Studiebezoek: de implementatie van de Youth Guarantee in Luxemburg Luxemburg, 24 -25 november 2015
Delegatie Lieve Caluwaerts, CJSM – afdeling Jeugd Joris Philips, VDAB Alice Kooij, De Ambrassade Kirsten Meerts Groep INTRO vzw
Achtergrond In het kader van een bilateraal akkoord ging er een Vlaamse delegatie voor een tweedaags studiebezoek naar Luxemburg. Het Luxemburgse SNJ (Service National de la Jeunesse) ontving Lieve Caluwaerts (departement jeugd), Alice Kooij (Ambrassade), Kirsten Meerts (Groep INTRO vzw) en Joris Philips (VDAB) rond het thema van de implementatie van de Jeugdgarantie. Het was een evenwichtige delegatie met VDAB als verantwoordelijke voor de implementatie van de Youth Guarantee in Vlaanderen, de Ambrassade als vertegenwoordiger van de jongerenstem & de jeugdorganisaties, Groep Intro vzw als organisatie die operationeel actief is in het begeleiden van kwetsbare jongeren en afdeling Jeugd van het departement CJSM omdat zij verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van het jeugdbeleid.
Programma 24 november 2015 -
-
Inleiding in de implementatie van het Jeugdgarantieplan in Luxemburg. Door Abilio Fernandes, Ministère du Travail, de l’Emploi et de l’Economie Sociale et Solidaire (MTE) De rol van ADEM. Door Vera Weisgerber, ADEM – Agence Développement de l’Emploi De rol van onderwijs en de jeugdsector. Door Georges Metz, directeur SNJ en coördinator van de Jeugdgarantie voor het ministerie van Onderwijs, Kinderen en Jeugd (MENJE).
-
-
Aanbod van SNJ in het kader van de Jeugdgarantie: Programma’s rond de vrijwilligersdienst: ‘SVO’ (Service volontaire d’orientation), een programma van voor vroegtijdige schoolverlaters en SVCi (Service volontaire civique). Door Martine Lentz, medewerker SNJ en programma coordinator ‘SVO’. Projectbezoek aan een ontvangstorganisatie in het kader van de vrjiwilligersdienst SVO en SVCi: ‘Rotondes’
25 november 2015 -
-
Het aspect van informatie en outreaching. Door Nathalie Schirtz, teamverantwoordelijke ‘Transities’ SNJ Atelier créActifs: Een aanbod van het SNJ voor activitatie van NEETs. Door Nathalie Schirtz, teamverantwoordelijke ‘Transities’ SNJ Projectbezoek ‘Act!Jeunes – Upcycle your life Presentatie van het aanbod van het COSP (Centre d’orientation socio-proffessionelle) in het kader van de Jeugdgarantie
In wat volgt, schetsen we een contextanalyse van de jeugdwerkloosheid in Luxemburg. We gaan dieper in op hoe de Youth Guarantee wordt gerealiseerd in samenwerking met diverse organisaties en bespreken we kort twee concrete operationele cases die we in de praktijk mochten bezoeken. We proberen dit steeds te doen door te wijzen op de verschillen en de gelijkenissen in Vlaanderen.
Contextanalyse Wat is in hemelsnaam de Youth Guarantee? De Youth Guarantee of Jongerengarantie is een nieuwe Europese strategie goedgekeurd in april 2013 om de jeugdwerkloosheid aan te pakken en garandeert iedere jongere onder 25 jaar, al dan niet ingeschreven bij een dienst voor arbeidsbemiddeling, een concreet en degelijk aanbod binnen de 4 maanden na het verlaten van het onderwijs, of nadat hij of zij werkloos is geworden. Dit aanbod moet neerkomen op een job, een stage of een beroepsopleiding op maat van elke werkzoekende. De EU zal nationale en regionale uitgaven voor de Jongerengarantie aanvullen via het Europees Sociaal Fonds en het Jongerenwerkgelegenheidsinitiatief (Youth Employment Initiative) ter waarde van 6 miljard euro. Om de uitvoering van het Jongerengarantieplan te versnellen, heeft de Europese Commissie voorgesteld om een bedrag van 1 miljard euro vrij te maken vanaf 2015. In juni 2014 werd het Belgische plan net als het Luxemburgs plan voor de implementatie van de jongerengarantie gevalideerd door de Europese Commissie. Om de uitvoering van de Jongerengarantie in België te doen slagen, is intensieve samenwerking tussen overheidsdiensten, instellingen voor onderwijs en opleiding, ondersteuningsdiensten voor jongeren, werkgevers enz. broodnodig. In tegenstelling tot Luxemburg bestaat het Belgisch plan uit vijf deelplannen (een federaal, Vlaams, Waals, Brussels en Duitstalig) gezien tewerkstelling door verscheidene staatshervormingen een gewestbevoegdheid is geworden (met uitzondering van de Duitstalige gemeenschap dat de gewestbevoegd werk heeft gekregen).
