schoolplan 2011-2015 PCS
Prins Clausschool
SCHOOLPLAN 2011 – 2015
Groei
1
schoolplan 2011-2015 PCS
2
schoolplan 2011-2015 PCS Inhoudsopgave 1. Schoolgegevens 2. Inleiding 2.1. Doelen, functies en status van het schoolplan 2.2. Totstandkoming van het schoolplan 2.3. Ingezette documenten en bronnen 2.4. Evaluatie en bijstelling van het schoolplan 3. Onze school en de maatschappij 3.1. Beschrijving van de leerlingenpopulatie 3.2. Externe ontwikkelingen 3.3. Onze missie 3.4. Onze visie op goed onderwijs 4. Zicht op de school anno 2011 4.1. Meerjarenplanning 2007-2011 4.2. Opbrengsten: eind- en tussenopbrengsten 4.3. Onderwijsleerproces: leerstofaanbod, leertijd, pedagogisch klimaat, instructie 4.4. Leerlingenzorg: ontwikkeling van leerlingen, inrichting zorg en begeleiding 4.5. Informatie- en communicatietechnologie 4.6. Kwaliteitszorg 4.7. Schoolinterne condities: leiderschap, werkcontext, motivatie en professionaliteit leraren 4.8. Schoolklimaat en veiligheid 4.9. Ouders: betrokkenheid en tevredenheid 5. Kwaliteitszorg 5.1. Wijze van kwaliteitsbewaking 5.2. Wijze van vaststellen van verbeterpunten 6. Onderwijskundig beleid 6.1. Onderwijsleerproces 6.1.1.Doelstellingen van het onderwijs 6.1.2.Opbrengstgericht werken en referentieniveaus 6.1.3.Inhouden van het onderwijs 6.1.4.Inrichting van het onderwijs, en de inzet van nieuwe media 6.2. Zorg voor leerlingen 6.2.1.Doelstellingen van de leerlingenzorg 6.2.2.Passend Onderwijs en handelingsgericht werken 6.2.3.Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en LGF 7. Personeelsbeleid 7.1. Professionalisering van de medewerkers 7.2. Wet op de Beroepen in het Onderwijs (Wet BIO) 8. Financieel beleid 8.1. Financiële positie van de school 8.2. Giften, sponsoring en ouderbijdragen Bijlage I: ·Meerjarenplanning 2011-1015 Bijlage II: ·Jaarplan 2011-2012
3
schoolplan 2011-2015 PCS 1
Schoolgegevens
School Brin Directie Adres hoofdvestiging Telefoon E-mailadres Website Bevoegd gezag College van Bestuur
: : : : : : :
: : : Post- en bezoekadres : E-Mail : Website :
Prins Clausschool 08AE Tosca van Lamoen-van Hal Weezenhof 40-02 024-3441854/3440839
[email protected] http://www.prinsclausschool.nl Conexus drs. Jack van de Logt (voorzitter) dr. Toine Janssen Panovenlaan 1, 6525 DZ Nijmegen
[email protected] http://www.conexus.nu
Conexus is bevoegd gezag over 29 scholen voor basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs in de gemeenten Heumen en Nijmegen.
2
Inleiding
2.1
Doelen, functies en status van het schoolplan
Het doel van het schoolplan is vanuit een gedegen analyse van de huidige situatie de beleidsontwikkelingen en plannen voor de komende vier jaren (1 augustus 2011 t/m 31 juli 2015) te beschrijven. Het schoolplan heeft de volgende functies: het fungeren als beleids-, plannings- en verantwoordingsdocument; dienen als vertrekpunt in gesprekken over de kwaliteit van ons onderwijs met medewerkers, het bevoegd gezag, ouders, overheden en andere belanghebbenden; het geeft richting aan de ontwikkeling van de school zoals weggezet in verbeterplannen, jaarplannen en een meerjarenplan. Na instemming van de medezeggenschapsraad (MR) en vaststelling door het bestuur van onze school, kan de status van het schoolplan omschreven worden als een document dat voldoet aan de wettelijke eisen, dat een vertaling betreft van bestuursbeleid op schoolniveau, en waarin de schoolspecifieke beleidskeuzes worden verwoord.
4
schoolplan 2011-2015 PCS De medezeggenschapsraad verleent instemming met het schoolplan op … - … - 2012:
Voorzitter van de MR:
…………………………………..
Handtekening:
……………………………
Het bestuur van de school heeft het schoolplan vastgesteld op … - … - 2012:
Namens de voorzitter van het College van Bestuur van Conexus,
Naam functionaris:
…………………………………..
Handtekening:
……………………………
5
schoolplan 2011-2015 PCS 2.2
Totstandkoming van het schoolplan
Ten behoeve van het schrijven van het schoolplan 2011-2015 is op de school een werkgroep “Schoolplan 2011-2015” ingesteld, bestaande uit de directeur, één bouwcoördinator, één intern begeleider en één groepsleerkracht. Deze werkgroep heeft het proces van het schrijven van het schoolplan geïnitieerd en aangestuurd. Hierbij is begonnen met het evalueren van het bestaande schoolplan en het uitvoeren van een zogeheten sterkte/zwakte analyse. De resultaten van de sterkte/zwakte analyse, waarvan de meest voorname zijn terug te vinden in hoofdstuk 4 (“Zicht op de school anno 2011”), waren het uitgangspunt bij het opstellen van een lijst met veranderingsonderwerpen. Met het team is deze lijst van veranderingsonderwerpen besproken en is gezamenlijk besloten welke veranderingsonderwerpen weggezet gaan worden in verbeterplannen, jaarplannen en het meerjarenplan. In het proces van het schrijven van het schoolplan hebben we ondersteuning gekregen vanuit de bovenschoolse afdeling Onderwijs van Conexus, de Medezeggenschapsraad .Zij hebben het schoolplan in concept gelezen en waar nodig opmerkingen geplaatst. In de onderhavige versie van het schoolplan 2011-2015 zijn deze opmerkingen verwerkt, en heeft het schoolplan ten slotte goedkeuring ontvangen van zowel de Medezeggenschapsraad als het bestuur van onze school. 2.3
Ingezette documenten en bronnen
Voor het opstellen van het schoolplan is een aantal documenten en bronnen geraadpleegd, te weten: het schoolplan 2007-2011, de meest recente jaarevaluaties, de Lokale Educatieve Agenda, het strategisch beleidsplan van Conexus, documenten van Conexus (zoals het functiebouwwerk) en het Zorgplan WSNS. Daarnaast hebben we gebruik gemaakt van resultaten uit het leerlingvolgsysteem van Cito (w.o. technisch lezen, begrijpend lezen, en rekenen en wiskunde), de schoolrapporten over de Cito Eindtoets Basisonderwijs van de afgelopen drie jaren, het verslag van het meest recente bezoek van de Inspectie van het Onderwijs, en de resultaten van de sterkte/zwakte analyse.
6
schoolplan 2011-2015 PCS 2.4
Evaluatie en bijstelling van het schoolplan
Ten behoeve van de schoolontwikkeling wordt in het bijzonder minimaal jaarlijks het jaarplan (zie Bijlage II) geëvalueerd en bijgesteld voor het nieuwe schooljaar. Deze evaluatie vindt zowel schoolintern plaats met het gehele schoolteam als ook met de Medezeggenschapsraad van onze school en het College van Bestuur. De uitkomst van deze evaluatie is leidend voor het bijstellen van het jaarplan, en wordt onder andere beschreven in een jaarverslag. Voor het jaarverslag worden daarnaast ook onderwijskundige, personele, financiële en facilitaire documenten en bronnen geraadpleegd. Het jaarverslag en het nieuwe jaarplan verspreiden we onder de belanghebbenden door onder anderen deze te publiceren op onze website (http://www.prinsclausschool.nl).
3
Onze school en de maatschappij
3.1 Beschrijving van de leerlingenpopulatie De Prins Clausschool is gevestigd in de wijk Weezenhof. De school heeft twee locaties die hemelsbreed zo’n 400 meter uit elkaar liggen. De wijk kent een gemêleerd woningaanbod en nagenoeg geen hoogbouw. Aan de rand van de wijk is een winkelcentrum gevestigd. Op termijn is het de bedoeling dat dit winkelcentrum gerenoveerd zal worden. Mogelijk heeft dit consequenties voor de schoolgebouwen. Echter door de huidige periode van recessie zijn deze plannen vertraagd. Niet duidelijk is wat de toekomst hierin zal brengen. Het streven is op termijn te kunnen starten met nieuwbouw, waarbij de situatie van twee schoolgebouwen tot het verleden zal behoren. De Prins Clausschool wordt bezocht door leerlingen uit de wijk, maar ook van aangelegen wijken uit het stadsdeel Dukenburg en soms daarbuiten. De school kent weinig gewichtenleerlingen en bestaat voor een groot gedeelte uit leerlingen van hoger opgeleide ouders. Volgens de kenmerken van onze leerlingenpopulatie is minimaal 15 % van de leerlingen meer- of hoogbegaafd. Vanuit de onderwijsmonitor is echter te zien dat hierin een verandering zal komen in de richting van een wijk met een meer gedifferentieerde populatie. Evenals in de overige delen van Nijmegen zal ook de wijk Weezenhof te maken krijgen met een dalend leerlingenaantal en een verschuiving in de leerlingenpopulatie. Als het gaat om de beschrijving van onze leerlingenpopulatie, dan heeft dit voor onze ambities zoals opgenomen in de meerjarenplanning de volgende consequenties: In het kader van de 1-zorgroute aandacht voor de kwaliteiten van het pedagogisch-didactisch handelen van leraren zoals het omgaan met verschillen tussen leerlingen; Intensivering van contacten en samenwerking met VVE-partners; Formuleren van beleid inzake het tegemoetkoming aan de onderwijsbehoeften van meer- en hoogbegaafde leerlingen.
