Sessie 1: “Naar een 21e eeuws ICT-competentieprofiel voor lerarenopleiders”. 13u.45 - 15u.15 Paarse Projectiezaal Zebrastraat 32 - 9000 Gent
Sprekers (anderhalf uur): Nancy Verliefde (
[email protected]) en Luk Vanlanduyt
[email protected] Wanneer men de vraag stelt of afstuderende leraren voldoende ICT-vaardig en mediawijs zijn, komt men nogal snel uit bij de lerarenopleiding. In welke mate zijn de lerarenopleiders zelf ICT-vaardig en mediawijs? De ICT-experten van de lerarenopleidingen van het ENW AUGent werken reeds geruime tijd samen om na te gaan over welke ICT-competenties een lerarenopleider moet beschikken. Ook in Nederland worden de ICT-bekwaamheidseisen van leerkrachten en lerarenopleiders grondig herdacht.... In deze sessie geven we een overzicht van het proces en de resultaten van het vele denk- en overlegwerk dat binnen het ENW AUGent is gebeurd, ook op inter-ENW niveau en met internationale experten. Het resultaat hiervan - “een ICT-competentieprofiel voor lerarenopleiders” - bieden we u aan voor een laatste toetsing. We gaan tevens in op de strategie en de diverse ontwikkelde tools om dit profiel op een ontwikkelingsgerichte manier binnen een team van lerarenopleiders te implementeren. Er vonden inmiddels diverse workshops plaats en daarvan geven we de eerste ervaringen mee. Ten slotte gaan we in groepjes na wat dit alles kan betekenen voor de eigen lerarenopleiding m.b.t. ICT-leerlijn, ICT-didactiek en competenties van een lerarenopleider. Dit project wordt van 01.10.2011 t.e.m. 31.12.2015 uitgewerkt onder begeleiding van Nancy Verliefde en Luk Vanlanduyt van het ENW AUGent in samenwerking met alle partnerinstellingen van het ENW AUGent.
Sessie 2: “Meerwaarde van digitaal beeldmateriaal voor de lerarenopleiding”. 13u.45 - 15u.15 Gele Zaal Zebrastraat 32 - 9000 Gent
2.1 Project “Ontwikkeling van een digitale beeldbank met didactische handleiding voor gebruik in de opleidingen ‘Bachelor in het onderwijs: kleuter onderwijs’ en ‘Bachelor in het onderwijs: lager onderwijs’ “. Spreker: Geert Kraeye (45 minuten)
[email protected] In het kader van project “Digitale beeldbank” wisselden Hogeschool Gent, Hogeschool WestVlaanderen en Arteveldehogeschool expertise uit rond de aanmaak en het gebruik van digitaal videomateriaal binnen een lerarenopleiding. Welke hardware en software geniet de voorkeur? Hoe kan het bestaande videomateriaal didactisch geïntegreerd worden? Welke rol kan de student en de docent spelen bij deze integratie? Naast het delen van expertise binnen deze denktank werd ook nieuw videomateriaal aangemaakt op basis van gemeenschappelijke noden. Er werden relevante klassikale lesmomenten gefilmd in het basisonderwijs. Dit videomateriaal wordt samen met een didactische handleiding online geplaatst. Docenten zullen de studenten hierdoor competentiegerichter kunnen opleiden en beter voorbereiden op de stage- en praktijkopdrachten. Vanuit dit project zijn spontaan verdere initiatieven gegroeid m.b.t. het gebruik van filmopnames als reflectie- en begeleidingstool binnen het opleidingsonderdeel ‘praktijk en stage’. Dit project werd van 01.09.2010 t.e.m. 31.08.2012 gerealiseerd onder leiding van Geert Kraeye (Arteveldehogeschool) samen met de medewerkers Stefaan Decock en Tom Ollieuz (Arteveldehogeschool), Julie Van de Veire (HoWest) en Wis Geysen (HoGent). 2.2 Project “Film en/als geletterdheid”. Spreker: Lieselot Leuridan (45 minuten)
[email protected] In het project ‘Film en/als Geletterdheid’ stond de uitvoering van filmdidactisch onderzoek centraal. De focus lag daarbij op de kennisgebieden 'Geschiedenis' en 'Nederlands'. Daarnaast werd onderzoek gevoerd naar de reële meerwaarde van filmeducatie en de specificiteit van de kennis- en betekenisconstructie die tot stand komt via de confrontatie met film. In het kader van dit project werden nieuwe en makkelijk toepasbare filmdidactische werkwijzen, leermiddelen en onderwijsmaterialen ontwikkeld, geïmplementeerd in diverse lerarenopleidingen, geëvalueerd, bijgestuurd en bewerkt tot didactische modules voor de websites: www.film-en-geschiedenis.ugent.be en www.schoolfilm.be. Dit project werd van 01.02.2009 t.e.m. 31.05.2011 uitgevoerd door drie onderzoekers: dr. Ive Verdoodt en Steven Vanhooren voor het luik Nederlands, Lieselot Leuridan voor het luik Geschiedenis; in nauw overleg met de docenten van de lerarenopleidingen ‘Geschiedenis’ en ‘Nederlands’ van Universiteit Gent, Hogeschool Gent, Arteveldehogeschool en Hogeschool WestVlaanderen.
