Schoolplan CSG Prins Maurits - Middelharnis

   

 

                         

 

Schoolplan  2015  -­‐  2016   CSG  Prins  Maurits  -­‐  Middelharnis                                   CSG  Prins  Maurits,  Koningin  Julianaweg  57,  3241  XB  Middelharnis    

  Inhoudsopgave       1.  Inleiding……………………………………………………………………………………………………………………………………….……….3       2.  Strategisch  Beleidsplan  2015-­‐2019….………………………….………………………..……………………………………..……….4         3.  Afdelingsplannen.………………………………………………………………………..……………………………..……………….……..10         4.  Teamplannen……………..………………………………..……………………………………………………….…………………………….39       5.  KPI’s………………………………..…………………………………….………………………………......……………………………………...85       6.  Toezichtkader…..…………..……………………………………………………………………………………….……………………………87        

 

2  

1.  Inleiding     Het  schoolplan  2015/2016  is  een  uitwerking  van  het  Strategisch  Beleidsplan  2015-­‐2019  (SBP).     In  het  SBP  staan  koersuitspraken  en  verwachte  resultaten  met  betrekking  tot  5  domeinen:     identiteit;  onderwijs;  personeel;  leiderschap;  school  en  omgeving.  Het  SBP  is  opgenomen  in  dit   schoolplan.     De  uitvoering  van  het  beleid  vindt  in  hoofdzaak  plaats  binnen  de  teams,  waarbij  teamplannen     (per  jaar)  leidend  zijn.  Verschillende  teams  maken  deel  uit  van  een  onderwijsafdeling  (Praktijkonderwijs;   Vmbo;  Havo;  Vwo)  waarvoor  afdelingsplannen  (per  4  jaar)  beschikbaar  zijn.     In  dit  schoolplan  zijn  de  afdelingsplannen  en  teamplannen  terug  te  vinden.  Overig  beleid  wordt   uitgewerkt  in  andere  jaarplannen,  zoals  voor  kwaliteitszorg,  internationalisering,  cultuuronderwijs  en   zeker  ook  de  vakwerkplannen.       De  realisatie  van  het  beleid  wordt  getoetst  aan  de  hand  van  prestatie-­‐indicatoren  (KPI’s),  waarmee  intern   en  extern  verantwoording  wordt  afgelegd.  In  dit  schoolplan  zijn  de  KPI’s  opgenomen  en  de  teamplannen   refereren  hieraan.  In  het  teamplan  wordt  ook  de  relatie  gelegd  met  het  externe  toezicht  van  de  inspectie.     Ik  ga  ervan  uit  dat  dit  schoolplan  een  toereikend  en  samenhangend  beeld  geeft  van  de  uitwerking  van  het   beleid  op  CSG  Prins  Maurits.               A.J.  van  Heest,  rector    

 

3  

2.  SBP  2015  -­‐  2019   Missie   CSG  Prins  Maurits  wil  dé  protestants-­‐christelijke  school  voor  voortgezet  onderwijs  zijn  voor  leerlingen  van   Goeree-­‐Overflakkee  en  de  omliggende  gebieden.  De  brede  scholengemeenschap  biedt  alle  schooltypen  in   het  voortgezet  onderwijs  aan,  waarbij  het  onderwijs  voldoet  aan  de  intern  en  extern  gestelde   kwaliteitseisen.       De  grondslag  van  de  Prins  Maurits  is  de  Bijbel  als  het  onfeilbare  Woord  van  God  en  de  daarop  gegronde   Drie  formulieren  van  Enigheid.  Voor  het  onderwijs  en  het  personeel  zijn  deze  geschriften  leidend  voor   onderwijs  en  handelen  en  iedere  medewerker  is  daarop  aanspreekbaar.       Binnen  een  veilige  en  respectvolle  leeromgeving  ontvangt  iedere  leerling  passend  onderwijs  en   ondersteuning,  waarbij  recht  wordt  gedaan  aan  ieders  talenten  en  ambities.  De  leerling  moet  zich  breed   kunnen  ontwikkelen,  vergroot  zijn  kennis  en  wordt  uitgenodigd  om  het  beste  uit  zich  zelf  te  halen  en  zich   te  onderscheiden.  