3.2
Externe ontwikkelingen
Op dit moment doet zich een aantal externe ontwikkelingen voor waarmee we op zijn minst rekening moeten houden of die van invloed zijn op de schoolontwikkeling voor de aankomende schoolplanperiode. Het gaat om: Invoering referentieniveaus: vanaf 1 augustus 2010 is wettelijk vastgesteld dat scholen moeten werken met referentieniveaus en zich daarover verantwoorden; de Wet Beroepen in het Onderwijs (Wet BIO); Samenwerkingsverband WSNS en Passend Onderwijs: overheidsbeleid laat zien dat er een verschuiving plaats gaat vinden van de middelen van het speciale basisonderwijs naar het
7
schoolplan 2011-2015 PCS
regulier basisonderwijs. Onze verwachting is dat we in toenemende mate te maken zullen krijgen met leerlingen met sociaal-emotionele problemen. In deze context is het noodzakelijk de zorgstructuur te versterken door in te zetten op een kwaliteitsverhoging van onze medewerkers en intensief samen te werken met partners in de zorg. Strategisch beleidsplan Conexus: het strategisch beleidsplan van ons bestuur laat zien dat de aankomende jaren in het bijzonder de aandacht uitgaat naar het verbeteren van de reken- en taalvaardigheden van de leerlingen, permanente educatie van alle medewerkers, de realisatie van brede scholen, en het periodiek communiceren over relevante resultaten met belanghebbenden. Bezuinigingen: als gevolg van overheidsbeleid (w.o. Passend Onderwijs, bezuinigingen op bovenschoolse middelen), landelijke en lokale krimp van het aantal leerlingen en de groeiregeling krijgt het basisonderwijs te maken met een beperking van de financiële middelen, waarvan ook onze school de gevolgen zal ervaren (bijv. grotere klassen, minder personeel).
Implicaties externe ontwikkelingen Voor onze ambities hebben de hierboven beschreven externe ontwikkelingen de volgende consequenties: Professionalisering van alle medewerkers (zie ook Strategisch Beleidsplan van Conexus). Optimaliseren van de interne zorgstructuur volgens het zorgplan(1-zorgroute) Optimaliseren van de ouderbetrokkenheid In het kader van de ontwikkelingen binnen Nijmegen waarin alle scholen Brede School zullen worden, gaan we ons meer oriënteren op onze omgeving en mogelijke samenwerkingspartners. Deze oriëntatie vraagt een grote mate van creativiteit m.b.t. tot de schaarse middelen die voorhanden zijn. Aandachtspunt m.b.t. de bezuinigingen vanuit de overheid is de gezonde balans tussen werkdruk en schoolontwikkeling. Bezuinigingen hebben tot gevolg dat remedial teaching een plaats moet krijgen in de groep. Een uitzondering hierop wordt gevormd door de leerlingen met een LGF (leerling gebonden financiering). Om voldoende toegerust te zijn tot de toename van leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte(passend onderwijs) is het noodzakelijk een methode voor sociaalemotionele ontwikkeling in te zetten. 3.3 Onze missie De missie van onze school is: Elk kind heeft recht op goed onderwijs en krijgt de kans zijn/haar talenten bij ons te ontplooien. Hierbij zijn relatie( ik mag er zijn en doe ertoe) competentie(ik kan het zelf) en autonomie(ik mag het zelf) belangrijke uitgangspunten. Op de Prins Clausschool worden kinderen en hun begeleiders uitgedaagd en ondersteund hun talenten te ontwikkelen.
8
schoolplan 2011-2015 PCS 3.4
Onze visie op goed onderwijs
Visie De Prins Clausschool wil een school zijn waar we voortdurend zoeken naar evenwicht tussen hoofd, hart en handen. We bieden kwalitatief hoogwaardig, toekomstgericht, en relevant onderwijs afgestemd op de behoeftes en mogelijkheden van het kind. Daarbij gaan we zorgvuldig uit van de relatie tussen school, kind en ouder.
Onze kernwaarden daarbij zijn:
Vertrouwen,
In onze visie gaan we uit van een eerlijke communicatie rondom het leren en het welbevinden van het kind. Ouders kunnen erop vertrouwen dat het kind in goede handen is. De school hecht belang aan een positieve benadering van het kind en draagt bij aan een objectieve kennisoverdracht. Veiligheid,
In onze visie dragen wij zorg voor een veilig leerklimaat. Ieder kind voelt zicht gewaardeerd en weet dat het mag leren op zijn of haar manier en niveau. Afspraken en regels bieden veiligheid in en rond de school.
Betrokkenheid,
In onze visie zijn ouder, leerkracht en kind betrokken bij de kwaliteit van het onderwijs. We zien ouders als educatieve partners. Signalen worden tijdig gegeven en opgepakt door zowel ouders als school. We streven naar een optimale wederzijdse communicatie op basis van wederzijds vertrouwen.
Evenwicht (hoofd hart en handen)
In onze visie streven we naar een harmonisch onderwijsaanbod, waarin er een evenwicht is tussen doen, denken en het sociaal- emotionele aspect.
Samenwerken
In onze visie zijn ouders en leerkrachten regelmatig in gesprek met elkaar over de ontwikkeling en het welbevinden van het kind. Kinderen leren van en met elkaar in verschillende vormen van samenwerking. Leerkrachten werken voortdurend samen aan de verbetering van het onderwijs Ook geven wij het educatief partnerschap gestalte in de contacten tussen MR, OV, TSO, BSO en school.
Liefde
In onze visie is er liefde voor iedereen zonder onderscheid. Ouders weten dat wij uitgaan van de Christelijke waarden. Liefde voor het leven en respect voor elkaar staan hoog in ons vaandel
9
schoolplan 2011-2015 PCS De inrichting van het onderwijs Het onderwijs op de Prins Clausschool wordt vormgegeven vanuit de christelijke identiteit, waarbij aandacht en respect is voor andere overtuigingen. Tot op heden is er op de Prins Clausschool gewerkt met het leerstofjaarklassensysteem. Met het oog op de context van Passend Onderwijs, afnemende financiële en personele middelen en het belang van het afstemmen van het onderwijs op de verschillende leerbehoeften van leerlingen, vraagt het huidige onderwijs om meer flexibele vormen van het groeperen van de leerlingen. In deze ontwikkeling willen we recht doen aan de autonomie van de leerling door deze in toenemende mate zelfstandigheid en verantwoordelijkheid te geven voor (de organisatie van) het leerproces. De opbrengsten van het onderwijs De opbrengsten van de leerlingen worden met regelmaat gevolgd door het afnemen van methodegebonden toetsen, toetsen uit het Cito Leerlingvolgsysteem alsmede de Cito Entreetoets (groep 7) en Cito Eindtoets Basisonderwijs (groep 8). Om de kwaliteit van de opbrengsten van ons onderwijs te kunnen duiden, voeren we tweemaal per school een schoolzelfevaluatie uit. Ten behoeve van deze schoolzelfevaluatie worden, in aanvulling op de kwantitatieve toetsresultaten, gesprekjes interviews met leerlingen gevoerd over hun onderwijsbehoeften en motivatie om te leren. Op deze wijze kunnen, waar nodig, tijdig interventies worden ingezet. Het schoolklimaat Samen dragen we zorg voor een veilige en gestructureerde schoolomgeving. Hier kunnen leerlingen en leerkrachten zich optimaal ontwikkelen. Onze kernwaarden (vertrouwen, veiligheid, betrokkenheid, evenwicht (hoofd hart en handen), samenwerken en liefde) zijn zichtbaar in school in en bepalen ons dagelijks handelen. In een veilige omgeving zal een kind zich optimaal ontwikkelen. Kennen en gekend worden is hierbij van belang. We hebben aandacht voor sociaal emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Dit doen we door het hanteren van schoolregels, afspraken, en het geven van lessen in sociaal-emotionele vorming. Onze rol in de maatschappij Kinderen groeien heden ten dage op in een complexe maatschappij waarbinnen de school een belangrijke plaats inneemt als het gaat om opvoeding en onderwijs. De school bereidt haar leerlingen voor op het functioneren in deze complexe maatschappij door in haar onderwijs aan te sluiten bij de dagelijkse leefwereld van leerlingen en van daaruit kennis, vaardigheden en attituden van leerlingen te ontwikkelen. De school is echter niet de enige plek waar leerlingen leren. We erkennen ouders daarom als partners in opvoeding en onderwijs en stimuleren vanuit dit oogpunt de betrokkenheid van ouders bij school en het leerproces van hun kind(eren). In het samen met ouders begeleiden en stimuleren van de ontwikkeling van een leerling draagt de school een primaire verantwoordelijkheid. Onze visie op de inrichting van het onderwijs Vanuit een actieve acceptatie werken we aan een goed pedagogisch klimaat in een veilige school. We bieden leerlingen een uitdagende betekenisvolle leeromgeving. We stimuleren dat leerlingen gedurende hun schoolloopbaan leren hun eigen leerproces te sturen, en samen met de leraar een gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen. Het zelfstandig werken en leren evenals het gebruik van coöperatieve werkvormen kunnen dit bevorderen. Dit verwacht van leraren competenties die niet altijd vanzelfsprekend zijn, zoals het kunnen functioneren als rolmodel, zicht hebben op het leerproces van (individuele) leerlingen, het aanleren van metacognitieve vaardigheden etc. In het kader van de professionalisering van de medewerkers besteden we hier expliciet aandacht aan.
