september INHOUD PALET 360

12

6

34

18 6

42

38 38 Anders dan het olieverfschilderij staat een teke-

Strand met kind en vliegtuig, een bekend

dig. Zijn houding is positief en ongecompli-

beeld voor wie van het strand houdt. Je

ceerd, zijn verzameling is uit liefde voor de

ning geen grote mate van illusionisme toe, aldus

kijkt er nauwelijks meer naar, totdat een

kunst voort gekomen.

Jaap Ploos van Amstel.

kunstenaar, in dit geval Co Westerik (Den-

PAGINA

Haag 1924) er een schilderij over maakt.

26 Sinds 2009 werkt Stichting XXL ART aan

42 De schilderijen en tekeningen van Ronald Ruseler

Het kind, de zee en het strand worden be-

een uniek project in Nederland: vanaf een

vormen het verhaal van de reizen die hij sinds

langrijk en ze ontroeren je.

boot legt een groep Europese kunstenaars

1977 maakte. Het zijn imaginaire, maar ook echte reizen. Momenten, flarden van herinneringen aan

26

een land worden vertaald in kleurrijke schilderijen van klein en groot formaat. 58 Aquarel blijft een bijzonder veelzijdig materiaal. Lastig te verwerken omdat het zich slecht laat corrigeren, maar met vele mogelijkheden. Van los “nat in nat” tot heel precies, haast illustratief uit12 De vakantie in Zweden moet nog beginnen

de kustlijn van Nederland vast in olieverf.

en Liesbeth van Keulen vraag zich vertwij-

Over tien jaar ziet Nederland er vanaf zee

feld af of het hoge noorden wel de juiste

totaal anders uit. Schilders leggen deze

plek is om weer op te laden voor het

verandering vast.

76 Gover Muijs maakt al meer dan twintig jaar portretten en muurschilderingen in opdracht voor bedrijven, organisaties en particulieren. Daarnaast

nieuwe schilder seizoen. 34 “Eigenlijk wilde ik al van kindsbeen af schil18 Werner Merzbacher komt even bij ons zit-

gewerkt. Catherine Gathier toont hoe dit moet.

werk hij aan eigen projecten en geeft hij cursus-

deren” vertelde Andréa Matthijs aan wie

sen en workshops. Wat vooral opvalt in het werk

ten. Een kleine man die veel leed heeft ge-

haar vroeg wanneer ze met schilderen

van Govert Muijs is humor.

zien en meegemaakt. Hij praat op een

startte. Maar ik had geen tijd om te schilde-

levendige toon en is zeer open en eenvou-

ren omwille van het huishouden en de kinderen.

84 Als docent en ontwerper van de ‘Abstracte schildermethode’ wil Rolina van Vliet u graag begeleiden op weg naar het vrije abstracte en

Inhoud 4

palet 360 I augustus/september 2012

non-figuratieve schilderen. Meer nog dan in haar voorgaande boeken richt zij zich in haar vierde boek op de praktijk met accent op techniek. 90 Ook al zou het waar zijn dat alles al eens gezegd is, dan mag je daaruit beslist niet concluderen dat alles ook gehoord en begrepen is. Daarom ook behandeld Kees van Aalst veel onderwerpen

58

78

INHOUD PALET 360 06 De zee en de duinen 10 Redmer Hoekstra 12 Liesbeth van Keulen 18 Merzbacher 24 Jeff Koons 26 Hollandse Ku(n)sten 32 Ruud Spil 34 Andrea Matthijs 38 Jaap Ploos van Amstel 42 Ronald Russeler 46 Marieloes Reek 48 Omar Koubâa 52 Nihad 54 Jim ter Kuile 58 Catherine Gathier 64 Jeanette Hoek 68 Art Fair Groningen 70 Agenda 74 Robert Motelski 76 Govert Muijs 80 Palet boekwinkel 84 Rolina van Vliet 90 Kees van Aalst 92 Artist Marterials 2012 94 Koninklijke appels 98 In het volgend nummer

uitgave 360 augustus/ september

op pagina 54 sprankelende doeken van Jim ter Kuile

steeds weer, vanuit verschillende gezichtspunten. palet 360 I augustus/september 2012

5

Tekst & Beeld Gustav de Ridder

De zee, de kust en de duinen STRAND MET KIND EN VLIEGTUIG, EEN BEKEND BEELD VOOR WIE VAN HET STRAND HOUDT. JE KIJKT ER NAUWELIJKS MEER NAAR, TOTDAT EEN KUNSTENAAR, IN DIT GEVAL CO WESTERIK (DEN-HAAG 1924) ER EEN SCHILDERIJ OVER MAAKT. HET KIND, DE ZEE EN HET STRAND WORDEN BELANGRIJK EN ZE ONTROEREN JE. Jan Sluijters – Strandgezicht 1913/1915 olieverf op doek afm. 38x54

De witte kleine wolkjes die zacht in het blauw

wat licht groen en aan de randen paarse tinten.

dansen, de grijze, wat vuilblauwe streep die

Een heerlijk schilderij om naar te kijken. Edgar

zandbank 1916 olieverf op

een rustig kabbelende zee verbeeldt waar een

Fernhout ( bergen 1912-Bergen 1974) heeft in

doek afm. 76x97

vliegtuig in verdwaalt, het zand even zacht

1958 een zeegezicht gemaakt dat eenvoudig

dansend als de lucht, ze ontroeren je. Co Wes-

is, zonder een bootje, badende mensen of een

terik heeft even de tijd stilgezet, en wij worden

zon, een vlieger of garnalenvanger. Niks ,alleen

deel van een mysterie dat het “nu’ is. Het eeu-

zee en lucht in verf gevangen. Een ritmisch

wige nu dat we kennen, maar vaak met allerlei

spel van veel gradaties blauw en wit in een stijl

gedachten vullen.. Co Westerik poetst het be-

die zijn latere werken zo kenmerkte ( het zou

wustzijn op, zodat we weer even kunnen kijken

nog abstracter worden). Zo iets als bij de

met frisse ogen. Voor de Palet lezer die zelf

Zonsondergang (‘De schilders) van Rudi van

schildert is het aan te raden eens goed naar de

der Wint ( Den-Helder 1942-Callantsoog 2006)

penseelstreek te kijken: kort en ritmisch.