  Visie     CSG  Prins  Maurits  leidt  leerlingen  op  tot  zelfstandige  -­‐  aan  God  en  medemens  verantwoordelijke  -­‐   mensen.  Het  onderwijs  is  erop  gericht  om  onze  leerlingen  te  vormen  tot  burgers  met  een  visie  die  op  onze   grondslag  is  gebaseerd.        

 

4  

1. Identiteit   Binnen  de  dagelijkse  werkelijkheid  van  school  en  samenleving  is  de  PM  een  plaats  waar  het  handelen   vanuit  het  geloof  meer  voelbaar  en  zichtbaar  wordt,  in  lijn  met  onze  Bijbelse  opdracht  uit  Genesis  18  :   19:  “…,  opdat  hij  aan  zijn  kinderen  en  zijn  huis  na  hem  bevel  zou  geven  om  de  weg  van  de  HEERE  in  acht   te  nemen,  door  gerechtigheid  en  recht  te  doen”.       Motivatie   De  Prins  Maurits  wil  zijn  positie  als  dé  protestants-­‐christelijke  school  op  basis  van  het  gereformeerd   belijden  voor  Goeree-­‐Overflakkee  en  de  omliggende  gebieden  behouden.  Daartoe  is  het  belangrijk  dat  de   identiteit  herkenbaar  leeft  in  de  school,  en  Bijbelse  waarden  zichtbaar  zijn  in  de  omgang  en  de  relatie  met   de  leerlingen.  Identiteit  staat  voortdurend  op  de  agenda  en  wordt  helder  gecommuniceerd  met  de   omgeving.     Het  is  belangrijk  dat  alle  medewerkers  zich  verbinden  aan  de  identiteit  van  de  school,  daarin  authentiek   zijn  en  zich  in  woord  en  daad  bewust  zijn  van  hun  voorbeeldfunctie  daarin.  De  dagopeningen  en  -­‐ sluitingen  en  de  viering  van  christelijke  feestdagen  zijn  belangrijke  identiteitsmomenten  en  vergroten  het   gemeenschapsbesef.     We  willen  de  leerlingen  toerusten  om  vanuit  de  Bijbelse  waarden  deel  te  kunnen  nemen  aan  de   hedendaagse  seculiere  en  pluriforme  samenleving  zodat  ze  zich  daarin  staande  kunnen  houden.  Tijdens   hun  schoolperiode  is  het  daarom  belangrijk  dat  ze  leren  Bijbelse  standpunten  in  te  nemen,  die  te   verwoorden  en  op  basis  daarvan  verantwoorde  keuzes  te  maken.     Gerealiseerd  in  2019   1.1 De  christelijke  identiteit  wordt  herkend  in  de  omgang  met  elkaar  en  in  het  onderwijs  in  de  vakken.     1.2 In  de  gesprekscyclus  is  de  binding  aan  de  identiteit  van  de  scholengemeenschap  nadrukkelijk   onderwerp  van  het  IPB  gesprek  en  iedere  werknemer  legt  uit  dat  hij  zich  verbindt  aan  de  identiteit   van  de  school.     1.3 Beleidsontwikkelingen  worden  altijd  mede  doordacht  vanuit  de  identiteit.  Beleidsstukken  hebben  zo   mogelijk  een  identiteitsparagraaf.   1.4 Elke  afdeling  en  vakgroep  heeft  een  programma  ontwikkeld  voor  toerusting  en  vorming,  passend  bij   de  leerlingen.   1.5 De  vormingscommissie  stimuleert  en  coördineert  ontwikkelingen  met  betrekking  tot  identiteit.  