10
schoolplan 2011-2015 PCS
4.
Meerjarenplanning 2007-2011
In de meerjarenplanning 2007-2011 is weinig te vinden in het schoolplan dat op dezelfde periode betrekking heeft. Uit een recente evaluatie van de meerjarenplanning 2007-2011 en het plan van aanpak opgesteld na een onderzoek van E&S komen de volgende zaken naar voren die van belang zijn bij het opstellen van de nieuwe meerjarenplanning (2011-2015): Aanpak van het leesonderwijs, verbetering van de opbrengsten, persoonlijke en didactische aanpak. Aanpak van ICT als integraal onderdeel van de pedagogische en didactische aanpak. Opbrengstgericht werken gekoppeld aan de resultaten van het lezen. Het directe instructiemodel zal door de gehele school worden gehanteerd. Schoolbreed zal gewerkt gaan worden met groepsoverzichten met een daaraan gekoppeld groepsplan. (Door)ontwikkeling van zelfstandig werken/ inzet van coöperatieve werkvormen. Oriëntatie en keuze voor een methode en volgsysteem voor Sociaal Emotionele Ontwikkeling. Inzet tot het verhogen van ouderbetrokkenheid.
4.1
Opbrengsten
Eindopbrengsten Voor een overzicht van onze scores op de Cito Eindtoets Basisonderwijs van de afgelopen jaren (2009 t/m 2011) verwijzen we naar het Jaarverslag 2010-2011. Uit de analyse van onze eindopbrengsten van de afgelopen drie jaren komt het volgende naar voren: Analyse 2009: bij het onderdeel taal wordt boven het landelijk gemiddelde gescoord vergeleken bij scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Woordenschat scoort maar nauwelijks boven het landelijk gemiddelde. Bij het onderdeel rekenen wordt boven het landelijk gemiddelde gescoord. Analyse 2010 bij het onderdeel taal wordt boven het landelijk gemiddelde gescoord vergeleken bij scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Spelling van werkwoorden en niet-werkwoorden binnen het onderdeel taal scoort nauwelijks boven het landelijk gemiddelde vergeleken bij scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Bij het onderdeel rekenen wordt boven het landelijk gemiddelde gescoord. Analyse 2011 bij het onderdeel taal wordt boven het landelijk gemiddelde gescoord vergeleken bij scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Spelling van werkwoorden en niet-werkwoorden binnen het onderdeel taal scoort nauwelijks boven het landelijk gemiddelde vergeleken bij scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Woordenschat scoort onder het landelijk gemiddelde, maar binnen de ondergrens van de Inspectie van Onderwijs. Bij het onderdeel rekenen wordt boven het landelijk gemiddelde gescoord. De opbrengsten zijn weliswaar ruim boven de ondergrens (inspectienorm) en in hoofdzaak ook boven het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingpopulatie, maar vertonen
11
schoolplan 2011-2015 PCS wel een licht dalende tendens. Hiervoor is aandacht in het schoolverbeteringstraject. Het opbrengstgericht werken moet hierbij voor een ombuiging zorgen, waarbij we ons gezien de resultaten in eerste instantie dienen te richten op lezen, in het bijzonder woordenschat en spelling (bijlage 1). Eindtoets Basisonderwijs 2008-2009 2009-2010 2010-2011
Gemiddelde % aantal goed bij Taal 79% 79,8% 77%
Gemiddelde % aantal goed bij rekenen 76% 72% 74,5 %
Gemiddelde standaard score 538,7 537.8 537,7
Tussenopbrengsten In het kader van onze kwaliteitszorg evalueren we regelmatig de resultaten van de toetsen uit het Cito Leerlingvolgsysteem en bespreken deze met de leerkrachten. (zie: Overzicht tussenopbrengsten voor een uitgebreid overzicht, en het Jaarverslag 2010-2011 voor een beknopte evaluatie). Uit de analyse van onze recente opbrengsten uit het Cito leerlingvolgsysteem komt het volgende beeld naar voren: In de onderbouwgroepen is expliciet aandacht nodig voor het rekenonderwijs. Er is een contrast zichtbaar tussen het taal en rekenonderwijs. Ook tussen de leerjaren onderling zijn opmerkelijke verschillen zichtbaar. De tussenopbrengsten voor rekenen laten zien dat in de leerjaren 4 en 7 te weinig leerwinst wordt behaald. Voor wat betreft begrijpend lezen zijn de resultaten voor alle leerjaren m.u.v. leerjaar 7 bevredigend. Het technisch lezen in leerjaar 3 laat een gemiddelde opbrengst zien. Het technisch leesonderwijs in de leerjaren 4 en 7 behoeft extra aandacht met een te groot aantal lage scores. De opbrengst van het spellingsonderwijs laat scores onder het landelijk gemiddelde zien. Met name in leerjaar 4 en 6 interventies zijn nodig om de leerlingen meer van het onderwijs te laten profiteren om daarmee de scores te verhogen. Voor alle tussenopbrengsten geldt dat de opbrengsten ruim boven de ondergrens zijn, maar een dalende tendens vertonen. Hiervoor is aandacht in het schoolverbetertraject. Het opbrengstgericht werken moet hierbij voor een ombuiging zorgen.(bijlage 2) Motivatie en sociale competenties van leerlingen In de vorige schoolplanperiode (2007-2011) heeft de Prins Clausschool tweemaal de motivatie van leerlingen in groep 6, 7 en 8 gemeten in het kader van het onderzoek Schoolverbetering in het basisonderwijs, uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam. De resultaten van de afgelopen jaren maken duidelijk dat de leerlingen op de Prins Clausschool gemotiveerd zijn om te leren. Leerlingen gaan met plezier naar school, zijn intrinsiek gemotiveerd om zich nieuwe kennis en vaardigheden eigen te maken en willen zich inzetten voor school. Het is daarnaast positief dat leerlingen aangeven weinig vermijdingsgedrag vertonen te falen en dat zij zichzelf taakdoelen stellen. Gelijk het landelijke beeld zien we ook op de Prins Clausschool dat leerlingen in groep 8 gemiddeld genomen iets minder gemotiveerd zijn te leren dan in groep 6 en 7. De Prins Clausschool beschikt (nog) niet over een methode voor sociaal emotionele ontwikkeling en een instrument om de sociale competenties van leerlingen te meten. De komende periode zullen we ons hier op oriënteren.
12
schoolplan 2011-2015 PCS
Bij het formuleren van nieuwe doelen voor ons jaarplan 2011-2012 en het meerjarenplan, zijn we op het volgende gericht: Het verbeteren van de toetsresultaten op zowel de toetsen uit het leerlingvolgsysteem als de Cito Eindtoets, waarbij we met name investeren in het verbeteren van het pedagogischdidactisch handelen van leraren en het realiseren van de condities die daarvoor nodig zijn (professionalisering, ondersteunende structuren in de vorm van 1-zorgroute). Oriëntatie en aanschaf van een instrument en methode om de sociale competenties van leerlingen te meten en te bevorderen. Onderzoek leert dat ouderbetrokkenheid een positieve invloed kan hebben op de leerresultaten van kinderen, zowel door betrokkenheid bij het leren van kinderen op school als thuis. Om die reden zullen we investeren in het vergroten van de ouderbetrokkenheid.
