maart INHOUD PALET 363

12

6

22

16 6

Paula Modersohn-Becker (1876-1907), de

26 De schilderijen van Wim Karsten zijn

36 Donkere wolken pakken zich samen boven het

meestal geïnspireerd op muziek, onder an-

Jisperveld. Een zwerm vogels voert een grillige

geldt ook voor Palet want zo’n twintig jaar

deren op muziek van Camille Saint Saens.

luchtshow uit boven het weidse, vlakke land. Met

geleden hebben wij ook aandacht aan haar

De vormen dansen in de schilderijen die

het weer is ‘t halen en brengen. Het ene moment

besteed.

met aandacht en liefde geschilderd zijn.

een waterig zonnetje, het volgende moment klet-

PAGINA

tert het hemelwater in bakken naar beneden. 42 Dit voorjaar zal in Katwijk aan Zee de eerste editie van Kunst Doet Leven plaatsvinden, een evenement waar honderd kunstenaars worden gevraagd één kunstwerk ter beschikking te stellen voor het goede doel. 50 Bij de schilderijen van Sasja Wagenaar voel je de 12 Als uitgeweken Engelsman verdeelt Ri-

30 Je bekwamen in de techniek van fijnschilderen. Dat kan sinds 2006 in rustiek

vlakte van haar schilderijen wemelt het echter van

het werken in Amsterdam en Thailand.

Heemskerk onder de bezielende leiding

de fijne tegenstellingen en tegenstrijdigheden,

van Henk Sentel. In zijn inspirerende Atelier

zonder dat het onrust oproept.

Hij maakt schilderijen die op collages lijken.

deelt hij zijn kennis met liefhebbers van fijnschilderen.

cisme zou kunnen vallen. 22 We hebben in Palet al eerder aandacht be-

34 Haar schilderijen stralen een en al vrolijkheid

rijen van Hub Pollen uit. Rust en schijnbare

uit. Humoristisch, ontroerend en liefdevol

eenvoud. Tijdloze kunst in een rusteloos tijdge-

zijn de door haar geschilderde mensen met

wricht.

steed aan het werk van Jan van der Kooi.

‘aardappelhoofden’.

Zijn tekeningen zijn gevarieerd en het

Etende mensen, spelende kinderen,

oeuvre is omvangrijk.

verliefde stelletjes.

Inhoud palet 363 I februari/maart 2013

60 Met een perfectie als bij 17e en 18e eeuwse schilders en de liefde voor het detail straalt de schilde-

Het is een stijl die onder de noemer eclecti-

4

stilte, proef je weldadige rust. Onder de opper-

chard Price zijn tijd tussen het wonen en

16 Niels Broszat is een bijzonder kunstenaar.

60

34

schilder is terug in het museum. Dat ‘terug ‘

36

76

50

70 Twaalf winnaars in de traditionele Schildercompetitie van Palet met als onderwerp Landschap. De jury was vol lof over de inzendingen. De prijswinnaars plaatsen wij in het – publicitaire – licht 76 Het wijdverspreide misverstand dat schilderen met olieverf lastig is door de lange droogtijd, draagt er aan bij dat menig schilder zich niet eens waagt aan het werken met dit prachtige

INHOUD PALET 363 3 6 12 16 22 26 30 34 36 42 46 50 54 60 66 70 76 80 84 89 90 92 94 96 98

Van de redactie Paula is terug Richard Price OvergeblevenKunstwerken Vanuit verwondering Muzikale Schilderijen Atelier Henk Sentel Sanne Kuiper Hollandse winter luchten Kunst doet Leven Tot zien white cube Sasja Wagenaar Fear & Desire Hedendaags Realisme Goudse Streek Uitslag Studiecompetitie Aan de slag met Liquin Palet boekwinkel Agenda Painting like Sorolla Vakantie adressen Chateau de Grimonster Huis & Tuin Creatieve adressen In het volgend nummer

uitgave 363 februari/ maart

Detail - Portret van Lee Hoetger met bloem 1906, doek 55.3 x 33.2 cm, Paula Modersohn-Becker Museum, Bremen

materiaal.

palet 363 I februari/maart 2013

5

Tekst Eric Beets Beeld Museum Belvedere

Paula is terug WE KREGEN VAN HET MUSEUM BELVEDERE IN HEERENVEEN EEN MAIL MET ALS TITEL ‘PAULA IS TERUG’. INTRIGEREND; WIE IS PAULA? WE LAZEN DE MAIL EN BEGREPEN HET: PAULA MODERSOHN-BECKER (1876-1907), DE SCHILDER IS TERUG IN HET MUSEUM. DAT ‘TERUG ‘ GELDT OOK VOOR PALET WANT ZO’N TWINTIG JAAR GELEDEN HEBBEN WIJ OOK AANDACHT AAN HAAR BESTEED. Paula met dochter Mathilde, november 1907

Zij behoort tot de kunstenaars die min of meer bij het geweten van Palet horen. De expressieve stijl en haar moed om het experiment niet te schuwen hebben wij altijd bewonderd. Ook de aandacht die zij voor lokale zaken had en de penseelstreek die een grote betrokkenheid met het onderwerp verraadde en de warme menselijke gevoelens die zij koesterde maken haar tot een buitengewoon interessante kunstenaar. Wij besteden dan ook graag nog een keer aandacht aan haar werk. Licht