Is het dan zo erg gesteld in Luxemburg en Vlaanderen? De jeugdwerkloosheid in Luxemburg bedroeg in 2014 volgens cijfers van Eurostat 3,5%, het aandeel NEET’s1 lag iets hoger met 6,3%. Dit is niet vergelijkbaar met België waar de jeugdwerkloosheid in 2014 23,2% bedroeg. Uiteraard wordt dit verklaard door regionale verschillen die best wel frappant zijn. Zo is de jeugdwerkloosheid in Brussel met 39,5% aanzienlijk hoger dan in Wallonië met 32,1%. Vlaanderen vormt de beste leerling van de klas met 16,1%. Het aandeel jongeren in een NEETsituatie ligt in tegenstelling tot Luxemburg lager dan de jeugdwerkloosheidsgraad. België telde in 2014 158.481 NEETs, dat is 12 % van het totale aantal Belgische jongeren tussen de 15 en 24 jaar. Het aandeel van de NEETs ligt het hoogst in het Brussels Gewest, met 15,8% van het totaal aantal jongeren tegenover 14,7% in Wallonië en 9.8% in Vlaanderen. Alarmerende cijfers, waarvan het aandeel toeneemt als we inzoomen op de groep 18- tot 24-jarigen. In het Brussels Gewest is 20.2% van het totaal aantal 18 tot 24-jarige jongeren NEET. In het Waals Gewest gaat het om 18.6% en in Vlaanderen 11.7%. Tabel 1: NEET in de leeftijdsgroep 15-24-jarigen in april 2015 naar gewest (Eurostat) 15-24-jarigen
Totaal jongeren
Totaal NEET
Aandeel NEET
Brussels Gewest
138.984
25.803
15,8 %
Vlaams Gewest
737.677
72.292
9,8 %
Waals Gewest
444.632
65.361
14,7 %
1.320.675
158.481
12 %
België
Hoe wordt dit praktisch allemaal geregeld? De Youth Guarantee in Luxemburg is als volgt gestructureerd:
1
NEET is de afkorting van ‘Not in Education, Employment or Training’, met ander woorden jongeren onder de 25 jaar die niet studeren, geen beroepsopleiding volgen en ook niet werken.
Verschillen met Vlaanderen
In Luxemburg duurt de leerplicht tot 16 jaar. Dit betekent dat de Youth Guarantee geldt voor jongeren van 16 tot en met 24 jaar. Dit in tegenstelling tot Vlaanderen waar de jongerengarantie van 18 (leerplicht) tot 25 loopt. In Luxemburg ligt de verantwoordelijkheid over de uitvoering van de Youth Guarantee bij verscheidene departementen afhankelijk van welk aanbod wordt geboden. De coördinatie ligt bij het Ministère du Travail, de l’Emploi et de l’Economie Sociale et Solidaire. In Vlaanderen start de Youth Guarantee bij inschrijving bij VDAB die regisseur van het traject blijft en wel samenwerkt met verschillende partners. De vier maanden waarin een kwaliteitsvol aanbod loopt, start in Luxemburg pas in fase 3 wanneer er een contract wordt ondertekend. In Vlaanderen start de Youth Guarantee onmiddellijk na inschrijving. Luxemburg communiceert ook over de jeugdgarantie als such naar de jongeren (http://www.jugendgarantie.lu/) . In Vlaanderen start de Youth Garantee als de jongeren zich inschrijft maar wordt er niet direct over gecommuniceerd. Het accent ligt in Vlaanderen vooral op het aanbod. In Luxemburg bestaat de ‘Vrijwilligersdienst’. Dit is bij wet een legaal statuut waar de jongere een verzekering heeft, sociale rechten behoudt en opbouwt en waardoor integratie op de arbeidsmarkt mogelijk is.
Gelijkenissen met Vlaanderen:
Samenwerking met verscheidene partners, waaronder ook gespecialiseerde jongerenpartners, maar ook sectoren. Dit zorgt ervoor dat er qua coördinatie soms wat mogelijkheden zijn.