 

 

 

5  

2. Onderwijs   Binnen  een  realistische  onderwijscontext  groeien  we  van  taakgericht  naar  meer  doelgericht  onderwijs,   waardoor  we  beter  tegemoet  kunnen  komen  aan  de  individuele  leerbehoeften  van  de  leerlingen  ten   gunste  van  hun  optimale  ontplooiing.     Motivatie   Het  onderwijs  op  CSG  Prins  Maurits  legt  een  stevige  basis  voor  het  persoonlijk,  moreel,  maatschappelijk   en  beroepsmatig  functioneren  van  de  leerlingen.  Dat  veronderstelt  een  breed,  eigentijds  onderwijs-­‐  en   vormingsaanbod  dat  gefundeerd  is  op  ambitieuze,  maar  ook  realistische  doelen  voor  elke  leerling.  Zonder   doelen  ontbreekt  immers  de  richting  en  kan  er  geen  effectieve  feedback  plaatsvinden,  een  belangrijk   kenmerk  van  goed  onderwijs.  Doelgericht  onderwijs  zorgt  ervoor  dat  leerlingen  weten  waarom  ze  iets   leren,  het  stimuleert  hun  effectieve  bijdrage  aan  het  leerproces  en  maakt  hen  medeverantwoordelijk.     Gerealiseerd  in  2019   2.1 De  leerlingen  volgen  onderwijs  volgens  een  concept  dat  uitgaat  van  lesgeven  op  basis  van  gestelde   doelen,  evaluatie  van  behaalde  resultaten  en  leerlinggerichte  feedback.     2.2 De  leerlingen  volgen  een  programma  voor  maatwerk  dat  mogelijkheden  biedt  voor  afstemming  op   individuele  leerbehoeften  en  ontplooiing.   2.3 De  leerlingen  oriënteren  zich  binnen  en  buiten  de  school  op  hun  loopbaanontwikkeling.   2.4 De  leerlingen  werken  met  een  digitaal  portfolio  waarin  ze  hun  eigen  ontwikkeling  verantwoorden.     2.5 De  leerlingen  volgen  in  onder-­‐  en  bovenbouw  onderwijs  met  bovengemiddelde  resultaten.        

 

6  

3.  Personeel     Elke  medewerker  is  verantwoordelijk  voor  aantoonbaar  onderhoud  van  vakmanschap  wat  bijdraagt   aan  professioneel  gedrag.     Motivatie   Het  beleid  voor  personeel  en  scholing  veronderstelt  een  lerende  en  dienstbare  houding  bij  alle   medewerkers.  De  lerende  houding  uit  zich  onder  meer  in  reflectie  op  de  eigen  ontwikkeling,  de   formulering  van  eigen  ontwikkelingsdoelen  en  het  uitvoeren  van  activiteiten  voor  professionalisering.   Binnen  een  professionele  cultuur  is  er  een  duidelijke  samenhang  tussen  de  ontwikkelingsdoelen  van  de   organisatie  en  van  de  medewerkers.  Elke  medewerker  wil  verantwoordelijkheid  nemen  en  afleggen   vanuit  een  houding  die  dienstbaar  is  aan  de  identiteit  van  de  school.     De  ontwikkeling  van  de  organisatie  vraagt  in  onderwijskundig  opzicht  om  docenten  die  binnen  hun  lessen   gestelde  leerdoelen  willen  behalen,  resultaten  evalueren,  alle  leerlingen  activeren  en  willen  laten  leren.  In   facilitair  opzicht  is  de  inbreng  en  onderhoud  van  specialisme  bij  ondersteunend  personeel  van  belang.     Gerealiseerd  in  2019   3.1 Elke  medewerker  kan  uitleggen  wat  hij  doet  en  waarom  en  wat  de  verwachte  effecten  zullen  zijn.   3.2 Binnen  de  gesprekscyclus  is  er  een  persoonlijk  professionaliseringsplan  waarin   deskundigheidsbevordering  wordt  verantwoord.   3.3 Binnen  de  vaksecties  zijn  er  didactische  specialisten  die  uit  onderzoek  en  ervaring  weten  wat  werkt  en   deze  kennis  delen.     3.4 Vaksecties  en  teams  richten  hun  deskundigheidsbevordering  vooral  op  doelgericht  onderwijs.   3.5 Er  zijn  informele  leergemeenschappen  binnen  de  school,  gericht  op  het  delen  van  kennis  en  ervaring   met  betrekking  tot  identiteit  en  onderwijs.          