Portret van Lee Hoetger

“Ik houd van olieverf. Die is zo smeuïg en

met bloem, 1906,

krachtig; na het eerder terughoudende pastel

doek 55.3 x 33.2 cm,

is het heerlijk om daarmee te werken. (…) Bij

Paula Modersohn-Becker

Hausmann ben ik gisteren ook met olieverf be-

Museum, Bremen

gonnen. Hij laat ons heel anders werken dan Jeanne Bauck. Zij neemt het sterkste licht als uitgangspunt om van daaruit naar de schaduwen toe te werken, maar Hausmann gaat juist uit van de schaduwen. Hoe donkerder je daarmee begint, des te helderder moet dan het 6



7

Berkenstammen, ca. 1901,

licht zijn. Rembrandt bereikte zo fantastische

Visie

karton, 47 x 39 cm, particu-

lichtwerkingen, dat kwam in de diepte van zijn

Haar eenvoudige en verstilde schilderijen vor-

liere collectie, Courtesy

schaduwen. Maar de levende huid heeft in het

men een ijkpunt voor schilders. Zij werd ook

Kunsthandel Wolfgang Wer-

licht zoiets verblindends, stralend, zo dat je ei-

aangetrokken door spirituele ontwikkelingen

ner, Bremen/Berlijn

genlijk net licht genoeg kan weergeven.”

die vooral in de tijd waarin zij leefde welig bloei-

Paula Modersohn schreef dit aan haar ouders

den. Zij gaf in haar werk een vertaling van haar

op 14 mei 1897.

inzichten zonder dat het slap en al te ‘luchtig’

8


Zelfportret met penseel in de hand, ca. 1902, karton, 35 x 27 cm, particulier bezit, Courtesy Kunsthandel Wolfgang Werner, Bremen/Berlin palet 363 I februari/maart 2013

9

vele in die tijd) op het gebied van schilderkunst.

negentiende eeuw veel groter dan nu en is een

Zij kende de werken van Cezanne, Kandinsky

van de zaken die het werk van Paula zo boei-

en Matisse, en aanschouwde de grote over-

end maken. Zij werd door twee werelden ge-

zichten van Courbet en Gauguin. De inspiratie

boeid en vond inspiratie in mede kunstenaars

van hen klinkt duidelijk door in haar schilderijen.

en de rust en concentratie in haar dorp dat een

Museum Belvedere

Vooral het werk van Kandinsky lijkt veel voor

kunstenaars kolonie heette te zijn.

Oranje Nassaulaan 12 Heerenveen

haar betekend te hebben. Hoewel zij heel veel van Parijs hield heeft zij nooit, met uitzondering

Manheim

Open:

van een uitzicht uit haar atelier venster, typisch

In de tentoonstelling die de nadruk legt op de

Dinsdag t/m zondag

Parijse onderwerpen geschilderd. Ook in deze

landschappen en figuurstukken, gemaakt in de

van 11.00-17.00 uur

wereldstad met al zijn drukte en natuurlijk ook

omgeving van haar woonplaats Worpswede

inspiratie bleef zij streven naar eenvoud en een

kun je dwalen. Je moet haar werk niet al te veel

harmonische verhouding tussen doel en mid-

analyseren maar mee gaan in haar verhaal en

delen. Dit betrof zowel haar visie op het leven

dan is de kans op een echte ontmoeting met

als haar artistieke doelstellingen. ‘Ze probeerde

Paula en haar Worpswede het grootst. De ten-

in haar werk de kern van zuiverheid en een-

toonstelling omvat 45 schilderijen uit diverse col-

voud, die in de dingen verborgen liggen, te

lecties, waaronder het Stedelijk in Amsterdam

raken met behulp van onconventionele midde-

en het Paula Modersohn-Becker Museum (Bre-

len die evenzeer op eenvoud waren gericht en

men). We hebben onder andere geput uit het

1903, karton 44 x 58,5 cm,

daarom wel af moesten wijken van alles wat de

essay van Ron Manheim, specialist op het ge-

particuliere collectie, Cour-

traditie haar ter beschikking stelde.’ De span-

bied van Duits Expressionisme. Hij is ook opge-

tesy Kunsthandel Wolfgang

ning tussen de stad en het platteland was eind

treden als gastcurator van de tentoonstelling.

Landschap na onweer, ca.