maar dan structureler geschilderd met korte

Charley Toorop – Zee met

ritmische toetsen. Zee met zandbank

6


Dezelfde frisheid van blik werd ons gegund

IJs

door Charley Toorop (Katwijk aan zee 1891-

We hebben vaak de video van Guido van der

Bergen 1955) die het schilderij ‘zee met zand-

Werve gezien. Allereerst tijdens de jaarlijkse

bank’ omtovert in een eeuwig spel van lucht en

presentatie van de Rijksacademie in 2007

water, zij omhelzen elkaar achter de zandbank

waar hij deze video voor het eerst vertoonde.

in een universum van blauwwitte nuances met

Je ziet iemand voor een ijsbreker lopen, dat is palet 360 I augustus/september 2012

7

water dat golft. Ze ligt

guurlijk kunt verdrinken. Het is fijn te zien dat er

schilderij maakt met een Rothko ( beroemd

rustig, terwijl alles om

kunstenaars zijn die er in geslaagd zijn de zee

Amerikaanse abstract expressionist)- achtige

haar beweegt. Een rust-

te temmen met hun verf en visie. Een even ge-

kwaliteit. Een schilderij met prachtige kleurnu-

punt in de wervelingen.

stolde werkelijkheid, de zee blijft echter stro-

ances dat tot meditatie noopt, abstracter is

De stempel streepjes

men. Gerrit Benner (1897-1981) die met een

Sluijters nooit geworden. Zijde zacht deinende

komen ook terug om

aantal prachtige werken aanwezig is ver-

kleuren die het verzadigingspunt raken. Je kijkt

gedeeltelijk het lichaam

woordde het als volgt: Een schilderij is goed als

er lang naar. Een mooie, expressieve en on-

contouren te geven. Wij

het niet af is. Net als bij ideeen. Ideeen die af

stuimige zee van Chabot (Sprang 1894-Rot-

kijken naar een ‘druk-

zijn, zijn dood.. Een schilderij, net als een boek

terdam 1949), en een heerlijk los geschilderde

werk’ van Hendrik Werk-

is iets gestolds, niet? Een ding dat klaar is.

‘Dijk op Ameland’ van Jan Wiegers (Kommerzijl

man. De afbeelding is

Maar het is nooit af, dat zeggen we maar voor

1893-Amsterdam 1959) . …Je loopt met heel

mooi en roept gelijke ro-

het gemak. Alles vloeit, net als in het leven- dat

veel plezier langs de werken van deze ten-

mantische gevoelens op

komt nooit klaar”. Met deze uitspraak raakt

toonstelling, een aanrader. Neem daarna een

als de schilderijen van

Benner de kern van een goed schilderij dat de

terrasje in het mooie Haarlem en je hebt een

Caspar David Friedrich,

natuur als uitgangspunt heeft, het is nooit af,

fantastische middag.

de mens , alleen tegen-

het is in beweging. De Hallen Haarlem

over de almachtige natuur. Het is met een

Opmerkelijk

Grote Markt 16 Haalem

groot invoelingsvermo-

Er zijn veel goede, verrassende schilderijen te

www.dehallenhaarlem.nl

gen en tederheid weer-

zien, bijvoorbeeld Zonsondergang boven zee

Tot en met 2.09.2012 dinsdag tot en met zater-

gegeven. Romantische

(1913-1915) waarin Jan Sluijters ( Den Bosch

dag open van 11.00-17.00 uur

gevoelens zijn ook terug

1881-Amsterdam 1957) een bijna abstract

Zon en feestdagen 12.00-17.00 uur

Louis Meijer – Onweer op volle zee olieverf op paneel 30,6x42

te vinden in het schilderij ‘ Onweer op volle zee’ waarin vissersboten oplichten in het schijnsel van de bliksem. Prachtig weergegeven door Louis Meijer ( Amsterdam 1909-Utrecht 1866). Let eens op het wit van de golven, het naschijnsel van de bliksem in de golven. De genuanceerde schaduw van de boot. De tinten blauw tot zwart in de wolken, bijna impressionistisch geschilderd. Stromingen Al deze schilderijen zijn te zien in de Hallen in Hendrik Werkman

intrigerend. Je hoort het ijs kraken, terwijl de

Haarlem. De expositie heet: Naar zee. De zee

Vrouwenfiguur met golven

wandelaar rustig op zijn gemakje doorwandelt.

in de Nederlandse kunst sinds 1850 . De orga-

en gele lucht 1941 gemengde

De video behoeft geen uitleg. En om op het

nisatoren hebben de zee keurig ingedeeld in

techniek op karton

thema van de tentoonstelling terug te komen.

zes ‘stromingen’ : Impressie, Expressie, Ab-

65,4x50,4

Het is ook water, in bevroren toestand, keihard

strahering, Modern realisme, concept en Epi-

en onverzoenlijk, de mens wordt ondanks zijn

loog: Ruimtelijk en filmisch werk. De indeling

zelfverzekerdheid nietig.

werkt goed, je wordt als bezoeker vanzelf geleid naar de verschillende opvattingen. Het

8

Hendrik Werkman

geeft de expositie ‘handen en voeten”, en dat

In de gele lucht wervelen rode, blauwe en witte

is wel zo prettig met zo’n eindeloos onder-

stempel strepen. Een blote dame ligt in het

werp. Een onderwerp waarin je letterlijk en fi-



9

Tekst & Beeld Rolina van Vliet

technieken. Het is uw artisticiteit, de persoonlijke wijze waarop u het materiaal aanbrengt, texturen, accenten en handelingen die intuïtief vanuit uw gevoel tot stand komen. Kortom uw persoonlijk handschrift waarmee u uw werk zeggingskracht en originaliteit meegeeft. Juist de abstracte schilder zal moeten leren zich te onderscheiden en kan daarom niet zonder een technische basis waarin experimentele vindingen en eigen beeldtaal van cruciaal belang zijn.