Veel persoonlijke gesprekken, face to face begeleiding. Veel informatiedeling rond arbeidsmarkt via websites, partners. Coöperatie met bedrijven rond stageplaatsen. Bepalen van de definitie kwaliteitsvol aanbod. Moeite met strikte deadline van 4 maanden, is niet haalbaar en wensbaar voor kwetsbare jongeren of duurzame resultaten. Wil om aandeel NEET-jongeren in kaart te brengen en ambitie om data-deling tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verhogen maar in praktijk maar realiseerbaar. Hetzelfde actieplan rond vroegtijdig schoolverlaten, weliswaar met andere accenten maar volgens hetzelfde Europees profiel, nl. data en monitoring, preventie, interventie en compensatie.
Gemeenschappelijke uitdagingen voor Vlaanderen & Luxemburg
Opvolgen duurzaamheid en kwaliteit van het aanbod inzake opleiding, stageplaatsen of werk. Hoe maatwerk bieden voor jongeren die dreigen het school te verlaten. Cultuur van falen? Jongere staat zelf aan het roer om te kiezen welk aanbod het best bij hun past. Hoe kan dit gerealiseerd worden? Hier is nog veel discussie over. Jongeren krijgen veel aanbiedingen naar oriëntering of aanleren van arbeidsmarktcompetenties die niet steeds mee tellen voor de Youth Garantee, ondanks het feit dat dit een noodzakelijke start is Veel deadweight-effecten door jongeren te begeleiden in het kader van de Youth Garantee die dit eigenlijk niet nodig hebben. Hoe kosten efficiënt jongeren begeleiden en ervoor zorgen dat kwetsbare jongeren de meeste aandacht krijgen? Geen extra financiële middelen buiten bestaande werking en ESF subsidies om vroegtijdig schoolverlaten aan te pakken. Door beleidsdomeinoverschrijdende samenwerking rond een thematische problematiek zorgt dit voor meer kansen inzake kennisdeling en uitvoering van de Youth Guarantee Nood aan het ontwikkelen van een gemeenschappelijk Europese maar ook nationaal en regionale taal inzake uitvoering Youth Guarantee. Geen generiek aanbod maar zoveel verschillen zorgt dat dit 28 en (meer) verschillende invullingen krijgt, die objectieve vergelijking tussen lidstaten onmogelijk maakt.
De rol van SNJ en de jeugdsector in de implementatie van de Youth Garantee in Luxemburg Eerste stappen De SNJ valt onder de bevoegdheid van het Luxemburgse Ministerie voor Onderwijs, Kinderen en Jeugd. Het agentschap organiseert onder meer trainingen voor jeugdwerkers, maakt jeugdinformatieproducten, is nationaal agentschap voor Youth in Action, maakt attesten, organiseert kampen, enzovoort (meer info: www.snj.lu ) Tijdens het werkbezoek kreeg de Vlaamse delegatie presentaties over de rol van de SNJ in de implementatie van de EU jeugdgarantieregeling in Luxemburg. Ook bezochten we enkele projecten in
het kader hiervan. De SNJ heeft een belangrijke rol in de implementatie van de jeugdgarantieregeling. Reeds voor de invoering van de Youth Garantee was er samenwerking rond werkgelegenheid met andere beleidsdomeinen. Het ministerie bevoegd voor tewerkstelling (MTE) en dat bevoegd voor Jeugd (MENJE) werkten een gezamenlijke concept paper uit rond de Youth Garantee in Luxemburg. Voor de totstandkoming van het nationale implementatieplan heeft het SNJ een evenement georganiseerd waar jongeren en jeugdorganisaties input konden geven (‘Jugenddësch’).
Enkele lopende projecten van MENJE Momenteel lopen er een aantal projecten waarvan de resultaten aanleiding kunnen geven tot een brede beleidsoverscheidende discussie en het herwerken van de bestaande concept paper. Op basis hiervan kan het bestaande aanbod aangepast en bijgestuurd worden. -
Studie aangaande jongeren in NEET-situatie (2015-2016) Nationaal rapport over de staat van de jeugd met een focus op ‘transitie naar autonomie’ (2015-2016) Aanduiden van één coördinator voor de Jeugdgarantie voor MENJE
Communicatie en Informatie Het SNJ neemt een belangrijke rol op in de communicatie en informatie. Samen met ADEM en het Ministerie voor Onderwijs, Kinderen en Jeugd zijn ze het aanspreekpunt voor vragen over de EU Jongerengarantieregeling.