4.3 Onderwijsleerproces: leerstofaanbod, leertijd, pedagogisch klimaat, instructie Het aanbod is dekkend voor de kerndoelen vanuit het ministerie. Er is sprake van een doorgaande lijn in het onderwijsaanbod van groep 1 t/m 8. We stemmen ons onderwijs nog onvoldoende af op de kenmerken van de leerlingenpopulatie, met name meer- en hoogbegaafdheid verdient de aandacht. We zetten ICT nog niet optimaal in ter ondersteuning van het totale onderwijsaanbod. Bij de diverse domeinen zijn de volgende methodes op de Prins Clausschool in gebruik:
13
schoolplan 2011-2015 PCS
Vakgebied Geïntegreerde methode voor kleuters Taal Rekenen Aanvankelijk Lezen Voortgezet Technisch Lezen Begrijpende lezen Schrijven Engels Aardrijkskunde Geschiedenis Natuuronderwijs/techniek Levensbeschouwing/seo/burgerschap Handvaardigheid/techniek Tekenen Muziek Drama
Methode Kleuterplein Taalactief Pluspunt Veilig Leren Lezen Estafette Goed gelezen (1998) Pennenstreken Bubbles (1999) Hier en daar (2001) Bij de tijd (versie 2) Wijzer door de Natuur Trefwoord Moet je doen Moet je doen Moet je doen Moet je doen
Om alle leerlingen optimaal te kunnen laten profiteren van het onderwijs op de Prins Clausschool is het nodig dat we nadrukkelijk aandacht hebben voor het op tijd op school komen, de pauzetijd eenduidig hanteren en oog hebben voor effectieve leertijd. In het inspectierapport van 2011 is hierover een opmerking geplaatst. Dit zal een zekere discipline vragen van ouders, leerlingen en school. In de schoolgids zal hierover een artikel van de Gemeente Nijmegen afdeling Leerplicht worden opgenomen. Om zicht te hebben op de kwaliteit van het pedagogisch-didactisch handelen van de leraren leggen we systematisch groepsbezoeken af waarbij we gebruik maken van de Conexus Kijkwijzer. Uit recente groepsbezoeken komt in grote lijnen het volgende beeld naar voren: Tot nu toe wordt het directe instructiemodel vanuit 1-zorgroute nog niet in alle groepen vanzelfsprekend gehanteerd. De komende periode zal dit nadrukkelijk aan de orde zijn en de rode draad gaan vormen door de gehele school. Het directe instructiemodel zal in eerste instantie worden gekoppeld aan het leesverbetertraject. Remedial teaching zal in de groepen plaatsvinden, m.u.v. de leerlingen met een LGF. Bij de instructie is zowel aandacht voor het leerproces en de over te dragen strategieën voor denken en leren als voor de opbrengsten. Vervolgstappen in het onderwijsleerproces: Studiedagen themavergaderingen staan in het teken van de professionalisering van de leerkrachten met betrekking tot het maken van groepsoverzichten en groepsplannen en het hieraan uitvoering geven. Het houdt in dat op basis van de uitkomsten van lesobservaties leraren, met zo nodig ondersteuning van de intern begeleider, gaan werken aan het verbeteren van hun pedagogischdidactisch handelen. Gegeven de hierboven genoemde kwaliteiten en aandachtspunten dient het daarbij in ieder geval te gaan om het toepassen van het interactief gedifferentieerde instructiemodel (IGDI).
14
schoolplan 2011-2015 PCS 4.4 Leerlingenzorg: ontwikkeling van leerlingen, inrichting zorg en begeleiding De Prins Clausschool volgt de leerlingen volgens de uitgangspunten van de 1-zorgroute. De zorg voor de leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte is in ontwikkeling. Er worden (nog) geen ontwikkelingsperspectieven voor deze leerlingen beschreven. De eerste stappen zijn hierin gezet. De verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de leerlingen ligt in eerste instantie bij de leerkracht. In school zijn een intern begeleider en een leerkracht met IB-taken werkzaam. De bouwcoördinatoren hebben waar nodig een ondersteunende taak in de groepen. Er is een wekelijks overleg van het zorgteam. De directie sluit regelmatig aan bij dezen overleggen. De leerlingen worden drie maal per jaar tijdens de groepsbesprekingen tussen leerkracht en IB-er besproken. Deze besprekingen zullen worden gekoppeld aan groepsoverzicht en groepsplannen. In samenwerking met de schoolbegeleider van Marant worden leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte, na interne bespreking, tijdens hiervoor geplande consultaties besproken. Leerlingen met een leerling-gebonden financiering (LGF )krijgen extra ondersteuning in en buiten de groep. Hiervoor is een leerkracht beschikbaar. In het schooljaar 2011-2012 wordt een begin gemaakt met het werken in ESIS-B (software voor registratie en analyse van leerlinggegevens). Dit impliceert dat alle leerlingengegevens hierin worden ondergebracht. Het zal dan gaan om de administratieve gegevens, absentie, toetsresultaten van methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen.
4.5 Informatie- en communicatietechnologie In het schooljaar 2010 – 2011 is een vooruitgang geboekt in het integreren van ICT in het onderwijsleerproces op de Prins Clausschool. Het streven is hier nog meer aandacht voor te vragen/eisen. De in het schooljaar 2010-2011 ingestelde projectgroep ICT heeft hiertoe een aantal aanbevelingen gedaan. Om ervoor te zorgen dat het ontwikkelingsniveau van de leerkracht zo veel als mogelijk gelijk blijft, zal in elke groep in de komende periode gewerkt worden met een digitaal schoolbord. ICT zal op de prins Clausschool worden ingezet ter ondersteuning van ons onderwijs: Als leermiddel; Als middel om adaptiever te kunnen werken; Als instrument voor zelfstandig en onderzoekend leren; Als PR/communicatiemiddel in school- en schoolomgeving. Vervolgstappen informatie- en communicatietechnologie: Het ICT-beleidsplan wordt het uitgangspunt voor de verdere ontwikkeling onder aansturing van de bovenschoolse werkgroep ICT. De werkgroep ICT ontwikkelt/voert beleid m.b.t. het maken van keuzes voor hard – en software. Naar behoefte van de ontwikkeling en de leerlingenpopulatie worden keuzes gemaakt voor de digitale ondersteuning van het onderwijsprogramma (remediëring, verrijking) passend bij de onderwijsbehoefte van de leerling(en). Professionalisering van de leerkrachten in ICT-vaardigheden. Uitbreiding van het aantal digitale schoolborden.
4.6 Kwaliteitszorg Er is een eerste begin gemaakt met het evalueren van het leerproces en de opbrengsten daarvan met behulp van de schoolzelfevaluatie (LVS). Het accent ligt hierbij op het vergroten van leerkrachtvaardigheden en het opbrengstgericht werken. Om de kwaliteit van ons onderwijs op het gewenste niveau te houden zullen de activiteiten voornamelijk in het teken staan van de schoolontwikkeling rondom handelingsgericht werken binnen de 1-zorgroute.
15
schoolplan 2011-2015 PCS Om deze ontwikkeling nauwgezet te volgen wordt gebruikt gemaakt van klassenbezoeken met een daaraan gekoppeld feedback gesprek. De klassenbezoeken staan in het teken van het leesverbeterplan en het gebruiken van het IGDI in alle groepen. Voor alle klassenbezoeken wordt een eenduidig observatiemodel gebruikt. Na afloop van elk groepsbezoek wordt een vervolgafspraak gemaakt en door de leerkracht aangegeven wat een volgend ontwikkelpunt zal zijn. Leren van en met elkaar wordt gestimuleerd en gefaciliteerd. Leerkrachten hebben de mogelijkheid elkaar te bezoeken. In het jaarrooster zijn een aantal vaste momenten vastgesteld voor intervisiegroepen binnen het team. Functioneringsgesprekken vinden plaats naar aanleiding van het door de leerkracht bij te houden portfolio. We houden zicht op de resultaten van ons onderwijs door twee maal per jaar een schoolzelfevaluatie te doen op basis van de uitkomsten van methodeonafhankelijke toetsen. Daarnaast worden aan het eind van elk schooljaar de gestelde doelen met het team geëvalueerd. Op basis daarvan worden de ontwikkelpunten met de bijbehorende doelen voor het daaropvolgende schooljaar vastgesteld.
4.7
Schoolinterne condities: leiderschap, werkcontext, motivatie en professionaliteit leraren In februari 2008 heeft de Prins Clausschool voor het laatst deelgenomen aan het onderzoek Schoolverbetering in het basisonderwijs van de Universiteit van Amsterdam waarin onder andere de (toenmalige) directeur, leden van het schoolmanagementteam (bijv. bouwcoördinatoren en intern begeleiders) en leraren een vragenlijst over condities voor schoolverbetering hebben ingevuld. Uit de rapportage komt het volgende naar voren: Het reflecteren op het eigen functioneren door leraren blijft een punt van aandacht. De persoonlijke doelen van leraren stemmen in hoofdzaak overeen met de organisatiedoelen, leraren hebben vertrouwen in hun eigen professionaliteit en beleven plezier in hun werk. Tegelijkertijd hebben ze behoefte aan relatief zekere situaties. Gemiddeld genomen zijn leraren positief over hun betrokkenheid bij besluitvormingsprocessen en de mate waarin men met elkaar samenwerkt. Hierover bestaan echter perceptieverschillen tussen de directeur, het schoolmanagementteam en leraren. Zowel leraren als schoolmanagementteam zijn kritisch over de processen van visieontwikkeling geïnitieerd door de directeur en de mate waarin zij zich intellectueel uitgedaagd voelen. We zijn ons ervan bewust dat de hierboven beschreven bevindingen geen opgeld meer hoeven doen voor de huidige situatie op de Prins Clausschool. We zijn dan ook voornemens in de aankomende schoolplanperiode de condities voor schoolverbetering opnieuw in kaart te brengen. Vervolgstappen schoolinterne condities Directie, SMT en leerkrachten reflecteren voortdurend op eigen functioneren. Er is aandacht voor met en van elkaar leren (professionele samenwerking). Er wordt gewerkt aan een cultuur van elkaar aanspreken en het nakomen van afspraken. Groepsbezoeken met daarbij behorende gesprekken maken deel uit van het integraal personeelsbeleid (IPB). De bezoeken zijn gekoppeld aan de schoolontwikkeling.