Acryl op doek

Nieuw boek van Rolina van Vliet

80 x 80 cm. R. van Vliet

ALS DOCENT EN ONTWERPER VAN DE ‘ABSTRACTE SCHILDERME-

Studieboek Alle in dit boek geplaatste studies en technieken komen ook nu weer rechtstreeks uit de praktijk. Zowel beginnende als meer gevorderde cursisten hebben de beschreven lesopdrachten uitgewerkt, zoals u in de illustraties kunt zien. U kunt dit boek beschouwen als een studieboek, waarmee u als het ware mijn les-

‘Free style painting’. Daarbij maakt u gebruik van verschillende expressieve

sen volgt. Met opzet heb ik veel nonfiguratief

technieken, die volop gelegenheid geven uw eigen beeldtaal toe te passen.

werk in het boek opgenomen om los te komen

Acryl op doek 60x80 cm. J. Holthe

THODE’ WIL IK U GRAAG BEGELEIDEN OP UW WEG NAAR HET VRIJE ABSTRACTE EN NON-FIGURATIEVE SCHILDEREN. MEER NOG DAN IN MIJN VOORGAANDE BOEKEN RICHT IK ME IN MIJN VIERDE BOEK OP DE PRAKTIJK MET ACCENT OP TECHNIEK.

Tijdens mijn lessen en workshops heb ik kun-

enorm groot aanbod aan technische mogelijk-

nen constateren, dat een brede ervaring met

heden. Wilt u werkelijk uw eigen weg gaan dan

materiaal, techniek en textuur het vrije schilder-

raad ik u aan uw technische vaardigheid opti-

proces positief kan beïnvloeden en dat proces

maal te ontwikkelen en daarmee uzelf de kans

in hoge mate kan leiden en sturen. Vooral voor

te geven uw eigen beeldtaal te ontdekken. Wat

de be ginnende schilder, die zijn weg nog

ik wil zeggen is:’Leer schilderen’. Schilderen is

moeten vinden in het intuïtieve vrije handelen is

namelijk meer dan het uitvoeren van een aantal

dit een onmisbare vaardigheid. Afhankelijk van

84

het materiaal dat u gebruikt en de effecten die

Gemengde techniek, acryl op doek

u tot stand wilt brengen, hebt u de keus uit een

40x120 cm. A KleinGotink



85

Schildertechniek, druptechniek, waarbij we waterige verf in strepen over het doek laten lopen. Afdektechniek en doezelen voor de egale

Reserveer het nieuwe boek bij Palet Magazine! Nieuw:

delen met zachte kleurovergangen. Beeldelementen.

Voor € 27,50 incl. porto i.p.v. € 29,95 (exclusief portokosten)

Het vierde boek

Lijn, vorm, toon, kleur, textuur, contrast, accent,

Deze aanbieding is geldig tot 1 oktober 2012

van Rolina van Vliet:

menhang.

Het vierde boek van Rolina van Vliet:

ABSTRACT

Compositie.

ABSTRACT “Het Spel met techniek en structuur”

Het spel met techniek

Ontwerp een compositie met een diagonaal

Verschijnt eind september 2012

en textuur

variatie, harmonie, eenheid, evenwicht en sa-

focusgebied, waarin de textuur van de druptechniek zorgt voor de benodigde accenten en

- Ontdek het spel met

variatie.

techniek en textuur

Naam:

M/V

- Maak kennis met

Werkopbouw. 1 Indien gewenst kunt u de compositie op het

expressieve technieken.

Adres:

- Leer spontaan en onge-

Plaats:

- Ontdek uw eigen beeldtaal.

doek schetsen. Bouw het werk op door eerst ruwweg in de diagonaal enige vormen

bonden experimenteren.

in kleur aan te geven. 2 Vervolg met kleuropbouw in de restruimte en

- Ontwikkel uw eigen

e-mail:

handschrift.

poets met een zachte menging de kleuren

- Ga vrij en abstract

ineen, doezelen. 3 Bewerk met paletmes de vrije vormen in het

schilderen.

Hierbij bestel ik: aantal: Uitdagend

focusgebied, met een tweede verflaag en variatietint.

Inspirerend

Ja, ik machtig hierbij Uitgeverij Arti éénmalig van mijn Bank/giro rekening af te schrijven.

Experimenteel

4 Schilder met waterige verf om de drupeffec ten te laten ontstaan. Zorg er daarbij voor dat

Origineel

Bank/gironummer:

Nieuw

lichte kleuren over donkere kleuren lopen en omgekeerd. Probeer de druptechniek in de

Bedrag:

hand te houden en op de juiste plaats aan te brengen. Vergeet niet overbodige lijnen weg

160 pagina’s, hard cover

Handtekening:

Datum:

Rechtstreeks uit de praktijk,

te werken met dekkende verf, afdektech-

50 volledig beschreven stu-

niek. Laat zien dat u de regie in handen hebt.

dies, 35O inspirerende

Stuur of mail dit formulier naar:

afbeeldingen, tientallen tech-

In het boek treft u informatie en demonstraties

nieken en texturen om het

van de realiteit en u veel vrijheid te geven. Bo-

aan over de volgende techniekgroepen:

Uitgeverij Arti

vrije schilderen in praktijk te

vendien is er relatief veel aandacht besteed

Waterige technieken, Mengtechnieken, Aan-

A. Flemingstraat 13

brengen.

aan vrije technieken om de voor ons zo be-

brengtechnieken, Toevoegingen en reliëftech-

1821 BK Alkmaar

Van begin tot eind een boek

langrijke basisvaardigheid: schilderen met een

nieken, Ondergrondtechnieken, Collage-

Tel.: 072-5117506

om mee te werken, voor ie-

eigen handschrift zoveel mogelijk te stimuleren.

technieken, Afdruk- en stempeltechnieken,

Fax.: 072-5151389

dereen die zich wil richten op

Teken- en schetstechnieken, Lijntechnieken,

Email: [email protected]

het non-figuratieve abstracte

Het boek bevat 50 volledig beschreven stu-

Gemengde technieken en ‘Free style painting’,

schilderen.

dies. Elke studie begint met informatie ten aan-

Krijttechniek, Herstel- en afdektechnieken.