Werner, Bremen/Berlin

Meisje met blauwe sluier (De veenbruid), 1902, karton 45 x 33,5 cm, Kunsthandel Wolfgang Werner, Bremen/Berlin

werd. In tegendeel: zij bracht haar visie in ge-

ren. En bij deze heel eigen weg zijn er verras-

voelig maar stevig geschilderd werk. Zij voelde

sende raakvlakken met Van Gogh en diens

dat de schepping een eenheid was en dat de

richting.”

mens met de natuur verbonden was op een

10


elementaire manier. De dichter Rilke bezocht

Parijs

haar eens en schreef: “Het merkwaardigste

Paula Modersohn werd als eenling gezien die

was het om te zien hoe de vrouw van Moder-

haar eigen weg ging. Dat is echter niet geheel

sohn volledig haar eigen weg ging, niets ont-

waar, zij was voortreffelijk op de hoogte van

ziend en rechttoe rechtaan schilderend, dingen

wat er internationaal gemaakt werd. Zij be-

die heel Worpswedens zijn en die toch nog nie-

zocht Parijs en hield zich op de hoogte van de

mand voor haar heeft kunnen zien en schilde-

van laatste ontwikkelingen (en die waren er palet 363 I februari/maart 2013

11

Tekst Eric Beets Beeld Rob Morees

Overgebleven Kunstwerken NIELS BROSZAT (METTINGEN DUITSLAND, 1980) IS EEN BIJZONDER KUNSTENAAR. HIJ MAAKT SCHILDERIJEN DIE OP COLLAGES LIJKEN. HET IS EEN STIJL DIE ONDER DE NOEMER ECLECTICISME ZOU KUNNEN VALLEN. DEZE TERM WORDT VAAK GEBRUIKT VOOR ARCHITECTUUR, ER WORDT TERUGGEBLIKT OP HET VERLEDEN EN DECORATIES WORDEN ONTLEEND AAN DIVERSE VROEGERE STIJLPERIODEN.

Rechts: Monkey King (Sun Wukong) 2012,

16

Etiquette d’un chien 2010,

Olieverf op

Gemengde techniek

tafelblad

op katoen 150 x 150 cm

121 x 75,5 cm.



17

Begroeting van de veerman

Dit lijkt me van toepassing op de schilderijen

gebrek aan kennis begin ik namelijk te fantase-

bij Hulkestein 2010, Olieverf

van Niels. Hij betreedt het verleden met een

ren en creëer zo een wereld die mij iets zegt.

en lak op houten bureau-

blik van het heden en de spanning die dat op-

Daarnaast vind ik het erg interessant dat oude

tafelblad 120 x 85 cm.

levert lijkt zijn drijfveer.

18


Niels: “Ik ben geen kunsthistoricus. Om te ge-

Rechts: Inside Nascar speedway 2011, Acrylverf

nieten van kunst hoef je dat ook niet te zijn. Bij

emaillak en olieverf op katoen 200 x 135 cm. palet 363 I februari/maart 2013

19

kunst inzage geeft in de tijd waarin het kunst-

het leven overzichtelijk is. Waar niks van

werk of artefact (een door de mens gemaakt

waarde vluchtig is, maar waar veel moeite,

voorwerp) vervaardigd is.” Niels laat zich ook

kunde en tijd gestoken wordt om iets echt

inspireren door sprookjes of een fantasiewe-

goed te krijgen. Het willen geloven in andere

reld. ”Als ik een sprookje lees of naar een

werelden is van alle tijden en komt overal voor.

fantasyfilm kijk, dan ontbreekt toch de moge-

Nu zijn het video adventure games, fantasy

lijkheid om er echt in te geloven. Ik denk dat dat

boeken en films. Maar denk ook aan second

komt omdat een film of boek niet tastbaar is,

life en zelfs Facebook. Vroeger waren het ver-

zoals de wereld om ons heen tastbaar is.

tellingen en in grotere mate religie. In mijn werk

Daarom bouw ik mijn eigen wereld maar, die

vertel ik geen verhaal, ik toon de overblijfselen

bestaat uit kunstwerken en artefacten, maar

uit de wereld waarin het verhaal zich afspeelt.”

dan zonder historisch kader. Dat prikkelt de fantasie genoeg. Ik maak mezelf wijs dat deze

Credo

kunstwerken echt zijn (ook al val ik iedere keer

Je wilt altijd tot de kern van iemands werk

weer door de mand). Ze komen op mij geloof-

doordringen, maar dat is toch vooral aan ons

waardig over omdat ze anders dan bij een

‘oog’, dat het doek onderzoekt op zijn eigen

decorstuk, zonder concessies zijn gemaakt.

wijze. Toch probeert Niels woorden te vinden

Ze vertellen geen verhaal zoals een boek dat

voor zijn credo. “Sprookjes, fabels, sagen,

doet, ze zijn er gewoon. En dus moeten wij

schijn-, spiegel-, boven- en onderwerelden,

ons verhouden tot het voorwerp en er zelf een

zodra je iets verbeeldt wat doet denken aan

verhaal bij bedenken. “

onze wereld en een appèl doet op je fantasie, dan wordt het algauw in een van deze hokjes

Suggestie

geplaatst.

In de kunstwerken van Niels is niet een kramp-

Mensen vinden het heerlijk om zich in fanta-

achtig streven naar een perfecte weergave

sieën te verliezen, getuige het succes van de

zichten voelbaar, er is eerder een sugges-

verhalen van Tolkien, Rowling, Dahl, maar ook

tieve wereld te onderkennen. Een wereld

van video adventure games, stripverhalen van

waarin de toeschouwer voldoende vrijheid

helden en films. Fantasy is zelfs cult gewor-

ervaart zijn of haar eigen verhaal te maken.

den.”

