januari INHOUD PALET 362

12

6

20

16 6

Wij Nederlanders hebben in Munster een

20 DIn het werk van Pieter Knorr is licht erg

44 Toen Gré van Leeuwen bijna vijfentwintig jaar ge-

belangrijk. Hij speelt er niet mee, maar

leden begon met schilderen, zei haar docent: “Je

In het Picasso Museum waar een prachtige

wordt er in grote mate door gefascineerd

moet niet bang zijn.” Dat sprak haar aan.

‘Chagall en de bijbel’ tentoonstelling is, kun-

en ‘betoverd’.

in het Nederlands.

48 De Kerstmannen, bomen en engelen zijn in de24 Deze Palet staat onder andere in het teken van reizen. Het plannen van een creatieve

cember niet weg te denken. Rudolf het rendier staat naast de kerststal en een lichtgevende

12

Kerstmis is een tijd van verbeelding

ling van Walter Elst officieel geopend door een trouwe liefhebber van zijn werk, voormalig minister-president de heer Jan Peter Balkenende. 12 Door de eeuwen heen verbeeldden veel

vakantie. Wellicht voel je ook de spanning

62 Al ruim 5 jaar weert Ferry Reinders in zwart wit.

kunstenaars het landschap. Dit klassieke

van het ontdekken van het ongerepte, nog

Deze zomer besloot hij buiten te gaan schilderen.

thema blijft actueel. De Britse, en lange tijd

onaangetaste,

Ook in zwart wit. Dit is niet zo moeilijk, in de loop

in de Verenigde Staten wonende, kunste-

der jaren leerde hij alles in toon te zien.

naar David Hockney (Bradford,1937) be-

34 IVia een schuin dakraam dringt de buiten-

steedde er de laatste jaren veel aandacht

wereld door in de wereld van Sietse W.

aan.

Jonker. Het koele noorderlicht zet alles in

kelijk maar kan in de praktijk behoorlijk lastig zijn.

zijn atelier in een subtiele gloed.

Gelukkig bestaat er een schildermethode die u

16 Het leven van Raysse veranderde in de jaren zestig snel. De wonderlijke kunste-

66 Abstract of non-figuratief schilderen lijkt gemak-

daarbij kan helpen en ondersteunen. 40 Van 28 november 2012 tot en met 13 ja78 Wij zochten inspiratieplekken voor u op en heb-

naar liet zijn galerie plotseling van de ene

nuari 2013 is in Museum Jan van der Togt

op de andere dag in de steek.

werk te zien van een van Nederlands be-

ben dit keer een gedeelte van de Hamaland route

kendste surrealisten: Hans Kanters.

afgelegd die tussen Duitsland en Nederland me-

Inhoud palet 362 I december/januari 2012/2013

andert. 87 Het maken van kunst is een inspirerende bezigheid. Je kunt het combineren met reizen. Tekenen, schilderen, beeldhouwen bronsgieten, boetseren, fotografie in Nederland, Spanje, Hongarije, Frankrijk, Portugal, Duitsland, Griekenland en Italië.

64

INHOUD PALET 362 03 06 12 16

kerstster hangt boven stapels kunstsneeuw.

62 Januari werd bij Morren Galleries de tentoonstel-

4

78

34

bevoorrechte positie.

nen wij gebruik maken van een audio gids

PAGINA

66

20 24 30 34 40 43 44 48 52 56 60 62 66 70 72 76 77 78 84 86 87 89 92 96

Van de redactie Laat je ontroeren door Chagall Landschapin Yorkshire Martial Rayssee een wonderlijke kunstenaar De schoonheid van het licht Reizen naar verre gewesten uitgave Recept om blauw te maken Fascinatie voor stillevens 362 Hans Kanters december/ Kunstschildermaterialen januari Leeftijd speelt geen rol Lichtjes in het donker Meester van het stilleven Aan de slag met Dubbelportret Realisme Stadsgezichten in zwart wit Uitdagend en expirimenteel Uitkering BBK Agenda Taxatie service Vooraankondiging Inspirend Hamaland route Portrait de Mme Raysse Collectie S.M.A.K. Creatieve adressen Stedelijk Museum voor In het volgend nummer Actuele Kunst, Gent Creative vakanties 2013 Workshop in Griekenland Tekenen in Gambia Keizerlijk St.Petersburg palet 362 I december/januari 2012/2013

5

Tekst Eric Beets Beeld VG Bild-Kunst, Bonn 2012

Ontroeren door Chagall WIJ NEDERLANDERS HEBBEN IN MUNSTER EEN BEVOORRECHTE POSITIE. IN HET PICASSO MUSEUM WAAR EEN PRACHTIGE ‘CHAGALL EN DE BIJBEL’ TENTOONSTELLING IS, KUNNEN WIJ GEBRUIK MAKEN VAN EEN AUDIO GIDS IN HET NEDERLANDS. VOLGENS DE PERSVOORLICHTER BIRTHE SARRAZIN IS DAT BIJZONDER, WANT HET MAKEN VAN ZO’N GIDS IS EEN KOSTBARE AANGELEGENHEID EN HET MUSEUM IS NIET GROOT, EN DAARDOOR BEPERKT IN HAAR FINANCIËLE MOGELIJKHEDEN. Koning David in blauw, 1967 olieverf op doek, privéverzameling