 

7  

4.  Leiderschap     Binnen  een  lerende  gemeenschap  realiseren  we  actieve  participatie  van  leerlingen,  ouders  en   medewerkers  waarbij  betrokkenheid  en  persoonlijke  verantwoordelijkheid  sleutelwoorden  zijn.     Motivatie   Actieve  participatie  veronderstelt  ruimte  voor  eigen  handelen,  verbinding  met  de  visie  van  de  school  en   een  open  cultuur.  Ruimte  voor  persoonlijk  handelen  ontstaat  door  verantwoordelijkheden  zo  dicht   mogelijk  bij  de  uitvoering  te  leggen.  Verbinding  met  de  visie  van  de  school  geeft  een  gemeenschappelijk   kader  voor  ons  handelen.  Onder  een  open  cultuur  verstaan  we  in  gesprek  gaan,  luisteren  naar  wat   anderen  beweegt,  doen  wat  we  zeggen,  elkaar  aanspreken  en  verantwoording  afleggen.  In  die  open   cultuur  levert  een  ieder  vanuit  zijn  eigen  positie  een  wezenlijke  bijdrage  aan  de  gewenste   leeropbrengsten  en  ontplooiing.     Gerealiseerd  in  2019   4.1 De  medewerkers  hebben  professionele  ruimte  omdat  verantwoordelijkheden  zo  dicht  mogelijk  bij  de   uitvoering  liggen  en  verantwoorden  zich.   4.2 De  schoolleiding  is  verantwoordelijk  voor  strategische  en  conceptuele  beleidsontwikkelingen,  die   ruimte  geven  voor  uitwerking  binnen  vaksecties  en  teams.   4.3 De  vaksecties  en  teams  werken  resultaatgericht  op  basis  van  een  vakwerkplan  c.q.  teamplan,  passend   binnen  de  visie  van  de  school.   4.4 Binnen  de  vaksecties  en  teams  neemt  ieder  verantwoordelijkheid  voor  het  behalen  van  de  doelen  en   resultaten.   4.5 De  vaksecties  en  teams  dragen  zorg  voor  hun  eigen  kwaliteitscyclus.   4.6 De  leerlingen  leveren  vanuit  een  betrokken  en  verantwoordelijke  houding  een  bijdrage  aan  de   samenleving.   4.7 De  ouders  nemen  vanuit  hun  rol  deel  aan  het  laten  leren  van  hun  kinderen.   4.8 De  ouders  zetten  hun  expertise  en  ervaring  in.                  

 

 

8  

 

5.  School  en  omgeving   Er  is  een  intensievere  relatie  tussen  de  school  en  de  omgeving:  van  binnen  naar  buiten,  van  buiten  naar   binnen.   Motivatie   CSG  Prins  Maurits  is  als  dé  protestants-­‐christelijke  school  voor  voortgezet  onderwijs  present  in  de   omgeving  en  gericht  op  samenwerking  met  diverse  partners.  De  school  heeft  hier,  waar  nodig,  een   initiërende  rol.  Samenwerking  vindt  plaats  vanuit  het  bewustzijn  van  de  eigen  identiteit  en  visie  op   onderwijs.  Voor  CSG  Prins  Maurits  is  een  goede  relatie  met  het  christelijk  basisonderwijs  en  de   protestantse  kerken  vanzelfsprekend.  In  een  situatie  van  leerlingenkrimp  is  het  zoeken  naar  vormen  van   meer  intensieve  samenwerking  van  belang  voor  het  duurzaam  aanbieden  van  protestants-­‐christelijk   onderwijs  in  de  omgeving.  Voor  het  leren  in  een  realistische  onderwijscontext  en  de  vorming  van  onze   leerlingen  biedt  samenwerking  met  bedrijven,  maatschappelijke  organisaties  en  het  vervolgonderwijs   kansen.  Zo  verruimen  loopbaanleren  en  het  opdoen  van  buitenschoolse  ervaringen  in  binnen-­‐  en   buitenland  de  mogelijkheden  in  het  vervolgonderwijs.   Gerealiseerd  in  2019   Verticale  samenwerking   5.1 CSG  Prins  Maurits  participeert  in  duurzame  vormen  van  samenwerking  met  het  protestants-­‐christelijk   onderwijs  in  de  omgeving.   5.2 CSG  Prins  Maurits  is  een  actieve  partner  in  netwerken  van  het  vervolgonderwijs  mbo/hbo/wo.     Horizontale  samenwerking   5.3 CSG  Prins  Maurits  participeert  in  een  regionaal  netwerk  van  bedrijven,  maatschappelijke  organisaties   en  overheid.     5.4 CSG  Prins  Maurits  onderhoudt  actief  relaties  met  de  kerken.   5.5 CSG  Prins  Maurits  werkt  samen  met  de  andere  VO-­‐scholen  aan  de  instandhouding  van  een  breed   onderwijsaanbod  op  Goeree-­‐Overflakkee.   5.6 CSG  Prins  Maurits  participeert  in  regionale  en  bovenregionale  netwerken  met  betrekking  tot   identiteit,  onderwijs,  financiën  en  beheer.    

