School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Schoolplan 2015-2019 School met de Bijbel De Wegwijzer
Strategisch Beleidsplan Een goede koers met het beste kompas.
Schoolplan
´Samen betrokken´ met kompas op koers
Vereniging van Scholen met de Bijbel te Nieuw-Lekkerland definitief juli-augustus 2015
Inhoudsopgave Inleiding Doel en functie schoolplan Procedure opstellen en vastleggen schoolplan Opzet schoolplan: 1. De Wegwijzer 1.1 Visie 1.1.1 Identiteit 1.1.2 Het kind 1.1.3 Onderwijs 1.1.4 Teamleden 1.1.5 Ouders/verzorgers 1.1.6 Organisatie 1.2 Missie 1.3 Doelen 1.4 Schoolconcept 2. Identiteit 2.1
2.2
Kompas 2.1.1 Identiteitsnota 2013 2.1.2 Methode Bijbelse Geschiedenis 2.1.3 Vieringen Koers 2.2.1 Identiteit 2.2.2 Kwaliteit van identiteit
3. Onderwijskundig beleid 3.1 Kompas 3.1.1 Methoden 3.1.2 Zelfstandigheid van leerlingen 3.1.3 (Basis)ondersteuning – HOGW – Passend Onderwijs 3.1.4 ICT 3.1.5 IGDI bij basisvaardigheden 3.1.6 Leesonderwijs 3.1.7 Observatiesysteem KIJK en ZIEN 3.1.8 Sociaal Emotionele Vorming 3.1.9 Seksuele Vorming 3.1.10 Cultuur- en burgerschapseducatie 3.1.11 Opbrengsten 3.1.12 Verkeer 3.2
Koers 3.2.1 Methoden 3.2.2 Passend Onderwijs – HOGW – SOP – SOT – OPP - Basisondersteuning 3.2.3 Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van leerlingen - taakaanpak -2-
School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
3.2.4 Begaafdheid 3.2.5 Leerlingvolgsysteem 3.2.6 Opbrengsten 3.2.7 ICT 3.2.8 Betrokken leerlingen in een positieve en uitdagende leeromgevingwerken in thema’s Burgerschap Cultuureducatie Techniek en wetenschap 3.2.9 Rekenonderwijs 3.2.10 Spellingonderwijs 3.2.11 Onderwijs in (begrijpend) lezen 3.2.12 Engels 3.2.13 Zaakvakonderwijs 3.2.14 Sociale Emotionele Vorming 3.2.15 Coöperatief leren en werken – rekening houden met leerstijlen 3.2.16 Pedagogisch positief klimaat 4. Integraal personeelsbeleid 4.1 Kompas 4.1.1 Documenten personeelsbeleid 4.1.2 Teamtraject 4.2
Koers 4.2.1 Documenten 4.2.2 POP en wet BIO 4.2.3 Scholing en professionalisering 4.2.4 Inzet kwaliteiten 4.2.5 Begeleiding (nieuwe) leerkrachten 4.2.6 Ontwikkeling professionele cultuur 4.2.7 Samenstelling team 4.2.8 Verantwoordelijkheid en rol teamleden
5. Organisatie en communicatie 5.1 Kompas 5.1.1 Gebouw De Wegwijzer 5.1.2 Werken in bouwen 5.1.3 Contacten met ouders 5.1.4 Rapportage 5.1.5 Aanmelding en inschrijving 5.1.6 MR en GMR 5.1.7 Overlegmomenten – rol en betrokkenheid onderwijskundige ontwikkeling Koers 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7
Integraal Contacten met ouders Het werken in bouwen Intern Begeleiders Overlegmomenten Inrichting school Beleidscyclus -3-
School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
5.2.8 Instellen leerlingenraad 5.2.9 Professionalisering 5.2.10 Professionele cultuur 6. Kwaliteitsbeleid 6.1 Kompas 6.1.1 Kwaliteitszorginstrument Integraal 6.1.2 Inspectierapport 6.1.3 Ouderenquête 6.1.4 Contacten met vertegenwoordigers van ouders Koers 6.2.1 Integraal 6.2.2 Betrokkenen rondom kwaliteitszorg 6.2.3 Arbo-beleid en Veiligheidsplan 6.2.4 Zelfevaluatie en reflectie 6.2.5 Inspectiebezoek
7. Arbo-beleid 7.1 Kompas 7.1.1 Arbobeleid 7.1.2 Kengetallen ziekteverzuim 7.1.3 Uitstraling schoolgebouw en schoolterrein 7.1.4. Taakbeleid 7.2
Koers 7.2.1 RI&E 7.2.2 Betrokkenheid en welbevinden – anti-Pestprotocol 7.2.3 Werkplezier 7.2.4 Ziekteverzuim
8. Financieel beleid 8.1 Kompas 8.1.1 Begroting 8.1.2 Huisvesting 8.1.3 Meerjarenonderhoud 8.2
Koers 8.2.1 Rapportages 8.2.2 Huisvesting 8.2.3 Meerjarenonderhoud
9. Inventarisatie en planning 9.1 Borging – Kompas 9.2 Beleidsvoornemens – Koers 10. Accordering bevoegd gezag
-4School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
Inleiding Doel en functie schoolplan In mei 1998 werd de kwaliteitswet voor het Primair Onderwijs van kracht. Deze wet voorziet in het opstellen van een klachtenregeling, het uitgeven van een schoolgids en het ontwikkelen van een schoolplan. Het bestuur van onze school nam de modelklachtenregeling van de Besturenraad PCO over en sloot zich aan bij de landelijke klachtencommissie van diezelfde Besturenraad, nu onder de naam Verus. Deze klachtenregeling werd effectief per 01-08-1998. Als voorlichtings- en verantwoordingsdocument voor de ouders werd de schoolgids opgesteld. Deze gids werd in zijn huidige vorm voor het eerst in het schooljaar 1998-1999 aan de ouders verstrekt. Naast de wettelijk voorgeschreven onderwerpen bevat deze gids veel praktische informatie betreffende de dagelijkse schoolpraktijk. Vanaf 01-08-1999 is de school verplicht te beschikken over een schoolplan. Dit is een schooldocument, dat steeds voor een periode van 4 jaar wordt vastgesteld. De functie van het schoolplan is tweeledig. Ten eerste heeft het een interne ontwikkelfunctie: het biedt een kader voor dialoog over het schoolbeleid. Ten tweede fungeert het als verantwoordingsdocument in de richting van de inspectie. De intentie van het schoolplan is dat het een instrument is dat bijdraagt aan de verbetering van de kwaliteit van de school. Het plan geeft richting aan de activiteiten en maakt het mogelijk om gericht te evalueren. Indien nodig vindt tussentijds bijstelling plaats. Procedure opstellen en vaststellen schoolplan In het schooljaar 2014-2015 stelde het bestuur van de Vereniging van Scholen met de Bijbel te Nieuw-Lekkerland een nieuw Strategisch Beleidsplan op. In een aantal bijeenkomsten dacht en discussieerde het bestuur over een toekomstvisie voor de periode 2015-2019. Deze visie werd neergelegd in richtinggevende uitspraken, die met elkaar het Strategisch Beleidsplan “Een goede koers met het beste kompas’ vormen. Een deel van de richtinggevende uitspraken wordt uitgewerkt op verenigingsniveau. De uitspraken die betrekking hebben op de dagelijkse praktijk in de scholen worden uitgewerkt in dit schoolplan. -
-
De tekst van het schoolplan is een neerslag van de gesprekken die in de teambijeenkomsten en tijdens de tweedaagse in maart 2015 zijn gevoerd. De uitspraken in het strategisch beleidsplan zijn daarbij aangevuld met de visie op de schoolontwikkeling van de teamleden. Daarnaast werd een verbinding gemaakt met: Verslag Inspectiebezoek september 2012 de Schoolzelfevaluatievragenlijst vanuit Integraal in oktober 2012 de OuderTevredenheidsPeiling (OTP) die werd afgenomen in oktober 2013 met schoolspecifieke aanvulling de LeerlingTevredenheidsPeiling (LTP) die werd afgenomen in juni 2014 de PersoneelTeveredenheidsPeiling (PTP) die werd afgenomen in juni 2014 Alle peilingen werden in diverse geledingen besproken. de evaluatie van het schoolplan 2011-2015 ´Punten en lijnen´ de input vanuit functionerings- en POPgesprekken.
Voordat het schoolplan definitief werd vastgesteld, is het ter bespreking aangeboden aan de medezeggenschapsraad.
-5School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
Opzet schoolplan Ons schoolplan voor de komende jaren hebben we de titel ´Samen betrokken, met kompas op koers’ meegegeven. Tijdens de vorige schoolplanperiode is er met name gewerkt aan het ´Welbevinden´ van onze leerlingen en het team. De uitwerking hiervan vindt u terug in de genoemde kompassen in dit plan. We willen in de komende schoolplanperiode werken aan ´Betrokkenheid´. Betrokkenheid van mensen in en om de school, betrokkenheid van leerkrachten en leerlingen tijdens de lessen die gegeven worden. Een goed welbevinden en stevige betrokkenheid, zijn basiskenmerken om te leren en te functioneren in en rondom de school. Wij koersen op Het Kompas. We willen als één team, met het Kompas (daarmee bedoelen we Jezus Christus en de Bijbelse uitgangspunten) in het oog, op koers naar de door ons gestelde doelen. Daarbij horen enthousiasme, motivatie, verantwoordelijkheid. Gezamenlijk gaan we op koers middels het kompas. Het kompas en het doel (de koers), daarmee bedoelen we dit Schoolplan, blijft richting geven. Het kan gebeuren dat verschillende koersen, met hetzelfde kompas ons naar de bedoelde haven brengt. De persoon op het schip verbeeldt de diverse geledingen in de schoolorganisatie. Een leerling, een leerkracht, een teamlid, een ouder, een IB-er, een MT-lid, een directeur, het bestuur. Alle geledingen in de school hebben met inzet van het kompas, een koers om te varen richting het doel en staan in eigen rol en positie zelf aan het stuur. De betrokkenheid, het meedoen van velen is nodig om in (het zicht van) de haven, bij het doel te komen. We ondersteunen elkaar en hebben elkaar allemaal nodig. We zijn samen betrokken. Met elkaar houden we ook de werkdruk in balans. Waardevolle zaken die gerealiseerd zijn geven houvast, zijn als een kompas, een gerealiseerd middel waarmee we rekening hebben te houden, die we goed kunnen gebruiken en de meeste van die ingezette zaken zullen ook in de toekomst een rol moeten hebben om profijt te hebben in een doorgaande lijn van schoolplan naar schoolplan. Richting- en wegwijzers hebben we nodig om aansluiting te vinden op de koers die we willen gaan. Samen betrokken betekent dat iedereen meedoet om samen, kijkend naar het kompas, een goede koers te gaan, om samen goed onderwijs te geven! Leerlingen, teamleden, directie, MR, ouders en bestuur hebben daar hun eigen rol en verantwoordelijkheid in. Daarbij hechten we aan het transparant en systematisch werken via het Plan-Do-Check-Act-model. In hoofdstuk 1 beschrijven we kort onze school, onze visie en onze missie. De hoofdstukken 2 t/m 8 in dit schoolplan geven een overzicht van de verworvenheden van de afgelopen schoolplanperiode. Hierin beschrijven we de die punten waar we trots op zijn en die we vast willen houden, als een kompas. Ieder hoofdstuk vervolgt met een beschrijving van de doelen die we in de schoolplanperiode nastreven: de koers. Het schoolplan wordt afgesloten met een schematisch overzicht van alle doelen en een planning.