“Mijn werk is inderdaad erg suggestief. Het roept allerlei associaties op, zonder dat het dat

Eigen spelregels

echt wordt. De suggestie zit hem niet in de ef-

Veel van deze werelden worden bevolkt door

fecten. Dus geen trucs om iets oud te laten

ridders, elfen, feeën, prinsen, draken, nimfen,

lijken bijvoorbeeld. De suggestie is beeldend,

enzovoort. De verhalen lijken zich af te spelen

zoiets als ‘ het doet je denken aan..’ Wat uit de

in de middeleeuwen. Niet zo verwonderlijk, ze

doeken te voorschijn komt is een fictieve

stammen veelal uit die tijd, maar ook oudere

wereld die op de een of andere manier

culturen hadden hun verhalen. Ik durf wel te

werkelijkheid is geworden.

stellen dat fantasy ons al eeuwen trekt. Arte-

De historie en herkomst ontbreken.”

facten die honderden jaren oud zijn, werden

‘Ze vertellen geen verhaal zoals een boek dat doet, ze zijn er gewoon’

ook met veel fantasie gemaakt en tonen ons ‘Waar niks van waarde vluchtig is’

niet een reëel beeld van hoe het er toen aan

Zoals meerdere jonge kunstenaars tegen-

toe ging. Ook mijn werk onthult iets van een

woordig laat ook Niels zich inspireren door het

schijnwereld. Ik laat hem je niet direct zien,

verleden. Het lijkt een trend die wellicht ver-

maar toon je de overgebleven kunstwerken en

klaarbaar is. “Ik realiseer mij dat ik een kunste-

artefacten uit dit universum. Een universum

naar ben van deze tijd, die zich laat leiden door

met eigen spelregels, eigen dimensies van tijd

het verleden. Maart juist dit gegeven is bijzon-

en ruimte, eigen logica en natuurlijke wetten.

der actueel. Door de hyper snelle wereld om

En toch past mijn werk naadloos in de kunst

ons heen ontstaat steeds meer de behoefte

van nu.”

om weg te vluchten naar een wereld waarin Expositie: Niels Borszat neemt deel aan

20


Sankt nie-zu-Haus 2011,

Re: Rotterdam, kunstbeurs Rotterdam

Aquarel op katoen 40 x 30 cm.

6 tot en met 10 februari. palet 363 I februari/maart 2013

21

Tekst Gustav de Ridder Beeld Foto Herder Masquerade, Airbrush 40 x 50 cm

Muzikale schilderijen

In een AQUARIUM zwemmen meestal vissen.... die we na deze PLONS, even missen.... ‘n Balkende EZEL zwemt voorbij... snorkelend met bellen en bepaald niet blij... Een geschubde EZELVIS,

DE SCHILDERIJEN VAN WIM KARSTEN ZIJN MEESTAL GEÏNSPIREERD OP

wat raar? in fraaie kleuren...da’s ook waar.

MUZIEK , ONDER ANDEREN OP CARNIVAL DES ANIMAUX VAN CAMILLE

Airbrash 40 x 50 cm.

SAINT SAENS. DE VORMEN DANSEN IN DE SCHILDERIJEN DIE MET AANDACHT EN LIEFDE GESCHILDERD ZIJN. JE HOORT DE MUZIEK IN ZIJN WERK WAARIN BIJ NADER INZIEN OOK HUMOR VERBORGEN ZIT. ZIJN WERKEN OGEN LOS, SWINGEND EN MET VAARDIGE HAND GEMAAKT. Le Carnaval des Animaux. Airbrush 40 x 50 cm

Wim Karsten is geboren in Limburg en volgde daar de kunstacademie in Maastricht. Hij volgde een opleiding als animator en reclame uitingen. Wim heeft heel wat beroepen gehad, maar allemaal in de creatieve sector, van decorateur tot modellenmaker. Hij is in de filmwereld terecht gekomen en werkte onder ander voor C.B.S. (Columbia Broadcasting System). Hij heeft documentaires gemaakt over onder anderen Charles de Gaulle, Conrad Adenauer, Henri Moore, Picasso en Dali. Hij was werkzaam in studio’s in Keulen, Hamburg, Berlijn, München en Luxemburg . Bekende studio’s waar hij voor werkte waren Maarten Toonder, Bollywood en Joop Geesink. Tevens maakte hij filmpjes voor Philips, de Nederlandse Spoorwegen en de jeugdserie Barbapappa. 26



27

Onmogelijk Tegenwoordig werkt Wim als freelancer en krijgt hij ook tijd voor zijn eigen vrije werk. Hij wordt geïnspireerd door klassieke muziek waarvan de sfeer als leidraad voor zijn werk dient. Wim: “Het boeit mij enorm de steeds wisselende stemmingen te horen. Ze zijn moeilijk in beelden te vangen. Het is eigenlijk onmogelijk, maar daar zit voor mij nu net de uitdaging. Ik probeer ook

