands leuke sokken, een blaadje in de vorm van…

VAN 12 TOT 1 – WALLY DE DONCKER (Geïllustreerd door Jurgen Walschot)

Dit is het verhaal van O, die zowel letter als cijfer is. In Van 12 tot 1 brengen Wally De Doncker en Jurgen Walschot de getallen van 1 tot en met 12 tot leven, in tekst en beeld. Bij elk getal hoort een verhaal met een knap muzikaal arrangement door Florejan Verschueren op de bijhorende cd. Een vrolijk walsje van één twee drie, vier, hoedje van papier, een stevig rocknummer, een tango op het schaakbord... De teksten op de cd zijn een luisterrijke aanvulling. We maken kennis met 1 die altijd alleen is en leren dat 2 niet zomaar 1 + 1 is. Hoe de dansende duizelende 3 plots een letter wordt en alles uit 4 bestaat. Hoe 5 vingers op één hand niet zonder elkaar kunnen en 6 in het Zweeds niet hardop uitgesproken wordt. Over een zeer zelfingenomen 7 die zichzelf erg mooi vindt of 8 dansende stukken op een schaakbord. Generaal 9 die niemand anders nodig heeft en 10, de eerste die uit 2 cijfers bestaat. 11 vindt zichzelf erg bijzonder en bij 12 begint het wat te spoken... (uitgeverij Davidsfonds, ISBN 9789059084322)

HET KLEINE THEATER VAN REBECCA - REBECCA DAUTREMER

Dit boek over theater is een schatkistje, opgebouwd uit honderden gedetailleerde uitsnijdingen. Bij het openen van het boek kom je terecht in het fantasietheater van Rébecca Dautremer. Je creëert telkens zelf nieuwe scènes. De personages komen letterlijk en figuurlijk los van het papier en nemen je mee door een betoverende, verrassende en magische wereld. Uren verwondering en verbeelding. (uitgeverij Davidsfonds, ISBN 9789063066352)

DOEN Zelf stokpopjestheater maken met karton, pandakrijt, satéstokjes, papierplakband en een leuk verhaal. Lees een verhaal voor of laat de kinderen zelf per drie een kort verhaal verzinnen. Nadien overlopen ze samen wat ze nodig hebben om dit verhaal tot een visueel geheel te maken: decor, bomen, figuren, dieren, een verkeerslicht, een vrachtwagen... Deze dingen tekenen ze op karton met pandakrijt (gekleurd vetkrijt). Nadien knippen ze de tekeningen uit en kleven deze met papierplakband aan een satéstokje. De kinderen hebben nu hun figuren en decor om het stokpopjestheater te spelen. Eerst nog wat repeteren (wie wat zegt en wie wat doet) en dan voorstelling voor elkaar! Let erop dat er per groepje één van de kinderen de voorstelling ‘aankondigt’ voor het publiek. Maak ergens in de klas een plek vrij voor de voorstelling (achter een bank, een grote doos...) zodat er wel een gevoel is van een poppenkast.

MAAK JE EIGEN HANDDOEK-AAP

BREINWERK

Met vragen als ‘Heeft een tafel voor- of achterpoten?’, ‘Als de tijd tikt, wie tikt hem dan terug?’ en ‘Kan een kopje koffie kopje onder gaan?’ daagt De 11 minuten van mevrouw Olsen je uit om eens stil te staan bij een aantal dingen waarover je wellicht nog nooit eerder nadacht.

Aansluitend kan je met de klas filosoferen over een aantal andere vragen: -

Zingt een fluitketel echt liedjes? Wat is fantasie? Wanneer weet je zeker dat iets waar is? Wanneer is iets grappig? Kunnen gedachten uit je hoofd ontsnappen? Kun je alles wat je wilt? Wanneer mag je liegen?

Het gedicht De tijd van Arend Van Dam zet je op dan weer op weg om eens na te denken over ‘tijd’.

De tijd - Arend Van Dam Waarom moeten hele uren twee halve uren duren? Waarom begint er na een dag, als je een nacht lang wacht, een nieuwe dag? Wat is er nou voor aardigheid aan het tellen van de tijd? Eén uur. Halftwee. Maandag. Dinsdag. Ik doe niet langer mee. Maart. April. Zomer. Winter. Ik doe wat ik wil. Mijn tijd raakt nooit meer op. Ik zet gewoon de wijzers stop. Etenstijd? Bedtijd? Tijd om op te staan? Ik trek de stekker uit de wekker. Ik hoor geen klok meer slaan. Ik maak een einde aan de strijd. Ik ga zwemmen in de tijd. (uit: Een heel jaar zes, Arend Van Dam. Uitgeverij Van Holkema & Warendorf, ISBN 9026917805)

KIJKEN MET JE OREN JACQUES TATI - PARADE

Jacques Tati werkt met klanken en geluiden en laat je dingen zien die er niet zijn. Tati zoomt in zijn films ook in op het alledaagse en laat net daardoor het niet-evidente ervan zien. Stille, kleine grapjes zitten verborgen in zijn scènes, die bijna altijd gefilmd zijn in totaalshots. Hierdoor blijft de camera en dus ook het publiek op afstand. Zijn films zijn een soort observaties van het gedrag van mensen. Door zijn vorm, de totaalshots, stuurt Tati de blik van de kijker niet. Maar door zijn gebruik van geluid doet hij dat wel. Bij Tati's films is het geluid even belangrijk als het beeld. Veel vreemde geluidseffecten zoals voetstappen, krakende en piepende deuren en rinkelend glas, vergroten het effect van zijn grapjes. Of zorgen dat je dingen ziet die er misschien niet werkelijk zijn. In zijn film ‘Parade’ van 1974 is er bijvoorbeeld een fragment waarin hij gaat hij vissen zonder hengel. Dit fragment staat helaas niet meer op YouTube, maar de film vindt u wellicht nog in de bibliotheek.