De vele Russische bezoekers hebben er om gevraagd, maar daar kan dus vooralsnog geen gevolg aan worden gegeven. De Nederlanders gaan voor. We voelen ons welkom in Munster, een stad die verweven is met onze vaderlandse geschiedenis. Indeling We gaan op de fiets (gehuurd bij het station), want Munster is een echte fietsstad, naar het Kunstmuseum Pablo Picasso dat zich in een statig gebouw bevindt. De Chagall tentoonstelling aldaar trekt veel bezoekers, 17.000 in de eerste maand, een record. Wij nemen natuurlijk de Nederlandse audio guide. Deze blijkt een ware steun in de rondgang, een warme stem die in het Nederlands een aantal

Koning David, 1951 olieverf op doek, privéverzameling 6

palet 362 I december/januari 2012/2013


7

kunstwerken nader belicht. Het laat je overi-

bracht, in thema’s. Bijvoorbeeld de afbeeldin-

gens voldoende vrijheid om rond te dwalen, je

gen van het Hooglied of de kunstwerken die

tikt het nummer dat bij een kunstwerk

bij de geschiedenis van Mozes horen zijn

vermeld wordt in en hoort een nadere uitleg

bijeen gevoegd. Een indeling die goed past bij

over het kunstwerk. Je kunt dus je eigen tra-

het onderwerp van deze tentoonstelling: De

ject volgen, er is echter wel een officiële volg-

Bijbel. Dit was een van de grootste inspiratie-

orde. Op het eerste gezicht valt de indeling

bronnen van Chagall. Hij heeft de bijbel zijn

op, de kunstwerken worden overzichtelijk ge-

hele leven geïllustreerd. Ook vinden deze

Rachels graf, 1966 olieverf op doek, privéverzameli

religieuze onderwerpen zijn oorsprong in de

8


Christus aan de oever, 1952

grote bewondering die Chagall voor Rem-

gouache en pastel op papier, privéverzameling

brandt koesterde. Hij heeft een keer een palet 362 I december/januari 2012/2013

9

‘bedevaartocht’ naar Amsterdam gemaakt en daar onder andere het Rembrandthuis bezocht. Ook bezocht hij talloze malen het Louvre om daar de schilderijen van Rembrandt te bewonderen. Rembrandt schilderde heel vaak op de bijbel geïnspireerde voorstellingen. Chagall: “Ik ging terug naar dat grote universele boek, de Bijbel. Sinds mijn kindertijd vulde het mij met visioenen over het lot van de wereld en het inspireerde mijn werk. In momenten van twijfel, stelde de poëzie en wijsheid van de verhalen mij gerust. Het werd mijn tweede natuur. Ik zie de gebeurtenissen in het leven en mijn kunstwerken door de wijsheid van de Bijbel.” (citaat uit Chagall by Chagall, uitgave New English Library, 1979) Werkwijze Op deze avontuurlijke en fascinerende expositie die ook door een fraaie en informatieve catalogus wordt begeleid krijg je inzicht in de werkwijze van Chagall. Hij ging altijd grondig te werk, maakte over een onderwerp eerst schetsen, gouaches en ging dan over tot etsen of schilderijen. Daarbij veranderde hij steeds de afbeeldingen een beetje. Het is interessant dat we deze veranderingen aan de hand van vele ontwerpen, tekeningen, etsplaten in verschillende stadia, keramiek, enzovoort kunnen volgen. Het is een van de charmes van deze expositie

Chagall: In momenten van twijfel stelde de poëzie en wijsheid van de bijbel mij gerust.

Ontroering Door Chagall moet je je laten meevoeren. Het gaat om het accepteren van zijn visie op de werkelijkheid, het is een soort verheviging daarvan. Het wordt vaak als een droomwereld opgevat, maar Chagall wilde daar zelf niks van weten. Zijn schilderijen waren voor hem de realiteit zoals hij die dagelijks beleefde. Deze wereld vol gevoel blijft echter voor je gesloten als je je op een bepaalde manier niet wilt

medewerking van de kleindochter van Cha-

kerststukjes te koop op de markt voor de

tijd, maar vooruit …het uitzicht is af en toe

overgeven. Een concrete, zakelijke houding

gall heeft de tentoonstelling rijker en persoon-

Dom. Wel erg vroeg, maar de commercie

prachtig. Woon je niet in het oosten van het

olieverf op papier, Musée

botst met zijn werk.

lijker gemaakt. Kortom, ga kijken en laat je

heeft zo zijn eigen tijden. Het is heerlijk fietsen

land en wil je meer tijd in Munster doorbren-

national Marc Chagall, Nizza

Zijn magisch licht op de werkelijkheid blijft dan

ontroeren.

in Munster. Overal zie je in deze studenten-

gen, neem dan een van de vele hotels, bij-

stad mensen op fietsen. Je waant je in Neder-

voorbeeld dichtbij het station, Hotel

een raadsel voor je. Deze expositie doet je

10

Het Hooglied IV, 1958

wellicht besluiten wat meer moeite te doen.

