Bart Meuleman verenigt zinnelijkheid en abstractie .
De realiteit scheidt
···························••'•'••····················· Half elf zomeravonrd, vanavond om 20 uur in NTG.ent/schouw- burg, daarna nog op tournee in Vlaanderen. www.toneelhuis.be
Aan voorstellingen van Bart Meuleman moet je je overgeven, zoals je je aan muziek overgeeft: ze bespelen een ander register dan het normale, cerebrale. Meuleman kiest voluit voor de magie, en dat is in deze krampachtig gepolitiseerde tijden bijna subversief. EVELVNE COUSSENS
In Half elf zomeravond, naar de gelijknamige roman van Marguerite Duras, verenigt Bart Meuleman concrete zinnelijkheid en afstandelijke reflectie. Op de vlucht voor een hels onweer spoelen vier toeristen aan in een Spaans dorp. Het echtpaar en hun dochtertje worden vergezeld door huisvriendin Cllaire, die de minnares van de man zal worden. Intussen
verliest zijn vrouw zich in gesublimeerde verlangens omtrent de gezochte Spaanse moordenaar Rodrigo Paestra, die zijn vrouw en haar minnaar afslachtte. Zij benijdt hem zijn geweld, besloten in een daad die ze enkel in haar verbeelding durft te herhalen. De klopjacht op de moordenaar, het geweld van het onweer, Maria's dronken wanen en het overspel van Claire en Pierre ballen zich samen tot een symbolistisch geheel. Meuleman vertelt het verhaal vanuit het oogpunt van Maria (Ariane van Vliet). Lucide ziet ze haar eigen zelfdestructie en . de manier waarop die andermans liefde mogelijk maakt. Maar ze beleeft ook haar eigen verhaal, wanneer ze Paestra (woord-
Loze rol van danser Radovan Mriziga) helpt te ontsnappen-of is het omgekeerd? Tegenover de aardse normaliteit van Pierre en Claire plaatst Meuleman oordeelloos de provocerende, excessieve baldadigheid van de alcoholiste. En hij gunt Maria haar moment, in een adembene mend erotische pas de deux van wilde, gehavende mensen die elkaar geen enkele keer echt aanraken. Want de realiteit scheidt Er is het kind.
Knopen Meuleman situeert de verbeelding in Maria's alleenspraak. Spaanse landschappen, hotels .en dreigende onweershemels ontrollen zich aan ons geestesoog, geprojecteerd op de ijle white cube van decorontwerper Mark Van Denesse·en in de vervreemdende ruisregen (met wagneriaanse leidmotieven) van Senjan Jansen. Ariane van Vliet heeft de moeilijke opdracht een .verstikkende heiligheid-die de tragiek Potsierlijk zou maken –af te wenden en ze doet dat door een vleugje zelfspot in haar delicate spel te injecteren. lJiteindelijk vertellen de knopen die ·ze in haar lenige lichaam legt nog het meest En wanneer ze die knopen uiteindelijk zelf doorhakt, waardig, zijn het andermans vleugels die haar wegdragen. Half elf zomeravond roept niet over deze wereld maar lokt je fluisterend zijn eigen wereld in. En dat was lang, veel te lang geleden.
Elektriciteit in de zomerlucht ****
"Dit gaat een moeilijke nacht worden", klinkt het in Half elf zomeravond. Hoofdpersonage Maria beeldt zich in dat haar man met haar beste vriendin aanpapt, terwijl ze zich zelf ook fataal aangetrokken voelt tot een passionele moordenaar. Regisseur Bart Meuleman bewerkte de gelijknamige roman van Marguerite Duras - een van de belangrijkste Franse schrijfsters van de 20ste eeuw - tot een zinnenprikkelende voorstelling. Half elf zomeravond is een meditatieve trip geworden die de wanhoop en dronkenschap van hoofdfiguur Maria treffend en suggestief ensceneert. Er hangt elektriciteit in de lucht, meermaals. Regen door de gordijnen Dat komt zeker door het prachtige geluidsontwerp van Senjan Jansen. Zo klinkt er lange tijd een zwoele regenbui op de achtergrond wanneer Marie en haar man, dochter en beste vriendin hun reis naar Madrid moeten onderbreken wegens een onweer. In een klein Spaans stadje houden ze halt, en mondt het wachten uit in drinken en roddelen. De spanning culmineert, de soundtrack boomt mee. Net zo knap is het bedrieglijk eenvoudige decor: enkele lange witte doorschijnende gordijnen bewegen open en dicht, en reveleren zo nieuwe (mentale) ruimtes. Mentaal orgasme De al dan niet ingebeelde driehoeksverhouding tussen ons gezelschap raakt hier vermengd met de actualiteit in het stadje: ene Rodrigo Paestra vermoordde er net zijn vrouw en haar minnaar, nadat hij hen samen in bed aantrof. Terwijl Maria door Rodrigo begeesterd raakt, maakt de politie een klopjacht op hem. Maria is niet alleen jaloers op de mogelijke overspeligheid van haar eigen man, maar ook op de daadkracht van Rodrigo, in wie ze haar eigen situatie herkent. Dé sleutel van deze voorstelling is de keuze om Rodrigo te laten vertolken door een danser. Radouan Mriziga's sensuele bewegingen zijn even vluchtig als zijn mogelijke verschijning. Want ziet Maria hem daar echt op een dak in de stad, of beeld ze zich dat enkel maar in door de drank waar ze weer is ingedoken? Het lijkt wel of Maria enkel een mentaal orgasme beleeft wanneer ze in een prachtig slowmotionduet op galmende synthesizermuziek tegen Rodrigo
aanschurkt. Complimentjes trouwens ook voor Meulemans poulain Lisbeth Gruwez, die als "bewegingsconsulente" (prachtige naam) aan de productie meewerkte. Dronken bui Durft het eerste uur van Half elf zomeravond soms wat langdradig en afstandelijk worden door de lange monologues intérieures van Marie (Ariane Van Vliet), dan stijgt de spanning later met de minuut. Van Vliet acteert de pannen van het dak, zoals in haar dronken buien, maar ook Gert Lahousse als haar man en Ruth Becquart als haar vriendin/rivale staan knap te spelen. Regisseur Bart Meuleman weet als de beste hoe spanning te creëren door statisch spel, kijk maar naar zijn erotische meesterwerk The Bult and the Beautiful of het recentere Gregoria. Kleine ingrepen leveren dan grote effecten op: zo contrasteert de door een micro versterkte agressieve tapdans van Rodrigo sterk met het onschuldige zomerbriesje dat door de gordijnen waait. Alleen Maria heeft niet de wind in de zeilen. Maar of dit aan zichzelf of aan de omstandigheden ligt, blijft knap in het midden - en dat is misschien Meulemans grootste verdienste in deze erg geslaagde productie. CJP, 22 november 2012, Filip Tielens
Half elf zomeravond - Bart Meuleman/Toneelhuis *** Cobra.be, 16/11/2012 (Johan Thielemans)
(c) Frieke Janssens Bart Meuleman heeft voor zijn theaterbewerking een roman van Marguerite Duras gekozen : 'Dix Heures et demie un soir d’été' uit 1960. Die werd ook al eens verfilmd door Jules Dassin. De roman die aan de basis van het toneelstuk 'Half elf zomeravond' ligt, is typisch voor Duras. Hij vertelt over drie toeristen die aanspoelen in een klein Spaans dorp. Tussen hen lopen draden van vriendschap en ontrouw. Het hoofdpersonage, Maria, is een alcoholiste, wat de onvrede van haar overspelige echtgenoot kan verklaren. In het Spaanse dorp doet zich een drama voor: een man vermoordt zijn beste vriend wanneer hij hem in bed aantreft met zijn echtgenote. Maria, die zich bedrogen weet door haar eigen man, voelt zich sterk aangetrokken tot de moordenaar. Voor haar is hij een ideale man en ze zal hem helpen ontsnappen. Dat gebeurt natuurlijk in haar alcoholische roes. Die reddingspoging is niets meer dan een waan, opgewekt door teveel cognac. Deze tekst heeft iets dreigends, en dat gevoel wordt versterkt door het feit dat er een geweldig onweer losbreekt. De keuzes bij het bewerken voor toneel zijn belangrijk: hoe mysterieus, hoe realistisch of hoe suggestief zal het verhaal verteld worden. Gaat de bewerker voor een duidelijkere lijn, want de stof zelf is dramatisch. Belangrijker nog is welke houding de maker tegenover de personages inneemt. Wordt dit gegeven vanuit een moreel standpunt verteld, of worden er geen uitspraken over het gedrag gedaan. Bart Meuleman kijkt naar deze mensen als mensen, zonder commentaar. Die keuze ligt zeker dicht bij de wereld van Duras. Ongeloofwaardig Dat roman en toneelstuk niet aan dezelfde wetten gehoorzamen wordt hier op het einde voelbaar. De essentie van het verhaal is compleet verteld nadat Marie haar roes heeft uitgeslapen. Daar kan de voorstelling best ophouden. Wat daarna komt, voelt als een te grote trouw aan het boek. Eén aspect is daarbij volledig onwaarschijnlijk. Wanneer Maria zegt dat ze de moordenaar ergens in een korenveld heeft achtergelaten, gaan zowel haar man Pierre als de vriendin Claire mee met haar op zoek naar de plek waar ze de moordenaar heeft