Sessie 3: “Elektronische leeromgevingen”. 13u.45 – 15u.15 Locatie: Zaal 28 Zebrastraat 32 - 9000 Gent
3.1 Project “ELO’s in het Secundair Onderwijs”. Spreker: Tammy Schellens (30 minuten)
[email protected] Elektronische Leeromgevingen (ELO) worden steeds vaker ingezet in het onderwijs. Toch wijst onderzoek uit dat een geïntegreerd en integraal gebruik van ELO’s in het onderwijs achterblijft. Het hoofddoel van dit project was het ontwikkelen, implementeren en evalueren van een professionaliseringspakket voor leerkrachten secundair onderwijs en lectoren en studenten in de lerarenopleidingen. Dit pakket bestaat uit concrete richtlijnen voor het gebruik van ELO’s. Er werd een website opgezet http://educatie.ugent.be/elogebruik waarop het professionaliseringspakket en de daarbij horende video-based good practices, het digitaal leermateriaal en de handleidingen terug te vinden zijn. Dit project werd van 01.09.2008 t.e.m. 31.08.2011 gerealiseerd door Prof. Martin Valcke, Prof. Tammy Schellens, Prof. Bram De Wever (UGent), Gilbert Van Den Abbeele (HoGent) en Elke Denys (HoWest). 3.2 Project “ELO’s voor stagescholen”. Spreker: Toon Van Hoecke (30 minuten)
[email protected] Elektronische leeromgevingen zijn niet meer weg te denken in het hedendaagse onderwijs. Voor vele scholen kan een elektronische leeromgeving (ELO) naast het gangbare schoolportaal, waar algemene informatie op te vinden is, een nuttige uitbreiding zijn. Al vanaf de opstart van het ENW AUGent wil het een voortrekkersrol spelen door de stagescholen van de respectieve instellingen kosteloos de mogelijkheden aan te bieden om hun ELO en schoolportaal uit te bouwen via de website http://stagescholen.augent.be Het ENW-ELO project wordt tijdens deze sessie in detail toegelicht. Dit project wordt van 2008 t.e.m. 2015 onder begeleiding van Toon Van Hoecke (UGent) uitgewerkt door Kurt Van Wijnsberghe binnen het ENW AUGent in samenwerking met alle partnerinstellingen van het ENW AUGent.
3.3 Project “Ontwikkelen van didactische materiaal voor professionele ontwikkeling van leraren en beroepsleraren”. Spreker: Leen Haerens (30 minuten)
[email protected] In het project ‘Ontwikkelen van didactische materiaal voor professionele ontwikkeling van leraren en beroepsleraren’ werkten de Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen en de Vakgroep Ontwikkelings- Persoonlijkheid- en Sociale Psychologie van de Universiteit Gent samen met de lerarenopleidingen Lichamelijke Opvoeding van Hogeschool West-Vlaanderen, Arteveldehogeschool en Hogeschool Gent om een workshop voor leerkrachten te ontwikkelen rond ‘het motiveren van leerlingen voor de les Lichamelijke Opvoeding’. Het doel van de workshop is het trainen van beroepsleerkrachten LO uit het secundair onderwijs om op een meer motiverende manier les te geven. Daarnaast wordt de workshop ook geïntegreerd in de lerarenopleiding van de verschillende partnerinstellingen. De workshop bestaat uit drie grote delen: 1) een theoretisch luik, 2) een praktisch luik waarin 9 concrete motivatiestrategieën worden toegelicht en 3) een concrete toepassing onder de vorm van microteaching. De workshop werd ontwikkeld samen met 35 leerkrachten Lichamelijke Opvoeding uit vier verschillende secundaire scholen in Vlaanderen. Bij iedere motivatiestrategie wordt de haalbaarheid en toepasbaarheid aangetoond door gebruik te maken van illustraties aan de hand van filmfragmenten uit authentieke lessen LO. Verschillende motivatiestrategieën worden ingeleid met een ‘casestudy’, waarbij leerkrachten de vrijheid krijgen om zelf input te geven en voorbeelden uit de eigen lespraktijk aan bod te laten komen. Op die manier worden waardevolle ervaringen gedeeld en leren leerkrachten van elkaar. Dit project werd van 01.04.2009 t.e.m. 31.03.2011 gerealiseerd door Prof. Greet Cardon, Prof. Leen Haerens, Prof. Maarten Vansteenkiste (UGent), Stefanie Verstraete (HoWest), Regine Lannoo (Arteveldehogeschool) en Veerle Permentier (HoGent).