-6School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
1. School met de Bijbel De Wegwijzer School met de Bijbel De Wegwijzer is in 1998 ontstaan uit een fusie van de Elshoutschool te Kinderdijk, Het Anker en De Morgenster, beide te Nieuw-Lekkerland. Aanvankelijk werd gewerkt op 2 locaties: aan de Barkstraat en de Planetenlaan. Sinds november 2003 is De Wegwijzer gehuisvest in een volledig gemoderniseerd schoolgebouw aan de Planetenlaan. School met de Bijbel “De Wegwijzer” is een open christelijke school, dat betekent dat iedereen welkom is. Gezien de christelijke identiteit van de school kiezen vooral ouders met een kerkelijke binding voor onze school. Het spreekt vanzelf dat een ieder de identiteit van de school respecteert en zich houdt aan de daaruit voortvloeiende afspraken, regels en gebruiken. De Vereniging ontleent haar identiteit aan een vast geloof in God de Vader, Zijn Zoon Jezus Christus en de Heilige Geest. De grondslag is de Bijbel als het onfeilbare Woord van God en de daarop gebaseerde “Drie Formulieren van Enigheid”. Bestuur en team spreken uit dat Jezus de enige Weg tot behoud is en de enige Waarheid om uit te leven. Zij stellen zich als doel dit de kinderen van de scholen voor te leven en hen daar vanuit en daarin te onderwijzen. De school wordt bezocht door ca. 293 leerlingen (uitgaande van de 1 oktobertelling 2014) en zij zijn verdeeld over 12 groepen. De Wegwijzer wordt bezocht door leerlingen uit NieuwLekkerland en Kinderdijk. Het team bestaat uit ongeveer 30 personeelsleden. We onderscheiden hierin de functies van groepsleerkracht (al dan niet met bijzondere taken: Intern Begeleider, BouwCoördinator), onderwijsassistent, vakleerkracht bewegingsonderwijs, administratief medewerker en directeur. 1.1 Visie. 1.1.1 Identiteit Wij willen het kind vertellen over Gods liefde voor ons als mensen en hen helpen de relatie tot God, door het werk van Jezus Christus, te leren kennen. We willen kinderen leren en helpen om, vanuit de Bijbelse waarden en normen, op een juiste wijze om te gaan met de medemens, de schepping en de samenleving. 1.1.2 Het kind Wij zien ieder kind als uniek en waardevol. Dat betekent dat ons onderwijs, zoveel als mogelijk, aansluit bij ieders mogelijkheden en talenten en dat ieder kind zo tot positieve ontwikkeling komt op cognitief (leer-) én sociaal-emotioneel gebied. 1.1.3 Onderwijs Wij vinden de basisvaardigheden (rekenen, lezen en taal) een essentieel onderdeel van het onderwijsaanbod. Wij vinden het belangrijk dat ook de andere vakken worden aangeboden in een stimulerende en positieve omgeving, die aansluit bij de onderwijsbehoeften van de leerling. Wij vinden ontwikkeling en betrokkenheid van het kind in ons onderwijs belangrijk. 1.1.4 Teamleden Wij zijn als teamleden ons bewust van onze persoonlijke betrokkenheid op de christelijke identiteit. Wij willen vanuit de liefde van Christus, door onze houding en de wijze van omgang met leerlingen, ouders en collega´s dit ook laten merken. Wij willen als teamleden professioneel gedrag vertonen. Deskundigheid, betrokkenheid, liefde en enthousiasme voor de kinderen is daarbij nodig, daarom is elk teamlid actief betrokken bij de schoolontwikkeling en neemt ook de eigen ontwikkeling serieus o.a. door scholing. -7School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
1.1.5 Ouders/verzorgers Wij zien de opvoeding als een eerste verantwoordelijkheid voor de ouders/verzorgers. Als leerkrachten willen we, daar waar mogelijk, de ouders/verzorgers ondersteunen in hun opvoedkundige taak. Wij vinden een positief contact en een juiste wijze van wederzijds informeren van wezenlijk belang. Een goede ontwikkeling van de leerling wordt bevorderd wanneer de sfeer van school en thuis zoveel mogelijk met elkaar in overeenstemming zijn. 1.1.6 Organisatie Wij vinden dat voor kwalitatief goed onderwijs, goede randvoorwaarden noodzakelijk zijn. Wij vinden binnen ons team goede afstemming en overleg nodig. Er is een heldere management- en overlegstructuur, zodat inzet en tijd zo effectief mogelijk gebruikt wordt. 1.2 Missie Wij willen op De Wegwijzer, gaan op Gods weg. Samen op weg in vertrouwen op God en met respect voor elkaar. Kinderen kunnen zich op een positieve en betrokken wijze ontwikkelen op diverse gebieden. Wij begeleiden de kinderen in hun ontwikkeling naar een zelfstandige plaats in de maatschappij. ´Samen betrokken!´ 1.3 Doelen Ons onderwijs richt zich in algemene zin op de volgende doelen: - De identiteitsontwikkeling en godsdienstige vorming van het kind. - De sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind met de basiskenmerken: emotioneel vrij zijn, nieuwsgierig zijn, zelfvertrouwen hebben. Het kind moet zich veilig voelen in zijn omgeving m.b.t. werken, communiceren en leren reflecteren op eigen handelen. - Het ontwikkelen van de creativiteit met gebruikmaking van alle zintuigen. - De verstandelijke ontwikkeling; Het kind moet basisvaardigheden worden aangeleerd. Dit gebeurt zowel klassikaal als individueel. We streven ernaar de kinderen deze kennis passend bij de onderwijsbehoeften aan te bieden. - De motorische ontwikkeling. - Een brede ontwikkeling gericht op initiatief tonen, samenwerken, zelfstandig keuze maken en probleemoplossend handelen. Voor de looptijd van dit schoolplan richten wij ons met name op de onderstaande doelen: - Verdiepen van de realisatie van goed en Passend Onderwijs m.b.v. Handelings- en OpbrengstGerichtWerken (HOGW). De uitgangspunten van goed onderwijs zijn als volgt: 1.
Onderwijsbehoeften van de groep en de leerlingen centraal stellen. Denk aan de instructie, de leertijd en uitdaging.
2.
Afstemming en wisselwerking tussen kind en zijn omgeving: de groep, de leerkracht, de school en de ouders. De omgeving moet goed afgestemd zijn op wat het kind nodig heeft.
3.
De leerkracht doet ertoe. Hij kan afstemmen op de verschillen tussen de leerlingen en zo het onderwijs passend maken.
4.
Positieve aspecten zijn van groot belang. Dit gaat niet alleen om de positieve aspecten van het kind, maar ook van de leerkracht, de groep, de school en de ouders. Als een leerkracht een negatief beeld heeft van de leerling, dan ziet hij vaak alleen nog maar het negatieve gedrag. Het is belangrijk dat de leerkracht dan zoekt naar positief gedrag, dan zijn er meer mogelijkheden om het probleem op te lossen.
5.
Constructieve samenwerking tussen school en ouders. De verantwoordelijkheid voor initiatief ligt bij de school. Maar de school geeft wel de verwachtingen over de verantwoordelijkheid van ouders duidelijk aan.
-8School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
6.
Doelgericht werken. Het team formuleert doelen met betrekking tot leren, werkhouding en sociaal emotioneel functioneren. Het gaat hierbij zowel om korte als lange termijndoelen. De doelen worden cyclisch geëvalueerd. Ze worden SMARTI geformuleerd.
7.
De werkwijze van school is systematisch en transparant. Er zijn duidelijke afspraken over wie wat doet en wanneer.
-
Gezamenlijk doelgericht werken, via middelen en ontwikkelingen, aan meer betrokkenheid van teamleden en leerlingen in de school met inzet van eigen rol, verantwoordelijkheid, vaardigheden, talenten en kwaliteiten en via een doorgaande lijn werken aan hogere onderwijsopbrengsten met name voor spelling en begrijpend lezen. Versterken van het welbevinden van leerlingen en teamleden. We blijven wel veel waarde hechten aan en we willen verdiepend bezig zijn rondom een positief (pedagogisch, veilig en professioneel) klimaat, waarbij we de leerling en teamleden in het vizier hebben. Versterken van betrokkenheid en welbevinden rondom werkplezier en -beleving van teamleden, met daarbij aandacht voor de diverse aspecten (cognitief, emotioneel, fysiek) van individuele teamleden en het team. Een versterkende ontwikkeling naar een professionele cultuur is hierbij koerslijn. Versterken van betrokkenheid van de leerlingen, versterken van de autonomie (vaardigheden in het nemen en krijgen van verantwoordelijkheid) in het leren en werken in de school. Met inzet van schoolbrede middelen willen we in een doorgaande lijn hieraan werken.
-
-
-
1.4 Schoolconcept Onze school is georganiseerd volgens het leerstofjaarklassensysteem met name wat betreft de basisvaardigheden. We werken met het model van HOGW als middel om Goed en Passend onderwijs te kunnen realiseren rondom de onderwijsbehoeften van groep en leerling. M.b.t. de basisvaardigheden zijn we een school die werkt vanuit de doelen die in de methoden naar voren komen. De doelen zijn bekend, de leerkracht bepaalt het tempo, de hoeveelheid en het niveau dat het beste past bij het kind en de groep. De methode wordt gebruik als leidraad en de leerkracht heeft een begeleidende rol. Rondom wereldoriëntatie wordt er gezocht naar verbindende mogelijkheden om met de zaakvakken thematisch te werken. Daarnaast leggen we individuele mogelijkheden in, o.a. het zelf plannen van activiteiten, waarin gedifferentieerd werken wordt toegepast. De kinderen zitten, bij voorkeur, in groepjes om samenwerking te bevorderen. We willen de kinderen leren zelf keuzes te maken in de ruimte die hen geboden wordt. We maken hiervoor gebruik van de aanpak van GIP. GIP staat voor Groepsgericht en Individueel gericht Pedagogisch en didactisch handelen van de leerkracht. Het is een aanpak waarin wordt toegewerkt naar meer tijd voor gepland handelen van de leerkracht en naar het vergroten van de mogelijkheden voor differentiatie en een toenemende zelfstandigheid van de leerlingen voor plannen en beoordelen van het eigen gedrag en werk. Betrokkenheid en welbevinden worden gestimuleerd door de inzet van schoolbrede afgesproken middelen en individuele persoonlijke inzet van teamleden en leerlingen.