4.8 Schoolklimaat en veiligheid Uitgangspunt voor een veilig schoolklimaat zijn de kernwaarden van de Prins Clausschool. Om gestructureerd aandacht te hebben voor een veilig schoolklimaat zijn belangrijke documenten en protocollen vastgelegd in een Schoolveiligheidplan op Stichtingsniveau. Op schoolniveau zijn hiervoor
16
schoolplan 2011-2015 PCS schoolregels vastgesteld en besproken met alle betrokkenen. Voor wat betreft het pedagogisch klimaat volgt de komende periode een oriëntatie m.b.t. een passende methode en volgsysteem voor SEO-onderwijs. 4.9 Ouders: betrokkenheid en tevredenheid Tot nu toe zijn er nog geen stappen gezet m.b.t. het meten van oudertevredenheid. Het voornemen bestaat om dit in de aankomende schoolplanperiode op te pakken. Vanuit school en ouders is een duidelijke wens aanwezig om de ouderbetrokkenheid te vergroten. We onderscheiden hierbij: Ouderparticipatie door het direct deelnemen aan activiteiten in en om school. Ondersteunende activiteiten door ouders in diverse hand- en spandiensten. Deelname aan oudervereniging of medezeggenschapsraad. Vanuit heldere verantwoordelijkheden zorgen voor een ondersteunend leerklimaat thuis en op school. De eindverantwoordelijkheid van de opvoeding ligt bij de ouders. De school heeft haar verantwoordelijkheden als het gaat de om de scholing en vorming van een kind binnen de school. De ouders en de school hebben echter hetzelfde doel, namelijk de ontwikkeling van het kind. Er is dus een vorm van partnerschap. Wanneer we praten over de ouders als partners betekent dat het volgende: de school is een leef- en leergemeenschap waarvan ook ouders deel uitmaken; partners zijn gelijkwaardig, niet gelijk; partners doen moeite elkaars perspectief op opvoeding te leren kennen, gaan de dialoog aan en investeren in een vertrouwensrelatie; partners hebben verschillende eindverantwoordelijkheden; partnerschap impliceert wederzijdse betrokkenheid; de relatie is asymmetrisch: de school is eindverantwoordelijk, neemt het initiatief en zet de toon. In de dagelijkse communicatie zal rekening gehouden moeten worden met de wijze waarop het partnerschap wordt vormgegeven. In het schooljaar 2011-2012 zal een projectgroep ouderbetrokkenheid starten met het ontwikkelen van een plan ter vergroting van ouderbetrokkenheid op de Prins Clausschool. Aandachtspunten hierbij zijn: communicatie, heldere wederzijdse verwachtingen, vergroten van het gevoel welkom te zijn.
5
Kwaliteitszorg
Het bevoegd gezag draagt samen met de schoolleiding zorg voor de kwaliteit van het onderwijs op de scholen. D school richt zich voortdurend op het realiseren van de kwaliteit van alle onderwijsactiviteiten. 5.1 Wijze van kwaliteitsbewaking Bij de bewaking van de kwaliteit van ons onderwijs in de vorm van schoolzelfevaluatie laten we ons leiden door de P(lan)-D(o)-C(heck)-A(ct)-cyclus. Binnen de context van de zorg voor de kwaliteit van het onderwijs laat deze cyclus zich kenmerken door: 1. het formuleren van onderzoeksvragen; 2. het bepalen van de benodigde instrumenten voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen; 3. het verzamelen, analyseren en interpreteren van gegevens; 4. het beantwoorden van de onderzoeksvragen en het van daaruit destilleren en bepalen van verbeterpunten; 5. het uitwerken van verbeterpunten in een jaar- of actieplan (vergelijk de Matrix voor schoolontwikkeling in dit schoolplan);
17
schoolplan 2011-2015 PCS 6. het implementeren en borgen van de verbeterpunten; 7. het opnieuw formuleren van onderzoeksvragen ten behoeve van het bepalen van de effecten van gepleegde interventies; 8. de cyclus vervolgen vanaf punt 2. Hoe wij het een en ander binnen onze school hebben vormgegeven, staat beschreven in het document Kwaliteitszorg op de Prins Clausschool, en in het bovenschoolse document inzake de monitoring van de kwaliteit van de scholen van Conexus. 5.2 Wijze van vaststellen van verbeterpunten Het vaststellen van de verbeterpunten komt voort uit de resultaten van de schoolzelfevaluatie, waarbij we primair uitgaan van de kwaliteitsaspecten zoals opgenomen in het toezichtkader van de Inspectie van het Onderwijs. De wijze waarop wij de schoolzelfevaluatie uitvoeren staat beschreven in het eerder genoemde document Kwaliteitszorg op de Prins Clausschool.
6
Onderwijskundig beleid
6.1
Onderwijsleerproces
6.1.1. Doelstellingen van ons onderwijs Conform de visie van onze school op goed onderwijs zien wij het als onze taak om de volgende doelstellingen na te streven met ons onderwijs: Wij hanteren tenminste de kerndoelen en referentieniveaus bij de inrichting van ons onderwijs; Wij verzorgen onderwijs op maat met passende resultaten voor elk kind. We gaan hierbij uit van de mogelijkheden en talenten van het kind. We bevorderen het gevoel van competentie en autonomie bij de kinderen. Met ons onderwijs bevorderen wij actief burgerschap en sociale integratie om leerlingen voor te bereiden op hun rol in de hedendaagse, complexe samenleving; Onze leerlingen maken kennis met en hebben kennis van de andere culturen die voorkomen in onze westerse samenleving; Ouders willen we zien als onze educatieve partners. 6.1.2 Opbrengstgericht werken en referentieniveaus Van scholen wordt verwacht dat zij vorm geven aan het opbrengstgericht werken. De achterliggende idee is dat voor het verbeteren van de reken- en taalvaardigheden van de leerlingen het van belang is dat men zicht heeft op de resultaten van het onderwijs. Wij hebben ervoor gekozen opbrengstgericht werken te integreren binnen het handelingsgericht werken. De wijze waarop wij beide vormgeven staat beschreven in het document Kwaliteitszorg op De Prins Clausschool en Invoering 1-zorgroute. Vanaf 1 augustus 2010 zijn wij bij wet verplicht om de referentieniveaus voor het primair onderwijs te implementeren, te hanteren en uit te voeren. Gezien de complexiteit die gepaard gaat met dit proces dient het werken met referentieniveaus op onze school de aankomende jaren de nodige aandacht te krijgen, zodat in 2014 de referentieniveaus een volwaardige plaats in ons onderwijs hebben. (Zie ook notitie “Introductie van de referentieniveaus in het primair onderwijs” van de PORaad.) 6.1.3 Inhouden van het onderwijs Bij de inhouden van ons onderwijs laten wij ons leiden door hetgeen beschreven staat in de kerndoelen en referentieniveaus. Om hieraan vorm te geven, maar ook om invulling te geven aan
18
schoolplan 2011-2015 PCS onderwijs gericht op de brede ontwikkeling van leerlingen, maken we gebruik van een aantal methoden met bijbehorende materialen. Zie hiervoor het overzicht bij 4.3 6.1.4 Inrichting van het onderwijs, en de inzet van nieuwe media Bij de inrichting van ons onderwijs maken we onderscheid naar de pedagogische, onderwijskundige en didactische invulling van het onderwijs. Als het gaat om pedagogische invulling, dan gaat het volgende op: Op onze school leren leerlingen in een veilige omgeving; We nemen het verhaal van het kind serieus en proberen daar in ons onderwijs op te anticiperen; We gaan uit van de talenten van het kind: wat kan het allemaal? We hebben hoge verwachtingen van onze leerlingen en geven ze vertrouwen in hun eigen kunnen. Dit zal het gevoel van autonomie verhogen. De onderwijskundige invulling van ons onderwijs laat zich omschrijven als: Gegeven de mogelijkheden van de schoolorganisatie geven we steeds meer onderwijs aan heterogene leeftijdsgroepen; We streven naar klasinterne zorg waarbij de leraar in eerste instantie de extra zorg aan die leerlingen verleent die dat nodig hebben, met eventueel ondersteuning en coaching door de intern begeleider. Zelfstandig werken neemt een belangrijke plaats in. We werken opbrengst- en handelingsgericht. We gaan uit van convergente aanpak van de leerstof, clusteren leerlingen met dezelfde onderwijsbehoefte voor verlengde of extra instructie. Er is aandacht voor de brede ontwikkeling van leerlingen door aandacht voor muzikale, expressieve, creatieve vorming en lichamelijke ontwikkeling. Voor de didactische invulling van ons onderwijs geldt het volgende: Om tegemoet te komen aan verschillen tussen leerlingen spreken we hen aan op de zone van de naaste ontwikkeling; Alle leerlingen nemen deel aan de toetsen uit het Cito leerlingvolgsysteem, de Entreetoets in groep 7, en de Eindtoets Basisonderwijs; In alle klassen wordt het directe instructiemodel toegepast (activeren voorkennis, instructie, (in)oefening van strategieën, zelfstandig toepassen van strategieën met tegelijkertijd verlengde instructie, vooruitblik, terugkoppeling); In alle klassen wordt gewerkt met een instructietafel; Om tegemoet te komen aan de leerbehoeften van cognitief getalenteerde leerlingen zetten we materiaal in dat specifiek ontwikkeld is voor deze groep leerlingen; compacten en verrijken. We maken ruimte voor leren van en met elkaar. In de gehele school zijn de afspraken voor zelfstandig werken en verwerken van leerstof eenduidig. Ter ondersteuning van de inrichting van het onderwijs maken we gebruik van informatie- en communicatietechnologie, zoals computers, digiborden, en (remediërende) software. Tevens stimuleren we leerlingen en leraren gebruik te maken van de mogelijkheden die nieuwe media zoals Internet en E-mail bieden.