Kerstmarkt

land. Er wordt volgens mij zelfs nog meer

Kaisershof waar wij logeerden: een kwalitatief

Het loont alleszins de moeite. En de opzet

Als je toch in Munster bent voor deze exposi-

gefietst in Munster. Er is een ringweg voor

prima hotel met zeer vriendelijk en attent per-

van de tentoonstelling daagt je ook uit verder

tie kun je je in deze tijd ook vermaken met an-

fietsers om Munster, wellicht uniek in de we-

soneel.

te gaan dan simpel observeren en consume-

dere zaken. Voor Nederlanders zijn de Duitse

reld en erg handig. Munster ligt net over de

Een aangename uitvalsbasis voor verkennin-

ren. Er zijn veel werken uit privé bezit, die niet

kerstmarkten aantrekkelijk, qua prijs en sfeer.

grens, vanuit Enschede helaas met een boe-

gen in de stad die zoveel met Nederland te

of nauwelijks eerder getoond zijn. De warme

Toen ik er was in oktober waren er al volop

meltrein te bereiken. Zo’n tochtje kost veel

maken heeft.


foto: Grand Palais/Gérard Blot


11

Tekst & Beeld Gustav de Ridder

Het landschap in Yorkshire “Winter Tunnel” maart 2006, olieverf op 6 doeken elk 01.44 x 121.92 cm

DOOR DE EEUWEN HEEN VERBEELDDEN VEEL KUNSTENAARS HET LANDSCHAP. DIT KLASSIEKE THEMA BLIJFT ACTUEEL. DE BRITSE, EN

“Winter Tunnel with Snow” olieverf op doek, maart 2006

LANGE TIJD IN DE VERENIGDE STATEN WONENDE, KUNSTENAAR DAVID HOCKNEY (BRADFORD,1937) BESTEEDDE ER DE LAATSTE JAREN VEEL AANDACHT AAN. HOCKNEY: ‘LANDSCHAPPEN PASSÉ? DAT KAN ALLEEN MAAR LIGGEN AAN ONZE MANIER VAN KIJKEN.’ Hockney trok door zijn tegenwoordig geliefde

Zijn ambitie nam toe om de ‘snelle’ aquarellen

Engeland en gaf daarbij het glooiende land-

en kleine landschapschilderijen naar grotere

schap weer. Zijn geboortegrond in East Yorks-

schilderijen ‘op te tillen’. Dit mondde uit in het, in

“The Arrival of Spring in

hire diende daarbij als uitgangspunt. Daarmee

drie weken tijd vervaardigde, werk “Bigger

Wold”, East Yorkshire 2011,

uitte hij een groot verlangen om de schilder-

Trees near Water” (ruim 4 bij 15 meter).

olieverf op 32 doeken elk

kunst voor zichzelf en anderen nieuw leven in

91.44 x 121.92 cm.

te blazen. Zijn grote inspiratiebron was het

Bekoring

Afb. Jonathan Wilkinson

gadeslaan van de wisselende seizoenen.

Bijna veertig jaar woonde David Hockney in

12



13

‘Landschappen passé? Dat kan alleen maar liggen aan onze manier van kijken’

Amerika. De ziekte van een vriend en de zorg

of Turner. Ze zijn veel naïever in verfbehandeling

voor zijn moeder haalden hem terug naar Enge-

en uitvoering. Er straalt een kinderlijk plezier van-

land. Daar raakte hij onder bekoring van zijn

uit. Hockney zit regelmatig in de natuur te

eigen geboortegrond. Hij keek ernaar met een

schetsen om zo precies mogelijk de verande-

frisse blik. Tegenwoordig woont Hockney in

ringen van het landschap vast te leggen,

Bridlington, een dorp niet ver van de zee. Hij laat

meestal in aquarel of houtskool. Soms gebruikt

zich raken door de intensiteit van het licht en

hij daarvoor ook zijn iPad. Hockney heeft de durf

door de landschappen in de omgeving, het ge-

en enthousiasme van een jonge schilder be-

bied dat bekend staat als de “Yorkshire Wolds”.

houden, en dat is toch een grote kwaliteit. Een

Hockney toonde altijd al een grote gevoeligheid

vitaliteit die in de hedendaagse kunst niet direct

voor natuurlijke verschijnselen als de variaties in

traceerbaar is. Wellicht wil hij zijn plaats tussen

het dagelijks licht, de veranderende weer condi-

de grote Britse landschapsschilders opeisen.