-9School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
2. Identiteit De identiteit van de school wordt bepaald door de grondslag van de Vereniging. Deze is vastgelegd in artikel 2 van de statuten. De grondslag is de Bijbel als het onfeilbare woord van God en de daarop gebaseerde drie Formulieren van Enigheid. Wij spreken uit dat Jezus Christus de enige Weg is tot behoud en de enige Waarheid om uit te leven. Wij zijn een school met open inschrijvingsbeleid. Ouders zonder kerkelijke achtergrond kunnen hun kind(eren) inschrijven op onze school. Wij vragen die ouders wel of ze de grondslag en het daaruit voortvloeiende beleid zullen respecteren. Identiteit is geen statisch begrip, het is dynamisch, het moet beleefd worden. We willen onze christelijke identiteit actief uitdragen in onze school, het team en in ons leven. Het beleid rondom identiteit werd uitvoerig beschreven in de identiteitsnota, waarnaar we hier verwijzen. 2.1 Kompas 2.1.1 Identiteitsnota 2013 De identiteitsnota is opnieuw vastgesteld door het bestuur in 2013. In het november 2013 organiseerde het bestuur voor de ouders van beide scholen van de Vereniging een avond rond het thema identiteit. Aan de hand van verschillende werkvormen werd intensief gesproken over de identiteit van de verenigingsscholen en over de vraag hoe die, rondom kennis, in de praktijk gestalte moet krijgen. Deze nota functioneert als een dynamisch document dat ieder schooljaar handgrepen biedt om identiteit ter sprake te brengen. Dit heeft ook plaatsgevonden in teamvergaderingen in september 2013 rondom professioneel christelijk leraarschap en in februari 2015 rondom identiteit en het team. Een werkgroep richt zich op zaken rondom het identiteitsonderwijs. Een vast punt bij de jaarlijkse functioneringsgesprekken is ook de vraag naar de identiteit van teamleden. Er wordt gesproken over punten die binden, maar ook over zaken waar men moeite mee heeft vanuit het persoonlijk geloof. Het kan worden gezien als een terugkerend vervolg op het sollicitatiegesprek, waarbij dit ook aan de orde kwam. Elk jaar besteden we veel aandacht aan de christelijke feest- en gedenkdagen. De gezamenlijke kerst- en paasvieringen zijn hoogtepunten. Bid- en dankdagen krijgen invulling door gebruik te maken van de HGJB-pakketten. Vanuit deze pakketten krijgen de plaatselijke predikanten handreikingen voor de invulling van de gemeentelijke samenkomsten. Er wordt zoveel als mogelijk, afgestemd met elkaar. Die afstemming vindt ook plaats rondom de jaarlijks terugkerende Kerkentocht voor groep8-leerlingen. Nieuwe gezinnen worden uitgenodigd voor een gesprek met de directeur. In dit gesprek wordt o.a. gevraagd naar de motivatie voor de keuze voor onze protestants christelijke school. 2.1.2 Methode BG De methode Startpunt wordt door alle groepen gebruikt. De Bijbelverhalen zijn verdeeld over de groepen. Op deze wijze komen alle Bijbelverhalen, in verschillende groepen, steeds meer verdiepend aan de beurt. We maken gebruik van verwerkingen uit de methode en andere bronnen. In overleg met de kerken maken we in het rooster plaats voor de thema´s vanuit o.a. de startweek, aan het begin van het schooljaar en bid- en dankdagen. Na evaluatie van de methode in januari 2015 wordt er gezocht naar verdieping/uitwerking van de Bijbel- en Geloofskennis
-10School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
2.1.3 Vieringen Het vieren van het Kerstfeest en Pasen is in schema verdeeld in klassenvieringen, vieringen met anderen (waar diverse invulling aan kan worden gegeven, altijd ook bedoeld om in contact te komen met diverse doelgroepen) en vieringen in de kerk. Op deze wijze biedt het rooster voor de vieringen telkens een andere mogelijkheid tot invulling. 2.2 Koers 2.2.1 Identiteit Het naleven van de identiteit is niet gewaarborgd met enkel het schrijven van een identiteitsnota. Identiteit vraagt een voortdurend bezinnen. Het is belangrijk dat we ons steeds bewust zijn van onze rol. Als leerkracht en teamlid is er nu eenmaal een voorbeeldfunctie. We dienen elkaar met Jezus als voorbeeld. We geven de identiteit gestalte en vorm vanuit een evenwichtig Bijbels Godsbeeld en de samenvatting van de Tien Geboden (Mattheüs 27: 37-39). De woorden ellende, verlossing en dankbaarheid zijn van merkbare betekenis binnen onze identiteit. We geven dit concreet weer in de lijn van het woordeloos boek: zwart/zonde, rood/bloed van Jezus, wit/reiniging, geel-goud/uitzicht op de hemel, groen/groeien in het geloof. We geven aandacht aan de voorbereiding van leerlingen op een maatschappij met verschillende godsdiensten. We gaan met respect om met andersdenkenden vanuit de eigen identiteit. Het gesprek rondom identiteit heeft veel facetten. Het is goed om jaarlijks het gesprek te voeren in het team over zaken waar we mee te maken hebben, o.a. de inzet van media in ons onderwijs, inhoud en vorm van de Bijbelverhalen, passend gedrag als teamlid en leerling. De gezamenlijke identiteitsbeleving als team wordt breder gestalte gegeven. We werken de keuze uit om in de bouwen met leerkrachten en kinderen een gezamenlijk moment te hebben rondom de Bijbel.
2.2.2. Kwaliteit van identiteit De werkgroep identiteit zorgt in de brede zin rondom identiteit voor aandachtspunten vanuit o.a. kwaliteitsmetingen en het aan de orde komen van actuele (onderwijskundige) onderwerpen. Op school- en bestuursniveau wordt regelmatig het gesprek gevoerd over de gewenste en ervaren identiteit van de school. Een nieuwe methode, themaweken rondom een Bijbels thema zijn mogelijke concrete uitwerkingen.
-11School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
3. Onderwijskundig beleid Onderwijs is en blijft de primaire taak van de school. Dat lijkt vanzelfsprekend, toch is het goed om dat temidden van “alles wat moet en op ons af komt” in het oog te houden en te benadrukken. Het opvoeden van leerlingen ten aanzien van gedrag en relaties is geen primaire taak van de school, maar zien we als secundaire opdracht vanuit onze identiteit, nodig en gericht op een positief schoolklimaat. Vanuit de relatie die we met de kinderen willen hebben, verkennen we de maatschappelijke contexten middels activiteiten rondom burgerschap en cultuur. De methoden vormen de basis van ons onderwijsaanbod in groep 3 t/m 8. In groep 1 en 2 zijn de doelen op de diverse ontwikkelingslijnen de basis. Zij garanderen de doorgaande lijn en reiken leerstof aan die dekkend is voor de kerndoelen. Hierbij tekenen we aan dat we ons bewust zijn van de noodzaak van doorlopende leerlijnen. Hierover zijn we telkens in contact met het VO. Tevens kijken wij hoe we ons onderwijs het beste kunnen laten aansluiten bij de referentieniveaus m.b.t. de basisvaardigheden, die zijn vastgesteld. Het is de taak voor leerkrachten om ‘een beroep te doen op de natuurlijke nieuwsgierigheid en de behoefte aan ontwikkeling en communicatie van kinderen en deze te stimuleren. Door een gestructureerd en interactief onderwijsaanbod, vormen van ontdekkend onderwijs, interessante thema’s en activiteiten, worden kinderen uitgedaagd in hun ontwikkeling.’ ‘inhouden en doelen zo veel mogelijk op elkaar af te stemmen en verbinding te laten hebben met het dagelijks leven en die weer in samenhang aan te bieden.’ ‘aandacht te besteden aan doelen die voor alle leergebieden van belang zijn: goede werkhouding, gebruik van leerstrategieën, reflectie op eigen handelen en leren, uitdrukken van eigen gedachten en gevoelens, respectvol luisteren en bekritiseren van anderen, verwerven en verwerken van informatie, ontwikkelen van zelfvertrouwen, respectvol en verantwoordelijk omgaan met elkaar en zorg voor en waardering van de leeromgeving.’ (uit inleiding bij de herziene kerndoelen 09/10)
Methodes mogen geen eigen leven gaan leiden en ons pedagogisch en didactisch handelen sturen en bepalen. De leerkracht moet de methoden flexibel kunnen hanteren: werkvormen variëren, eigen elementen toevoegen, aansluiten bij de actualiteit, zoeken naar integratie met andere vak- en vormingsgebieden enz. Daarnaast geldt dat leren door zelf te doen, door te bezoeken, door te onderzoeken enz. belangrijke aanvullingen zijn op het leren uit een boekje. Met andere woorden: leren vindt plaats in een realistische context, in een stimulerende
en positieve omgeving, die aansluit bij de onderwijsbehoeften van de leerling. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we naar de diverse afspraken over methodegebruik en de doorgaande lijn.
-12School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
3.1 Kompas 3.1.1 Methoden Tijdens de afgelopen schoolplanperiode zijn de volgende methodes ingevoerd: - Wijzer in het verkeer Verkeer gr. 3 t/m 7 (2012-2013) - Lekker Lezen Technisch lezen gr. 4 t/m 8 (2013-2014) - Wonderlijk gemaakt Seksuele vorming gr. 1 t/m 8 (2013-2014) - Grip op Lezen Begrijpend lezen gr. 4 t/m 6 (2014-2015) - Leeslink Begrijpend lezen gr. 7 en 8 (2014-2015)
3.1.2 Zelfstandigheid van leerlingen Aan de hand van het GIP-model (GIP staat voor Groepsgericht en Individueel gericht Pedagogisch en didactisch handelen van de leerkracht) is een schoollijn opgesteld waarin leerlingen door een heldere organisatie leren omgaan met uitgestelde aandacht. Door het werken met taken leren zij zelf hun werk en tijd te plannen. Bovendien leert het hen verantwoordelijk te zijn voor hun eigen werk. Door het na- en bekijken van eigen werk reflecteren zij op hun eigen presteren. Het GIP-model reikt de leerkracht handvatten aan voor differentiatie (o.a. in instructie) en een toenemende zelfstandigheid van de leerlingen voor plannen en beoordelen van het eigen gedrag. Door deze wijze van werken kan de leerkracht (zorg)leerlingen beter begeleiden. In de afgelopen schoolplanperiode is middels experiment en oefening geprobeerd om ervaringen t.a.v. zelfstandigheid te verbeteren. 3.1.3 (Basis)ondersteuning – HOGW – Passend onderwijs De ondersteuning voor leerlingen is in de laatste jaren steeds meer geïntensiveerd. Aan de hand van het Cito-toetsen, KIJK en ZIEN, waarvan de resultaten worden geregistreerd in ParnasSys, worden leerlingen met leer- en gedragsproblemen gesignaleerd en gevolgd. Minimaal halfjaarlijks worden de opbrengsten geanalyseerd en vanuit de evaluatie worden doelgerichte groepsplannen gemaakt. De leerkrachten beschikken over vaardigheden om in hun groep onderwijs te geven via het IGDI-model, passend bij de onderwijsbehoeften van de groep en leerling. Waar nodig en mogelijk wordt extra ondersteuning gegeven door de inzet van onderwijsassistente, bij voorkeur in de groep. De geregelde groeps- en leerlingbesprekingen tussen leerkrachten en IB-ers zorgen voor continuïteit in dat proces. De IB-ers bewaken de doelstellingen van de (groeps)plannen en de evaluaties. De leerkracht is verantwoordelijk voor invulling en verzorging van doelen, uitvoering en evaluatie ten aanzien van (groeps-)plannen. In de periode van 2011 t/m januari 2015 is er uitgebreide aandacht en teamscholing geweest om praktisch te kunnen werken met alle elementen van HOGW. Het belangrijkste is een omslag in het denken en handelen vanuit de onderwijsbehoefte van groep en kind. Een collegiale audit in de groepen gaf een algemeen positieve indruk van de verworven vaardigheden. 3.1.4 ICT De computer is niet meer weg te denken uit ons onderwijs. Nadrukkelijk zien we het gebruik van de computer als middel en niet als doel op zich. Het computergebruik is geïntegreerd in de normale lessen. Terwijl de leerlingen ermee werken, doen zij spelenderwijs ook computervaardigheden op. Er is een doorgaande lijn voor het opbouwen van vaardigheden voor leerlingen. De leerkrachten zijn op diverse ICT-gebieden, mede door maatjesleren, geschoold. De inzet van het digitale schoolbord vindt brede ingang in ons onderwijs. Het maken of gebruiken van ondersteunend visueel materiaal (o.a. flipcharts) is een normaal onderdeel van de lesvoorbereiding en –uitvoering. Het inzetten van tablets als nieuw device heeft een eerste start gekregen.