19
schoolplan 2011-2015 PCS 6.2
Zorg voor leerlingen
6.2.1 Doelstellingen van de leerlingenzorg Wij streven ernaar dat alle leerlingen zich ononderbroken kunnen ontwikkelen en ontplooien. Om dit te bereiken bieden we als school zowel algemene zorg (oftewel: goed onderwijs) en zorg voor leerlingen met specifieke onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. Bij de laatste groep maken we onderscheid naar leerlingen die als gevolg van hun cognitieve capaciteit zich moeilijker de leerstof eigen maken, en naar leerlingen die beschikken over een zodanige cognitieve capaciteit dat zij onvoldoende uitgedaagd worden door het reguliere leerstofaanbod (de zogeheten cognitief begaafde en hoogbegaafde leerlingen). De wijze waarop de zorg op onze school is gestructureerd hebben we in de notitie Zorg en Begeleiding op De Prins Clausschool beschreven. 6.2.2 Passend Onderwijs en handelingsgericht werken (HGW) Passend Onderwijs staat voor maatwerk in het onderwijs. Voor basisscholen betekent dit dat zij een Onderwijsondersteuningsprofiel opstellen waarmee duidelijk wordt welke basiszorg onze school kan bieden, en welke speciale voorzieningen er zijn getroffen om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen helpen. Binnen deze context willen we in de periode t/m 2014 een Onderwijszorgprofiel hebben beschreven. We willen zo goed mogelijk tegemoetkomen aan de specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen. Daarvoor is het van belang dat wij als school continu zicht hebben op de voortgang in de ontwikkeling van alle leerlingen. We zetten hiertoe de cyclus van het handelingsgericht werken in, die ingebed is in de 1-zorgroute. Dat doen we zowel op groepsniveau, schoolniveau als het Samenwerkingsverband WSNS. Hoe wij handelingsgericht werken op onze school vormgeven en welke instrumenten we inzetten, op zowel groepsniveau als schoolniveau, staat beschreven in ons “Schoolintern Zorgplan”. 6.2.3 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en LGF De wijze waarop onze school omgaat met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en leerlingen met een leerling-gebonden budget hebben we beschreven in ons “Schoolintern Zorgplan”.
7
Personeelsbeleid
7.1 Professionalisering van de medewerkers Gelijk het strategisch beleidsplan van Conexus hecht onze school grote waarde aan de kwaliteit van de medewerkers. Op verschillende wijzen besteden we aandacht aan de permanente educatie en reflectie van de medewerkers als onderdeel van de professionele ontwikkeling. We laten ons hierbij leiden door de Wet Beroepen in het Onderwijs (Wet BIO), beleidsdocumenten van Conexus (nl. Integraal Personeelsbeleidsplan, Strategisch Beleidsplan) en de resultaten van de werkgroep Competentieontwikkeling. Voor een precieze beschrijving van de wijze waarop wij zorg dragen voor de professionalisering van onze medewerkers wordt naar genoemde documenten verwezen. Met het oog op de verschillende documenten ten aanzien van de professionalisering van onze medewerkers (w.o. Integraal Personeelsbeleidsplan, Strategisch Beleidsplan, zetten we de aankomende jaren op het volgende in: Werken volgens de 1-zorgroute. Werken met een groepsoverzicht en groepsplan.
20
schoolplan 2011-2015 PCS
We zijn in staat binnen een groep te werken met drie niveaus, basisinstructie, instructie
afhankelijk en instructieonafhankelijk?.
8
Doorontwikkeling van de gesprekkencyclus rondom schoolontwikkeling. Organiseren en uitvoeren van klassenconsultaties door directie en leerkrachten onderling. Optimaal gebruik maken van aanwezige talenten en expertise binnen het schoolteam. Functiedifferentiatie zoals beschreven in de functiemix, waarbij conform afspraken met vakbonden 16% van de leerkrachten doorontwikkelt naar een LB-functie.
Financieel beleid
8.1 Financiële mogelijkheden van de school Bij het opstellen van een meerjarenplanning moeten we rekening houden met onze financiële mogelijkheden. In dit bestek verwijzen we in eerste instantie naar het financieel beleidskader van Conexus en het bestuursformatieplan. Daarnaast hebben we met de afdeling Financiën van Conexus meerdere overleggen gevoerd over de financiële positie van onze school. Een begrotingstekort is ontstaan door het teruglopend aantal leerlingen. Als gevolg hiervan is onze personeelsformatie gekrompen met 3 fte(in het schooljaar 2010-2011). Daarnaast hebben we te maken met een vermindering van vaste inkomsten ( bezuinigingen van overheidswege). Aangezien we er als school financieel gezien gezond voor willen staan, ondernemen we de volgende acties: Minimaal tweemaal per jaar overleg met de afdeling Financiën van Conexus; Vermindering van de personeelslasten door niet verlengen van tijdelijke arbeidscontracten; Een oriëntatie op de mogelijkheid ons onderwijs slimmer en efficiënter te organiseren. De financiële middelen die wij tot onze beschikking hebben besteden we aan zowel het primaire proces (bijv. aanschaf leermaterialen, inkopen externe ondersteuning), scholing (bijv. studiedagen, nascholingsaanbod leraren) en huisvesting (bijv. gebouwonderhoud). Voor een specifieker besteding van onze financiële middelen verwijzen we naar de meest recente begroting. 8.2
Giften, sponsoring en ouderbijdragen
In 2009 is door het Ministerie van OCW met veertien organisaties het convenant “Scholen voor primair en voortgezet onderwijs en sponsoring” afgesloten waarin gedragsregels staan die scholen helpen om op een verantwoorde manier om te gaan met het ontvangen van bijvoorbeeld gelden en prestaties die daar tegenover staan. Onze school houdt zich aan dit convenant en de wettelijke voorwaarden.
21
schoolplan 2011-2015 PCS
Bijlage I
Meerjarenplanning 2011-2015
Thema’s en onderwerpen
Verbeteren leesresultaten
Omschrijving tussendoelen per schooljaar
2011-2012
2012-2013
2013-2014
2014-2015
De 1-zorgroute is bij alle leraren bekend en terug te zien in hun manier van werken.
In elke groep wordt gewerkt aan effectieve instructie binnen direct instructiemodel. In elke groep wordt gewerkt met groepsoverzichten en groepsplannen
Zie hiernaast.
Zie hiernaast.
Zie hiernaast.
Op de PCS is een cultuur van samen leren en samen werken, waaronder reflectie op het eigen en elkaars handelen.
Leren van en met elkaar door middel van klassenconsultaties, feedbackgesprekken en functioneringsgesprekken.
Leren van en met elkaar door middel van klassenconsultaties, feedbackgesprekken en functioneringsgesprekken.
Leren van en met elkaar door middel van klassenconsultaties, feedbackgesprekken en functioneringsgesprekken.
Leren van en met elkaar door middel van klassenconsultaties, feedbackgesprekken en functioneringsgesprekken.
Er wordt gewerkt aan de aan-en afspraakcultuur.
Er wordt gewerkt aan de aan-en afspraakcultuur
Intervisie gekoppeld aan schoolontwikkeling
Intervisie gekoppeld aan schoolontwikkeling
Intervisie gekoppeld aan schoolontwikkeling
Intervisie gekoppeld aan schoolontwikkeling
De projectgroep stuurt deze ontwikkeling aan.
Projectplan wordt na evaluatie bijgesteld en verder ontwikkeld
Projectplan wordt na evaluatie bijgesteld en verder ontwikkeld
Projectplan wordt na evaluatie bijgesteld en verder ontwikkeld
Coöperatieve werkvormen worden ingezet in het leesonderwijs t.b.v. het verbeteren van de leesresultaten.
22
schoolplan 2011-2015 PCS
Brede ontwikkeling Ouderbetrokkenheid is duidelijk zichtbaar op de PCS. Leerkrachten en ouders zien elkaar als educatieve partners vanuit heldere verantwoordelijkheden.
2011-2012
2012-2013
2013-2014
2014-2015
Onderzoek naar wederzijdse verwachtingen. Organiseren van drempelverlagende activiteiten. Vaststellen van een helder communicatieplan
Werken aan transparantie Ondersteuning gesprekstechnieken voor leerkrachten. Communicatieplan wordt gehanteerd, geëvalueerd en mogelijk bijgesteld.
Ouders zijn een vaste partner in school.
Ouders zijn een vaste partner in school.
VVE-partners zijn op elkaar betrokken t.b.v. de Brede School ontwikkeling
Kennismaking en oriëntatie van gezamenlijke activiteiten.
Afstemmen en uitvoeren van gezamenlijke activiteiten.
Afstemmen en uitvoeren van gezamenlijke activiteiten
Afstemmen en uitvoeren van gezamenlijke activiteiten.