ties en de cyclus van de groei in de seizoenen. ‘Ik heb lang gedacht dat het hier saai was. Maar

Ruimte

na twee jaar besloot ik van niet. Zelfs een

Hockney zegt dat hij gefascineerd is door

grauwe dag als deze heeft kwaliteiten die je

ruimte. Hij onderstreept de Chinese opvatting

Museum Ludwig

te zien. De expositie was eerder in de Royal

morgen niet ziet.’

dat je als toeschouwer door schilderijen moet

Tot en met 3 februari toont het Museum Lud-

Academie in Londen en het Guggenheim te

kunnen lopen, in plaats van dat een schilderij

wig in Keulen ( www.museum-ludwig.de) de

Bilbao. Bovendien is er naast de mooie vaste

Plezier

een raam is waardoor de toeschouwer moet

expositie A Bigger Picture. Geopend van 10.00

collectie Pop Art een retrospectief te zien van

Schetsboek

De landschappen van Hockney lijken totaal niet

kijken. ‘Schilderijen doen ons naar de wereld kij-

uur tot 18.00 uur op dinsdag tot en met zon-

de bekende Art Spiegelman (Maus), die vaak

2 pagina’s aquarel

op die van zijn grote voorgangers als Van Gogh

ken, voor de televisie zie je niet genoeg.

dag, iedere eerste donderdag van de maand

ontroerend werk maakt (tot en met 6 januari).

14


Kijk beter en langer, waar je ook bent.’

van 10.00 tot 22.00 uur. Op maandag gesloten. Er zijn meer dan tweehonderd landschappen

“Woldgate” 7 november 2010, 11 uur 30, 26 november 2010, 11 uur


15

Tekst Gustav de Ridder Beeld Pieter Knorr en Lotte Marijn Knorr

De schoonheid van het licht IN HET WERK VAN PIETER KNORR (DEN HAAG, 1950) IS LICHT ERG BELANGRIJK. HIJ SPEELT ER NIET MEE, MAAR WORDT ER IN GROTE MATE DOOR GEFASCINEERD EN ‘BETOVERD’. PIETER: “WAT HET LICHT MET JE DOET VEREIST EEN TOTALE OVERGAVE. OP DIE MANIER KUN JE HET IN EEN SCHILDERIJ VOELEN EN ZIEN.” Pieter Knorr

Boven: Pot in schaal olieverf op paneel afm. 61x51 cm

Links: Das olieverf op paneel afm. 90x100 cm. 20


De stijl van Pieter Knorr zou je traditioneel kun-

die ik niet zo mocht belazerde ik soms, on-

nen noemen. Vakmanschap staat bij hem

danks de goede cijfers die ik haalde. Dan

hoog in het vaandel. Knorr kon niet goed leren;

sneed ik een bij Bol geschilderd naakt in stuk-

hij was een LOM leerling. Zijn tekenkunst viel

ken en diende dat in bij de abstracte schilder

echter op bij zijn leerkracht Wim Bloemendaal.

en docent Aad Roos. Deze vond het een ge-

Deze betekende veel voor hem, want hij leerde

weldig mooi abstract werk. Zelf was ik het ab-

hem als eerste tekenen. Dankzij deze mooie

stracte zat, maar ik moest het wel maken

tekeningen werd hij toegelaten tot de Hazel-

omdat het figuratieve werd verafschuwd. Ik

horstschool, een kunstnijverheidsschool in

kan er nog wel uren over vertellen. Ik heb zelfs

Delft. “Ik had daar een toffe tijd. Op mijn zeven-

een ware beeldenstroom meegemaakt. De

tiende kon ik naar de academie voor beel-

prachtige gipsen modellen van de academie

dende kunsten in Den Haag. Daar kreeg ik les

werden in stukken gegooid. De zo ontstane

van Kees Bol en Pieter Giltay. Vooral met Pieter

lege ruimtes werden ingenomen door Aad

Giltay kreeg ik een fantastische band. Leraren

Roos en consorten.”

Vossekop olieverf op paneel afmeting 49 x 53 cm

Pieter Knorr: “Het licht..natuurlijk..het is soms niet te bevatten”


21

Tekst & Beeld Sietse W. Jonker

Fascinatie voor stillevens ‘Juist door het zichtbare te schilderen wil ik iets laten zien van het niet-zichtbare’

VIA EEN SCHUIN DAKRAAM DRINGT DE BUITENWERELD DOOR IN DE WERELD VAN SIETSE W. JONKER. HET KOELE NOORDERLICHT ZET ALLES IN ZIJN ATELIER IN EEN SUBTIELE GLOED. VOOR DE KUNSTSCHILDER VERANDERT HET ATELIER IN EEN GRENSGEBIED DAT TOEGANG GEEFT NAAR EEN ANDERE WERELD. IN FEITE IS ELKE SCHILDERING DIE DE KUNSTENAAR VERVAARDIGT EEN RAAMWERK MET HET UITZICHT

Via nauwkeurige en gedisciplineerde observa-

schoonheid is in het ‘dagelijks gewone’, daar

OP DIE ANDERE WERELD: DE KUNSTSCHILDER OPENBAART.

tie komen zijn stillevens tot stand. Het koele

kan al snel een vertaalslag worden gemaakt

noorderlicht omgeeft de eenvoudige voorwer-

met een schoonheid op een hoger niveau.