Eind september in de winkel.

zien van: studieopdracht, materiaal, techniek, beeldelementen, compositie en werkopbouw.

Ik ben van mening dat iedereen abstract kan

Daarin treft u alle informatie aan die u nodig

leren schilderen mits men bereid is veel te oe-

hebt om de studie op eigen wijze te maken.

fenen. Met het volgen van de ‘Abstracte Schildermethode” en de in mijn boek geplaatste

86

U kunt kennismaken met de ‘Abstracte schildermethode’ op: zaterdag 27 oktober introductie deel 1 en zondag 28 oktober introductie deel 2 cursus vrij en abstract schilderen deel 1 op zaterdag 10 en deel 2 zondag 11

Studieopdracht.

studies en technieken kunt u zelf de weg naar

Maak een vrij werk waarin de druptechniek

vrij en abstract schilderen vinden. Wanneer u in

een beeldbepalende rol speelt.

staat bent de studies in mijn boek te zien als

Hebt u belangstelling voor extra en/of gratis studieopdrachten via uw E-mail

Materiaal.

een spel met materiaal, techniek, beeldele-

bezoek dan de website, ook voor het reserveren van boeken, workshops en/of

Schilderdoek, acrylverf, paletmes en kwast.

menten en compositie, dan garandeer ik u een

Techniek.

enerverende en inspirerende schilderervaring.


november abstraheren mensfiguur op zondag 25 november.

cursussen. www.rolinavanvliet.com palet 360 I augustus/september 2012

87

Tekst Marianne Visser van Klaarwater Beeld Jeannette hoek

“O, wat is dit mooi, het doet me denken aan vroeger, toen ik bij de Rijn zat, ik word hier zo blij van.”

Licht en vrolijk werk KUNST WAARVAN JE BLIJ WORD, OOK ALS JE NAAR THERAPIE MOET TWEE GROTE KLEURRIJKE SCHILDERIJEN HANGEN IN EEN SPREEKKAMER VAN EEN GEZONDHEIDSCENTRUM. DE THERAPEUTE DIE IN DEZE KAMER WERKT IS EEN FAN VAN DE SCHILDERIJEN VAN JEANNETTE HOEK.

Hoge lucht afm. 90x70cm olieverf op linnen

Ze heeft er haar huis zowel als haar spreekka-

maken omdat de schilderijen hen een goed

mer mee ingericht. Bij deze therapeute komen

gevoel geven. Collega’s vragen of ze deze

steeds meer cliënten vanwege haar vrolijke

kamer mogen gebruiken als dat uitkomt, want

‘kunstkamer’.

die is zo leuk.

In deze wachtkamer kan je helemaal wegdromen in de vele kleurtjes van de doeken. Dan

Oerkracht

verzuchten ze wel eens: “Ik word hier zo geluk-

Waarover Jeanette schildert? Hollandse luch-

kig van”. “O, wat is dit mooi, het doet me den-

ten, de ruimte, het licht. De openheid van het

ken aan vroeger, toen ik bij de Rijn zat, ik word

landschap. De oerkracht van de ongerepte na-

hier zo blij van.” Regelmatig willen ze foto’s

tuur in de heide. De kleuren van het water. Hoe Jeannette dit schildert, kun je zien, maar niet

64


Links: Hondje

weten. Zoals een kind op tekenles in haar ate-

afm. 30x40cm olieverf op linnen met paletmes

lier verwonderd om zich heen kijkt en vraagt: palet 360 I augustus/september 2012

65

weg Havikerwaard, afm. 50x70cm olieverf op linnen met paletmes

Zandpad op de hei afm. 60x60cm olieverf op linnen met paletmes

66


”hoe kan het dat jij zo mooi kan schilderen ?”

Bewonderen

het maar een toevalstreffer, het is toch een

Zee afm. 30x40 olieverf

Na een opleidingsperiode van twee jaar aan

Door exposities in den lande en in eigen atelier

kwestie van ervaring”. Zelf zegt Jeannette over

op paneel met paletmes

de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam

vonden al veel werken een plek aan verschil-

haar werk: “het ontroert me als ik zie dat men-

besloot Jeannette over te stappen naar de

lende muren. Vaak bij mensen die al twintig jaar

sen in hun nieuwe huis een schilderij van mij

ouderwets scholende Rijks Academie voor

een schilderij op dezelfde plek hadden hangen

een ereplaats hebben gegeven.”

