Schriftelijke vragen van de PvdA Statenfractie Noord-Brabant Betreft: Bouwen voor Leegstand Netersel, 1 maart 2016
Geacht college, Leegstand is in Brabant een grote maatschappelijke opgave. In "Beweging in Brabant, bestuursakkoord 2015-2019" zijn concrete voornemens opgenomen, zoals het versterken van thematische samenwerking rond leegstand in de regio's en in Brabantstad. Tijdens de informatiebijeenkomst van 19 februari jl. over leegstand wordt geschetst dat de bouwambities in de provincie Noord-Brabant groot zijn en dat men zich richt op inbreiding en transformatie. Er liggen veel kansen om leegstaande gebouwen om te vormen tot woningen. Uit onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), uitgevoerd in opdracht van Bouwend Nederland (http://www.cobouw.nl/artikel/1615086-tekort-aan-bouwplannen-dreigt-brabant), blijkt dat het aantal concrete bouwplannen onvoldoende is om aan de vraag te kunnen voldoen. Bovendien zijn veel plannen sterk verouderd. Een paar conclusies: · Onvoldoende plannen om in de woningbehoefte te voorzien · Veel bouwplannen zijn van voor de crisis en voor de verkeerde doelgroep (luxe appartementen) · Transformatieplannen in de provincie zetten nog onvoldoende zoden aan de dijk Uit de Regionale update Bouw Noord Brabant van 19 januari 2016 (zie bijlage) krijgen we deze week opnieuw het signaal dat de woningbouwproductie in Brabant maar niet op gang komt. ABNAMRO meldt op 19 januari dat de woningmarkt in Brabant zich duidelijk langzamer herstelt dan in de rest van het land. De productie van woningen in Brabant bereikte vorig jaar een dieptepunt; nog geen zestig procent van de benodigde opgave is daadwerkelijk gerealiseerd. Dit terwijl de samenleving zich druk maakt over wachttijden op de woningmarkt en de taakstellingen voor gemeenten om vergunninghouders van adequate huisvesting te voorzien aanzienlijk toenemen. Er is een grote urgentie om te versnellen. De Statenfractie van de PvdA heeft hierover de volgende vragen. Is het college het eens met de fractie van de PvdA: 1. dat de aansluiting van vraag en aanbod op de woningmarkt nog altijd niet voldoende is, als gevolg van de verander(en)de oriëntatie van de woonconsument en dat woonbouwplannen ingericht moeten worden op kleinere huur- en goedkopere koopwoningen? Zo ja, wat is het plan van aanpak en de rol van het college hierin? Zo nee, waarom vindt het college van niet? 2.
dat tijdig zal moeten worden ingespeeld op toekomstige demografische ontwikkelingen, waarbij de sterke vergrijzing en de hiermee samenhangende opgaven op het vlak van ‘wonen met zorg en welzijn’ het meest in het oog springen en dat nog meer de aandacht gericht moet worden op levensloopbestendige woningen? Het (nog) meer stimuleren dan wel faciliteren hiervan zou de provincie tot haar taak kunnen rekenen. Zo ja, wat is het plan van aanpak en de rol van het college hierin? Zo nee, waarom vindt het college van niet?
3.
Dat meer flexibiliteit en differentiatie in het woningbouwprogramma moet komen om te voorkomen dat anders voor leegstand gebouwd wordt? Zo ja, wat is het plan van aanpak en de rol van het college hierin? Zo nee, waarom vindt het college van niet?
4.
Dat de bestaande bouwplannen onvoldoende van de grond komen en dat er meer mogelijkheden moeten komen voor woningbouw op inbreidings-, herstructurerings- en transformatielocaties? a. dat de oorzaak hiervan gevonden moet worden in de opstelling van betrokkenen? Aangezien gemeenten, institutionele beleggers, bouwsector en vastgoedeigenaren te weinig en/of in onvoldoende mate creatieve, innoverende plannen durven aan te pakken en/of dreigen met claims bij aanpassingen. b.
dat het van belang is om voor tal van aspecten met betrekking tot ‘bouwen en wonen’ tot regionale afstemming/afspraken te komen en dit als een regionale opgave gezien moet worden, en dat de provincie hierin meer een leidende rol moet nemen? Zo ja, wat is het plan van aanpak en de rol van het college hierin? Zo nee, waarom vindt het college van niet?
c.
dat de woningmarkt in Brabant zich duidelijk langzamer herstelt (rapport ABN AMRO) dan in de rest van het land? De productie van woningen in Brabant bereikte vorig jaar een dieptepunt; nog geen zestig procent van de benodigde opgave is daadwerkelijk gerealiseerd. Dit terwijl de samenleving zich druk maakt over wachttijden op de woningmarkt en de taakstellingen voor gemeenten om vergunninghouders van adequate huisvesting te voorzien aanzienlijk toenemen. Er is een grote urgentie om te versnellen.