Fase 1 In bewerking

pen met een blauwachtige gloed. Juist dat

Sietse W. Jonker (foto: Cecile Lublink)

Sietse is fulltime beeldend kun-

eenvoudige spreekt Sietse erg aan. In het mi-

“Juist door het zichtbare te schilderen wil ik

stenaar en woont en werkt in

nimalistische en het kleine valt soms de groot-

iets laten zien van het niet-zichtbare. Ik denk

Leeuwarden. Hij volgde een op-

ste schoonheid te ontdekken. Daar waar

dat dit kort samengevat weergeeft waarna ik

Fase 2 In bewerking

leiding als illustrator en studeerde daarnaast een tijd op de kunstacademie in Groningen. Sindsdien probeerde hij van alles uit in allerlei technieken. Op een gegeven moment kreeg Sietse een opdracht voor het schilderen van een stilleven. Vanaf dat moment raakte hij gefascineerd in deze thematiek. Het stilleven vormt een prachtig neutraal platform om te komen tot een bijzondere vorm van zelfexpressie. Noorderlicht Het noorderlicht is ideaal voor de schilderijen die Sietse maakt. Het is een verstild licht dat weinig veranderingen kent. 34



35

Fase 3: In bewerking

Fase 4: In bewerking

Ikoon nr. 4, olieverf op paneel afmeting 12.2 x 19 cm.

Eindresultaat: Micro landschapje 36



37

Kop en schotel uit Vietnam,

streef in mijn schilderingen. Dit credo vormt als

neel.” Een schilderij begint voor Sietse al met

het een kwestie van verder uitwerken met

olieverf op paneel

het ware een rode draad door mijn oeuvre.

het prepareren van het schilderpaneel. Dit

volgende laagjes verf. Goed kijken wat er ge-

afmeting 12,2 x 19 cm

Deze liefde vóór en het universele leven ín het

krijgt acht laagjes prepareermiddel met als

beurt, duiken in de microwereld die zich voor

eenvoudige, is iets wat ik met mijn publiek wil

laatste een imprimatura; een gekleurde on-

je ogen ontvouwt; een noeste arbeid. De we-

delen. Kunst is voor mij een middel om via een

derlaag. Hier overheen wordt de onderschil-

reld op het platte vlak moet gaan leven en

eigen unieke expressie iets te laten zien van

dering opgezet, een zogenaamde grisaille. Dit

niet blijven ‘hangen’ in de materie van de verf.

de Kracht die Leven heet.”

is een grijs-witte schildering waarbij je de

Soms lukt dat, soms ook niet: Dat is altijd

Door de tijd heen ontwikkelde Sietse een spe-

tonale structuur van het geheel aangeeft.

weer een prettig gestoord gevecht met de

cifieke manier van werken. Deze manier van

Bovendien vormt voor Sietse de grisaille een

penselen en de verf. Ik blijf daarin nuchter:

werken is overigens nog altijd aan veranderin-

mentale voorbereiding voor het te schilderen

Het is gewoon hard werken.”

gen onderhavig en evolueert dus nog steeds.

beeld.

Sietse: “Ik werk vrij planmatig en grofweg kun je het in verschillende fases onderverdelen.”

38

Onder de stenen zee

“Ik schilder het eindresultaat met olieverf. De Sietse bouwt een schilderij op uit verschil-

onderschildering gebeurt met acryl, alkyde of

lende lagen, die een mysterieuze interactie

soms met tempera. Ik ben een type kunst-

De schilderijen zijn te bezichtigen bij

Harmonische armatuur

met elkaar aangaan. “Dit komt omdat ik werk

schilder die vindt dat je wat moet afweten van

Lê Art Gallery

“Vooral voor de iets grotere werken begin ik

met transparante en halftransparante verf-

je materiaal. Ik experimenteerde dan ook veel

Steentilstraat 40-42

altijd met een schets op papier. Hier teken ik

laagjes, zodat je een interessante verfhuid

met zelf verf maken, zelf mediums vervaardi-

9711 GP Groningen

mijn ideeën op uit en maak berekeningen

krijgt. Deze kleurlagen zet ik eerst vrij grof op

gen en zo. Dan weet je steeds beter wat verf

Telefoon 06-29102240

voor de compositie waarbij de gulden snede

over de onderschildering, vrijwel meteen met

nu eigenlijk is en wat je er wel en wat je er niet

en de harmonische armatuur centraal staan.