-13School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
3.1.5 IGDI bij basisvaardigheden Het geven van instructie op meerdere niveaus, aansluitend bij de onderwijsbehoeften van de groep en leerling, vindt plaats in alle groepen. In de kleutergroepen wordt gebruikt gemaakt van ´de kleine kring´. In de groepen 3 t/m 8 wordt gewerkt in 3 niveaugroepen, waarbij elke groep ook een eigen uitwerking van de instructie (volgens IGDI) en lesstof volgt. De zgn. blauwe groep is de compact- en verrijkingsgroep. De groene groep volgt de normale instructie en -verwerking. De oranje groep bestaat uit leerlingen die verlengde instructie nodig hebben. Het is belangrijk om deze wijze van werken te continueren en waar nodig opnieuw in te scherpen. Indien noodzakelijk volgen leerlingen een individueel programma. In de (groeps)plannen staat genoteerd welke leerling(en) welk niveau krijgt aangeboden. 3.1.6 Leesonderwijs Door ingezette interventies, geïnitieerd vanuit de werkgroep lezen, ten aanzien van leesbeleving, aantrekkelijke en gedifferentieerde aan te bieden nieuwe methoden en meer leestijd zijn de opbrengsten gegroeid. Rondom begrijpend lezen, dat lagere opbrengsten gaf dan verwacht, werden groepsinterventies versterkt en de nieuwe methode ingezet. In de groepen 0 t/m 3 werden Klankgebaren aangeboden. Vanaf groep 2 wordt gebruikt gemaakt van individuele interventies door gebruik te maken van ´Pictolezen´, TNL en voorschotbenadering in de kleutergroepen. Bij het inzetten van een arrangement rondom het leesonderwijs bij beeldenkers kunnen we ook gebruik maken van een ‘Juf in Beeld’. 3.1.7 Observatiesysteem KIJK en ZIEN In het schooljaar 2010-2011 is gestart met de invoering van een nieuw observatiesysteem voor de leerlingen van groep 0 t/m 2. Te weten het observatiesysteem KIJK, waarbij diverse leerlijnen in samenspraak met groep 3-leerkrachten zijn vastgesteld en worden uitgewerkt door in de zone van de naaste ontwikkeling van groep en leerling activiteiten aan te bieden. In het schooljaar 2013-2014 zijn we gestart om rondom de ZIEN-registratie in groep 3 t/m 8 m.b.t welbevinden en betrokkenheid van de leerlingen meer informatie te krijgen middels kindgesprekken vanaf groep 3, leerlingvragenlijsten vanaf groep 5 en ouderinformatie van gr. 1 t/m 8 alvorens de observatie van de leerkracht in te vullen. In groep 1 en 2 wordt er gebruik gemaakt van KIJK om de ontwikkeling rondom welbevinden en betrokkenheid te observeren. Indien nodig is er verdieping van de observatie middels ZIEN. 3.1.8 Sociaal Emotionele Vorming Aan het einde van het schooljaar 2013-2014 ontvingen we het label ´Gezonde School´. Dit label is verkregen naar aanleiding van met name preventieve aspecten rondom (sociaal emotioneel) welbevinden van onze leerlingen. We gaven preventieve lessen vanuit de (verouderde) methode Bomjeda, aan het begin van het schooljaar werken we zo´n acht weken met Grip op de Groep, werden er intern sova-trainingen (Rots en Water, faalangst) gegeven. Een pestprocotol, een week van Respect, lessen (sociale) Mediawijsheid werden in gr. 5 t/m 8 aangeboden. In de ZIEN-leerlingenvragenlijst van gr. 5 t/m 8 kon gemeten worden hoe het aspect ´pesten´ werd beleefd. De vragenlijst liet een heel geringe respons t.a.v. ´pesten´ zien. Met de leerlingen van groep 3 t/m 8 worden individuele 10-minutengesprekken gehouden. 3.1.9 Seksuele Vorming In het schooljaar 2013-2014 is gestart met de methode Wonderlijk Gemaakt, een methodische handreiking om Seksuele Vorming een plaats te geven in het onderwijsaanbod, daarbij aantekend dat deze vorming allereerst een verantwoording is van de ouders/verzorgers. De -14School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
aangepaste kerndoelen vanuit de overheid en (sociale media-)incidenten rondom dit onderwerp gaven aanleiding tot het aanschaffen van een schoolbrede methode. 3.1.10 Cultuur- en burgerschapseducatie Middels het CultuureducatiePlan en de werkgroep cultuur werden alle aangeboden aspecten gedeeld met teamleden. Elke groep ondernam activiteiten t.a.v. cultuur en burgerschap. Meest ingebed in het gewone lesprogramma, maar soms ook bewust gepland rondom thema en activiteiten met uitwerking in of buiten school. 3.1.11 Opbrengsten Streefdoelen ten aanzien van de opbrengsten van de basisvaardigheden zijn vastgesteld en worden zo nodig bijgesteld. Voor de vakgebieden rekenen/wiskunde, taal en (werkwoords)spelling geldt dat we bij het aanbod, hetgeen is vastgesteld t.a.v. de doorlopende leerlijnen (referentieniveaus) een plek hebben gegeven. In de groepen 5 t/m 8 is er differentiatie in 2, soms wel 3 niveaus in huiswerkaanbod en leerstofaanbod met name ten aanzien van Wereldoriënterende vakken. De gebruikte methoden voldoen aan de gestelde criteria. 3.1.12 Verkeer Sinds het schooljaar 2009-2010 maken we gebruik van School op Seef om gestalte te geven aan de praktische verkeerslessen. Wij laten, vanuit de theorielessen, eenmaal per jaar per groep een praktische verkeersles door verkeersouders vormgeven.
3.2 Koers 3.2.1 Methoden Tijdens de komende schoolplanperiode willen we verdiepend nadenken over de volgende vak- en vormingsgebieden en onderzoek doen naar en/of gaan werken met bijbehorende methodes: - Wereldoriëntatie in samenhang richting het werken in thema´s - Rekenen en Wiskunde – Alles Telt - Engels – Take it Easy - Sociaal Emotionele Vorming – Goed Gedaan - Aanvankelijk leesmethode groep 3 - Schrijven (zo nodig) - Godsdienstige vorming (zo nodig t.a.v. kennis en verdieping voorbereiding vertelling) 3.2.2 Passend Onderwijs – HOGW – SOP – SOT- OPP - Basisondersteuning De kennis, elementen, vaardigheden en gewoonten ten aanzien van de cyclus Handelingsen OpbrengstGerichtWerken (HOGW), als middel om Goed en Passend Onderwijs vorm én inhoud te geven, blijven we hanteren, verdiepen en indien nodig passen we elementen aan. Het optimaal maken en houden van het SchoolOndersteuningsProfiel (SOP) vraagt de komende jaren de aandacht. We participeren actief binnen het SWV Driegang. Het uitwerken van een SchoolOndersteuningsTeam (SOT) en de betrokkenheid van ouders hierbij inzetten vraagt om experiment en borging. We blijven voor leerlingen, voor wie het gewone onderwijsaanbod te veel is, zgn. OntwikkelPerspectieven opstellen. Minimaal jaarlijks worden deze besproken door leerkracht en IBer(s) en indien nodig bijgesteld. Het protocol dyslexie en dyscalculie (ERWD) worden gebruikt. -15School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
We willen de betrokkenheid van kinderen bij hun eigen leerproces bevorderen. We willen verder uitdiepen wat mogelijk is bij het visueel maken van leerlijnen en leerdoelen. We willen onderzoeken hoe en wanneer we kinderen mee kunnen betrekken bij gesprekken. We denken dan aan rapportbesprekingen, keuze VO, besprekingen rondom gedrag. Er worden zo nodig kindplannen gemaakt. We willen het lesaanbod verder uitbouwen voor kinderen met een specifieke onderwijsbehoeften. Met als doel kinderen zolang mogelijk binnen de jaargroep les te kunnen geven. Dit vraagt oriëntatie en borging van specifieke methoden, materialen in met name de groepen 2 t/m 5, als basis voor het leren en werken in de bovenbouw. Het kwaliteitsniveau van de basisondersteuning, zoals vastgelegd binnen het SWV Driegang wordt voor 90% gerealiseerd. 3.2.3 Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van leerlingen - taakaanpak We vinden het belangrijk dat leerlingen zich zelfstandig verantwoordelijk weten voor hun eigen werk en handelen. Door het gebruik een overzicht (zelf plannen en beoordelen) en door het zelf nakijken van (een deel van) het eigen werk willen we dit bevorderen. Binnen het GIPmodel werd dit uitgewerkt en geupdated in 2015. We willen het werken met GIP (over klassenmanagement, instructie, uitgestelde aandacht) de komende jaren blijven borgen voor de gehele school. We willen oriënteren op een doorgaande lijn in taakaanpak van de leerlingen om hier meer structuur te kunnen bieden. 3.2.4 Begaafdheid We willen bewust met de groep (hoog-)begaafde leerlingen omgaan. Dit geldt zowel voor de signalering als de begeleiding. Ten aanzien van de signalering borgen we de afspraken over de intake en het gebruik van het SiDi-protocol. In het leerstofaanbod zoeken we naar materialen en werkvormen die tegemoet komen aan hun specifieke behoeften. Het werkplan begaafdheid met aanwijzingen ten aanzien van het lesstofaanbod en organisatievormen dient geborgd te worden in het normale handelen van de school. Het realiseren van een plusgroep voor de middenbouw, het borgen van compacten en verrijken, het beoordelen van werk van begaafden zijn concrete uitwerkingen. 3.2.5. Leerlingvolgsysteem Met ParnasSys beschikt de school over een functioneel en eigentijds leerlingvolg/registratiesysteem. Het biedt een totaalpakket voor leerling- en schooladministratie, rapportage, toetsanalyse, (groeps)planformulering en notitieverwerking. We willen het pakket telkens weer passend voor de school maken (rapportage, opzet notities, verwerking gegevens enz.) Het vereist zelfdiscipline alle gegevens correct, compleet en tijdig te verwerken. De administratieve belasting die dit geeft, is een punt van aandacht voor alle betrokkenen, om dit zoveel als mogelijk handig en efficiënt in te richten en uit te werken. We maken gebruik van de CITO-uitgaven op diverse vakgebieden voor groep 2 t/m 8. Deze toetsen zullen regelmatig vervangen worden door vernieuwde uitgaven. In de groepen 0 t/m 2 wordt ook gebruik gemaakt van het observatiesysteem KIJK. 3.2.6. Opbrengsten De minimaal halfjaarlijkse analyse van de toetsen gaan we tot steeds normaler handelen laten zijn, met als doel inzicht in de onderwijsbehoeften van groep en leerling te krijgen . Dit om beter te kunnen aansluiten met doelgericht en passend onderwijs. De aandacht zal met name gericht zijn op de opbrengsten van spelling en begrijpend lezen. De wijze van het aan-16School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