‘belangrijkste drijfveer blijft voor mij toch de muziek’

humor in mijn werk te stoppen, mijn stijl ontstond mede door de computer die zoveel vormmogelijkheden biedt. Maar de belangrijkste drijfveer blijft voor mij toch de muziek, de klassieke muziek.” Carnaval De kleurrijke werken zijn nogal wisselend qua stijl. Toch is er wel een zekere stijl te ontdekken in het werk van Wim. Hij is vooral tekenaar. Zijn ‘oplossingen’ zijn tekenachtig. Hij laat vaak de lijn prevaleren boven andere zaken. Daarna worden de kleuren ingevuld en vooral bij de Saint Saens werken hebben de schilderijen iets weg van gestolde animaties, en dat is natuurlijk niet zo verwonderlijk, gezien de achtergrond van Wim Karsten. We laten deze werken graag zien, omdat het een carnavaleske sfeer heeft

Op SAINT- SAëNS vrolijke

en dat past goed in de carna-

muziek dat zie je zo!

val tijd. Naar muziek beluiste-

De leeuw voorop...

ren en het diep tot je door laten

of is het de haan?

dringen en je daardoor laten in-

‘n schildpad als muilezel kruipt achteraan. Kakelende eieren... met kippenvel...

spireren tot een kunstwerk komt niet zo vaak voor. Het is wellicht een goede manier om een andersoortige afbeelding

Een kleurrijk schouwspel...

te maken dan je gewend bent.

dat is het wel!

Deze opmerking geldt voor de

Airbrush 40 x 50 cm

doeners. onder de PALET lezers. Maar muziek en beeldende kunst is natuurlijk voor een ieder een inspiratie.

28



29

Tekst Henk Sentel Beeld Henk Sentel en cursisten

Atelier Henk Sentel JE BEKWAMEN IN DE TECHNIEK VAN FIJNSCHILDEREN. DAT KAN SINDS 2006 IN RUSTIEK HEEMSKERK ONDER DE BEZIELENDE LEIDING VAN

‘Een eeuwenoude techniek die anno nu nog springlevend is’

HENK SENTEL. IN ZIJN INSPIRERENDE ATELIER DEELT HIJ ZIJN KENNIS MET LIEFHEBBERS VAN FIJNSCHILDEREN. TWEE KEER PER JAAR, VAN FEBRUARI TOT MEI EN VAN SEPTEMBER TOT DECEMBER, KOMEN MAXIMAAL ZES DEELNEMERS PER CURSUSDAGDEEL SAMEN. Vanuit de aloude traditie van het fijnschilderen

17de eeuwse techniek

leren cursisten de basistechniek. Zoals ook ge-

Het ‘geheim’ van deze 17e eeuwse techniek

beurde bij de Leidse fijnschilders, waaronder

bestaat uit een onderschildering en vele trans-

cursist Ton Brakenhoff, olie-

Gerrit Dou (1613-1675) die als 15 jarige in de

parante lagen olieverf waarin een glacistech-

verf op paneel 30 x 21 cm.

leer kwam bij Rembrandt.

niek wordt toegepast. Zo ontstaat een enorme rijkdom aan prachtige kleuren. Dat maakt het werk van Henk Sentel zo bijzonder en opvallend, zoals dat ook geldt voor het werk van zijn cursisten. Na de laatste fase van onderschilde-

object te benaderen. Experimenteren mag.

Wim Schutz (Beeldend Kunstenaar) in het

ring gaat de cursist kleur opbrengen via trans-

Henk bespreekt en analyseert alle mogelijkhe-

‘Centrum voor de Kunsten’. Daar werkte hij

parante en halftransparante verflaagjes

den, vooral op het technische kunnen en wat

ook vier jaar in verschillende disciplines onder

(glaceren). Door de optische doorschijnende

betreft de materialen die nodig zijn. De cursis-

leiding van Helma Roovers (Beeldend Kunste-

samenhang tussen de verflagen ontstaat er

ten kiezen zelf hun onderwerp. Wel moet die

nares). Hij was geruime tijd werkzaam in het

een schitterende kleurenpracht van zeer hoge

keuze affiniteit vertonen aan de techniek. Dan

bedrijfsleven, volgde uiteindelijk toch zijn hart.

intensiteit. Zoals in het kleurige schouwspel van

spelen compositie, stofuitdrukkingen (texturen)

Na twee jaar oriëntatie bij de ‘Nieuwe Acade-

limoen, aardbei, paprika en vioolblaadjes. Door

licht, schaduw en kleur een grote rol.

mie Alkmaar’ ontwikkelde hij zelf tekenen


verf op paneel 20 x 20 cm.

schildercursussen, die hij gaf bij welzijnorgani-

deze techniek optimaal te benutten kan een

30

Henk Sentel, Verlangen, Olie-

schilderij ‘fotografisch’ lijken. Spannend en een

Autodidact

saties. Meester-schilder Herman Smorenburg

prachtig leermoment is het opbrengen van de

Henk Sentel (1949) is als Schilder/Tekenaar au-

uit Alkmaar bracht hem de finesses in de tech-

eerste glacis. “Van een glacis moet je nu een-

todidact, maar in de loop der jaren ontwikkelde

niek van het fijnschilderen bij.