Het informeren van jongeren over het bestaan van de EU jeugdgarantieregeling via de website www.jugendgarantie.lu en flyers die verspreid worden naar jeugdorganisaties. De site www.analo.lu vertrekt vanuit de jongeren en hun mogelijke vragen in verband met de arbeidsmarkt, beroepen, opbouwen van ervaring, … Als aanspreekpunt helpen ze jongeren met hun oriëntering wat betreft de EU jeugdgarantieregeling en, indien nodig, verwijzen ze door naar andere instanties. Ze organiseren op regionaal niveau en met partners informatiesessies voor jongeren. Het organiseren van jobdagen op regionaal niveau met partners en werkgevers.
Aanbod verzorgd door het SNJ in het kader van de Youth Garantee Het SNJ heeft een aanbod uitgewerkt naast informatie en oriëntering. Ze kunnen hiervoor verder bouwen op een aantal projecten die ze in het verleden reeds hadden ontwikkeld.
De vrijwilligersdienst: Het begeleiden van vrijwilligers die als aanbod van de EU jeugdgarantieregeling 3 tot 12 maanden vrijwilligerswerk doen bij een organisatie. Er is een vrijwilligersstatuut sinds 2007: de jongeren krijgen 600 EUR per maand, verzekeringen en krijgen bepaalde sociale zekerheidsrechten. Ze kunnen verschillende soorten vrijwilligerswerk doen waarvan een aantal in het aanbod van de youth Garantee zitten (oriëntatie, Europees, maatschappelijk, ecologisch, etc.): http://www.volontaires.lu/.
Tevens zorgen ze voor aanbod in het kader van de EU jeugdgarantieregeling door het project ‘Level Up’: www.levelup.lu. Jongeren kunnen in het kader van dit project creatieve workshops volgen, naar het buitenland gaan, informatie krijgen en begeleid worden. Het project “Outreach” is in volle ontwikkeling. Het gaat om een ESF project met jeugdhuizen en gespecialiseerde jeugdwerkers.
Projectbezoeken
‘Rotondes’: ontvangstorganisatie in het kader van de vrijwilligersdienst SVO en SVCi De Service National de la Jeunesse ontwikkelde in het kader van de jeugdgarantie een Vrijwilligersdienst met verschillende programma’s SVO (service volontaire D’ orientation) en SVCi (service volontaire civique). Vrijwilligers hebben in Luxenburg een eigen statuut en het is bezoldigd.
Een vrijwillige engagement duurt min 3maand max 12 maand, vergt een wekelijks engagement van 35u ( vorming en individuele opvolging inbegrepen). Het project ‘Rotondes’ is een ontvangstorganisatie in de sector cultuur die zowel vrijwilligers in het SVO programma als SVCi programma onthalen. We spraken zowel een ex vrijwilliger, 2 vrijwilligers en enkele begeleiders van de ontvangsorganisatie. De meerwaarde van het vrijwilligersstatuut werd alvast bewezen. De ex vrijwilliger werd door de organisatie in dienst genomen, een andere vrijwilliger krijgt de kans om een halftijdse tijdskrediet in te vullen van een collega. Het SVCi programma vereist heel wat zelfstandigheid van de jongeren. Het geeft jongeren de kans om kennis te maken met de organisatie en op de werkvloer de knepen van het vak te leren. De organisatie gaf aan dat voor hen het wel belangrijk is dat de vrijwilligers enkele maanden hun engagement opnemen vermits de eerste maanden voor hen een investering is die ze nadien dan terugkrijgen maar zijn grootte voorstander van het project. Voor hen is de nieuwe kijk en input van de vrijwilligers een meerwaarde. Wanneer een vacature komt vrij of er een vervanging gezocht wordt , is het voor zowel organisatie als vrijwilliger een kans. Beide partijen kennen elkaar en kennen hun sterktes en zwaktes. De organisatie weet wat ze in huis haalt en de jongere weet waaraan hij/zij begint. Financieel is de vrijwilliger interessant voor de organisaties, het is vooral de tijds- en personeelsinvestering die de organisatie er zelf in steekt. Het SVO programma biedt meer ondersteuning en oriëntatie aan de jongeren. De jongeren die in dit programma stappen maken een persoonlijk plan op, kunnen inspelen op extra vorming, nemen deel aan een introductieweek, bezoeken verschillende organisaties en kunnen inspelen op verschillende proefdagen alvorens in het vrijwilligerswerk te stappen. De jongeren worden sterker individueel opgevolgd. Op het moment van ons bezoek was er geen vrijwilliger in dit programma.