bieden van woordenschat en begrijpend luisteren worden vanaf de onderbouw versterkt. De streefdoelen van school zijn vastgelegd en worden als indicator gehanteerd. De eindcito-opbrengsten en de aan te leren vaardigheden die daarbij nodig zijn, vragen schoolbrede doordenking en inzet. Goede afstemming van het onderwijs willen we verkrijgen door intervisie, klassenconsultaties, doorlopende leerlijnen, deskundigheidsbevordering, goed gebruik van methoden en inzet van diverse werkvormen. Het gesprek met alle schoolgeledingen m.b.t. de opbrengsten, in relatie met het didactisch handelen vinden wij belangrijk. Op deze wijze willen we de opbrengsten, waarvoor we schooldoelen hebben, op of zelfs boven het niveau brengen, dat past bij ons schoolgewicht. Met name de laatste fase van het IGDI-model en het regelmatig procesgericht concrete feedback geven, geeft de leerlingen inzicht dat werkhouding, inzet, concentratie naast het resultaat even belangrijk zijn. Het betrekken van de leerling rondom persoonlijke ontwikkeling qua resultaat en betrokkenheid is belangrijk. 3.2.7 ICT Wij vinden het belangrijk dat verworven vaardigheden van leerkrachten beheerst blijven. De inzet van ICT, waaronder de inzet van het digitale schoolbord, vindt integraal plaats in het didactisch handelen van de leerkracht. Leerlingen leren praktische vaardigheden volgens de vastgestelde doorgaande vaardighedenlijn. De ontwikkelingen rondom de inzet van mobiele devices vraagt verder te ontwikkelen praktische, organisatorische en didactische vaardigheden van de leerkrachten en leerlingen. 3.2.8 Betrokken leerlingen in een positieve en uitdagende leeromgeving – werken in thema´s Wij vinden het belangrijk dat alle vakken, maar m.n. ook de zaakvakken worden aangeboden in een stimulerende en positieve omgeving, die aansluit bij de onderwijsbehoeften van de groep en leerling(en). Wij vinden eigen ontwikkeling en met name betrokkenheid van het kind bij het onderwijs belangrijk. We werken in periodes aan onderwerpen die evt. geclusterd te vinden zijn in onze zaakvakonderwijsmethoden. We houden bij de vernieuwing de methode(n) voor wereldoriëntatie uitdrukkelijk rekening met de wens om in thema´s en in samenhang te werken met behulp van een methode. Samenwerking met collega´s is belangrijk bij de afstemming rondom en de voorbereiding van een werkperiode. Het thematisch werken m.b.t. zaakvakonderwijs krijgt vorm en uitwerking in gr. 1 t/m 8. Het verwerven en de verwerking van informatievaardigheden hebben hier ook een plaats in. In thematische werkperiodes krijgen onderstaande vak- en vormingsgebieden een bewuste plaats in het aanbod van het onderwerp. Waar mogelijk vinden zij bij voorkeur verbinding in een nieuwe methode thematisch werken. Het excursieaanbod en -gebruik is passend bij het thema. Een aantal vormingsgebieden willen we hier apart benoemen. Burgerschap Onderwijs over burgerschap is ingebed in ons normale onderwijsaanbod. Dagelijks kunnen de ontwikkelingen en verschijnselen uit maatschappij en samenleving aan bod komen in het kringgesprek, de Bijbelverhalen, het zaakvakonderwijs, de lessen sociale en seksuele vor-17School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
ming. Het aanbod staat beschreven. Middels reguliere toetsen worden bepaalde doelen gemeten. Cultuureducatie Cultuureducatie is breed terug te vinden in ons normale onderwijsaanbod en staat beschreven in het Cultuurwerkplan. We stimuleren culturele activiteiten binnen en buiten de school voor elke groep en laten deze passend zijn bij de christelijke identiteit van de school. Het muziekonderwijs krijgt in een doorgaande lijn vorm binnen onze school volgens de methode ´Meer met Muziek´. Onderwijs in beeldende vorming wordt in een doorgaande lijn aangeboden middels de methode ´Uit de kunst´. Bezoek aan musea of tentoonstellingen worden uitgevoerd. Techniek en wetenschap De ingezette activiteiten rondom Techniek en Wetenschap worden geborgd en geupdated waar nodig. Hierbij denkend aan inzet (vak)leerkracht, integratie met het ´gewone´ lesonderwerp, doorlopen van het aanbod van de Techniektorens, meedoen met uitdagend aanbod als een Techniektoernooi en het zoeken van relaties tussen school en bedrijven. 3.2.9 Rekenonderwijs Aan het begin van de schoolplanperiode zal de nieuwe methode Rekenen en Wiskunde Alles Telt worden ingevoerd. Tezamen met de ontwikkelingen rondom de werkwijze van MSV (Met Sprongen Vooruit) in de groepen 1 t/m 4, zal dit oefening, persoonlijke doorontwikkeling en borging met zich meebrengen. We oriënteren ons op de mogelijkheden m.b.t. MSV t/m groep 8. De werkgroep rekenen, met inzet van een rekencoördinator, zal zorgdragen voor de doorgaande lijnen in de schoolontwikkeling. 3.2.10 Spellingonderwijs Een ingezette oriënterende ontwikkeling om het spellingsonderwijs aan te bieden met gebruikmaking van coöperatieve en actieve werkvormen en vaste didactische handreikingen zal verder uitgewerkt moeten worden met als doel betrokken leerlingen en betere beklijving van aangeboden woorden en strategieën. In 2015-2016 wordt onderzocht welke didactiek het meest effectief is, om de opbrengsten van het spellingsonderwijs te verhogen, tot minimaal het landelijk gemiddelde. 3.2.12 Onderwijs in (begrijpend) Lezen Na invoering van de methode Grip op lezen (gr. 4 t/m 6) en Leeslink (gr. 7&8) zal in de komende jaren aandacht gegeven moeten worden aan de schoolbrede en doorgaande werkwijzen rondom deze methoden en variatie die leerkrachten zelf aanbrengen. In de onderbouw zal worden gestart met een oriëntatie op en inzet van gericht begrijpend luisteren. Voor het Aanvankelijk lezen zal er oriëntatie, keuze en invoer worden gedaan van een nieuwe leesmethode voor groep 3. Er vindt hierbij ook een bezinning plaats op de huidige schrijfmethode Schrift. In 2016-2017 wordt onderzocht hoe de opbrengsten zich ontwikkelen ten aanzien van de invoer van de nieuwe methoden en ontwikkelingen (zoals inzet op begrijpend luisteren een aanbieden van de woordenschat volgens het 4-taktmodel) vanuit de onderbouw. Dit om de (eind-)opbrengsten te verhogen, tot minimaal het landelijk gemiddelde. 3.2.13 Engels Aan het begin van de schoolplanperiode zal een nieuwe methode Engels, Take it Easy, worden ingevoerd. Engels zal worden gegeven in de gr. 5 t/m 8. Deze bredere inzet binnen het onderwijs zal voor herschikking van onderwijstijd en het (her)ontdekken van taalvaardigheden bij leerkrachten gaan zorgen. -18School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
3.2.14 Sociale Emotionele Vorming De inzet op het welbevinden en daarmee ook de betrokkenheid van de leerlingen blijft onveranderd de aandacht en inzet houden. Het aanbod van preventieve lessen, trainingen, het met elkaar respectvol om gaan zowel individueel als met de groep enz. blijft betekenisvol gehandhaafd. Voor het aanbod van preventieve lessen gaan we gebruik maken van een nieuwe methode om de ouderbetrokkenheid en de doorgaande lijn te vergroten. Voor het vormgeven van een positief groepsklimaat maken we schoolbreed gebruik van Grip op de Groep in gr. 1 t/m 8 en van Taakspel in gr. 5 t/m 8. We gaan gebruik maken van de methode Goed Gedaan, waarbij de relatie tussen school en thuis en het gezamenlijk met de gehele school bezig zijn met hetzelfde onderwerp belangrijk zijn. 3.2.15 Coöperatief leren en werken – rekening houden met leerstijlen We willen een team- en bouwbrede oriëntatie en uiteindelijk ook een beslissing nemen over de wijze waarop het lesaanbod van groep 1 t/m 8, schoolbreed en in een doorgaande lijn veel ruimte geeft om betrokkenheid te stimuleren door leerlingen coöperatief en actief te laten leren. Het volgen van een oriënterende teamscholing wordt gerealiseerd. We willen oriënteren en mogelijkerwijs gestructureerd invoeren dat er jaarlijks meerdere verwerkingsvormen, passend bij de leerstijl(en) van de leerlingen bewust worden aangeboden. Mogelijkerwijs geeft dit aanleiding tot het op andere wijze gebruik maken van de leer- en werkplekken in de school. 3.2.16 Pedagogisch positief klimaat We willen dat alle leerlingen richting 2020 handelen naar enkele positief gestelde basale gedragsregels, passend en in aansluiting op de nieuwe methode Sociale Emotionele Vorming, Goed Gedaan. Deze gedragsregels worden door alle teamleden op dezelfde wijze uitgelegd en nageleefd. We willen dat leerlingen en teamleden met positieve woorden spreken over de (on)mogelijkheden van kinderen, uitgaande van een positieve basishouding.
-19School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
4.1. Integraal personeelsbeleid “Het personeel is het kapitaal van de organisatie”, wordt wel gezegd. Wij onderschrijven deze uitspraak van harte. De man en de vrouw voor de klas zijn bepalend voor pedagogisch klimaat, didactisch handelen, begeleiding van leerlingen, overdracht van kennis en vaardigheden enz. Wij vinden het belangrijk dat teamleden hun werk kunnen doen in een verzorgd schoolgebouw en dat zij kunnen functioneren in een sfeer van collegialiteit, respect en waardering. Wij verwachten van leerkrachten een professionele houding. Wij gaan er vanuit dat leerkrachten zich conformeren aan het beleid en de afspraken van de school, dat zij een actieve bijdrage leveren aan de schoolontwikkeling en dat zij er zorg voor dragen dat de eigen ontwikkeling hiermee gelijke tred houdt. De “essenties van christelijk leraarschap” spreken over passie. Deze houding willen we aannemen in het overdragen van leerstof en vaardigheden. Uit ons handelen spreekt liefde voor het vak en bewogenheid met onze leerlingen. Wij spreken van integraal personeelsbeleid. Dat houdt in dat personeelsbeleid niet op zichzelf staat, maar altijd in relatie wordt gezien met de schoolontwikkeling. Het personeelsbeleid is beschreven in een groot aantal documenten. Wij verwijzen daarnaar en noemen hier: taakbeleid, HRM-gesprekscyclus, coaching en begeleiding, deeltijdbeleid, nascholingsbeleid, werving en selectie, formatiebeleid, beloningsdifferentiatie en stagebeleid. 4.1 Kompas 4.1.1 Documenten personeelsbeleid In de afgelopen schoolplanperiode zijn alle bestaande personeelsdocumenten aan de orde gesteld met name binnen bestuur en GMR. Voor ontbrekende beleidsterreinen zijn nieuwe plannen geschreven, bijv. een Veiligheidsplan en het protocol Sociale Media. Het totale terrein van personeelsbeleid wordt door beleidsdocumenten gedekt. Personeelsbeleid staat nooit op zichzelf, maar zoekt altijd verbinding met de schoolontwikkeling. De directie is zich ervan bewust dat personeelsbeleid een vitaal en dynamisch gebeuren is. Het krijgt voor het belangrijkste deel gestalte in regelmatige persoonlijke contacten. Het is daarmee een voortdurend punt van aandacht. 4.1.2. Teamtraject Er is nadrukkelijk aandacht en inzet geweest voor de omgang met en communicatie door teamleden onderling. Hiervoor ontvingen we tijdelijk ondersteuning vanuit externe begeleiding, waarbij individuele en teamvaardigheden op het gebied van kwaliteiten, valkuilen en communicatie aan de orde zijn geweest. 4.2 Koers 4.2.1 Documenten Zoals hierboven werd beschreven is personeelsbeleid geen statisch gebeuren. Alle documenten zullen daarom in de komende schoolplanperiode opnieuw worden herzien en bediscussieerd. We doen dit zoveel als mogelijk is in gezamenlijkheid van de PCPOAlblasserwaard-West. Hiervoor zijn er overlegmomenten bestuurlijk niveau en directieniveau. 4.2.2 POP en Wet BIO In 2004 is de wet Beroepen In het Onderwijs (wet BIO) van kracht geworden, waarin is vastgelegd over welke competenties een leerkracht moet beschikken. Bijzondere aandacht zal er -20School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