maal schrikken” vertelde ooit Henk zijn leer-

hij zich door zelfstudie en opleidingen in de

meester. Er wordt door cursisten gewerkt naar

specifieke schilderen tekentechniek. Dat

Symbolen

foto, doel hiervan is het paneel als een studie-

begon op zestienjarige leeftijd in Roosendaal bij

De schilderijen van Henk Sentel ontstaan door palet 363 I februari/maart 2013

31

der ontwikkelt wordt. Dat men zoveel plezier kan beleven aan deze eeuwenoude techniek die anno nu nog springlevend is. Het atelier geniet steeds meer bekendheid. Zijn cursisten komen uit alle delen van Noord- en Zuid-Holland. Les geven ziet hij als uitdaging die hem zelf scherp houdt als fijnschilder. Intake De vele aspecten van zijn fijnschildercursus worden tijdens een intakegesprek en power point presentatie duidelijk gemaakt. De cursus staat open voor beginners met enige ervaring, gevorderden en kunstenaars die deze techniek in hun eigen werk voelbaar willen maken. Om deze specifieke vorm van schilderen goed te kunnen volgen stelt Henk enige teken- of schilderervaring op prijs. Ieder krijgt individueel

cursist Iet van Hoof, olieverf

een combinatie van fantasie en werkelijkheid. In

als oerbron van leven en water, symbool voor

op paneel, 30 x 40 cm.

een geheel eigen beeldtaal staan ze vol sym-

zuiverheid. Met deze symbolentaal brengt hij

bolen. Zo is het oog het meest fascinerende

zijn fantasie, realistisch geschilderd, in beeld.

les dankzij het beperkte aantal deelnemers.

met het fantastische gegeven om tekenen en

Maximaal zes cursisten bezetten, van maan-

schilderen vorm te geven, maar ook overdra-

dag t/m vrijdag, in dagdelen zijn werktafel. De

gen van basiskennis aan iedereen die zich cre-

kwaliteit van het werk van zijn cursisten ligt

atief en kunstzinnig wil uiten. Daar

hoog. Een samenspel gedurende het hele tra-

waar kwaliteit borg staat voor kennisover-

ject, van opzet paneel tot eindresultaat.

dracht. Neem voor meer info contact op met:

Zijn statement? Niet alleen zelf bezig zijn

www.henksentel.nl of 0251-249234

cursist Cor Lourens, olieverf op paneel 30 x 40 cm.

cursist Hannie Staat, olieverf op paneel 30 x 40 cm.

symbool gebaseerd op een menselijk zintuig. Wijst de buik op de zetel van het leven.

Inspiratie

Vormt het ei een universele symbool van het

Zijn inspiratie vindt hij bij de grote meesters in

mysterie van de schepping. En staat de zee,

de schilderkunst, zoals Jeroen Bosch en Johfra, maar ook bij kunstenaars zoals Wout Muller, Hans Kanters, Tobias Baanders, Herman Smorenburg, Herman Tulp en vele hedendaagse realisten. Ter inspiratie bespreekt Henk ook hedendaagse Nederlandse en Belgische fijnschilders tijdens de cursus.Zij dragen bij op zijn brede kijk in het huidige en het rijke verleden van de kunstgeschiedenis, daarin mogen Rembrandt, Caravaggio en surrealisten zoals Magritte, Dali, Ensor en Miro niet ontbreken. Tijdens het proces van werken wordt het de cursisten duidelijk gemaakt dat concentratie, geduld en nauwkeurigheid aspecten zijn die zo overduidelijk bij genoemde techniek horen. Henk vindt het mooi om te zien hoe talent verHenk Sentel, Verbindingen, Gemengde techniek houtskool, Syberisch en wit krijt op papier 65 x 45 cm.

32



33

Tekst & Beeld Ger Zaagsma

Hollandse (winter)luchten DONKERE WOLKEN PAKKEN ZICH SAMEN BOVEN HET JISPERVELD. EEN ZWERM VOGELS VOERT EEN GRILLIGE LUCHTSHOW UIT BOVEN HET WEIDSE, VLAKKE LAND. MET HET WEER IS ‘T HALEN EN BRENGEN. HET ENE MOMENT EEN WATERIG ZONNETJE, HET VOLGENDE MOMENT KLETTERT HET HEMELWATER IN BAKKEN NAAR BENEDEN. Fantastisch weer, vindt aquarellist Ger

ijzige sloten. Van mij mogen de regendrup-

in de kunst noemen. Op 35-jarige leeftijd zei

complete verandering in zijn leven. “Een hele

Zaagsma. “Ik schilder het liefst zwaar weer,

pels bij wijze van spreken aan de lijst han-

hij zijn baan vaarwel als technisch chemicus

omwenteling. Ik had als kind altijd wel gete-

Biennale onweer,

met onheilspellende onweersluchten. Felle

gen”.