Er is regelmatig contact met TSO/BSO/KDV
Binnen de ontwikkeling van “Alle scholen en brede school” worden nadrukkelijker verbindingen gezocht met partners om het aanbod en kwaliteit van het onderwijs af te stemmen.
Zie hiernaast.
Zie hiernaast.
Zie hiernaast.
ICT is geïntegreerd in het gehele onderwijsaanbod
i.s.m. werkgroep ICT Conexus en Coördinator uitbreiding van /inzet van software bij alle vakken. Alle groepen hebben een digitaal schoolbord. Leerkrachten kunnen het digitale schoolbord optimaal inzetten in hun lessen Samenwerking met Han/Alo Inzet van een beweegteam. Ontwikkeling van een
Zie hiernaast.
Zie hiernaast.
Zie hiernaast.
Uitvoeren vakwerkplan. Uitvoeren van ontwerp van de speelomgeving.
Uitvoeren vakwerkplan. PCS is opleidingsschool voor ALO-studenten. Coördinatie
Uitvoeren vakwerkplan. PCS is opleidingsschool voor ALO-studenten. Coördinatie
Brede School
Bewegingsonderwijs heeft een nieuwe impuls gekregen
23
schoolplan 2011-2015 PCS vakwerkplan bewegen. Ontwerp van een uitdagende speelomgeving voor beide locaties. PCS is opleidingsschool voor ALO-studenten. Coördinatie door docent ALO en coördinator PCS
Randvoorwaarden Er is een oriëntatie betreffende de mogelijkheid tot nieuwbouw voor de PCS Eerder dan de tot nu toe geplande periode van 6 jaar. Alle leraren zijn bekend met en kunnen werken met ESIS-B.
PCS is opleidingsschool voor ALO-studenten. Coördinatie door docent ALO en coördinator PCS
door docent ALO en coördinator PCS
door docent ALO en coördinator PCS
2011-2012
2012-2013
2013-2014
2014-2015
Overleg met Conexus, gemeente, projectontwikkelaar, wijkorganen om het proces/resultaat te versnellen.
Overleg met Conexus, gemeente, projectontwikkelaar, wijkorganen om het proces/resultaat te versnellen.
Overleg met Conexus, gemeente, projectontwikkelaar, wijkorganen om het proces/resultaat te versnellen.
Overleg met Conexus, gemeente, projectontwikkelaar, wijkorganen om het proces/resultaat te versnellen.
Invoeren van absenties
Uitbreiding met LVS Verslaglegging van (oudergesprekken)
Uitbreiding met leerlingenrapportage
24
schoolplan 2011-2015 PCS
Bijlage II
Jaarplan 2011-2012
Op basis van de resultaten sterkte-zwakte analyses zoals geformuleerd in hoofdstuk 4 is voor het schooljaar 2011-2012 een tweetal thema’s gekozen, te weten de 1-zorgroute en de brede ontwikkeling van leerlingen. We vullen deze thema’s in het schooljaar 2011-2012 middels de volgende onderwerpen in: Verbeteren leesresultaten Handelingsgericht werken Verbeteren van het pedagogisch-didactisch handelen van leraren Kleuterplein Zelfstandig werken en coöperatief leren Brede ontwikkeling Bewegingsonderwijs Sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen Ouderbetrokkenheid Randvoorwaarden ICT Gebouwen en omgeving Financiën Voor elk van de onderwerpen is in de op de volgende pagina’s vermelde tabellen één of meerdere doelen geformuleerd en uitgewerkt in activiteiten, organisatie en evaluatie. Met het bereiken van deze doelen beogen we in voldoende mate tegemoet te komen aan de bovenliggende thema’s.
25
schoolplan 2011-2015 PCS
Verbeteren leesresultaten Onderwerp:
Verbeteren van het pedagogisch-didactisch handelen (PDH) van leraren
Beginsituatie: In het schooljaar 2010-2011 is geïnvesteerd in het verbeteren van de opbrengsten van het leesonderwijs met 5 %. Dit traject is begeleid door Marant. Inzet hierbij was: het geven van een goede leesles, klassenbezoeken, feedback en video-interactie. Daarbij heeft men de beschikbare data geanalyseerd en geïnterpreteerd t.b.v. een 0-meting. In juni 2011 zijn de data tijdens een evaluatiemoment beken en vormen het uitgangspunt voor de voortgang van het verbetertraject. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) Resultaten van het leesonderwijs zijn over gehele linie met gemiddeld 5% gestegen t.o.v. de gemiddelde vaardigheidsscores in het schooljaar 2010-2011. Het PDH van leraren is aan het eind van het schooljaar 2011-2012 zichtbaar verbeterd t.o.v. de 0-meting in 2011, met specifieke aandacht voor het interactief gedifferentieerde directe instructiemodel (IGDI).
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
Gegeven de 0-meting en resultaten vanuit de schoolzelfevaluatie: - Klassenconsultaties volgens de Conexus Kijkwijzer. - Feedbackgesprekkken met leerkrachten n.a.v. observaties. Uitgangspunt: verbeteren van leerkrachtvaardigheden w.o. IGDImodel,. - Reflectie door leerkrachten op kwaliteit van het eigen leesonderwijs aan het begin en eind van het schooljaar. - Inzet van groepsoverzicht en groepsplan ter ondersteuning/ verbetering van het opbrengstgericht werken.
De projectgroep bestaande uit directeur, bb-coördinator en leerkrachten uit de diverse bouwen werken aan dit plan. Tijdens de bijeenkomsten van het schoolverbeterteam worden de plannen gedeeld en voorzien van feedback. De bijeenkomsten zijn in de jaarplanner opgenomen. Uitgangspunt is de kwaliteitskaart van Handelingsgericht en opbrengstgericht werken.
Twee keer per jaar wordt door middel van de schoolzelfevaluatie bekeken welke interventies nodig zijn. Zo nodig wordt voor de observaties ondersteuning bij Conexus aangevraagd.
26
schoolplan 2011-2015 PCS Onderwerp:
1-zorgroute/handelingsgericht werken
Beginsituatie: Binnen de school is een grote diversiteit in het bekend zijn met en het werken volgens de 1-zorgroute. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) Leraren zijn bekend met de achtergronden en inhouden van de 1zorgroute.
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
Doorontwikkeling 1-zorgroute bij lezen.
SMT in samenwerking met IB en Leerkracht met IB-taken. Onderwerp van studiedagen volgens de jaarplanning, paralleloverleg en bouwvergaderingen.
Tussentijds naar aanleiding van notulen, eind schooljaar 2011-2012 teamevaluatievergadering.
Leraren zijn in staat vanuit het opgestelde groepsplan hun onderwijs af te stemmen op de leerbehoeften van de leerlingen.
Studiedagen met achtergrondinfo en gezamenlijk werken aan het invullen van groepsoverzichten en opstellen van groepsplannen.
Directeur zet grote lijnen uit tijdens studiedagen, de IB-ers geven concrete invulling aan de studiedagen en ondersteunen leraren.
Na afloop van iedere studiedag wordt zowel proces als product samen met de leraren geëvalueerd.
Klassenconsultaties en feedbackgesprekken met behulp van een vaste kijkwijzer en verslagleggingsformat. Actualiseren en vaststellen van protocol hoogbegaafdheid
SMT en IB-ers bezoeken de groepen volgens vastgesteld rooster.
Onderwerp van themavergadering o.l.v. bureau Kuster&Mulder Voortgang tijdens teamvergadering
Tussentijds naar aanleiding van notulen, eind schooljaar 2011-2012 teamevaluatievergadering.
Betreffende leerlingen hebben een ontwikkelingsperspectief vanaf leerjaar 6
Leerkracht in overleg met IB. Uitgangspunt is de groepsbespreking.
Evaluatie in de zorggroep, november, maart juni.
Op basis van de opgestelde groepsoverzichten zijn leraren in staat om meer-en hoogbegaafde leerlingen vroegtijdig te signaleren. Leraren en intern begeleider maken voor leerlingen die daarvoor in aanmerking komen gezamenlijk een ontwikkelingsperspectief.
Tussentijds in de geplande team/bouwvergadering. Tijdens eindevaluatie met het team
27
schoolplan 2011-2015 PCS Onderwerp:
Kleuterplein
Beginsituatie: Na een oriëntatie - en experimenteertraject in samenwerking met Marant zijn de leerkrachten van de onderbouw in staat de methode Kleuterplein volledig in te zetten. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) Fonemisch bewustzijn is in alle onderbouwgroepen onderdeel van de 1zorgroute en gekoppeld aan het leesverbetertraject.
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
Onderwerp bij klassenconsultaties m.b.t. leren van en met elkaar.
Leerkrachten en onderbouwcoördinator in vergadering.
Tussentijds naar aanleiding van de verslagen Eindejaarsevaluatie juni 2012.