zijn voor de persoonlijke ontwikkeling van leerkrachten, dit om uitvoer te geven aan de Wet BIO. Het is de uitdaging om persoonlijke ontwikkeling tot een vanzelfsprekend onderdeel van de beroepsuitoefening te maken. De al eerder genoemde HRM-gesprekscylus zal hiervoor het middel bij uitstek worden. Hierbij zal gebruik gemaakt worden van de mogelijkheden die er zijn binnen de versterking van de Functiemix. Positief effect is o.a. dat leerkrachten zich optimaal kunnen ontplooien, zich verbonden weten aan de school en mogelijk kunnen doorgroeien naar een functie of taak binnen het management of het management ondersteunen. Deze periode gaan we een volledige cyclus maken, waarin ook het beoordelingsgesprek een plaats zal krijgen. In het bekwaamheidsdossier zal deze cyclus ook tot uitdrukking komen middels verslagen, gevolgde scholing e.d. De digitale inzet van Integraal wordt hierbij steeds meer gebruikt. 4.2.3. Scholing en professionalisering Middels het aanbieden van mogelijkheden voor team-/bouwscholing en individueel te volgen trajecten, passend bij de schoolontwikkelingen zijn er voldoende mogelijkheden om als teamlid/leerkracht zich vakinhoudelijk te willen en kunnen ontwikkelen. We kiezen in deze schoolplanperiode nadrukkelijk voor gezamenlijke scholingsmomenten om meer inhoudelijk gesprek met ´dezelfde taal´ te kunnen hebben. Landelijke ontwikkelingen, kansen en mogelijkheden bijv. vanuit het Lerarenregister, de nieuwe CAO worden teambreed aangeboden. 4.2.4. Inzet kwaliteiten We willen nadrukkelijk gebruik maken van elkaars kwaliteiten in de schoolontwikkeling. Deze kwaliteiten uiten zich in het meedenken in en meehandelen bij de schoolontwikkeling. Inhoudelijke besprekingen, collegiale (klassen-)bezoeken – minimaal eenmaal per jaar, om zelf iets te leren of ergens in te groeien en andersom wat kan worden gegeven aan anderen - , scholing en presentaties zijn hierbij instrumenten. Het inzetten van kwaliteiten rondom vakgebieden kan leiden tot het lesgeven in specialismen (ruilen van groep/les) en tot het inzetten van specialisten in de werkgroepen en de basisen/of extra ondersteuning van leerkracht tot leerling. Persoonlijke scholing, in de zone van de naaste ontwikkeling, passend bij de schoolontwikkeling wordt gestimuleerd. Het benoemen van kwaliteiten door het team onderling en de schoolleiding is daarbij belangrijk. We maken gebruik van elkaars sterke kanten en versterken deze, vanuit het principe ´erkende ongelijkheid´. 4.2.5. Begeleiding (nieuwe) leerkrachten De begeleiding van (nieuwe) leerkrachten zal naar de CAO-afspraken worden uitgewerkt en hierbij maken we gebruik van interne en externe coachingsmogelijkheden. Elke (beginnende/nieuwe/ervaren) leerkracht is welkom bij een collega om vragen te stellen, kennis te verwerven en kennis te delen. Het beleidsdocument Begeleiding (nieuwe) leerkrachten geeft uitgebreide richtlijnen ten aanzien van de begeleiding. 4.2.6 Ontwikkeling professionele cultuur Lol, Openheid, Vertrouwen en Eigenheid (LOVE), waarden zoals ervaren tijdens onze eerste tweedaagse in 2015, moeten veel sterker worden ontwikkeld. In dit proces heeft elk teamlid een rol en verantwoordelijkheid richting het brede team en maakt daarvan ook praktijk op de werkvloer. Handreikingen hiervoor staan in het Veiligheidsplan, Instructie voor Leerkrachten en het protocol Sociale Media. Externe ondersteuning om te groeien en te oefenen met een professionele (lerende) cultuur kan nodig zijn. -21School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
4.2.7 Samenstelling team Het is belangrijk om bewust te zijn van de nadelen van een vervrouwelijkt team op De Wegwijzer. We willen meer focus op een ´mannelijke´ manier in de omgang met conflicten, sfeer en de jongens in onze groepen. Bij gelijkheid in geschiktheid wordt er bij vacatures voorrang gegeven aan mannelijke kandidaten voor de functie van groepsleerkracht. Het actief vragen naar een mannelijke LIOstudent behoort ook tot de mogelijkheden. 4.2.8 Verantwoordelijkheid en rol teamleden Wanneer er in het team op De Wegwijzer schoolbrede afspraken worden gemaakt over initiatieven die op professioneel vlak zijn ontplooid, gaan álle leerkrachten hier solidair mee aan de slag. We spreken af, we spreken uit, we spreken aan.
-22School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
5. Organisatie en communicatie Het komt het primaire proces ten goede wanneer de organisatie op orde is. Dat geeft duidelijkheid en voorkomt misverstanden. Het gebruik van procedures en protocollen maakt de organisatie inzichtelijk. Bovendien weet ieder zo wat van hem/haar wordt verwacht. Ook een goede planning ondersteunt een soepele organisatie. Jaarlijks stellen we daarom een jaarplanning op, die aangeeft welke activiteit, wanneer plaatsvindt en wie bij de uitvoering ervan betrokken is. Ook de uitvoering van de beleidsplannen vindt planmatig plaats. Het strategisch beleidsplan is daarbij het vertrekpunt. De richtinggevende uitspraken van het bestuur worden vertaald in het schoolplan. De beleidsvoornemens uit het schoolplan worden jaarlijks uitgewerkt in een jaarplan. Beleidsplan, schoolplan en jaarplan worden jaarlijks geevalueerd. Het jaarplan vanzelfsprekend het meest gedetailleerd, beleidsplan en schoolplan wat meer grofmazig. Voor het onderwijskundige gedeelte van het jaarplan zijn de teamleden actief participerend in doelen stellen en (tussen-)evalueren. We kunnen niet genoeg benadrukken dat communicatie van groot belang is binnen de school. Allereerst is daar de communicatie tussen collega’s onderling: die is open en belangstellend; gericht op gedrag en op wat iemand doet, nooit op de persoon of op wat iemand is. Het toepassen van hoor- en wederhoor, het elkaar opzoeken en vragen stellen is daarbij belangrijk. Als team willen tijdens deze schoolplanperiode werken aan het omgaan met elkaar, de wijze waarop we aandacht hebben voor elkaars kwaliteiten Communicatie is ook van belang in relatie met alle betrokkenen om de school: ouders, gemeente, instanties, inspectie enz. In onze contacten met ouders willen we helder en transparant zijn. Schoolgids, WEGWIJS (nieuwsbrief), website en het Ouderportaal van ParnasSys spelen daarin een belangrijke rol. Evenals de contacten tijdens de 10-minutengesprekken. Een ouderenquête geeft de ouders de kans om door te geven wat zij sterke en minder sterke punten van onze school vinden. In onze communicatie naar externe en met interne betrokkenen streven we naar een correcte opstelling en een vlotte en volledige afhandeling van vragen en verzoeken. Contacten met de omgeving zijn waardevol. We denken hierbij aan contacten met (vertegenwoordigers van) kerken, de gemeente, de buurt en de gezinnen, elk vanuit hun eigen rol m.b.t. onze school. Ook op professioneel onderwijskundig niveau werken we zoveel als mogelijk is, samen met de andere school van de vereniging, de scholen in Nieuw-Lekkerland en AlblasserwaardWest. We verwijzen tot slot naar onze beleidsstukken die betrekking hebben op communicatie: communicatiebeleid, reglement MR en GMR, reglement activiteitencommissie, vergaderprotocol, jaarverslag, Veiligheidsplan, Instructie voor Teamleden. 5.1 Kompas 5.1.1 Gebouw De Wegwijzer Sinds 2004 werken we in het huidige schoolgebouw. We zijn trots op onze school. We zijn blij met de digiborden, die in bijna alle groepen beschikbaar zijn. Sinds de zomer van 2014 hebben we de beschikking over een ruim en vernieuwd schoolplein, een voetbalkooi en een schooltuin. -23School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
5.1.2 Werken in bouwen Sinds 2004 is de school georganiseerd in bouwen. Tot de aanvang van deze schoolplanperiode werkten we in 3 bouwen. Met ingang van het schooljaar 2011-2012 werken we in een tweetal bouwen, groep 1 t/m 3 en groep 4 t/m 8. Zo nodig worden onderwerpen in 3 bouwen inhoudelijk besproken. De BouwCoördinatoren begeleiden ieder een eigen gedeelte. De BouwCoördinatoren zijn lid van het ManagementTeam. 5.1.3 Contacten met ouders Jaarlijks verschijnt een actuele schoolgids met daarin een planning van de diverse activiteiten. Iedere maand geven we onze nieuwsbrief De Wegwijs uit. Wij streven ernaar dat dit blad voorziet in de nieuwsvoorziening voor allen die bij de school betrokken zijn. Naast organisatorische zaken, wordt zoveel mogelijk informatie gegeven over hoe wij onderwijs geven op onze school. In De Wegwijs is in dat kader altijd ruimte gereserveerd voor leerlingenwerk (groepen van de maand). Via de website informeren we ouders over de diverse activiteiten die plaatsvonden. Aan het begin van ieder schooljaar wordt een informatieavond gehouden, waarop ouders worden geïnformeerd over het onderwijsaanbod. Regelmatig worden ouders uitgenodigd om deel te nemen aan een activiteit. N.a.v. de rapporten worden ouders uitgenodigd voor een 10-minutengesprek met de leerkracht(en). Welbevinden en betrokkenheid van de leerlingen vinden we belangrijk. Daarbij hebben we informatie van ouders nodig. Ouders worden aan het begin van het jaar uitgenodigd om informatie uit te wisselen via een notitie in het Ouderportaal en in november houden we 10minutengesprekken rondom de sociaal emotionele ontwikkeling en het gedrag van het kind. Er is sinds 2005 een Ouderpanel ingesteld. Het panel fungeert als klankbordgroep voor de school en de MR. Het Ouderpanel komt driemaal per jaar bijeen. Sinds 2010 is het Ouderportaal (onderdeel van ons administratieprogramma ParnasSys) opengezet voor de ouders. Het streven is dat we de ouders een zo breed mogelijk inzicht geven in hetgeen ook bij ons bekend is. Ouders zijn welkom in de groepen tijdens diverse activiteiten. 5.1.4 Rapportage Vanaf het schooljaar 2006 – 2007 werken we met ons rapport voor gr. 3 t/m 8, dat direct is gekoppeld aan ons administratie- en LVS-programma “ParnasSys”. In de groepen 6 t/m 8 ontvangen de leerlingen bij de rapporten ook een groeicurve m.b.t. CITO-scores. Vanaf 2010-2011 werken we met een tweetal rapporten, dat ter inzage komt in de maanden februari en juni. Tweemaal per jaar wordt een zogenaamde “tussenrapportage” verstrekt aan ouders waarvan het kind extra begeleiding ontvangt; hetzij in de klas, hetzij via thuiswerk. Sinds het schooljaar 2013-2014 ontvangen de ouders van de leerlingen van de kleutergroepen een overzicht van de ontwikkelingslijnen van hun kind. 5.1.5 Aanmelding en inschrijving De procedure van aanmelding en toelating is helder en transparant. 5.1.6 MR en GMR -24School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