Beeldende Kunsten in Amsterdam. Daar

“omdat het niet weg mag”. Zoals bij die ene

voelde ze zich vanaf de eerste dag gelukkig.

vrouw die steeds terugkeerde om een, voor

Op 9 augustus ben ik aanwezig op de

Eindelijk kon ze ‘leren tekenen’. Modellen

haar interieur te groot, heidelandschap te be-

Kunstmarkt Bergen (N-H)

stonden daar meestal een week in één te-

wonderen. “Ach, ja zo herinner ik mij de heide,”

rugkerende pose, totdat de leraar vond dat

verzuchtte ze dan. Dit werk bleek te groot, tot-

EXPOSITIE

er lang genoeg geploeterd was. Ook kwa-

dat Jeannette voor haar een werk op maat

De schilderijen en modeltekeningen zullen dit

men snelle schetsen aan bod. IJverig oe-

maakte dat nu boven haar bank hangt.

jaar te zien zijn in Galerie d’n Dunsel in Didam.

fende Jeannette door in Amsterdam

Een ander wil als hij moe thuiskomt na zijn werk

www.dunsel.nl

mensen te schetsen in de tram, op de

op de bank zitten en een half uur alleen maar

markt, op straat en in cafés. “Mag ik ook op

naar een schilderij van de Uiterwaarden te kij-

De tentoonstelling is t/m 2 september 2012.

de foto” of “hij is het precies” kreeg ze als

ken om weer bij te komen. Weer een ander

Tijdens de expositie zal de kunstenares de-

commentaar. Na vier jaar op de Rijks Acade-

kijkt in zijn werkkamer naar haar werk en zegt

monstraties geven in schilderen en modelteke-

mie ontving zij een prijs voor haar modelte-

dan: “ik word zo vrolijk van je werk !” Een

nen. Ook is er een workshop schilderen in de

keningen en een getuigschrift. Daarna

vrouw, slecht ter been, wil perse het werk: “de

galerie gepland.

begon Jeannette te tekenen en te schilde-

Wandelaar“ kopen. Dan ziet ze zichzelf iedere

ren in het mooie Gelderland, de provincie

dag lopen met het hondje. Over een snel ge-

Informatie en opgeven bij

waar zij geboren is.

schilderd werk zegt een toeschouwer : “noem

Galerie d’n Dunsel www.dunsel.nl palet 360 I augustus/september 2012

67

Tekst & Beeld Catherine Gathier

deze techniek in één artikel uit de doeken te doen, toch wil ik de lezers een aantal mogelijkheden laten zien aan de hand van dit schilderijtje van het mooie en decoratieve vingerhoedskruid. Voordat ik aan het werk ga, bestudeer ik de bloem en het blad goed. Hoe lopen de nerven van het blad, hoe is de vorm en aanhechting van de bloemen aan de steel? Om te voorkomen dat het papier gaat bobbe-

Catherine Gathier

Aquarelleren ‘met watjes’

len als je er met water op gaat werken, span ik

AQUAREL BLIJFT EEN BIJZONDER VEELZIJDIG MATERIAAL. LASTIG TE VERWERKEN OMDAT HET ZICH SLECHT LAAT CORRIGEREN, MAAR MET VELE MOGELIJKHEDEN. VAN LOS “NAT IN NAT” TOT HEEL PRECIES, HAAST ILLUSTRATIEF UITGEWERKT. ALHOEWEL IK IN EERSTE INSTANTIE AQUAREL NIET ALS MIJN FAVORIETE VERF ZOU WILLEN BESTEMPELEN, NEEM IK HET TOCH REGELMATIG TER HAND VOOR BIJV. SCHETSEN VOORAFGAAND AAN EEN OLIEVERFSCHILDERIJ OF VOOR OP ZICHZELF STAANDE SCHILDERIJTJES.

papier gebruiken. Zelf heb ik met Fabriano Ar-

het papier altijd op met speciaal aquarelplakband. Ook het gebruik van een goed aquarelblok is een optie. Goedkoper papier van studiekwaliteit of papier van bijv. een actiedrogist of witte boekenhal is af te raden. De verf hecht zich direct aan het papier en valt niet

Afbeelding 2

meer te bewegen. Omdat je af en toe met een

Blad zetten met watje

watje over het papier dept moet je wat steviger tistico 300 gram goede resultaten.

Een techniek waar ik graag in werk is de “watjes”techniek. Hierbij krijgt de aquarelverf met een nat of vochtige watje zijn richting en transparantie. Deze techniek wordt niet vaak gebruikt, ik leerde hem persoonlijk van de schilderes mw Schellings, die hem weer leerde van een andere docente; zo wordt deze techniek doorgegeven. Het aquarelleren wordt er – als je de techniek eenmaal beheerst - toch veel toegankelijker mee. Je kunt met het watje in je vingers, de hoeveelheid water beter sturen dan met een penseel en hebt hierdoor

Afbeelding 3

meer controle over de verf.

Uitsparen en uitdiepen

Het gaat te ver om alle geheimen van Afbeelding 1 Het vervagen van de achtergrond 58



59

Afbeelding 4 watje uitduwen

Stap één

vochtige watje in te drukken. Het beste resul-

Je gebruikt in aquarel geen wit. Wat je wit of

taat krijg je door voorzichtig met het watje van

licht wilt laten spaar je uit of je vermengt de verf

de verf naar buiten te bewegen. Ik werk met

met meer water. Het is dus belangrijk om van

een volledig nat gemaakt en weer uitgeknepen

te voren een beetje te bepalen welke delen je

watje. Dit voorkomt dat er pluizen op je papier

Afbeelding 5

licht wilt houden. Ik maak vaak een contrast-

achterblijven.

halverwege uitdiepen

schetsje van het onderwerp in potlood als

Let erop dat je de lichtere delen licht houdt en

hulpmiddel. Ik begin met een goede tekening

dus niet het deel zelf schildert maar de achter-

in dun potlood. Allereerst zet ik nu een basis op

grond of achterliggende stukjes (afbeelding 2).

waarbij ik voorzichtig aangeef wat ik licht en

60

donker wil en welke kleuren waar ongeveer

Stap twee

komen te zitten (afbeelding 1). Hierbij komt al

Als de eerste opzet naar mijn zin is én goed

gelijk de “watjestechniek” om de hoek kijken!

droog, ga ik verder met het “uitdiepen” van de

Ik zet met een penseel de verf op met vol-

donkere stukjes. Met het penseel breng ik de

doende water in de verf. Ik verzacht met een

verf aan op de donkerdere delen van de bloem

vochtig uitgeknepen watje de verf aan de ran-

en het blad. Ik gebruik niet te veel water in mijn

voorzichtig naar buiten beweeg, zodat ik de verf

Om te voorkomen dat je “kringen” krijgt waar

den om een mooi gelijkmatig verloop van kleur

verf en laat de verf zich niet te lang hechten

weer mooi laat verlopen (afbeelding 3 en 4).

de verf opdroogt, strijk ik het papier nog even

te krijgen. Het is belangrijk om de verf ruim in of

aan het papier zodat ik geen donkere lijn krijg

Wat er eigenlijk gebeurt, is dat je het papier

na met een droge tissue.

om het onderwerp op te zetten. Als je een dun

maar een mooi verloop van kleur. Ook nu weer

met dit watje een beetje nat maakt, de verf zal

Werk niet te “ruw”; het papier is nat of vochtig

randje verf neerzet, heb je geen plek om het

duw ik in de natte verf een vochtig watje dat ik

zich naar dit vochtige papier willen bewegen.

en dus kwetsbaar voor beschadigingen.