de meest intense kleurpigmenten. Ik kijk er in

mee kunt doen. Daar leer je veel van, want

De schets is vrij precies op schaal getekend,

dit stadium niet echt naar of het allemaal wel

ten slotte is mijn beroep ook gewoon een

meestal 1:2 of 1:3, soms nog iets kleiner. Aan

naturalistisch is; er moet gewoon kleur op het

vak. En bij een vak moet je gewoon vakkennis

Openingstijden:

de hand van de schets worden de uiteinde-

paneel komen. Door de tijd heen ben ik van

hebben. Al met al probeer ik een harmonie te

donderdag t/m zaterdag

lijke afmetingen bepaald van het schilderpa-

fellere kleuren gaan houden. Na dit stadium is

bereiken tussen visie en techniek.”

van 12.00-17.00u en op afspraak.


www.le-artgallery.nl


39

Bloeisel olieverf op paneel

Pieter Giltay

Je moet je bevrijden van de leerboekjes, je

afm. 52 x 56 cm.

“Ik kreeg met Pieter Giltay in die tijd veel meer

moet je los maken van je leraren. “

contact. Hij leerde mij kijken, niets anders dan

22

kijken, ‘zien’ en voelen.

Werkwijze

Hij wees me op bepaalde boeken en samen

“Ik werk vanuit de vlek. Ik wil niets weten van

bezochten we musea. Pieter leerde me teke-

een ondertekening, want een uitgedokterd

hoef er eigenlijk niks uit te halen om opnieuw te

Verguis of omarm het, het laat mij koud. Ik

nen en van Kees Bol leerde ik schilderen.

werk is dood. Ik ben bezwangerd van iets wat

arrangeren. Ik pak zo snel mogelijk mijn verf en

weet dat mijn werk uit mijn gevoel voortkomt.

Vooral de spontaniteit waarmee Kees schil-

ik zie. Ik heb geen tijd voor het uitrekenen van

dan; niet denken, nauwelijks tijd hebben om

Het bevat geen echte contouren. Ik zie vaak in-

derde, raakte me. Door zijn diepgang gaf Pieter

de juiste opzet of het urenlang potjes verschui-

mijn tubes uit te knijpen. Het gaat om het wer-

gevulde potjes, plaatjes die plat zijn, een lijntje

Werk van Pieter Knorr is te

me kracht om mijzelf te vinden. Natuurlijk ben ik

ven voor de juiste opstelling. Of wat dan ook

ken, en nog eens werken, verder niets. Er is

ingekleurd. Een ieder moet zijn eigen weg be-

zien op de beurs Realisme

uiteindelijk mijn eigen weg gegaan.

om alles zo mooi mogelijk op het doek te krij-

dan geen wereld meer, geen mensen, alleen

wandelen. Het glaceren heb ik mezelf bijge-

Ik teken niet als Pieter en schilder niet als Kees.

gen. Bij mij gaat het om de bevlogenheid, om

de pracht van wat ik kan voelen, de schoon-

bracht, zoekend naar de juiste toon en dan is

Bij veel schilders zie ik dat te weinig; er is weinig

de emotie. Het moet me raken, zoals een mooi

heid van het licht en het bestaan. Ik heb geen

daar natuurlijk.. het licht, een wonderlijke bele-

eigenheid.

licht. Meestal staan er overal potten en zo. Ik

verhaal, ik kan en wil mijn werk niet uitleggen.

ving, het is soms niet te bevatten.”


Vergaan hoefblad olieverf op paneel afm. 90 x 100 cm.

van 17 t/m 20 januari. Galerie Lauwswolt, stand 1. Open van 11.00-19.00 uur.


23

Tekst & Beeld Claudia Hoogveld

Gre-06

Leeftijd speelt geen rol TOEN GRÉ VAN LEEUWEN BIJNA VIJFENTWINTIG JAAR GELEDEN BEGON MET SCHILDEREN, ZEI HAAR DOCENT: “JE MOET NIET BANG ZIJN.” DAT SPRAK HAAR AAN. ZE IS NAMELIJK EEN RAM, ZO VERTELDE ZE LATER, EN DIE ZIJN NOGAL IMPULSIEF. ALS ZE VASTZIT TIJDENS HET Gré van Leeuwen

SCHILDEREN WORDT ZE EEN BEETJE DRIFTIG. DAN DENKT ZE: “TOE NOU JOH”, EN HUPS, DAN GAAT ZE EROVER HEEN. WANT HET ONTSTAAT. “HET GEBEURT OF HET GEBEURT NIET.”

Gré van Leeuwen (81): “Het gebeurt of het gebeurt niet”

Oostzee 2011

Volgens haar eigen bescheiden mening “doet’’ abstract schilder Gré van Leeuwen (Graft, 1931) “maar wat”. En toch, de hand van Gré is onmiskenbaar. Ook in haar vroegere aquarellen, maar de Beverwijkse voelt zich meer thuis bij abstract schilderen met acryl. “Het geeft ruimte, ik voel me bevrijd. En ja, bij abstract schilderen spreekt toch meer je buik dan bij figuratief.”