Leraren besteden in hun onderwijs minimaal … uur per week aan de methode Kleuterplein
28
schoolplan 2011-2015 PCS Onderwerp:
Zelfstandig werken en coöperatief leren
Beginsituatie: In het schooljaar 2010 -2011 is door de projectgroep zelfstandig werken een begin gemaakt met de inzet van zelfstandig werken in alle groepen. Na de evaluatie bleek dat men niet eenduidige beelden had bij zelfstandig werken. In de voorwaardelijke sfeer (het kunnen inzetten van zelfstandig werken) is nog een aantal afspraken en uitbreiding van vaardigheden (afspraken m.b.t. klassenmanagement) nodig. Voor samenwerkend leren geldt dat de projectgroep scholing gevolgd m.b.t. coöperatief leren. Er is geëxperimenteerd in een aantal groepen met coöperatieve werkvormen. Na evaluatie aan het eind schooljaar 2010-2011 blijkt dat in de voorwaarden teambreed nog een en ander moet verbeteren om coöperatieve werkvormen toe te kunnen passen. Het team is voorstander van de werkvorm en wil onderzoeken of coöperatief leren( als schoolconcept) past bij de organisatie op de PCS. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) In alle groepen zijn leraren in staat het zelfstandig werken vorm te geven tijdens het werken aan de dag/weektaak.
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
De projectgroep brengt m.b.v. de leerkrachten in kaart welke al in school aanwezige materialen een rol kunnen spelen.
Projectgroep Zelfstandig werken bestaand uit leerkrachten.
Tussentijds tijdens vergadering van het
Er is in de school een doorgaande lijn zichtbaar in de wijze waarop zelfstandig werken wordt vormgegeven.
Via het abonnement bij Marant kunnen materialen worden uitgeprobeerd.
Schoolverbeterteam Tijdens hiervoor in de jaarplanner opgenomen bijeenkomsten.
Eindejaarsevaluatie met team in juni 2012
De projectgroep doet een voorstel.
Er vinden lesobservaties plaats tijdens zelfstandig werken. De projectgroep onderzoekt in hoeverre coöperatief leren past bij de PCS. In geval van positieve uitkomsten onderzoek, gaan leraren in hun leesonderwijs experimenteren met het gebruik van werkvormen voor coöperatief leren.
Onderzoek mogelijkheden om coöperatieve werkvormen schoolbreed toe te passen bij het leesonderwijs.
Projectgroep gedurende geplande overlegmomenten in schooljaar 20112012.
Leraren hebben op te plannen overlegmomenten de mogelijkheid ervaringen uit te wisselen.
Terugkoppeling naar schoolverbeterteam tijdens geplande vergadermomenten.
De projectgroep informeert het schoolteam tussentijds over de vorderingen in het onderzoek naar coöperatief leren. In de eindevaluatie in juni 2012 staan we stil bij de kwaliteit van coöperatief leren in de klas.
29
schoolplan 2011-2015 PCS
Brede ontwikkeling Onderwerp:
Bewegingsonderwijs
Beginsituatie: In het schooljaar 2010-2011 lag de wens het bewegingsonderwijs naar een hoger plan te brengen. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) Leraren zijn in staat om hun bewegingsonderwijs vorm te geven naar hedendaagse opvattingen over kwalitatief goed bewegingsonderwijs.
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
Op vaste dagen is een beweegteam in de gymzaal aanwezig. Samen met de groepsleerkracht worden de lessen verzorgd. De leerkrachten maken op deze manier kennis met nieuwe vormen en de studenten leren het lesgeven aan leerlingen in de basisschoolleeftijd.
Studenten HAN/ALO en CIOS verzorgen met de leerkrachten van groep 1 t/m 8 de lessen in de gymzaal en inpandige speelzaal van de PCS op dinsdag en donderdag.
Beweegteam met coördinatoren volgens afspraken. Coördinatie met schoolleiding. Eindevaluatie juni 2012 met team.
De coördinatie en begeleiding vindt plaats door een leerkracht die daarvoor extra uren heeft, en een docent van de HAN/ALO .
30
schoolplan 2011-2015 PCS Onderwerp:
Oriëntatie op methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling (SEO)
Beginsituatie: Op dit moment beschikt de PCS nog niet over een beredeneerd aanbod om de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen te stimuleren. Zowel gezien de kerndoelen als de toekomstige context van Passend Onderwijs c.q. meer zorgleerlingen is het wenselijk te werken met een methode voor SEO. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) Na oriëntatie op de diverse bestaande methoden voor SEO komt de desbetreffende projectgroep met een voorstel.
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
Oriëntatie bij Marant. Oriëntatie bij collega-scholen binnen en buiten Conexus. Uitproberen/proeflessen geven.
De projectgroep werkt aan deze oriëntatie en koppelt in de daarvoor geplande vergaderingen terug naar het schoolverbeterteam en schoolleiding.
Eind schooljaar 2012 met team en schoolverbeterteam.
31
schoolplan 2011-2015 PCS Onderwerp:
Ouderbetrokkenheid
Beginsituatie: Ouderbetrokkenheid is op de PCS nog geen vanzelfsprekendheid. Ouders worden (nog) niet altijd beschouwd als een gesprekspartner. Ouders zijn actief vanuit de OV voor het verrichten van hand-en spandiensten, en ondersteunen van activiteiten. Bij ouders leeft de behoefte zicht te hebben op de ontwikkeling van hun kind en van de school. Doel Wat willen we bereiken? (SMART) Ouders en school worden beschouwd als educatieve partners die elkaar kunnen ondersteunen en versterken.
Activiteiten Welke interventies plegen we?
Organisatie Wie, wanneer, waarmee?
Evaluatie Hoe, wanneer, met wie?
Er worden laagdrempelige activiteiten georganiseerd om ouders nadrukkelijk in school uit te nodigen, zoals koffieochtend, inloopmomenten, oudergesprekken, bijwonen van vieringen.
Projectgroep ouderbetrokkenheid.
Schoolleiding, team, oudervereniging, medezeggenschapsraad juni 2012.
Onderwerp van gesprek in geplande vergaderingen team, OV en MR.
Helder in beeld brengen van de wederzijdse verwachtingen. Bijwonen van informatieve bijeenkomsten betreffende ouderbetrokkenheid, waar mogelijk met leden van oudervereniging en (O)MR.
32
schoolplan 2011-2015 PCS
Randvoorwaarden Onderwerp:
Gebouwen en omgeving
Beginsituatie: De beide locaties van de PCS vertonen “slijtage”verschijnselen en komen tekort als het gaat om energiebesparing en duurzaamheid. Eerder gemaakt nieuwbouwplannen zijn gestagneerd als gevolg van de recessie. Het vooruitzicht van nieuwbouw is uitgesteld met een termijn van 8 jaar. Geld wordt als het ware twee keer uitgegeven. Op allerlei terrein ondervindt de schoolontwikkeling hinder van. Ook komt de situatie de binding en samenwerking binnen het team niet ten goede. Doel Activiteiten Organisatie Evaluatie Wat willen we bereiken? Welke interventies plegen we? Wie, wanneer, waarmee? Hoe, wanneer, (SMART) met wie? Een versneld traject m.b.t. de Overleg met Conexus(CVB), Gemeente, School, Conexus Eind schooljaar realisatie van een gebouw voor projectontwikkelaar, wijkorganen, Gedurende schooljaar 2011-2012 2012 de PCS. (mogelijke)partners in de wijk. Onderzoek naar mogelijkheden van de bestaande gebouwen in overleg met Kion Een meer uitdagende schoolomgeving voor de leerlingen van de PCS
Maken van een ontwerp als studieopdracht om de schoolpleinen van beide locaties uitdagender voor sport en spel te maken.
In het schooljaar 2011-2012 maken studenten van het e beweegteam( 3 jaars Alo, als beweegmanager, 2 eerste /tweedejaars studenten en een student CIOS een ontwerp. Een en ander wordt gecoördineerd door een leerkracht van de PCS en een docent van de Alo.
Eind schooljaar 2011-2012
33
schoolplan 2011-2015 PCS
Onderwerp:
ICT
Beginsituatie: Vanuit de projectgroep ICT, ingezet vanuit het schoolverbetertraject is scholing voor de leerkrachten verzorgd. Er zijn vier digitale schoolborden op de PCS. Elke groep beschikt over drie computers voor de leerlingen. Leerkrachten beschikken nog niet pover een eigen pc. In de bovenbouw worden laptops gebruikt. Doel Activiteiten Organisatie Evaluatie Wat willen we bereiken?(SMART) Welke interventies plegen we? Wie, wanneer, waarmee? Hoe, wanneer, met wie? Elke leerkracht vergroot zijn vaardigheid m.b.t de inzet van ICT ter ondersteuning van het onderwijs.
Elke groep heeft in het schooljaar 20112012 de beschikking over een digitaal schoolbord.
Leraren maken in hun lessen effectief gebruik van ICT-middelen ter ondersteuning van hun onderwijs.
Inzet van aanwezige software bij de methodes en uitbreiding van software bij de methodes. Bijhouden van eigen klassenpagina op de website van de school.
De ICT-coordinator i.s.m. de directeur bewaken de voortgang door na te gaan in hoeverre leraren daadwerkelijk ICTmiddelen inzetten in hun onderwijs (door bijv. klassenobservaties).
Eindevaluatie in juni 2012
De ICT-coördinator ondersteunt daarnaast leraren in het vergroten van hun ICT-vaardigheden en is aanspreekpunt bij knelpunten.
Bijhouden van de absentenadministratie in Esis-b. Deelnemen aan workshops/scholing.
34