Projectbezoek ‘Act!Jeunes Atelier créActifs en Upcycle your life: een aanbod van het SNJ voor activitatie van NEETs.
Het Project Atelier CréActifs en Upcycle your life richt zich naar jongeren tussen 16- 30 jaar die in een NEET-situatie zitten. De jongeren moeten gemotiveerd zijn om vrijwillig te investeren in groepsactiviteiten. Via een divers aanbod van creatievr activiteiten tracht men de jongeren te activeren en weerbaarder te maken. Het project zet in op het ontdekken van talenten en competenties, sleutelen aan attitudes en opbouwen van zelfvertrouwen en wil op die manier een springplank zijn naar andere initiatieven die toeleiden naar de arbeidsmarkt zoals (vrijwilligers-)werk, beroepsopleiding,.. . We maakten eerst kennis met een jongerencoach, zij neemt het individueel traject met de jongeren op en stippelt samen met de jongeren een persoonlijk plan uit, dit kan gaan over een werkpunt een uitdaging of een doelstelling dat de jongeren in het project wil bereiken. Hiernaast konden we ook proeven van een groepssessie met de jongeren rond het thema ‘le Trac’. De sessie bood handvaten aan hoe om te gaan met onzekerheden, angst en eigen zwaktes. De sessie werd gegeven door een psychologe die de ervaring van de jongeren koppelde aan een vleugje theorie en praktische oefeningen. Zo werd aan de jongeren gevraagd om na te denken over iets dat ze “niet goed kunnen” en hier een korte voorstelling van 30 seconden over te geven. Na de voorstelling kregen de jongeren handvaten aangereikt om die angst te kanaliseren in de vorm van een soort relaxatieoefening / concentratieoefening. Tot slot kregen we ook de ateliers “Upcycle your life” te zien. In deze recyclage ateliers kunnen jongeren projecten opzetten waar ze op een creatieve manier recyclage materiaal omtoveren tot (opnieuw) verkoopbare spullen. Het doel is om deze spullen te verkopen en de opbrengst te geven aan een goed doel, dit vanuit de dat de jongeren iets kunnen teruggeven aan de maatschappij. Tijdens het middagmaal polsten we naar de beleving van de jongeren over de sessie en die waren zeer positief. De meeste jongeren zijn wat ouder en hebben een zekere maturiteit en hebben bewust deze stap gezet. Ze hebben een keuze gemaakt om vooruit te gaan en hebben zich geëngageerd voor dit programma. De jongeren blijken vooral te kampen met een gebrek aan zelfvertrouwen, weerbaarheid, zelfredzaamheid en/of hebben te kampen met een psychologische problematiek. Het programma bouwt aan het zelfvertrouwen van de jongeren en werkt op sociale vaardigheden en attitudes zoals op tijd komen respect voor elkaar, respect voor materiaal ,… We stonden versteld over de manier waarop de jongeren zich blootgaven tijdens de vormingssessies. Gezien de thematiek, de onveiligheid, het onbekende publiek (zijnde onze delegatie), … verwachtte ik een grotere weerstand bij de jongeren. We vermoeden dat hiervoor toch enige opbouw nodig was, en dat het vrijwillige karakter van deelname aan dit project een belangrijke rol speelt. Het programma verwacht een voltijds, vrijwillige en onbezoldigd engagement. Vanuit de eigen ervaring met kwetsbare doelgroepen weten we dat dit een engagement is dat voor een deel van de jongeren niet haalbaar is door verschillende factoren: financieel, er niet klaar voor zijn, sociale situatie… Het blijft wat een vraag welke projecten er bestaan voor de meest kwetsbare in de Luxemburgse maatschappij hoe worden zij geactiveerd, welke perspectieven hebben deze jongeren.
Besluit Het was een interessant studiebezoek. Naast het feit dat we even konden ontsnappen aan de terreurdreiging, bood het de Vlaamse delegatieleden ook de mogelijkheid om met elkaar uit te wisselen en hun ervaringen te toetsen aan de Luxemburgse realiteit. De projectbezoeken waren zeer boeiend, we kregen verschillende facetten van het vrijwilligerswerk te zien. Het thema ‘statuut vrijwilligerswerk’ was voor ons zeer boeiend vermits het statuut in België niet erkend is en wij hier dus veel van kunnen opsteken. Wij danken ook Nathalie Schirtz voor haar goede zorgen en enthousiasme. We denken dat het een goed idee zou zijn om een tegenbezoek op te zetten rond hetzelfde thema.