achtergelaten. We zitten dan in een realistische laag van de vertelling. Maar dat gelooft toch niemand. Hier doet het gegeven sterk denken aan de roman 'Feux Rouges' van Simenon. Deze tekst uit 1950 gebruikt dezelfde elementen : een moord, een dronkaard, een misdadiger en de sympathie tussen een burger en de schurk. Alleen gaat het bij Simenon over mannen en zit het verhaal veel logischer in elkaar, zodat zijn roman tot op het einde intrigerend blijft. Hier daarentegen kijkt men wat ongemakkelijk toe. Een boeiende Ariane Van Vliet Bij Meuleman volgt nog een scène waarin het overspel expliciet bedreven wordt. Dat wordt sterk onderstreept met een lange pauze op een leeg toneel. Maar we zijn in deze voorstelling al lang op de hoogte van deze verhouding. De ‘daad’ heeft ook geen dramatische gevolgen. Ze is dus volledig redundant en dus niet interessant. Dan volgt er nog een tocht naar Madrid om toch aan een soort mythisch einde te kunnen geraken waarbij Maria een andere ideale man ziet dansen. Dat is symbolisch en zwaar op de hand. Perfect is de voorstelling dus niet. Nochtans heeft ze ook grote kwaliteiten. In wezen komt het neer op een lange monoloog van Maria. Hij wordt bijzonder boeiend gebracht door Ariane Van Vliet. Ze weert de cliché’s van de alcoholverslaafde. Ze ontwikkelt een heel eigen lichaamstaal, een beetje voorovergebogen en met handen die heel expressief de verschillende situaties voortoveren. Ze zegt de tekst met alle intonaties en nuances die men maar wensen kan. Al speelt de voorstelling op veel stiltes, toch blijft de boog gespannen door de rake en eenvoudige manier waarop Ariane Van Vliet de tekst brengt. Wat een plezier om haar weer op het grote toneel te zien. Het is duidelijk dat ze te lang afwezig is geweest. Sterke scenografie Naast haar zijn de andere rollen heel beperkt, maar ze worden heel treffend vertolkt door Ruth Bequart en Gert Lahousse. Zij tekenen twee pesonages die met de voeten op de grond staan, maar zouden die dan echt met Maria meegaan op moordenaarsjacht? Er is ook nog het meisje Sofie Bertrand die een ontroerend onderdeel van de situatie wordt. Bart Meuleman heeft voor de moordenaar een beroep gedaan op een danser. Radouan Mriziga heeft een mooie uitstraling, maar toch is de keuze van de regisseur niet helemaal overtuigend. Vooral als de danser een soort duet danst met Maria. Dat is lang, veel te esthetisch en eigenlijk overbodig. Er zijn wel twee sterke elementen: Mark Van Denesse heeft een scenografie bedacht met schuivende gordijnen. Ze plaatsen de actie ( in zover er actie is) in een volledig abstracte ruimte, maar door de verschillende standen helpen ze op een eenvoudige manier de vertelling te situeren. Daarbij heeft Mark Van Denesse deze gordijnen subtiel, kwasi onmerkbaar sfeervol belicht. Een andere sterke troef van de voorstelling is de muzikale begeleiding. Senjan Jansen maakte een geluidsontwerp dat nu eens de tekst sterk onderstreept, en dan weer bijna onmerkbaar op de achtergrond aanwezig is. Alleen een enkel moment waarbij het fortissimo geluid de toeschouwer wil meesleuren en overdonderen, is een wat te lege retoriek. Maar verder is dit zeer puik werk. Alles bij elkaar is het een voorstelling met vele kwaliteiten, maar het geheel kan niet volledig overtuigen. Maar als je van acteren houdt, dan moet je zeker naar Ariane Van Vliet gaan kijken.