61

voorste bloemen bijvoorbeeld). Je bereikt dit door meer pigment en minder water te gebruiken of door te glaceren (meerder laagjes verf over elkaar heen te zetten). Ik breng nog een glacis onder de voorste bloemen aan. Ik breng de verf op met een penseel, en strijk deze ook nu weer met een vochtig watje uit. Als je dit met een trefzekere beweging doet en niet te veel over het papier heen strijkt kun je dit gerust over al eerder aangebrachte laagjes Afbeelding 6

doen zonder dat de verf

maskeervloeistof detail

weer loskomt en oplost. In de kelkjes van de bloemetjes breng ik nu ook de donkerdere vlekjes aan. De vorm hiervan is onregelmatig en rond de donkere stipjes zit vaak een wit randje. De binnenkant van de kelkjes krijgen wat schaduw aan de Stap drie

bovenkant en zijkant.

Op deze manier diep ik diverse stukken verder uit. Ik hou in het blad ook wat lich-

Stap vijf

tere nerfjes open. Nadat ik een eerste

Nog een laatste controle….

laagje waterige verf in de binnenkant van

Enkele stukjes krijgen nog

de kelkjes heb aangebracht, stippel ik

wat meer donkerte en rond

met een satéprikker op het nu droge pa-

de bloemenpluim maak ik het

pier wat “maskeervloeistof”.

papier nogmaals nat. Ik drup-

Deze afdekvloeistof zorgt ervoor dat ik

pel op het natte papier nog

spontaan kan blijven werken zonder dat

wat zachte tinten geel rond

ik het risico loop de lichtere of witte stuk-

de pluim. Door het papier wat

jes in mijn aquarel kwijt te raken. Ik ver-

schuin te houden laat ik deze

diep nu ook het kelkje met wat rood en

tinten in elkaar lopen.

geel. Na droging kan ik de maskeervloeistof met mijn vingers weer van het papier rullen (afbeelding 5).

Af,….. de zomer gevangen op een A4’tje.!

Stap vier Afbeelding 7

Ik bekijk mijn werk eens goed. Waar moet

Nieuwsgierig geworden naar deze techniek? In het Atelier van Catherine Gathier in Vianen worden er workshops en lessen in

glacis over drie bloemen

er meer kleur en/of contrast komen? Een

diverse schildertechnieken gegeven. Op vrijdag 5 oktober geeft Catherine een workshop “Aquarelleren met watjes “, onder-

aquarel gaat vaak roemloos ten onder

werp “Herfstbloemen”. Deze workshop is van 10.00 tot 17.00 uur en inclusief alle materialen, koffie/thee, lunch en een gezellig

door een gebrek aan keuzes. Je kunt dit

drankje na afloop. Kosten voor deze workshop bedragen € 80,-.

voorkomen door in sommige stukjes

In november worden er diverse workshops “kerst-aquarelleren” gegeven waarin u een ontwerp maakt voor uw eigen kerst-

echt bewust te kiezen voor een donker-

kaart. Kijkt u voor de precieze data en andere informatie over de schilderscursussen op

der gedeelte tegen een lichter stukje (de

www.wandschildering.com of bel 0347-322798 of 06-13236944.

achterste bloemen die afsteken tegen de 62



63

Tekst Harry J. Kraaij Beeld Louis Drent, Sandra Küçüksen, Harry J. Kraaij

Aflevering 4: Groningen

Klaar voor vertrek

Hollandse Ku(n)sten 4 SINDS 2009 WERKT STICHTING XXL ART AAN EEN UNIEK PROJECT IN NEDERLAND: MET EEN GROEP EUROPESE KUNSTENAARS WORDT DE KUSTLIJN VAN NEDERLAND VASTGELEGD IN OLIEVERF. VANAF EEN BOOT, WELTEVERSTAAN. WANT DOOR DE KLIMAATVERANDERING WERKT RIJKSWATERSTAAT MET VERSCHILLENDE PARTNERS AAN DE KUSTVERSTERKING. DIJKEN WORDEN VERHOOGD, DUINEN WORDEN VERZWAARD, STRANDEN WORDEN OPGESPOTEN. KORTOM: DE KUSTPLAATSEN KRIJGEN EEN INGRIJPEND ANDER AANZIEN. OVER TIEN JAAR ZIET NEDERLAND ER VANAF ZEE TOTAAL ANDERS UIT. SCHILDERS LEGGEN DEZE VERANDERING VAST.