De MR functioneert sinds 2003, de GMR sinds 2006. Er wordt gewerkt in een sfeer van vertrouwen en dat er sprake is van een goede en functionele communicatie. Regelmatig wordt de werkwijze geëvalueerd. 5.1.7 Overlegmomenten – rol en betrokkenheid onderwijskundige ontwikkeling Team- en bouwvergaderingen zijn coöperatief georganiseerd. Veel input van teamleden wordt gevraagd, alvorens besluitvorming in het MT plaatsvindt. De gezamenlijke momenten zijn gericht op ontwikkeling en overleg. Praktische zaken, zoals vieringen, schoolreis etc. worden buiten deze momenten middels werkgroepen georganiseerd. We hebben de onderwijskundige schoolontwikkeling verdeeld over werkgroepen, bestaande uit teamleden, die naar eigen keuze en talent, hierin participeren, eigen initiatief kunnen uitdragen, na overleg en instemming met een MT-lid. Elke werkgroep heeft een begeleidend MT-lid toegewezen gekregen. Ten aanzien van de onderwijskundige ontwikkeling heeft elk teamlid een rol in taak en betrokkenheid. 5.2 Koers 5.2.1 Integraal De kwaliteitszorgmodule van ParnasSys, Integraal biedt vele mogelijkheden om verdiepend en cyclisch volgens het PDCA-principe te kunnen werken. Voor het volgen van de HRMgesprekscyclus, het vastleggen en volgen van Persoonlijke OntwikkelingsPlannen (POP) maken we gebruik van Integraal. 5.2.2 Contacten met ouders We willen het Ouderportaal transparant inzetten door het individuele plannen van kinderen zichtbaar te laten zijn. 5.2.3 Het werken in bouwen We willen het inhoudelijke initiatief van teamleden, die allen lid zijn van een werkgroep rondom een schoolontwikkeling stimuleren. Zowel tijdens de bouwvergaderingen als op zelf te organiseren momenten vindt onderwijs-inhoudelijk overleg plaats als deel van de na te streven professionele (lerende) cultuur. 5.2.4 Intern Begeleiders We hebben nu een IB-groep verdeeld over gr. 1 t/m 4 en gr. 5 t/m 8. De wens is om een derde IB-er te hebben om taken/bouwen beter te kunnen verdelen en minder kwetsbaarheid te hebben. We gaan eerst binnen het team op zoek naar mensen met kwaliteiten om IB-er te worden, een scholing zal hierbij gevolgd worden. De voortgang van het IB-werk dient toekomstbestendig te zijn. Er wordt gestreefd naar meer contact tussen BC/IB/dir. Regelmatig wordt daarvoor overleg ingepland. De orthopedagoog en PAB-er zullen regelmatig voor iedere bouw ingepland worden. De IB-ers zullen regelmatig een hulpplanmeeting, groeps- en leerlingbesprekingen organiseren om leerkrachten te ondersteunen in hun taak. 5.2.5 Overlegmomenten Aan de vijf bouw- en teamvergaderingen die gedurende het schooljaar worden georganiseerd wordt door het gehele team deelgenomen. We willen een betere doorgaande lijn en betrokkenheid bij onderwijskundig inhoudelijke ontwikkelingen. De individuele betrokkenheid en de participatie in en vanuit de werkgroepen is hierbij belangrijk. 5.2.6 Inrichting school We willen in de komende periode werken aan een steeds opgeruimde en fris uitziende -25School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
school, met functioneel ingerichte en passende werkplekken voor leerlingen en leerkrachten. 5.2.7 Beleidscyclus We willen bewust werken aan een PDCA-cyclus, ook op het gebied van beleid en onderwijsontwikkelingen. Voorbeelden zijn hierbij de zelfgeschreven (tussen-)evaluaties vanuit de werkgroepen betrokken op de schoolontwikkeling. 5.2.8 Instellen leerlingenraad Veel aandacht gaat naar de contacten met de volwassenen die bij onze school betrokken zijn. Wij vinden het ook van belang dat we onze doelgroep (de kinderen!) aan het woord laten. Hiervoor gaan we een leerlingenraad installeren, die werkend binnen vastgestelde kaders, ons gevraagd en ongevraagd advies kan geven. 5.2.9 Professionalisering Het op peil brengen en houden van de vakdidactische kennis vraagt veel van leerkrachten. Het aanbod zal zoveel mogelijk afgestemd worden op de draagkracht van het team en gericht zijn op de gezamenlijke ontwikkeling binnen de schoolontwikkeling. Er blijft ook ruimte voor individuele ontwikkeling. Door meer gebruik te maken van elkaars expertise zal de kwaliteit van ons onderwijs(aanbod) verder stijgen. 5.2.10 Professionele cultuur Het inhoud en vorm geven van een professionele (lerende) cultuur vraagt om een gezamenlijk duidelijk beeld wat professionele cultuur is in vorm, inhoud en gedrag. Gedurende de looptijd van dit schoolplan zal daar in teamverband en zo wenselijk of nodig individueel aan worden gewerkt middels kennisoverdracht, praktijkopdrachten en coaching.
-26School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
6. Kwaliteitsbeleid Wij nemen de kwaliteit van ons onderwijs en onze organisatie serieus. We vinden het een uitdaging daar zelf kritisch naar te kijken en daaraan voortdurend te werken. We gebruiken daarvoor verschillende bronnen. Dit kan met inzet van de kwaliteitszorgmodule van ParnasSys – Integraal, een extern verslag, zoals het inspectierapport of een eigen onderzoek, zoals de ouderenquête of verslag van groepsbezoeken. Tevens willen we zoveel als mogelijk open staan voor vragen en opmerkingen van onze ‘klanten’: de ouders. Het ouderpanel en de MR zijn wat ons betreft de platformen waar we de zaken inhoudelijk bespreken. Binnen ons SamenwerkingsVerband Driegang en de samenwerking van PC-scholen in de Alblasserwaard-West is afgesproken dat we gezamenlijk op een aantal thema’s zullen optrekken en reflecteren. Onderlinge visitatie en uitwisseling van ervaringen is daarbij aan de orde. Voor diverse scores en opbrengsten verwijzen we naar de genoemde documenten. 6.1 Kompas 6.1.1 Kwaliteitszorginstrument Integraal Als school binnen de samenwerking PCPO Alblasserwaard-West hebben we een gezamenlijke scholing gevolgd om Integraal te kunnen inzetten in onze scholen. De gezamenlijkheid zorgde voor het bespreken van de onderwijsopbrengsten, de Tevredenheidspelingen van leerlingen en ouders. Zelf namen we de Tevredenheidspeiling voor het personeel af en bespraken die intern. De Schoolvragenlijst werd ingevuld op schoolniveau en de opbrengst werd intern besproken. 6.1.2 Inspectierapport In september 2012 kregen we bezoek van de inspecteur. Dit was een bezoek waarbij de inspecteur de opbrengsten en de professionele ruimte van leren kwam onderzoeken en bespreken. We ontvingen opnieuw het zogenaamde basisarrangement. Het stellen van doelen, het planmatig werken en het evalueren daarvan in de (groeps)plannen werd onvoldoende bevonden. 6.1.3 Ouderenquête In 2013 werd onder de ouders een enquête afgenomen. De opbrengsten waren positief te noemen. Ouders gaven aan dat een luisterend oor en het serieus genomen weten bij contacten belangrijk te vinden en als verbeterpunt te zien. 6.1.4. Contacten met vertegenwoordigers van de ouders We blijven optimaal contact houden met de ouders die namens andere ouders –ieder met hun eigen rollen en verantwoordelijkheden- met ons in gesprek zijn over gevoerd beleid en te voeren beleid. We denken concreet aan de ouders het ouderpanel en de oudergeleding van de (G)MR. De ouders van de ActiviteitenCommissie ondersteunen in praktische zin bij de uitvoering van diverse activiteiten.
-27School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
6.2 Koers 6.2.1 Integraal We plannen in afstemming met o.a. PCPO Alblasserwaard West regelmatig onderzoeksmodules die beschikbaar zijn in Integraal. Hieronder vallen ook Tevredenheidspeilingen voor ouders, leerlingen en teamleden. Waar nodig nemen we ook andere kwaliteitszorginstrumenten ter hand om zaken beter in kaart te hebben. Opbrengsten van kwaliteitszorgonderzoeken worden gedeeld en besproken met het team en andere belanghebbenden. Hierbij merken we op dat de uitkomsten de gang van zaken kunnen beïnvloeden. 6.2.2. Betrokkenen rondom kwaliteitszorg Leerlingen, teamleden, ouders worden betrokken om regelmatig te kunnen peilen hoe de stand van zaken is en in een PDCA-cyclus zaken aan de orde te kunnen stellen. 6.2.3 Arbo-beleid en Veiligheidsplan Wij rekenen Arbo-beleid onder kwaliteitsbeleid. Gezien het specifieke karakter hiervan is het opgenomen onder een apart hoofdstuk: hoofdstuk 7. Het Veiligheidsplan met haar brede aspecten wordt jaarlijks door team, GMR en bestuur aan de orde gesteld. 6.2.4. Zelfevaluatie en reflectie Minimaal halfjaarlijks vindt analyse van en reflectie op de opbrengsten plaats. Halfjaarlijks vindt reflectie op de gestelde schooljaarplandoelen plaats. Jaarlijks vullen de leerlingen van gr. 5 t/m 8 een vragenlijst in. Telkens wordt afgestemd met betrokkenen hoe het gaat en wat er nodig is om te komen tot de gewenste doelen. 6.2.5 Inspectiebezoek In de komende schoolplanperiode verwachten we inspectiebezoek. We zien zo´n bezoek als kans om te laten zien wat we doen in de school en vanuit een andere invalshoek te horen waar we in kunnen groeien als school.
-28School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
7. Arbo-beleid Arbo-beleid bestrijkt het complete terrein van veiligheid, preventie en welbevinden. In het Arbo-beleidsplan dat we opstelden, is geprobeerd alle aspecten van Arbo te beschrijven. Aan alle wettelijke verplichtingen is voldaan (BHV, ontruimingsplan, preventiemedewerker enz.). In diverse plannen, protocollen en procedures is ons gewenste handelen beschreven. Denken en spreken over Arbo is nooit afgerond. Het is belangrijk voortdurend alert te blijven op aspecten van veiligheid, preventie 7.1 Kompas 7.1.1 Arbo-beleid We hebben constante aandacht voor veilige en goede werkomstandigheden voor alle betrokkenen in de school. Werkdruk is bespreekbaar gemaakt. Onze school is toegankelijk en waar nodig aangepast aan de verplichtingen. We beschikken middels het Veiligheisplan over een duidelijk en werkbaar document voor de komende jaren. 7.1.2 Kengetallen ziekteverzuim De cijfers voor ziekteverzuim zijn de laatste jaren heel hoog. Dit heeft te maken met deels werkgerelateerd en niet-werkgerelateerd langdurig ziekteverzuim. Diverse externen zijn actief betrokken zoals bedrijfsarts, re-integratiedeskundige van het Vf/Pf. Er werd gebruik gemaakt van interne en externe coachingsmogelijken. 7.1.3 Uitstraling schoolgebouw en schoolterrein In november 2003 betrokken we een (deels) nieuw en (deels) gerenoveerd schoolgebouw. Ouders en bezoekers ervaren het algemeen als een verzorgd en modern gebouw. De inrichting en verzorging krijgen telkens aandacht. Het schoolterrein is in 2015 vernieuwd en de speeltoestellen gekeurd. 7.1.4. Taakbeleid Om de taakverdeling eerlijk en evenredig voor teamleden inzichtelijk en werkbaar te hebben maken gebruik van het digitale instrument Taakbeleid waar taken en belasting staan beschreven. Dit instrument werkt op duidelijke wijze afspraken uit, die in de CAO staan beschreven. 7.2 Koers 7.2.1 RI&E In samenwerking met PCPO Alblasserwaard West wordt er een RI&E uitgevoerd door de Arbo Unie. De uitkomsten van de RI&E worden verwerkt in een plan van aanpak. Ieder jaar wordt -indien dat nog van toepassing is- een onderdeel van dit plan van aanpak opgenomen in de jaarplanning en via het jaarplan verantwoord aan het bestuur en GMR. 7.2.2 Betrokkenheid en welbevinden – anti-pestprotocol Onze school heeft een anti-pestprotocol. Dit protocol en het preventief handelen middels Grip op de Groep, Goed Gedaan, sova-trainingen e.d. bevorderen de veiligheid, het welbevinden en de betrokkenheid van leerlingen. Het meten (voor leerlingen middels de Vragenlijst ZIEN) en het bespreekbaar houden alle aspecten blijft belangrijk binnen alle geledingen van de school. Het welbevinden en betrokkenheid van teamleden blijft een regelmatig terugkerend gespreksonderwerp, ook middels het thema voor de komende vier jaar: Samen betrokken. 7.2.3. Werkplezier -29School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
We willen dat op er De Wegwijzer een prettig werkklimaat is en blijft, waar door organisatorische en concreet te benoemen (werk- en persoonlijke) factoren werkdruk bespreekbaar is en er (meer) ruimte is voor werkplezier. We willen zo nodig een meting houden m.b.t. de werkdrukervaring. We kunnen daarbij gebruik maken van interne en externe deskundigheid (o.a. vanuit de RI&E en het PF/Vf) en interne en externe coaching om teamleden rondom dit onderwerp te begeleiden. 7.2.4 Ziekteverzuim Om het ziekteverzuim omlaag te brengen en inzichtelijk te maken en wat hieromtrent het protocol is zal een vernieuwd Arbo-beleidsplan met daarin verzuimbeleid en mogelijkheden tot preventie en re-integratiemogelijkheden worden opgesteld en in het team gedeeld.