in de Zaanse levensmiddelenindustrie. Een

kend, maar in onze familie was het gewoon

aquarel 45x110

sneeuwwolken die prachtig weerkaatsten in

Eigenlijk mogen we Zaagsma een laatbloeier

cursus tekenen en schilderen betekende een

ondenkbaar om met schilderen je brood te

De rivier, aquarel 70x90

verdienen. Een vák moest je leren.” Uiteindelijk leerde hij van een privé-leraar, een vrijgevochten kunstenaar- die zelfs met koffie schilderde - z’n eigen weg te vinden in de aquarelkunst. Zaagsma: “Ik zondig tegen alle regels dat je veel ‘wit’ moet tonen in een waterverfschilderij. Het liefst zou ik alleen maar werken maken met donkere, dreigende luchten. Ik hoef met mijn bootje het veld maar in te varen, of ‘s winters op de schaats te stappen om midden in mijn geliefde gebied te belanden. Donkere polderlandschappen: wolkenpartijen en water, met een smalle strook land ertussen. En zie dat maar eens op papier te krijgen. Aquarelleren is een o zo moeilijke techniek. Ik noem het wel eens gekscherend een verzameling van goed uitgevallen ongelukjes die moeilijk te corrigeren vallen. 36



37

aquarellen uit niet meer dan zes basiskleuren

kennen van de kunst van het aquarelleren,

opgebouwd...bijna niet te geloven als je het

wordt het tijd voor een nieuwe uitdaging: olie-

Boven: Onderkoeld, 70x90

Soms lukt het om de verf van een verkeerde

regelmatig werk in de vuilnisbak.” In het begin

werk ziet.

verf. In het verleden ondernam hij al verschil-

Onder: Hoog water, 70x90

penseelstreek uit te spoelen, maar er belandt

werkte hij met bijna twintig kleuren, nu zijn alle

Na 20 jaar onderzoeken, uitdiepen en ver-

lende pogingen daartoe, maar gooide deze

Einderloze herfst, olieverf op paneel 90x130

steeds na een paar weken terzijde om weer terug te keren naar aquarel. Tot het recent op de markt komen van Cobra- verf. Voor een aquarellist pur sang een geweldige uitvinding om de overgang naar schilderen met olieverf eenvoudig te maken. Na ruim een jaar van uitproberen, zoeken naar manier van werken, naar loslaten en weer oppakken begint het vorm te krijgen. In het begin nog op studiedoeken en paneel, waarvan de meeste in de afvalcontainer beland zijn...

De boekjes “Luchtig in Aquarel” zijn niet meer via

Uit de sfeer op dit werk, volgens de voor hem nieuwe methode, wordt zijn voorliefde voor natuur en het hem omringende landschap nogmaals duidelijk. Dat geldt ook voor zijn tij-

de uitgever verkrijgbaar maar nog in voorraad bij de kunstenaar zelf: [email protected]

dens het aquarelleren ontstane voorliefde om groot te werken. Nu de winter aanbreekt, wordt het tijd om dik ingepakt - de polder in te trekken om zijn favoriete winter-impressies op doek in olie vast te gaan leggen. 38



39

tig, als ik de slaap niet kan vatten, kun je me

Voor meer werk:

‘s nachts in mijn atelier vinden, om daar in alle

www.atelier-gerzaagsma.nl

rust te werken. Laat mij maar schilderen.”

jan t/m april 2013:

Winterblues, olieverf op doek 30x60

Le Art Gallery, Steentilstraat 40 Groningen, Terug op zijn werkplek ontdekken we aan de

www.le-artgallery.nl

muur nog enkele polderlandschappen. Waar-

febr/mrt 2013:

onder ook uitgestrekte panorama’s van 40 x

Veenstra, Moleneind 22, Drachten

Vergrijsde polder,

Recent nam de kunstenaar deel aan de

merciële instelling. Gelukkig wordt die kant

150. “Weet je, eigenlijk kan ik de polder blind

kunstuitleen-veenstra.nl/

olieverf op paneel 90x130

groepsexpositie van KNH (kunstenaars

van het kunstenaarschap uitstekend door

tekenen. De hoogte van de horizon, het

Kennemerkunst, Begijnenstraat 20,

Noord-Holland) aan de Herensingel in Haar-

mijn vrouw waargenomen.

grootse perspectief, het water, of ’s winters

Beverwijk

lem. En in januari is het Weefhuis (Lagedijk

Nu voel ik alleen maar een gezonde spanning

het ijs, met die magnifieke Hollandse luchten.

www.kennemerkunst.nl

39, Zaandijk) aan de beurt. “Vroeger maakte

voor de expositie.

Dit landschap zit in m’n genen. Ik ben met

Kunstcentrum Zaanstad:

recht een echte plattelander!”

www.kunstcentrum.nl

Schaatsspoor,

ik me wel eens zenuwachtig voor een ten-

olieverf op panel 30x60

toonstelling; ik heb ook niet de juiste com-

40


Stuifsneeuw, olieverf op doek 60x120

Ik ben sowieso een slechte slaper. Regelma-


41

Tekst & Beeld Robert Rost Liquin assortiment

Aan de slag met Liquin www.robertrost.nl www.winsornewton.nl

HET WIJDVERSPREIDE MISVERSTAND DAT SCHILDEREN MET OLIEVERF LASTIG IS DOOR DE LANGE DROOGTIJD, DRAAGT ER AAN BIJ DAT MENIG SCHILDER ZICH NIET EENS WAAGT AAN HET WERKEN MET DIT PRACHTIGE MATERIAAL. HOEWEL HET FEIT DAT EEN TRAGE DROOGTIJD VAN VERF JUIST ALS EEN VOORDEEL KAN WORDEN GEZIEN (DOORDAT DE SCHILDER JUIST KAN BLIJVEN DOORWERKEN IN ÉÉN VERFLAAG) ZIJN ER TEGENWOORDIG OOK VOLDOENDE MEDIUMS DIE DE DROOGTIJD VAN OLIEVERF AANZIENLIJK VERKORTEN.