Niels Smits van Burgst schildert in bijzijn van Omrop Fryslân

uitleven. Vanuit de vaste pool voeren mee: Do-

rinna Weiner (D). Omdat in elke provincie ook

rien van Diemen (Nl/GB), Piet Groenendijk (Nl),

enkele lokale kunstenaars worden uitgenodigd

André Krigar (D), Harold Schouten (Nl), Niels

deel te nemen, werkten aan Ku[n]stwerken

Smits van Burgst (Nl), Ernst Voss (Nl) en Co-

voor Groningen mee: Aly van der Wal uit Uithui-

Dorien van Diemen (UK) werkt aan haar panorama

met de ‘Triton’

Net als de provincie Friesland deed het team van XXL ART vorig jaar ook Groningen aan. Eveneens met het schip de Triton onder leiding van kapitein Jeroen. De standplaats was de haven van Delfzijl. Van daaruit werden de inhammen van Eems en Dollard vastgelegd, maar ook de Groningse Waddenzee. De geografische grens van Nederland loopt boven de eilanden langs, vandaar dat XXL Art besloten had ten Noorden van de eilanden de kust vast te leggen. Dat leverde bovendien geen eentonig beeld op met kilometers dijklichaam, maar een afwisselende serie schilderijen met Simonszand, Rottumerplaat en Rottumeroog. Kunstenaars Wat een mooi weer was het die week. Prachtige Hollandse wolkenluchten boven een relatief rustige zee. De kunstenaars konden zicht 26



27

Palet met olieverf van Talens

Dorien van Diemen (UK)

zen en Joost Doornik en Fokko Timersma, bei-

langs de Groningse kust leverden een gevari-

tijdens de opnamen van

den woonachtig in Groningen.

eerd beeld op. In Eemshaven vooral industrie,

ten. Een geweldig schouwspel! Maar buiten

Vooral het bepalen van de plaats waar de Tri-

het havengebied de vrijheid van de Wadden-

ton voor anker kon gaan, was steeds weer een

zee op de grens met het Duitse territorium.

uitdaging: de stroming en de vaargeulen be-

Ernst Voss schildert in Eemshaven

de energiecentrale en windmolens, maar tus-

Omrop Fryslân

Gevarieerde kustlijn

sendoor ook zandplaten die droogvallen bij eb,

De schilderijen die op deze manier ontstonden

met zowaar zeehonden die daar komen rus-

Speciale schilderworkshop voor kinderen op de ‘Triton’

28



29

Exposities

plaats een schilderij verwerven? Voor € 5.000

Van 11 maart tot en met 11 mei werden in de

bent u eigenaar van een panorama van 50 x

gemeenten Eemshaven en Delfzijl de panora-

250 cm. U mag dan zelf de kunstenaar selec-

ma’s van de kust geëxposeerd. Tony van den

teren. Daarmee ondersteunt u de beeldende

Berg (Afdeling Creatie) werd gevraagd de in-

kunst en helpt u XXL Art het gehele project te

richting te verzorgen. Voor de locatie Sea-

voltooien. Ter afsluiting volgt een landelijke ten-

portsXperienceCenter te Framsum koos hij

toonstelling met alle Ku[n]stwerken die op zee

voor een flexibele opstelling op schildersezels.

ontstaan zijn.

een sterk staaltje kustverzwaring in olieverf

Voor de locatie Vertrekhal AG-Ems Borkumlijn werd gekozen voor de klassieke opstelling: de panoramadoeken werden met een draadstaal

Harry J. Kraaij is kunsthistoricus, pu-

bevestigd op een meerpaalkop. Vanuit het mu-

blicist, [kunst]conceptontwikkelaar en

seum Wierdenland te Ezinge is interesse ge-

tentoonstellingsmaker.

toond om in 2013 de provinciale tentoonstelling

Dit jaar werkt XXL Art aan het schilde-

nogmaals te herhalen.

ren van de kust van Noord-Holland. Zie voor meer informatie over

Steun het project

Ku[n]stwerken, aankoop en donaties:

De gehele kustlijn van Nederland is bijna in

www.xxlart.com.

kaart gebracht. Voor de provincie Noord-Hol-

Het panorama van Eemsha-

paalden de plaatsen waar we het best enkele

en via het overleg met Kunststation C in de ge-

ven door Ernst Voss is klaar

uren konden stilliggen, maar vooral bij de zand-

meente Eemsmond meldden zich uiteindelijk

banken was de immer alerte kapitein onmis-

acht scholen voor het educatief programma

baar voor het controleren van het getij.

‘Zandzakken voor de Deur’. Kinderen uit groep

land is XXL Art nog op zoek naar subsidiënten,

Het laatste Deel uit deze serie van in

sponsors en particulieren die het project verder

totaal 5 afleveringen verschijnt in het

Joost Doornik schildert het

kunnen helpen. Wilt u van een specifieke kust-

volgende nummer van Palet.

havenhoofd bij Eemshaven

7 en 8 kregen informatie over de stijging van de Educatief traject

waterspiegel en de ingrepen die Nederland

Kust bij Bierum

Via persoonlijke benadering door het Water-

momenteel uitvoert. Aansluitend volgden zij

door Ernst Voss

schap Hunze en Aa’s in de gemeente Delfzijl

een schilderworkshop.

30



31

Tekst Eric Beets Beeld Fondation Giannada

Jean Louis Prat heeft de algemene leiding van de tentoonstelling van de collectie Merzbacher.

Zestig jaar meesterwerken WERNER MERZBACHER KOMT EVEN BIJ ONS ZITTEN. EEN KLEINE MAN DIE VEEL LEED HEEFT GEZIEN EN MEEGEMAAKT. HIJ PRAAT OP EEN LEVENDIGE TOON EN IS ZEER OPEN EN EENVOUDIG. ZIJN HOUDING IS POSITIEF EN ONGECOMPLICEERD, ZIJN VERZAMELING IS UIT LIEFDE VOOR DE KUNST VOORT GEKOMEN. “Ik leef met een aantal schilderijen en ze zijn als het ware gegroeid in mijn bewustzijn en ik ben met hen ‘vergroeid’ geraakt. Het zijn meer dan schilderijen voor mij. Ik heb altijd van kleurvolle schilderijen gehouden. Ze verzoenen me met de wereld, het geeft troost. In het begin sprak daarom onder andere de Fauves stroming mij zeer aan.” Fondation Giannada Jean Louis Prat (voormalige directeur van Maeght Foundation) en samensteller van de expositie in de Fondation Giannada vult aan: “Toen Merzbacher begon te verzamelen, (jaren zestig) waren de werken die hij verzamelde niet in de mode. Integendeel: Men was toen met minimalisme en concepten bezig in de beeldende kunsten. “ Deze schilderijen waren daarom relatief goedkoop te verkrijgen en voor handen. De aankoop van hun eerste Schmidt –Rottluff was een belangrijk keerpunt, vanaf dat moment hanteerde het echtpaar Merzbacher een heuse inWerner Merzbacher, verzamelaar.