44


boerenbedrijf had. Het polderland met zijn sloot-

het klaar. Stoppen op het juiste moment is lastig.

jes, molens en schuren vormde haar. “Altijd

Als ik te lang doorga, is het te bedacht. Dan ben

Landschappelijk

komen die elementen terug”, zegt Gré. Ze be-

ik ermee bezig dat het iets moet worden.”

Onlangs hoorde ze op tv een

gint er nooit bewust mee, maar later herkent ze

Naast haar grotere acryldoeken heeft Van

mooie uitspraak, van Betty

dat landschappelijke. Vaak zet ze lijnen steviger

Leeuwen vaak een schetsboekje liggen. Daarin

Woodman, een Amerikaanse

aan en ontstaat vanzelf het slootjespatroon. “Ik

komen haar ‘vingeroefeningen’. Speelse

schilder en beeldhouwer: “Het

begin gewoon en ook al denk ik: jee, dit is niet

schetsjes, in no-time opgezet. Licht van kleur,

gaat in de kunst altijd om herin-

de bedoeling, dan ga ik er toch op door. Later

zoals “Pluktuinen” (zomer 2012, het roze

nering.” Van Leeuwen herkent

geef ik er meer structuur aan en werk verder

schetsje) of “Boompjes” (september 2012). Het

dat. Ze groeide op in Graft, waar

aan de kleuren. Voor een contrasterende toef,

eerste in sterk verdunde acryl, het tweede met

haar vader na de oorlog een

voor meer sterkte. Totdat het bevredigt. Dan is

krijt. Op haar grotere werk kan ze zich soms palet 362 I december/januari 2012/2013

45

worstel. Als ik echter aanstuur op resultaat, dat het iets moet worden, mislukt het.” Niet alleen de kleuren zijn herkenbaar bij Gré maar ook de penseelstreek. Felle halen, vaart, stevig neergezet, met kracht. Daar blijkt ontwikkeling in te zitten. Als we een recent en een ouder werk naast elkaar zetten, valt dat op. Het eerste is krachtiger, minder aarzelend. Gedurfder, hoekiger ook. Altijd authentiek Als twaalfjarige had ze al oog voor mooie dingen. Zo tekende ze de etsjes van Rembrandt na. Stoppen zal ze nooit. Want schilderen geeft kleur aan haar leven. Letterlijk en figuurlijk. “Daardoor blijf ik actief en optimistisch.” Uit een kunstblad valt een krantenartikel over een tentoonstelling Zestig jaar Cobra. De kop luidt ‘Kleur van vrijheid’. Is dat geen mooie titel voor boven dit verhaal? “Nee”, zegt ze gedecideerd: “Dat kan niet, dat is al gebruikt”. Nooit afkijken. Altijd authentiek. Typisch Gré.

BLAUW 2011

blind staren; dan is ze te geconcentreerd aan

zijn stijl is vergelijkbaar met die van Matthijs Röl-

het scheppen. Bij de haast gedachteloze schet-

ling - kon ze het niet laten op een gegeven mo-

sen krijgt het sturen geen kans. Wel blijft het

ment buiten de lijntjes te gaan. Bij het tonen van

landschappelijke element de boventoon voeren.

haar schetsboekje (met realistische tekeninge-

Schuren 2012

tjes van knotwilgen en boerderijen) zegt ze: “Zie Vrijheid die doorwerkt

je hoe driftig ik werk?”

Abstract schilderen vraagt een andere manier

46

van werken dan aquarelleren. Het is minder ge-

Blauw en groen

bonden. Geeft meer ruimte en vrijheid. Ook in

Haar favoriete kleuren zijn blauw en groen. “Lo-

zijn en denken, meent de kunstenaar. Lachend

gisch”, vindt Gré , “want als je fietst en om je

voegt ze daaraan toe: “En dan ben ik nog vrijzin-

heen kijkt in de natuur kom je die immers veel

nig ook.” Die vrijheid werkt door in haar dagelijks

tegen.” Bij het zien van haar kleuren roepen veel

leven. Ze gaat er alleen op uit.

mensen: “Dat is echt een Gré.” Bij heel andere

Op haar achttiende begon ze als gemeen-

kleuren, klopt er kennelijk iets niet. Maar haar

teambtenaar in De Beemster, daarna volgde de

oeuvre toont ook rode, gele, pastelkleurige en

gemeente Beverwijk. Toen ze na veertig jaar

zwart-witte werken en de bruintinten van de

trouwe dienst met de VUT mocht, vroeg ze zich

Sloot. Of neem de Wandelende duinen, dat op

af wat ze wilde doen. Geen bridge; “dat is voor

het affiche prijkt van de groepstentoonstelling in

mensen die zeuren dat ze de verkeerde kaar-

De Hoep in 2009.