 

 

9  

3.  Afdelingsplannen       Afdelingsplan  Praktijkonderwijs    

Inleiding,  kenmerken  van  de  afdeling  Praktijkonderwijs   De  afdeling  praktijkonderwijs  is  een  kleine  afdeling  op  onze  scholengemeenschap  met  een  relatief   constant  leerlingaantal  (±  55)  leerlingen.  De  populatie  kenmerkt  zich  o.a.  door  een  relatief  hoog  aantal   leerlingen  met  een  clusterindicatie.  Het  voedingsgebied  voor  de  school  is  voornamelijk  het  eiland  Goeree-­‐ Overflakkee  en  in  mindere  mate  uit  Zeeland,  Voorne-­‐Putten  en  de  Hoekse  Waard.     Het  praktijkonderwijs  kent  bij  ons  drie  fasen  te  weten:   PrO1:  Het  zo  spoedig  mogelijk  in  beeld  brengen  wat  de  mogelijkheden  van  de  leerling  zijn,  werken  aan   zelfbeeld  en  zelfvertrouwen  o.a.  aan  de  hand  van  competenties  en  oriëntatie  op  de  sectoren.     PrO2:  Eerst  sectorkeuzes  maken,  aanleren  arbeidsvaardigheden  en  erop  inzetten  om  zoveel  mogelijk   branche  gerichte  certificaten  te  behalen.   PrO3:  De  definitieve  sectorkeuze  en  evt.  nog  benodigde  certificaten.  Dit  is  ook  de  uitstroomfase  met  de   transitie  naar  arbeid.     In  principe  duurt  elke  fase  twee  jaar,  maar  afwijken  daarvan  is  mogelijk  als  leerlingen  onderdelen  kunnen   versnellen  of  vertragen.   Zoals  veel  praktijkscholen  spreken  ook  wij  uit  dat  leerlingen  op  de  praktijkschool  vooral  leren  door  te   doen.  We  hebben  hier  echter  nog  aan  toegevoegd  dat  dit  ‘doen’  in  een  werkomgeving  moet  plaatsvinden   die  ‘echt’  is.  Deze  uitspraak  heeft  grote  gevolgen  voor  de  opzet  en  invulling  van  het  dagelijks  onderwijs  op   onze  school.  Onze  leerlingen  leren  vooral  in  realistische  praktijksituaties  doordat  de  lessituatie  letterlijk   verplaatst  is  naar  het  terrein  van  de  werkgever.  Onder  de  noemer  Praktijkleren  zijn  met  vier,  meest  grote   werkgevers,  contracten  gesloten  om  de  lesinhouden  af  te  stemmen  op  het  gevraagde  werk  en  om  de   leersituatie  op  deze  wijze  zo  realistisch  mogelijk  te  maken.  De  vakdocenten  geven  samen  met  een   onderwijsassistent  les  bij  de  werkgever  op  de  werkvloer.  Door  een  compleet  aanbod  over  de  vier  sectoren   Techniek,  Zorg&Welzijn,  Groen  en  Economie  kan  elke  leerling  leren  in  een  praktijksituatie  die  past  bij  de   persoonlijke  leerdoelen  zoals  die  door  de  leerling  zijn  geformuleerd  in  zijn  IOP.       1.  Identiteit   Leerling  op  het  Praktijkonderwijs  zijn  niet  allemaal  afkomstig  uit  christelijke  gezinnen.  Toch  is  voor  alle   leerlingen  in  de  dagelijkse  gang  van  zaken  goed  merkbaar  dat  ze  op  een  christelijke  school  zitten.  Dat   merken  ze  als  eerste  bij  de  start  van  de  dag  met  de  dagopening.  Deze  speciaal  voor  het  PrO  en  KB   gemaakte  dagopeningen  vormen  een  goed  uitgangspunt  om  met  elkaar  in  gesprek  te  gaan  over   belangrijke  zaken  als  vriendschap,  relaties,  eerlijk  zijn,  respect  voor  de  schepping  enzovoort.     Naast  de  dagopeningen  merken  de  leerlingen  in  de  omgang  met  docenten  en  in  de  omgang  met  andere   leerlingen  dat  een  respectvolle  omgang  met  elkaar  en  met  elkaars  overtuiging  belangrijk  is  op  een   christelijke  school.  Leerlingen  worden  altijd  aangesproken  wanneer  gedrag  niet  past  bij  de  waarden  zoals   we  die  als  school  hebben  geformuleerd.       Leerlingen  op  het  Praktijkonderwijs  hebben  vaak  bagage  bij  zich  waardoor  ze  gevoelig  zijn  voor   waardering  en  erkenning  voor  wie  ze  zijn.  Omdat  we  belijden  dat  in  Gods  oog  ieder  mens  waardevol  is   mag  van  iedere  collega  die  lesgeeft  op  het  praktijkonderwijs  worden  verwacht  dat  hij  in  woorden  en   daden  de  leerling  telkens  bevestiging  geeft  dat  hij  waardevol  is.  Dit  is  merkbaar  in  het  geven  van   complimenten  en  het  stimuleren  van  zelfbewust  zijn  en  uitspreken  van  waardering.  Vanuit  een   professionele  betrokkenheid  op  leerlingen  stimuleren  we  hen  om  zichzelf  te  ontwikkelen.  Ook  als   leerlingen  fouten  maken  mag  vanuit  de  christelijke  identiteit  van  de  docenten,  die  weten  wat  vergeving  is,  

 