18


Pablo Picasso (1881-1973) - Le couple (Les Miserables), 1904 - Olieverf op doek, 101x82 cm. (foto Peter Schalchli) palet 360 I augustus/september 2012

19

Wassily Kandinsky (1866-1944) Murnau- Kohlgruberstrasse, 1908 Olieverf op carton, 71x98 cm copyright Prolitteris Zurich/ Peter Schalchli

koopstrategie voor de beste fauvistische en expressionistische schilderijen. De meesterwerken omringen hen in hun dagelijkse leven.

van de Giannada fondation) er even bij zitten.

kreeg Werner Merzbacher een studiebeurs en

Het moet wonderlijk zijn, omringd te worden

Hij vertelde dat hij nog steeds verbaasd is over

emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar

door een van de beste privécollecties ter we-

Merzbachers bescheidenheid en gulheid. Gi-

hij met Gabriëlle Mayer trouwde. Alles begon

Der Einradfahrer,1911

reld. We vragen of hij nog werken van kunste-

annada: “Hij zegt steeds: ‘Bedankt, bedankt’.”

met een, door de ouders van Gabriëlle verza-

Olieverf op doek,80x90 cm

melde, basiscollectie zeer hoog kwalitatieve

naars mist en nog aankopen doet.

20


Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938)

foto: Peter Schalchli

Merzbacher: “ Ik koop niet zoveel kunst meer.

Gevlucht

kunstwerken van Picasso, Matisse en Van

Natuurlijk zou ik wel een Willem de Kooning wil-

Merzbacher werd in 1928 geboren in Zuid-

Gogh. Werner was diep getroffen door de

len hebben, een kunstenaar die goed in de col-

Duitsland. Zijn vader was arts en regelde zijn

schilderijen en stortte zich, met de steun van

lectie zou passen.” Even later toen Merzbacher

vertrek naar Zwitserland na de Kristallnacht, in

zijn echtgenote Gabriëlle, vol overgave in de

weg was, kwam Leonard Giannada (oprichter

november 1938, toen Joodse kinderen niet

wereld van de kunst en de galerieën, een we-

langer naar school mochten. De gevluchte

reld waarvan zij nooit meer zouden loskomen.

Emil Nolde ( 1867- 1956) Sonnenblumen

Werner kwam bij een gezin in Zürich terecht.

Merzbacher schetst de tragische relatie die hij

1930-1935 - Aquarel op papier, 36x 44 cm

Zijn ouders konden niet ontkomen; ze zijn ge-

in de kunsten van het begin van twintigste

foto: Peter Schalchli

deporteerd en stierven in Auschwitz. In 1949

eeuw ziet tussen Parijs, Berlijn en Moskou. Hij is palet 360 I augustus/september 2012

21

overtuigd dat het Fauvisme langs de Middel-

en waarvan we weinig weten. Een van die on-

tentoonstelling niet alleen mogelijk, maar zelfs

prachtige reeks die mij het meeste trof. Ook de

landse zee is ontstaan en het expressionisme

bekende verzamelingen is die van Merzbacher.

bijna vanzelfsprekend.

schilderijen van Beckmann zijn bijzonder en je

in Duitsland. De grote verbindingen in de ge-

Het is een lang bewaard geheim gebleven. Pas

schiedenis interesseren hem. Merzbacher blijft

in 1998 stemde het echtpaar Merzbacher toe

Collectie

krachten die deze werken oproepen en die

nieuwsgierig en genereus. “ Ik heb niet dat ge-

om hun collectie ten toon te stellen in het Israël

De collectie is van zeer hoge kwaliteit en heer-

Werner en Gabriëlle Merzbacher zo veel gehol-

lukkige leven gehad zoals de schilderijen soms

Museum in Jeruzalem, ter gelegenheid van het

lijk om te bekijken. Ik heb het geluk gehad veel

pen hebben.

laten zien. Het leven is precair, de kleuren lijken

vijftigjarig bestaan van de staat Israël. En nu dus

exposities in deze Fondation te bekijken, maar

te zijn verdwenen in de twintigste eeuw.”

als eerste particuliere stichting kan Giannada,

zelden heb ik daar zoveel kleurrijk werk tegelijk

Collectie Merzbacher

die al dertig jaar bevriend is met de Merzba-

gezien. Je hoofd duizelt en je wordt meegezo-

Fondation Giannada

Bijzonder

chers en vaak aanklopte om werken voor een

gen in een lichte paradijselijke wereld, een

Tot en met 25 november 2012.

Kunstverzamelaars zijn bijzondere mensen.

thema tentoonstellingen te vragen, de hele col-

mooie tuin. Opvallend is onder andere de reeks

Elke dag van 9-19 uur

Een aantal zijn zeer bekend, maar er zijn ook

lectie tonen. Het respect en wederzijdse ver-

Kandinsky schilderijen, die de weg naar ab-

Martigny Zwitserland

verzamelingen die zeer discreet ontstaan zijn

trouwen tussen de twee maakten deze

stractie heel goed aantonen. Een leerzame en

Info www.gianadda.ch

kijkt er lang naar. We begrijpen de helende

Zestig jaar meesterwerken vol kleur verzamelen Een ode aan het leven

Mac Beckmann (1884-1950) Frau mit rotem Hahn, 1941 Olieverf op doek, 55x 95 cm foto: Peter Schalchli

22



23

september INHOUD PALET 360

Recommend Documents