ten hebben.” Zo kwam ze bij amateur-kunste-

Laatst irriteerde haar eigen schilderij haar. “Vieze

naarsvereniging Perspectief. Na een jaar of tien

kleuren en vaal”, constateerde ze. Maar ze ging

schakelde ze over op abstract schilderen. Dat

door, met kwast en paletmes. Ze bracht er lijn

natuurgetrouw schilderen benauwde haar. Op

en kleur in. “Ik ben er nooit diepzinnig mee

een cursus bij realistisch schilder René Jansen –

bezig. En toch is het eerlijk gezegd vaak een ge-



47

Tekst & Beeld Robert Rost

www.robertrost.nl www.winsornewton.nl

Aan de slag: Dubbelportret

Detail van verdere uitwerking met middentonen en schilderstoets

Brown, Dioxazine Purple, Permanent Sapgreen,

leen qua tint, maar ook qua grijstoon en kleurin-

MOMENTEEL BEN IK BEZIG MET VERVAARDIGEN VAN EEN GROOT

Indian Red, Lamp Black en Prussian Blue.

tensiteit in het portret passen.

DUBBELPORTRET. HET FORMAAT VAN 200 CM X 120 CM BEVALT MIJ

Hue, Antique White, Buff Titanium, Yellow Ochre,

Mengen

GOED EN IK ZIT OP MIJN ATELIER, KIJK NAAR HET DOEK EN HET STEMT

Flesh Tint, Titanium Mixing White, Titanium White,

Zo heb ik bijvoorbeeld de schaduw van de neus

Permanent Alizarin Crimson, Permanent Rose,

op de wang eerst gezet met Raw Sienna en

ME VROLIJK DAT IK ZO SOEPEL EN VRIJ BEZIG BEN. HET SCHILDERIJ

Burnt Sienna, Payne’s Gray en Raw Umber.

daarin een klein beetje Payne’ Gray en weer

GAAT BIJNA DE LAATSTE FASE IN EN IS NAGENOEG AF.

Al deze kleuren heb ik met elkaar gemengd om

daarin nog veel minder Buff Titanium. Dit alles

het palet uit te breiden met kleuren die niet al-

heb ik met elkaar gemengd om tot een ge-

De opdrachtgevers waren erg enthousiast over

Aanpak

eerdere werken die ik met met Artists Oilbar

Het schilderij maak ik deze keer trouwens niet

had gemaakt; zodoende dat er nu een hele rits

alleen, maar samen met een vriend. We werken

aan Artists Oilbars van Winsor & Newton op de

ieder aan één portret en stemmen ons kleurge-

werktafel ligt met dit prachtige materiaal. Artist’

bruik op elkaar af. Gisteren zette ik nog de on-

Detail van baardharen die

Oilbar is fijn om mee te werken, het bezit sterke

dertekening op de groene ondergrond en

worden aangebracht

pigmenten, werkt lekker snel en is heerlijk direct.

vanochtend ben ik vanochtend eerst de ogen,

De lichte delen heb ik gezet met Naples Yellow

het mengen van Artists Oilbar - Indian Red over Raw Umber

de mond en de neus gaan uitwerken om houvast en karakter in het schilderij aan te brengen. Zo kreeg ik al goed een idee over welke kleuren ik zou gebruiken en welke ik wilde toepassen voor de grotere vlakken als de wangen, de slapen, de kin en het voorhoofd. Werkend vanuit de middentonen ben ik zo de basis voor het portret gaan leggen, waarbij ik de schaduwpartijen steeds donkerder ben gaan aanzetten en de lichtere kleuren langzaam ben gaan opwerken naar de hooglichten. Nu in de laatste fase is het tijd voor de detaillering en afwerking. Kleuren In de schaduwpartijen heb steeds gewerkt met een palet van: Burnt Sienna, Raw Umber, Cadmium Red Medium, Payne’s Gray, Vandyck 56



57

Schaduw -en lichte partijen staan nu opgezet

Dubbelportret in Artists Oilbar Winsor&Newton 200 x 120 cm

wenste schaduwtint te komen die niet te fel is en

Focus

past binnen het palet voor de schaduwtinten.

Om het schilderij nog een ruimtelijk effect mee

Het opzetten van vlakken en het mengen van kleuren

te geven heb ik er nog voor gekozen om alle Om kleuren te mengen met Artists Oilbar is het

verf in de achtergrond glad te strijken met een

raadzaam niet meteen te dik te werken.

kwast, zodat er geen toetsen en factuur meer

Breng van de kleuren die je wilt mengen de ba-

zichtbaar zijn. Ten slotte heb ik de randen waar

siskleur licht aan en zet hier overheen meerdere

het portret de achtergrond raakt uitgevaagd om

mengkleuren. Door de hoge pigmentatie en

een out-of-focus effect te bereiken.

Artists Oilbar

professionele kwaliteit van de Artists’ Oilbar ein-

van Winsor & Newton

digt het mengen van meerdere kleuren gelukkig

Resident Artist Winsor & Newton

op het atelier

niet snel in een ongewenst grijs palet.

www.robertrost.nl

58



59

januari INHOUD PALET 362

Recommend Documents