Namens de PvdA fractie, Ben Maas Woordvoerder ruimte en bestuur
Bouw - regionale update
Economisch Bureau Nederland Madeline Buijs | +31 20 383 82 01
19 februari 2016
Herstel bouw in Noord-Brabant in de startblokken Ondanks de sterke economische groei in Noord-Brabant blijft zowel de woningmarkt als de productie van gebouwen achter bij de ontwikkelingen in Nederland als geheel. De vooruitzichten voor de woningbouw zijn wel positief, de utiliteitsbouw zal in Noord-Brabant nog niet herstellen. De infrastructurele uitgaven gaan in het zuiden van Nederland weer omhoog. In Noord-Brabant zal dat geld vooral gaan naar het bereikbaar houden van de provincie met als doel de sterke logistieke positie te behouden.
Economie Noord-Brabant groeit De economie in Noord-Brabant laat sneller herstel zien dan de economie in Nederland. De economische groei in Noord-Brabant bedroeg in 2014 1,9%, terwijl de economie in Nederland met 1% groeide. Economische groei omhoog Groei in %, j-o-j
Vooral de regio Zuidoost-Noord-Brabant deed het goed in 2014, daar groeide de economie met 2,2%. De regio Zuidoost-Noord-Brabant is een dynamische regio met Eindhoven als stad met een grote aantrekkingskracht. Ook kan de regio profiteren van de industrie die daar gevestigd is en van de Brainport functie van de regio. De economie van Noord-Brabant is wel volatieler dan die van Nederland, in 2013 daalde de economie nog een stuk harder dan in Nederland.
Herstel woningprijzen blijft achter…
Bron: CBS
Noord-Brabant is een dynamische regio die wordt omringd door krimpgebieden. De woningmarkt zou in Noord-Brabant ook dynamischer moeten zijn. Dat is niet het geval. De prijzen stijgen in Noord-Brabant net als in Nederland vanaf het tweede kwartaal van 2014. De prijzen stijgen echter minder snel dan in Nederland, terwijl de prijsdalingen tijdens de
crisis groter waren. Dit is te zien in onderstaande grafiek. Sinds het dieptepunt zijn de prijzen in Nederland met 4,7% gestegen. In Noord-Brabant bedroeg de stijging 4,1%. Woningprijzen blijven achter Groei in %, j-o-j
Bron: CBS
Ook in 2015 stijgen de woningprijzen in NoordBrabant minder hard dan in Nederland. In Noord-Brabant bedroeg de stijging 2,1% j-o-j in de eerste drie kwartalen van 2015. In Nederland was de stijging in dezelfde periode 2,6% j-o-j. Mogelijk dat er grote verschillen in NoordBrabant zijn wat betreft de prijsontwikkeling. De verwachting is dat de prijzen in de dynamische regio Zuidoost-Brabant harder zijn gestegen dan in het westen van Noord-Brabant.
…net als transacties In Noord-Brabant werden in de eerste drie kwartalen van 2015 18.040 woningen verkocht. In dezelfde periode in 2014 waren dit er nog 14.721. Een stijging van 22,5%. In Nederland bedroeg de stijging 23,2% j-o-j. Ook hier blijft de woningmarkt dus achter bij de ontwikkelingen in Nederland. Maar het verschil is niet heel groot. Transacties woningen blijven achter Groei in %, j-o-j eerste drie kwartalen 2015
verkopen sneller. Het snelst gaat dit in Breda en Den Bosch, daar staan woningen gemiddeld 20 respectievelijk 21 maanden te koop.