10  

verwacht  worden  dat  ze  ver  gaan  in  het  vergeven  van  fouten  en  dat  er  na  het  benoemen  van  fouten  ook   altijd  ruimte  is  voor  een  nieuwe  start.  Door  het  laten  zien  van  het  hierboven  genoemde  gedrag  en  goede   collegialiteit  werken  we  aan  een  open  en  hartelijke  sfeer  waar  leerlingen  graag  zijn  en  vanuit  vertrouwen   open  staan  voor  ‘opvoeding’.  De  docenten  moeten,  door  voorleven  en  aanspreken,  de  leerlingen   meenemen  en  in  een  brede  vorming.  Door  deze  vorming  moeten  ze  in  staat  zijn  om  bij  het  verlaten  van   het  PrO  (vaak  zonder  diploma)  zelfstandig  te  kunnen  functioneren  in  de  samenleving.  Dit  vraag  naast  het   aanleren  van  de  benodigde  vaardigheden  ook  om  het  aanleren  van,  voor  christenen  belangrijke  waarden   als  eerlijk  zijn,  je  talenten  gebruiken  en  naastenliefde.  Als  Praktijkonderwijs  steken  we  veel  energie  in  het   aanleren  van  sociale  vaardigheden  en  coaching  die  bijdragen  aan  het  welbevinden  van  de  leerlingen.  Dit   betrokken  zijn  op  de  leerlingen  gaat  vaak  verder  dan  op  andere  afdelingen  van  onze  school  omdat  de  taak   die  het  praktijkonderwijs  heeft  ook  gaat  over  wonen,  vrije  tijd  en  burgerschap.  Nadrukkelijk  betrekken  we   de  thuissituatie  en  zelfzorg  in  de  leerlingbegeleiding  en  in  het  lesprogramma.     De  mentor  is  direct  verantwoordelijk  en  zet  zich  actief  in  voor  het  welbevinden  van  de  leerling  en  de  klas   en  is  hierop  aanspreekbaar,  er  is  regelmatig  contact  met  thuis.  Met  ingang  van  het  afgelopen  schooljaar   zijn  er  collega’s  opgeleid  als  trainer  voor  het  SoVa  programma  en  zetten  we  structureler  in  op  het   sociaalvaardig  en  weerbaar  maken  van  leerlingen,  ook  omgang  met  social  media  maakt  deel  uit  van  dit   programma.  In  het  huidige  Nederland  waar  men  uitgaat  van  een  participatiesamenleving  vraagt  dat  van   ons  dat  we  leerlingen  leren  om  actief  te  zijn  en  vaardig  om  hulpvragen  te  kunnen  stellen,  we  werken  hier   o.a.  aan  met  een  onderdeel  ‘Eigen  Plan’  in  het  IOP  van  de  leerling.     Speerpunten:   1.  Het  werken  aan  een  programma  voor  vorming  en  toerusting  waar  SoVa,  respectvolle  onderlinge   omgang,  social  media  en  seksualiteit  deel  van  uit  maken.       2.  Onderwijs   Zoals  bij  de  inleiding  aangegeven  heeft  het  praktijkonderwijs  op  de  CSG  Prins  Maurits  een  sterk   onderwijsconcept  welke  zich  in  de  loop  van  de  jaren  ook  heeft  bewezen.  