Liquin

‘alkyd’, een in olie, gemodificeerde syntheti-

Een bekend medium is Liquin Original van Win-

sche hars. Dit verbetert de vloei en transparan-

sor & Newton welke gebaseerd is op een

tie en droogt snel, het vergeelt niet en maakt

Voorgrond met Liquin Impasto

Het aanbrengen van een groen glacis met Liquin Original

Met een juist medium kunnen dunne lagen olieverf zelfs dezelfde of de volgende dag al droog zijn. Mediums Mediums zorgen ervoor dat bepaalde eigenschappen van verf worden gewijzigd of geaccentueerd. Kunstenaars kunnen mediums voor allerlei doeleinden gebruiken, bijvoorbeeld voor meer glans, betere vloei of om meer textuur aan de verf mee te geven. Mediums zijn gebaseerd op de bindmiddelen die worden gebruikt bij de vervaardiging van verf, bijvoorbeeld lijnolie, alkydhars en Arabische gom. 76



77

eend opgezet, waarbij ik het gebruik van Liquin

De Uitwerking

toepas. Terwijl een onderschildering van acryl in

De volgende dag werk ik alle vlakken verder uit

grijstonen droogt zet ik een palet op met kleu-

en breng details aan. Met Liquin Impasto en

ren voor de achtergrond en wat Liquin Original.

een paletmes schilder ik de voorste waterpartij

Al na een half uur kan ik aan de slag en breng ik

extra dik, zodat een scherpte-diepte effect

een transparante laag aan over de achter-

ontstaat.

grond met een middentoon groen. Door de Li-

Met Liquin Fine Detail werk ik de kleinste details

quin Original smeert de olieverf goed uit en zie

uit zoals het oog en veerpartijen, kleine sprie-

ik door het glacis nog goed de onderschilde-

tjes van de veren die over de achtergrond val-

ring heen, zodat ik deze gemakkelijk met don-

len.

kere en lichtere groenen verder uit kan werken.

Als de olieverf handdroog is zal ik later nog

Na ongeveer een half uur verfijn ik alle overgan-

nieuwe glacislagen aanbrengen en uitwerken.

gen door met een dasharen kwast de gehele achtergrond lichtjes in één richting uit te vagen

Producten

en in elkaar te poetsen.

Alle Liquin-producten zijn geschikt voor con-

Nu richt ik me op de eend zelf en breng steeds

ventionele olieverven als Artists’ Oil Colour,

per kleur een glacis aan, waarin ik steeds met

Winton Olieverf, Griffin sneldrogende olieverf

een donkere en lichte toon de schaduwen en

en Artists’ Oilbar. Ze zijn onderling mengbaar en

lichtpartijen verder uitwerk. Overgangen zijn

alle mediums drogen de olieverf twee keer zo

gemakkelijk te maken door het smeuïge karak-

snel: van 2-12 dagen tot 1-6 dagen.

ter die de Liquin aan de verf geeft. Na alles een

Eend en reekshorizont

de verf meer doorschijnend. Zo is het gebruik

glacis lagen en verdunning geven de Liquin Im-

van Liquin bij olieverf uitermate geschikt voor

pasto en Liquin Oleopasto de mogelijkheid tot

het aanbrengen van een glacislaag of het men-

het zetten van dikkere structuren, waarin de

gen van diverse kleuren. Ook kan Liquin ge-

verfstreek mooi zichtbaar blijft staan. Liquin

bruikt worden als een tijdelijke slotlaag die

Fine Detail gebruikt men voor de detaillering of

matte en glanzende delen in een schilderij bij

om heel gladjes te schilderen zoals bijvoor-

elkaar trekt.

beeld Van Dyck deed.

keer te hebben aangeraakt laat ik het schilderij

Winsor & Newton Nederland

rusten en keer de volgende dag terug.

www.robertrost.nl

Liquin op palet

Liquin Light gel medium is een gel die zich glad Assortiment

laat uitstrijken; ideaal voor kunstenaars die soe-

Liquin is in vele varianten verkrijgbaar: Liquin

pele verf maar geen druipeffecten willen.

Original, Liquin Fine Detail, Liquin Light gel Me-

78


dium, Liquin Impasto Medium en Liquin Oleo-

Aan de Slag

pasto. Waar Liquin Original zich leent voor

Voor dit stukje heb ik een schilderij van een palet 363 I februari/maart 2013

79

maart INHOUD PALET 363

Recommend Documents