Sessie 4: “Onderzoekscompetenties”. 13u.45 – 15u.15 Blauwe Zaal Zebrastraat 32 - 9000 Gent
4.1 Project “Onderzoeksgericht onderwijs in het Lager Onderwijs”. Spreker: Katrijn Pools (45 minuten)
[email protected] Uit literatuurgegevens en observaties in basisscholen blijkt dat leraren lager onderwijs vaak te sterk het handelen en denken van kinderen sturen. Hierdoor komen leerlingen zelf niet tot oplossingen en gaan ze niet echt onderzoekend te werk. Kansen om zelf kennis te 'construeren' evenals het geloof in eigen kunnen, blijven daarbij (te) vaak onbenut, dit zowel bij leerlingen als leerkrachten. Onderzoekend leren ('inquiry-based education') legt het accent op eigen exploratie en onderzoek, een meer zelfstandige aanpak van nieuwe problemen, creativiteit en reflectie. In het voorliggende onderzoek vormt 'onderzoekend leren' als aanpak, het onderwerp van een professionaliseringstraject voor leraren lager onderwijs. Dit project werd van 01.09.2010 t.e.m. 31.08.2012 uitgewerkt door Katrijn Pools en Thomas Remerie (Arteveldehogeschool), Kris Hulsen (HoWest) en Lieve Maeseele (HoGent).
4.2 Project “Onderzoekscompetent in de lessen wetenschappen van het Secundair Onderwijs” Spreker: John De Poorter (45 minuten)
[email protected] De onderzoekscompetentie vormt het hart van de lessen wetenschappen en wordt centraal gesteld tijdens allerlei evaluaties van het onderwijsgebeuren. Probleem is evenwel dat voor de vertaling van deze competentie naar de klaspraktijk, leraren dikwijls aan hun lot worden overgelaten. Met een goed uitgebalanceerd opleidingsprogramma willen we deze lacune invullen en het abstracte concept ‘onderzoekscompetentie’ vertalen naar praktische hulpmiddelen voor de leraren wetenschappen en hun klaspraktijk. Tijdens deze presentatie bespreken we de resultaten van een vooronderzoek bij Vlaamse leerkrachten wetenschappen, de belangrijkste componenten van het ontwikkelde opleidingsprogramma en de evaluatieresultaten van het reeds lopende programma. Dit project wordt van 01.10.2010 t.e.m. 31.12.2012 uitgewerkt door John De Poorter (Arteveldehogeschool), Prof. Katrien Strubbe, Binke D’Haese en Hans Vanhoe (UGent).
Sessie 5: “Kunst- en Cultuureducatie”. 13u.45 – 15u.15 Groene zaal Zebrastraat 32 - 9000 Gent
5.1 Project “Artatouille: Cultuureducatie: instrumenten voor implementatie”. Sprekers (45 minuten): Tom Ollieuz (
[email protected]) & Eef Thoen (
[email protected]) Het project “Artatouille” onderzoekt de invulling van cultuureducatie in het regulier onderwijs en Deeltijds Kunstonderwijs. Er wordt een rapport ontwikkeld dat het begrip cultuureducatie in de praktijk verduidelijkt. De output van dit project zal een bijdrage leveren tot implementatie van cultuureducatie in de lespraktijk. In deze sessie verkennen we het begrip cultuureducatie en maken we kennis met de bevindingen van het ENW-project Artatouille. Dit project wordt van 01.09.2011 t.e.m. 31.08.2013 uitgewerkt door Tom Ollieuz en Eef Thoen (Arteveldehogeschool), André Lefèvre (HoGent KASK) en Prof. Ronald Soetaert (UGent).