Er  is  een  volledig  aanbod  over  de   sectoren  met  volop  gelegenheid  voor  het  behalen  van  certificaten  in  de  Branche  Gerichte  Opleidingen   (BGO’s).  De  mentor  is  direct  verantwoordelijk  om  samen  met  een  individuele  leerling  een  leerroute  te   kiezen  die  past  bij  de  mogelijkheden  van  de  leerling  en  recht  doet  aan  de  missie  van  de  school  om  voor   elke  leerling  voor  het  hoogst  haalbare  te  gaan.   De  mentor  volgt  de  leerling  op  gebied  van  leerresultaten,  welzijn  en  ontwikkeling.  De  mentor  onderhoud   het  contact  met  thuis  en  legt  schriftelijk  alles  vast  rondom  vorderingen  en  dagelijkse  gang  van  zaken.  Elke   ouder  kan  op  elk  moment  aan  de  mentor  verantwoording  vragen  van  de  leervorderingen  t.a.v.  de   geformuleerde  leerdoelen  en  het  welzijn  van  de  leerling  op  dat  moment.  Om  deze  informatie  vast  te   leggen  gebruikten  we  een  schooleigen  leerlingvolgsysteem.  Door  nieuwe  ICT  technieken  voldeed  het   programma  uiteindelijk  niet  meer  en  was  ook  de  uitwisseling  van  gegevens  met  BRON  en  de   Uitstroommonitor  niet  uitvoerbaar.  Daarop  zijn  we  overgestapt  op  PrOdigi  in  combinatie  met  Magister.   De  uitgever  van  PrOdigi  heeft  in  2014  besloten  te  stoppen  met  dit  programma  en  in  de  praktijk  bleek   Magister  onvoldoende  geschikt  (te  maken)  voor  het  onderwijs  zoals  dat  in  het  Praktijkonderwijs  wordt   gegeven.  Dit  heeft  tot  gevolg  dat  docenten  op  dit  moment  veel  tijd  kwijt  zijn  met  het  vastleggen  van   leerresultaten.  Met  ingang  van  schooljaar  2015-­‐2016  zal  dit  probleem  zijn  opgelost  met  de  invoer  van   Presentis.  Presentis  is  een  leerlingvolgsysteem  welke  speciaal  is  ontwikkeld  voor  het  Praktijkonderwijs  en   heeft  de  mogelijkheid  om  het  IOP  en  OPP  samen  met  een  voortgangsrapportage  als  resultaat  te  verkrijgen   na  het  digitaal  verwerken  van  leerlinggegevens,  toetsresultaten,  leerafspraken  en  resultaten.  We   verwachten  met  de  aanschaf  van  Presentis  ook  de  leerroutes  duidelijker  in  beeld  te  kunnen  brengen.  In   het  schoolbeleidsplan  is  aangegeven  leerlingen  werken  met  een  digitaal  portfolio,  voor  het   praktijkonderwijs  kan  Presentis  hiervoor  worden  ingezet.     Voor  elke  leerling  is  na  de  start  van  het  schooljaar  binnen  6  weken  een  ontwikkelingsperspectief  (OPP)   beschikbaar.  Aan  de  hand  van  dit  OPP  maakt  de  leerling  onder  leiding  van  de  mentor  een  IOP.  In  het  IOP  