DOEN Oefen samen eerst in klanken maken: warm even je stem op en maak een aantal lage en dan hoge klanken. Denk samen eerst goed na over klanken en geluiden zijn en hoe die precies klinken. Hoe maak je bepaalde geluiden met je eigen mond en stem? Speel daarna de scène van Tati na. Zet een stoel in de ruimte en vraag kinderen te doen alsof ze aan het vissen zijn, zonder voorwerpen of woorden te gebruiken. Wat wel mag zijn klanken, geluiden en eenvoudige bewegingen. Kies een andere handeling of laat de kinderen zelf een eenvoudige, alledaagse handeling kiezen, bijvoorbeeld basketbal spelen, een gitaar bespelen, de hond uitlaten, een kop chocomelk drinken, boodschappen doen, enz... Eén voor één beelden de kinderen hun handeling uit en begeleiden deze met enkel geluiden/klanken.

GELUIDSKUNST(ENAARS)

JUSTIN BENNET vimeo.com/36086286: In deze korte documentaire vertelt Justin Bennet wat een geluidskunstenaar doet. Hij laat het verschil horen tussen geluiden in de stad, geluiden in de natuur en hij vertelt over de verschillende soorten geluiden die overal rond ons heen te horen zijn. Op ongeveer de helft van de documentaire van ongeveer 10 minuten doet hij een experiment met een ballon. DOEN Doe dit experiment met de kinderen in de klas, in de turnzaal, de refter en op het toilet. Kies enkele verschillende plekken op school en doe dit ballon/echo experiment.

Bennet maakt ook tekeningen van de geluiden die hij opneemt met zijn recorder. Deze tekeningen noemt hij geluidskaarten. Je kunt ze downloaden via www.dropbox.com/s/u06vdfsqx1tazlm/NoiseMap.pdf

DOEN Kies een soundscape/muziekstuk en laat kinderen dit geluid tekenen en hun eigen geluidskaart maken. Tijdens de voorstelling van De 11 minuten van mevrouw Olsen praat mevrouw Olsen niet. Ze is stil en toch hoor je allerlei geluiden. Weet je nog welke? Kan je er een tekening bij maken?

FROUKE WIARDA – G’RUIS Frouke Wiarda is een geluidskunstenares uit Nederland. Als kunstenaar en onderzoeker op het gebied van geluid en ruimte ligt haar focus op het luisteren naar en ervaren van omgevingsgeluiden op een intense manier. Hoe luisteren we en hoe nemen we geluiden waar? Wat gebeurt er buiten, in de openbare ruimte, wat gebeurt er in ons oor? Haar werk gaat over het bewust worden van geluiden, de geheimen en de herkomst ervan, over het ontdekken van de kleinste veranderingen van het geluid en over het blootleggen van resonanties in verschillende vormen en ruimtes. www.youtube.com/watch?v=rvVixX3ZkAw: In dit filmpje maakt ze een compositie, een muziekstuk met stenen en gruis. Door de bewegingen die ze maakt, trilt en beeft een kopje. Dat maakt muziek!

Vind je dit mooi? Heb jij zelf ook al zo’n geluidskunst gemaakt? Met welke voorwerpen was dat? Hoe klonk dat?

luxemburg - toneel voor kinderen en andere nieuwsgierigen Toneelgezelschap luxemburg maakt theater voor een jong publiek. Vertrekkende van een goed verhaal gaan we altijd op zoek naar de kruisbestuiving tussen tekst, beeld en muziek. luxemburg is een klein en straf gezelschap dat de hand reikt naar makers uit verschillende disciplines. We creëren ruimte voor jonge acteurs, schrijvers en muzikanten en verleiden hen tot het maken van jeugdtheater. luxemburg zet actief de stap naar haar publiek. We spelen daarom in grote en kleine cultuurhuizen, in steden, dorpen en wijken verspreid over Vlaanderen. Met ons participatieproject Bij de buren bereiken we ook gezinnen die - om welke reden ook - de weg naar het theater (nog) niet gevonden hebben.

luxemburg is Arlette Van Overvelt, Nele Gernaey en Rein De Smet. Somméstraat 49 - 2060 Antwerpen - 03 270 34 90 [email protected] - www.luxemburgvzw.be Met de steun van de Vlaamse overheid. v.u. Nele Gernaey - Somméstraat 49 - 2060 Antwerpen Deze inspiratiemap werd gerealiseerd door Melanie De Munck / BOUGIE vzw, www.bougievzw.be, [email protected].