Half elf zomeravond *** Zomeravond Bart Meuleman bewerkt in ‘Half elf zomeravond’ de gelijknamige roman van Marguerite Duras uit 1960. De Franse schrijfster werd geboren in Vietnam, toen nog Indochina, en verhuisde naar Parijs om er te studeren aan de Sorbonne. In haar werk komt de ontmoeting tussen verschillende culturen vaak naar boven in de figuur van de exotisch andere. 'Half elf zomeravond’ gaat over Maria, een Franse vrouw met huwelijksproblemen, die haar exotische tegen- en aantrekkingspool vindt in de Spaanse passiemoordenaar Rodrigo Paestra. De voorstelling gaat over relaties tussen mensen, het verschil tussen mannen en vrouwen, en over de invloed van drank. Maria drinkt graag en veel. Ze beweegt zich in een roes doorheen het stuk, en sleept ons mee in wat ze daarin tegenkomt, of dat nu echt gebeurt of niet. Door de deuren van de theaterzaal stappen we rechtstreeks de zwoele zomeravond in. We horen regen kletteren, begeleid door subtiele muzieknoten die een broeierige hitte en tegelijk een eenzame kilte opwekken. Het decor is eenvoudig, maar indrukwekkend: aan twee rails tegen het plafond hangen witte, licht doorschijnende gordijnen tot helemaal beneden op de vloer. Ze bewegen zachtjes en bollen zo nu en dan even op door de wind. Glijdend over de rails onthullen ze de figuren op de scène, en onttrekken ze soms ook uit het zicht. Echt verhullen doen ze echter niets of niemand. Het hoofdpersonage Maria wordt gespeeld door Ariane van Vliet, die net geen monoloog neerzet en ons overtuigend meesleept in de benevelde gedachtekronkels van de vrouw. Ze drinkt wijn en herbeleeft de weg die ze tot nu toe heeft afgelegd samen met haar dochter, haar man en haar beste vriendin. De laatste twee verdenkt ze ervan een affaire te hebben, één die tijdens deze reis naar Madrid zal bevestigd worden. Maria mijmert, lacht, vloekt en … drinkt. Maar ze doet niets. Pal tegenover haar innerlijke strijd staat de figuur van Rodrigo Paestra, die in een vlaag van woede zijn kersverse vriendin en haar minnaar heeft vermoord. De man als een symbool van daadkracht. Of de figuur Rodrigo echt bestaat, wordt in het midden gelaten. Misschien is het de dronken verbeelding van Maria; een uitbeelding van haar gevoelens door haar onderbewustzijn. Danser Radouan Mriziga gebruikt enkel bewegingen om de moordenaar gestalte te geven. Het contrast tussen het geestelijke en het vleselijke, tussen bewuste rationaliteit en onderliggende gevoelens, wordt zo heel concreet in een spel (of een duel) tussen actrice en danser.
Typerend in het werk van Duras is dat de nadruk niet ligt op het verhaal. Bart Meuleman toont in ‘Half elf zomeravond’ dan ook niet zozeer een narratieve structuur, maar wel een toestand waarin een drietal mensen zich bevinden tegenover mekaar. Elk toch een beetje in hun eigen roes, waarin hun eigen symbolische personages hun gevoelens uitbeelden. In dat gebrek aan verhaal zijn er ook geen helden of vijanden. Het ene moment gaan we mee in het leed van Maria, dan weer voelen we een huivering van afschuw over de manier waarop ze zich laat gaan in het bijzijn van haar dochter. Het is onmogelijk om te oordelen en dat is precies wat dit stuk net wel realistisch maakt. In het echte leven zijn geen harde eindes, maar wapperen grenzen eerder als gordijnen in de wind. ‘Half elf zomeravond’ toont tegelijk de vluchtigheid en de onzin van onze interpretatie. We kunnen begrijpen wat er gebeurt, of ook niet. Maar veroordelen moeten we niets. Kristien Vanpoucke © Cutting Edge - 16 november 2012
‘Half elf zomeravond': bijna een fantoomvoorstelling.
ANTWERPEN - Bart Meuleman bewerkte een roman van Marguerite Duras. De dronken hoofdpersoon herinnert aan de consul van ‘Onder de vulkaan'. Een loden hitte, een kletterend onweer en sloten alcohol die de verveling moeten verdrijven: het zijn de ingrediënten waarmee Half elf zomeravond begint. Bart Meuleman bewerkte de roman van Marguerite Duras voor het Toneelhuis tot een voorstelling over een vrouw die door het lint gaat. Hij heeft de sensuele, suggestieve schriftuur van Duras intact gelaten. En net als in deze van mysterie doordrenkte roman, velt hij ook geen diagnose. Maria is naar Madrid afgereisd met haar dochtertje, haar man en haar beste vriendin. Die laatste twee hebben een oogje op elkaar, vermoedt ze. Als ze stranden in een Spaans provinciestadje, staan Maria's zenuwen op het punt te knappen, ook al omdat ze de drank niet kan laten. Op het toppunt van haar roes projecteert ze haar neurose en verlangens op een mysterieuze moordenaar, naar wie het hele stadje op zoek is. Alcohol De neergang van een dronken personage, op zoek naar zichzelf in een symbolisch geladen landschap: deze Maria lijkt wel een vrouwelijke variant van de consul uit Onder de vulkaan. Eerst kijk je gefascineerd naar de manier waarop Ariane Van Vliet deze licht hysterische vrouw vertolkt. Zwalpend op hoge hakken in haar renaissanceblauwe jurk, zichzelf constant beduvelend maar toch helder in het hoofd. Beleeft ze het verhaal echt of in haar herinnering? Of alleen maar in de nevels van de alcohol? Tekst en enscenering laten het in het midden. Ondanks de heftig jojoënde gevoelens is dit een tere, verstilde voorstelling. Ze is ook erg sober vormgegeven. Een licht gordijn, van vloer tot plafond, glijdt over de scène. De wind lijkt erin te spelen, een simpele beweging creëert nieuwe ruimtes.