5.2 Project “De nieuwe leescultuur. lerarenopleiding”.
Uitdagingen
voor de
literatuurdidactiek in de
Sprekers (45 minuten): André Mottart (
[email protected]) & Dicky Antoine (
[email protected]) Met de komst van audiovisuele en digitale media moet het boek nieuwe dragers van het verhaal naast zich dulden: graphic novels, videogames, weblogs… Hoewel deze nieuwe vormen van literatuur deel zijn gaan uitmaken van de leefwereld van jongeren, hebben ze nauwelijks een plek in het hedendaagse literatuuronderwijs. Ook in de lerarenopleiding wordt er vaak niet bij stilgestaan, waardoor (jonge) leraren met onvoldoende kennis over deze nieuwe vormen van literatuur voor de klas komen te staan. Hierdoor ontstaat een spanning tussen enerzijds een traditioneel literatuuronderwijs en anderzijds een snel veranderende literaire realiteit. Naar aanleiding daarvan werkte de vakgroep onderwijskunde (Universiteit Gent), in opdracht van het ENW AUGent en in samenwerking met de lerarenopleidingen van Hogeschool Gent, Hogeschool West-Vlaanderen en PCVO Het Perspectief aan een lespakket voor de lerarenopleidingen, bestaande uit vier (digitale) modules waarin telkens wordt stilgestaan bij minstens één nieuw literair genre. Elke module bestaat uit een theoretisch luik, een kant-en-klare les en een bijbehorende materialenbank. Tijdens deze sessie wordt het lespakket toegelicht en gedemonstreerd via de website www.nieuweleescultuur.ugent.be Dit project werd van 01.09.2010 t.e.m. 28.02.2012 uitgewerkt door Prof. André Mottart, Prof. Ronald Soetaert, Steven Vanhooren (UGent), Dicky Antoine (HoWest) en Mireille Verween (HoGent).
Sessie 6: “Taal- en Diversiteitsbeleid”. 13u.45 – 15u.15 Rode Zaal Zebrastraat 32 - 9000 Gent
6.1 Project “Bruggen bouwen voor Gelijke Onderwijskansen”. Sprekers (1 uur): Piet Van Avermaet (
[email protected]) & Eva Verstraete (
[email protected]) Kunnen omgaan met diversiteit in de alledaagse omgeving wordt vandaag de dag meer en meer gezien als een algemene competentie voor burgers in een hyperdiverse samenleving. In een onderwijscontext komt ‘leren voor diversiteit’ het meest tot zijn recht in leeromgevingen waar dialoog en betekenisvol leren centraal staan. Omgaan met diversiteit heeft echter evenzeer te maken met het scheppen van gelijke leerkansen in omgevingen waar lerenden vanuit sociale en culturele milieus met een ongelijke status diverse perspectieven in het leerproces inbrengen. We focussen hier op het benutten van diversiteit in het leerproces of ‘leren in diversiteit’. Vanuit deze twee doelen willen we in deze bijdrage een referentiekader schetsen voor lerarenopleiders en toekomstige leraren voor het omgaan met diversiteit in onderwijs. Waarom moet diversiteit in de opleiding verankerd worden? Er wordt nagegaan hoe de verschillende actoren in een opleiding een sleutelrol kunnen spelen in de implementatie van een diversiteitsbeleid. Centraal staat de implementatie van de diversiteitscompetenties op het niveau van de betrokken instelling als op het niveau van de lerarenopleiders en studenten – toekomstige leerkrachten- in het curriculum van zowel de specifieke als de geïntegreerde lerarenopleidingen. In kader van het project ‘Bruggen bouwen voor gelijke onderwijskansen’ werd o.a. een actieinstrument “omgaan met diversiteit binnen de lerarenopleiding” ontwikkeld. Het instrument www.screeningdiversiteitlerarenopleiding.be biedt enerzijds een handvat om maatregelen en acties die genomen worden in kader van een diversiteitsplan, te screenen op hun diversiteitsgehalte en is anderzijds een inspiratiebron om een diversiteitsplan vorm te geven. Dit project werd van 01.09.2008 t.e.m. 31.08.2011 uitgewerkt onder begeleiding van Piet Van Avermaet van Steunpunt Diversiteit & Leren in samenwerking met het ENW AUGent en de partnerinstellingen UGent, HoGent, HoWest, Arteveldehogeschool en PCVO Het Perspectief. 6.2 Project “Naar een taalgerichte lerarenopleiding”. Sprekers (30 minuten): Esther Bloch (
[email protected]) & Nele Debaene (
[email protected]) In het kader van het project “Naar een taalgerichte lerarenopleiding” werd een screenings- en remediëringstool voor Nederlandse taalvaardigheid ontwikkeld die studenten uit de lerarenopleidingen van eender welk talig niveau de mogelijkheid biedt om op individuele basis en over een lange termijn te werken aan de specifieke lacunes in zijn/haar taalbeheersing. Bij het ontwerpen en ontwikkelen van de tool werden twee essentiële criteria in acht genomen: de gebruiksvriendelijkheid enerzijds en het adaptieve karakter anderzijds. Tijdens deze sessie stellen we graag de ontwikkeling en werking van deze tools aan u voor. Dit project werd van 15.11.2010 t.e.m. 15.11.2012 gerealiseerd onder begeleiding van Bert De Bisschop en Esther Bloch van HoGent in samenwerking met alle partnerinstellingen van het ENW AUGent.