-30School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
8. Financieel beleid Het werken met een taakstellende begroting zorgt voor een verantwoord en inzichtelijk gebruik van de financiële middelen. Het draagt bij aan een ordelijke geldstroom, waarbij geen onnodig beslag wordt gelegd op opgebouwde reserves. 8.1 Kompas 8.1.1 Begroting Elk jaar wordt een begroting opgesteld. Elke begroting moet in principe dekkend zijn. De afgelopen jaren is dit goed gelukt. Enerzijds door het voeren van een goed en preventief financieel en investeringsbeleid. Anderzijds door soms onverwachte bijdragen vanuit de overheid. 8.1.2 Huisvesting De school is gehuisvest in een verzorgd, modern gebouw en is goed geoutilleerd. Het schoolplein is in 2015 volledig vernieuwd, uitgebreid in oppervlakte en met een voetbalkooi (gerealiseerd in samenwerking met buurt/kernoverleg/woningbouwvereniging) en schooltuin een prachtig terrein met veel mogelijkheden voor de kinderen. 8.1.3 Meerjarenonderhoud De firma Teenstra stelde een meerjarenonderhoudsplanning op. Dit document vormt de basis voor het jaarlijks onderhoud en vormt de onderliggende motivering voor de begroting. 8.2 Koers 8.2.1 Rapportages Van het management wordt verwacht dat er voldoende expertise is m.b.t. het voeren van een goed financieel beleid. Een goed functionerende planning- en controlcyclus is hierbij onmisbaar. D.m.v. goede kwartaalrapportages wordt de directie en het bevoegd gezag op de hoogte gehouden van de financiële ontwikkeling. We maken hierbij gebruik van rapportages die Groenendijk Administratie levert én stellen zelf rapportages op. Jaarlijks worden de leden van de schoolvereniging op de hoogte gebracht van en wordt verantwoording afgelegd m.b.t. de financiële situatie op de scholen. 8.2.2 Meerjarenbegroting Middels de meerjarenbegroting willen we grip houden op de uitgaven voor de komende jaren. Enerzijds ligt er de eis van het leveren van een betere kwaliteit, anderzijds zien we een afname van financiële middelen. Het doel is, om evenwicht te vinden tussen inkomsten en het (meerjaren)investeringsbeleid. Ook t.a.v. het meerjarenformatiebeleid wordt gezocht naar evenwicht, waarbij gestreefd wordt eventuele krimp op te vangen met natuurlijk verloop. In het beleid is opgenomen dat er bij ontslag gehandeld wordt conform de cao en de Wet Werk en Zekerheid. 8.2.3 Huisvesting Onderhoud aan de binnen- en buitenzijde van het gebouw kwam vanaf 1 januari 2015 volledig voor verantwoordelijkheid en rekening van het bevoegd gezag. Voor het jaar 2020 staat de vervanging van de dakbedekking op de planning, dit vraagt een forse reservering en investering. 8.2.4 Meerjarenonderhoud We maken gebruik van een meerjarenonderhoudsplanning, gekoppeld aan de rapportage van het onderhoud door fa. Teenstra. Daar waar het kan geven we zelf uitvoering aan het onderhoud. Zo nodig, bij grotere projecten, schakelen we externe expertise in.
-31School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
9. Inventarisatie en planning lijnen 2015-2019 Schoolplan 2015-2019 - Samen betrokken 2015-2016
2016-2017
2017-2018
2018-2019
Betrokkenheid van leerlingen – teamleden – ouders Professionele lerende cultuur Identiteit Betrokkenheid o/s
Betrokkenheid i/s
Betrokkenheid i/s
Betrokkenheid b/s
Prof.lerende cultuur o
Prof.lerende cultuur s
Prof.lerende cultuur i
Prof.lerende cultuur b
Thematisch wereldoriëntatie o
Thematisch wereldoriëntatie i
Thematisch wereldoriëntatie i/b
Thematisch wereldoriëntatie b
Coöperatieve leerstrategieën o/s
Coöperatieve leerstrategieën i/s
Coöperatieve leerstrategieën i
Coöperatieve leerstrategieën b
Rekenen 3-8 i
Rekenen 3-8 b
MSV 1-2 i / 3-4 s
MSV 1-2 b / 3-4 i
MSV 3-4 b
SEO – i
SEO 3-8 b
SEO -
Engels 5-8 i
Engels 5-8 b
SEO -
Aanv. Lezen gr. 3 0 Aanv. Lezen gr. 3 i
Aanv. Lezen gr. 3 b
Spelling o
Spelling s/i
Spelling s/i
Begrijpend lezen i
Begrijpend lezen b
Begrijpend luisteren 1-2 s
Begrijpend luisteren 1-2 i
Woordenschat 1-2 s
Woordenschat 1-2 i
Spelling b
Begrijpend lezen b Woordenschat 1-2 b
Technisch lezen b Taakspel b/s
Taakspel i
Taakspel b
HOGW – ZIEN s
HOGW-ZIEN b
HOGW -
HOGW -
Thematische expressievakken o
Thematische expressievakken i
Implementeren
Borgen
Oriënteren
Scholing
-32School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
9.1 Borging - Kompas In onderstaand overzicht staan de Kompassen opgenomen die we komende jaren willen borgen. Dit overzicht is voor het MT tevens een scorelijst. Ieder jaar in april ‘scoort’ het MT deze lijst met een + (nog overeenkomstig de afspraken) of een - (niet meer overeenkomstig de afspraken). Bij een negatieve score volgt actie in het daarop volgende schooljaar. We werken met het plan-do-check-act principe. 15-16
16-17
17-18
18-19
Identiteit Identiteitsnota (n.a.v. besprekingen binnen bestuur) Geloofskennis- en vaardigheden Vieringen Onderwijskundig beleid HOGW – Basisondersteuning – analyse opbrengsten Bewaken doorgaande lijn in de school – HOGW / GIP Inzet ICT in een zich ontwikkelende school IGDI in niveaus Borging methoden technisch en begrijpend lezen KIJK - ZIEN Integraal personeelsbeleid Relatie schoolontwikkeling - persoonlijke ontwikkeling Documenten personeelsbeleid Organisatie en communicatie Effectief gebruik van het schoolgebouw Organisatiestructuur en taakverdeling in ‘bouwen’ Contacten met ouders Rapportage aan en contacten met ouders Contacten met bestuur en (G)MR Betrokkenheid teamleden onderwijskundige ontwikkeling Kwaliteitsbeleid Inzet en gebruik mogelijkheden Integraal Inzet vragenlijsten diverse betrokkenen, waaronder leerlingen Arbo-beleid Voorzetting Arbo-beleid Kengetallen ziekteverzuim Uitstraling schoolgebouw en -terrein Werkplezier Financieel beleid Opstellen begroting en investeringsbegroting Meerjarenonderhoudsplanning Meerjarenformatieplan
-33School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
9.2 Beleidsvoornemens - Koers
1. 1 2
Identiteit Bezinning op en uitwerking van identiteitsnota Betrekken teamleden – leerlingen – ouders bij vieringen/identiteit
2. 1
5 6 7 8 9 10 11 12 13
Onderwijskundig beleid Thematisch werken met wereldoriëntatie (O – orienteren nieuwe methode) – invoeren - borgen Werken in thema’s koppelen met expressievakken in combi met cultuureducatie, burgerschap Coöperatief en actief leren HOGW – Passend Onderwijs – ZIEN en KIJK – basisondersteuning – SOP – SOT / betrekken ouders en leerlingen Rekenmethode invoer, borging Engels methode invoer, borging SEO-methode invoer, borging MSV borging (gr. 1-2) invoer (gr. 3-4) Spelling onderzoek en invoer effectieve didactiek Feedback op proces – taakaanpak Aanvankelijk lezen groep 3 – nw. methode Begaafdheid Positief pedagogisch klimaat - betrokkenheid
3. 1 2 3 4 5 6
IPB (professionele cultuur) Coll. Groepsbezoek Inzet van kwaliteiten, professionalisering Nieuwe cao – begeleiding (nw). leerkracht Erkende ongelijkheid inzetten Collectieve ambitie – rol – verantwoordelijkheid Meer mans
2 3 4
15-16
16-17
17-18
x x
x
x x
x
O
X
X
X
X
x
x x
x
O x
x
x x x x 0
x x x X x X X
0 x
X x x X X
18-19
X x x X x
x x
x x
x x
X X X
X X
X x x
-34School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
4. 1 2
6
Organisatie en communicatie Inrichting en uitstraling schoolgebouw en - terrein Inrichting en uitstraling klaslokaal (prikkelende leeromgeving) Optimaliseren gebruik ouderportaal ParnasSys / contacten met ouders / rapportage Coöperatief vergaderen / betrokkenheid Inzet kwaliteit (groepsbezoeken, kijkwijzer, vakleerkrachten) / professionalisering / prof. cultuur Instellen van en werken met leerlingenraad
5. 1 2 3
Kwaliteitsbeleid Werken met Integraal – betrekken alle geledingen * Inspectiebezoek Veiligheidsplan inzetten / evalueren
x x x
6. 1 2 3
Arbo-beleid Planning volgens RI&E Werken met Integraal, kwaliteitsmodules Werkplezier en ziekteverzuim
x x x
7. 1 2 3 4
Financieel beleid Rapportages Opstellen meerjarenbegroting Meerjarenonderhoud begroting / huisvesting
3 4 5
x x
x x
x
x x x
x x
x
x x
x
x
x
x
x
x X x
x
X
x
x
x x
x
x x
x
x x x
x x
* De onderwerpen worden zo mogelijk in samenspraak met PCPO-AWW afgestemd.
-35School met de Bijbel “De Schakel”
x x
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´
x x x
10. Accordering bevoegd gezag Het schoolplan 2015-2019 is aangeboden aan de MR van School met de Bijbel ‘De Wegwijzer’. Namens het bestuur van de Vereniging van Scholen met de Bijbel te Nieuw-Lekkerland, 2 juli 2015
-36School met de Bijbel “De Schakel”
School met de Bijbel “De Wegwijzer”
Strategisch beleidsplan - Schoolplan 2015-2019 De Wegwijzer ´Samen betrokken, met kompas op koers´