Productie gebouwen herstelt licht De economie van Noord-Brabant groeide in 2014 harder dan in Nederland als geheel, maar de woningmarkt blijft achter. Dit is een gemengd beeld. Dat de woningmarkt van grote invloed is op de productie van gebouwen (woningen en utiliteitsgebouwen), blijkt uit het feit dat de productie in de eerste 10 maanden van 2015 maar heel licht steeg, terwijl in Nederland als geheel een flinke stijging te zien was. Productie van gebouwen stijgt licht door nieuwbouw Groei in %, j-o-j eerste 10 maanden 2015
de renovatiewerkzaamheden sterk daalden. In Noord-Brabant bedroeg de daling in de eerste 10 maanden 8,4% j-o-j. In Nederland bedroeg de daling in deze periode 0,4% j-o-j. Dit is opvallend gezien het feit dat de woningtransacties in Noord-Brabant vergelijkbaar stegen als in Nederland. Verhuizingen zorgen vaak voor renovatie van een woning. Maar niet in Noord-Brabant. De nieuwbouw van woningen en gebouwen steeg in zowel Nederland als Noord-Brabant, als was de stijging in Noord-Brabant beperkt. De nieuwbouw groeide in Noord-Brabant met 3,5% j-o-j in de eerste 10 maanden van 2015, in Nederland was de groei 11,9% j-o-j. De nieuwbouw in Noord-Brabant leunt op de bouw van nieuwe woningen, gebouwen voor vervoer en communicatie en gebouwen voor de zakelijke dienstverlening. Dit is in onderstaande grafiek te zien.
Bron: CBS
Beperkte nieuwbouw De woningmarkt herstelt in Noord-Brabant duidelijk langzamer dan in Nederland. Dat is ook terug te zien in de tijd dat een woning te koop staat in de provincie Noord-Brabant. In oktober 2015 stonden woningen in Noord-Brabant gemiddeld 24 maanden te koop, in Nederland was dat 23 maanden. Er is wel veel verschil binnen de provincie. In Noordoost-NoordBrabant staan woningen het langst te koop, 26 maanden. In Midden-Noord-Brabant staan woningen het kortst te koop, 23 maanden. Woningen in de grote steden in Noord-Brabant
Groei in %, j-o-j eerste 10 maanden 2015
Bron: CBS
In Noord-Brabant steeg de productie van gebouwen met 0,4% in de eerste 10 maanden van 2015, in Nederland steeg de productie in deze periode met 8,7% j-o-j. Dat de productie zo beperkt steeg in Noord-Brabant, komt doordat
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Orderportefeuille bouwers positief De orderportefeuille en afgegeven vergunningen geven een beeld van de toekomstige ontwikkelingen in de bouwsector. Bouwers in Noord-Brabant hebben een orderportefeuille die boven het Nederlandse gemiddelde ligt, zoals in de grafiek hieronder te zien is.
De orderportefeuille verschilt sterk per regio, zoals uit de grafiek hieronder blijkt. Orderportefeuille verschilt per regio
tegenstelling tot de ontwikkeling in Nederland. De vergunningen voor renovatiewerkzaamheden stegen in Noord-Brabant met 38,5% j-o-j, in Nederland bedroeg de stijging maar 5,8% j-o-j.
Aantal maanden
Vergunningen woningbouw stijgen flink Groei in %, j-o-j eerste 10 maanden 2015
Orderportefeuille omhoog Aantal maanden
Bron: CBS Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Bron: CBS
Sinds 2012 heeft de orderportefeuille nooit onder het Nederlandse gemiddelde gelegen. De orderportefeuille herstelt net als in Nederland. In het eerste en tweede kwartaal van 2015 steeg de orderportefeuille naar hoge waardes, maar inmiddels is de orderportefeuille weer iets terug gezakt. In het vierde kwartaal van 2015 bedroeg de orderportefeuille in Noord-Brabant 7,8 maanden, het Nederlandse gemiddelde was 6,9 maanden.
De orderportefeuille is het hoogst in NoordoostNoord-Brabant, namelijk 11 maanden. Ook de orderportefeuille in Zuidoost-Noord-Brabant groeide hard en kwam in het vierde kwartaal van 2015 uit op 9,1 maanden. De orderportefeuilles in Midden-Noord-Brabant (4,6 maanden) en West-Noord-Brabant (3,3 maanden) zijn een stuk lager en laten ook geen herstel zien. Er is dus een duidelijk verschil te zien tussen het westen en oosten van de provincie.
Vergunningen woningbouw herstellen De vergunningen voor de woningbouw stijgen in Noord-Brabant flink, zelfs harder dan in Nederland. Opvallend is dat de vergunningen voor renovatie in Noord-Brabant hard stijgen, in
Maar de meeste groei werd in Noord-Brabant waargenomen in de vergunningen voor nieuwe woningen. In de eerste 10 maanden van 2015 werden 48,1% meer vergunningen afgegeven in vergelijking met een jaar eerder. In Nederland bedroeg de stijging 46,7% j-o-j. In NoordBrabant worden vooral nieuwe koopwoningen gebouwd. Dit wordt gedaan door zowel commerciële partijen als andere particuliere opdrachtgevers. In de grotere steden zoals Eindhoven en Den Bosch bouwen commerciële partijen ook relatief veel huurwoningen. De waarde van de totaal afgegeven vergunningen voor woningen steeg in Noord-
Brabant met 47,5% j-o-j in de eerste 10 maanden van 2015, in Nederland bedroeg de stijging 39,1% j-o-j.