Maar al dat raffinement blijft niet boeien. De crisis van Maria is een langgerokken proces. Het zou schrijnend moeten zijn, maar werkt vooral op de zenuwen. Onhandig wordt er geschakeld tussen uitgebeelde vertelling, droom en zinsbegoocheling. De lange monologen van de delirische Van Vliet ijlen alle kanten uit. Een mooi tegenwicht vormt de ontmoeting met de moordenaar, een stille rol voor danser Radouan Mriziga. Rond haar Spaanse afgod cirkelt Maria als een torero rond de stier. Hunkerend naar de duistere, dierlijke krachten die we associëren met het zuiden.
Half elf zomeravond mijdt de clichés, maar houdt het daarbij zo ijl dat het haast een fantoomvoorstelling wordt.
18 november 2012, De Standaard, Geert Van der Speeten
Zomeravond half elf Zomeravond zonder goede afloop Theaterkrant.nl, 22 november 2012 (Jos Schuring)
Maria is in crisis. De alcohol heeft haar zo beneveld dat ze het zicht op de realiteit verliest. Samen met man, vriendin en dochtertje reist ze naar Spanje. Als ze gaan overnachten blijkt in het stadje een crime passionel te hebben plaatsgevonden. De moordenaar Rodrigo Paestra fascineert Maria. Zijn gedrag lijkt afkomstig van een andere wereld en dat trekt haar enorm aan. Zomeravond half elf is een bewerking van regisseur Bart Meuleman van de roman van Marguerite Duras. Maria drinkt eindeloos. Haar vriendin en haar man hebben een verhouding en bekommeren zich om het dochtertje. Verder gebeurt er weinig. Soms is de man begripvol tegenover Maria om haar even later streng toe te spreken. De dialogen zijn helder maar ook ongrijpbaar. Meningen en oordelen ontbreken. In het werk van Duras wisselen verbeelding en werkelijkheid elkaar af. Als Maria zegt de moordenaar ’s nachts te hebben gezien op het dak van het hotel blijft onduidelijk of dat ook werkelijk zo is. De scène waarin Maria later de moordenaar vindt in een korenveld is daarentegen nogal realistisch en staat daarmee op gespannen voet met de rest van de voorstelling. De parallelle universums van Maria zijn eenvoudig maar effectief verbeeld op een leeg toneel met slechts een drietal zeer hoge witte gordijnen die voortdurend verschuiven. Hierdoor ontstaan telkens andere ruimtes. Achter elke wereld zit een andere wereld. Het slot is de enige scène waarin alle personages in dezelfde ruimte verkeren. De ondergang is nabij en van verschillende werelden is dan geen sprake meer. De voorstelling wordt enkele keren onderbroken door een overdreven sterk aanzwellende soundscape en een tweetal dansen waarvan de laatste fraai is, maar ook wat detoneert. Dit soort ingrepen moet de vrij statische vertelling wat lucht geven, maar voegt niets toe. Dat de voorstelling blijft boeien is in belangrijke mate te danken aan het spel van Ariane van Vliet in de rol van Maria. Eigenlijk is Zomeravond half elf vooral een monoloog van haar. Zij geeft op meeslepende wijze inhoud aan de crisis waarin Maria zich bevindt. Fraai weet ze in haar treurige liederlijkheid de clichés van een drankverslaafde te vermijden. Soms roept ze afschuw op, bijvoorbeeld als ze haar dochtertje ruw van zich afduwt, maar op andere momenten heb je toch met haar te doen. Mooi is ook het gevoel van dreiging dat vanaf het begin merkbaar is in tekst en spel. De soundscape doet dan subtiel zijn werk maar het is ook de sfeer tussen de personages die je direct doet voelen dat dit verhaal geen goede afloop kent.