Vooruitzichten utiliteitsbouw niet goed De vooruitzichten voor de utiliteitsbouw in Noord-Brabant zijn niet gunstig. De waarde van de afgegeven vergunningen voor utiliteitsgebouwen in Noord-Brabant daalde hard, met 15,2% j-o-j in de eerste 10 maanden van 2015. Dat is een stuk slechter dan in Nederland als geheel, daar daalde de waarde van de afgegeven vergunningen met 7,8% j-o-j.
worden de komende tijd nog wel meer gerenoveerd. De waarde van de afgegeven vergunningen voor nieuwe utiliteitsgebouwen daalde in NoordBrabant met 17,5% j-o-j, in Nederland bedroeg de daling 5,7% j-o-j. In bepaalde branches van de utiliteitsbouw is in Noord-Brabant wel groei te verwachten. Voor nieuwe gebouwen voor handel en horeca, vervoer en communicatie, openbaar bestuur en overige dienstverlening zijn wel meer vergunningen afgegeven.
Na een paar jaar van flinke krimp in de investeringen, stijgen de investeringen nu weer twee jaar op rij. De regio Zuid is de enige regio waar de investeringen de komende jaren toenemen. Voor de periode 2016-2020 is EUR 4.242 miljoen gepland. De investeringen zijn niet zo geconcentreerd als in sommige andere regio’s. Er wordt geïnvesteerd in het Deltafonds, het hoofdwegennet, het hoofdvaarwegennet en de regionale infrastructuur. In Noord-Brabant worden met name wegenprojecten uitgevoerd om zo de sterke logistieke positie van NoordBrabant te kunnen behouden.
Investeringen infrastructuur stijgen Vooruitzichten utiliteit niet goed Groei in %, j-o-j eerste 10 maanden 2015
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
De vergunningen voor renovatiewerkzaamheden daalden in de eerste 10 maanden van 2015 met 8,7% j-o-j, in Nederland daalden de vergunningen met 11,4% j-o-j in dezelfde periode. Gebouwen voor handel en horeca en voor de overige dienstverlening (zoals kappers)
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) maakt per jaar een samenvatting van de geplande investeringen die de overheid in de infrastructuur gaat doen. Dit doen zij alleen per regio, niet per provincie. De regio Zuid omvat de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. De investeringen in de regio Zuid zijn in de tabel hieronder te zien.
Slot Ondanks de sterke economische groei in NoordBrabant blijft zowel de woningmarkt als de productie van gebouwen achter bij de ontwikkelingen in Nederland als geheel. De vooruitzichten voor de woningbouw zijn wel positief, de utiliteitsbouw zal in Noord-Brabant nog niet herstellen. De infrastructurele uitgaven gaan in het zuiden van Nederland weer omhoog. In Noord-Brabant zal dat geld vooral gaan naar het bereikbaar houden van de provincie met als doel de sterke logistieke positie te behouden.
Economisch Bureau | Nederland
Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied
Telefoonnummer:
E-mailadres:
Jacques van de Wal (hoofd)
Algemeen
020 628 0499
[email protected]
Eric Huliselan
Zakelijke Dienstverlening
020 628 2138
[email protected]
Casper Burgering
Industrie (w.o. industriële materialen)
020 383 2693
[email protected]
Nadia Menkveld
Transport & Logistiek
020 628 6441
[email protected]
Frank Rijkers
Agrarisch, Food
020 628 6437
[email protected]
Sonny Duijn
Retail,TMT
020 343 6535
[email protected]
Hans van Cleef
Olie & Gas
020 343 4679
[email protected]
Madeline Buijs
Bouw, Real Estate
020-383 8201
[email protected]
Nico Klene
Macro-economie
020-625 4204
[email protected]
Philip Bokeloh
Woningmarkt, Macro-economie
020-383 2657
[email protected]
Theo de Kort
Informatieanalist, Autohandel
020 628 0489
[email protected]
Volg ons ook op Twitter: @ABNAMROeconomen Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on economics. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product –considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material.
© ABN AMRO, 2016