 

11  

staat  SMART  verwoord  wat  de  leerling  wil  leren,  hoe  hij  dat  wil  doen  en  wanneer  dit  doel  bereikt  moet   zijn  en  wat  daarvoor  nodig  is.  Op  het  praktijkonderwijs  zijn  de  leerling,  ouders/verzorgers  en  school   partners  in  het  bepalen  van  de  inhoud  van  het  onderwijs.  Het  kan  niet  bestaan  dat  ouders/verzorgers  niet   mede  de  verantwoordelijkheid  nemen  voor  het  leren  van  hun  kind.     Speerpunten:   1.  Met  het  programma  Presentis  en  het  inzetten  van  toetsen  worden  individuele  leerresultaten   duidelijker  in  beeld  gebracht.   2.  Bestaande  leerlijnen  worden  duidelijker  vastgelegd.   3.  Ouderparticipatie  zal  worden  versterkt  omdat  dit  van  invloed  is  op  de  leerresultaten.   4.  Door  gebruik  van  het  IOP  de  leerlingen  verantwoordelijkheid  laten  nemen  voor  de  geformuleerde   doelen,  waarbij  het  IOP  ruimte  geeft  voor  een  individuele  route.   5.  Het  inzetten  van  een  digitaal  portfolio  door  de  aanschaf  van  Presentis  zodat  leerlingen  resultaten  van   oriëntaties  en  het  opdoen  van  vaardigheden  kunnen  vastleggen.       3.  Personeel   Docenten  en  onderwijs  ondersteunend  personeel  in  het  praktijkonderwijs  nemen  gezamenlijk   verantwoordelijkheid  voor  het  onderwijs  in  de  sector  of  in  de  fase  waarin  ze  werkzaam  zijn.  Door  het   doorlopen  van  de  PDCA  cirkel  werken  zij  aan  verbetering  van  het  onderwijs.  Door  in  de  IPB-­‐cyclus  een   goede  afstemming  te  zoeken  tussen  persoonlijke  doelen  van  collega’s  en  teamdoelen  geven  collega’s   inhoud  aan  hun  persoonlijke  ontwikkeling  en  scholing  en  worden  de  teamdoelen,  zoals  vastgelegd  in  het   teamplan,  gehaald.     Tijdens  de  jaarlijks  evaluatievergaderingen  die  we  kennen  voor  de  secties  van  PrO1  en  PrO2/3  gaan  we  na   of  gestelde  doelen  zijn  gehaald  en  formuleren  we  verbeterplannen.  Het  team  heeft  een  scholing  gehad  op   gebied  van  effectief  feedback  geven  om  elkaar  aan  te  spreken  op  gemaakte  afspraken  en  om  elkaar   verder  te  helpen  via  intervisie  wanneer  zij  zich  handelingsonbekwaam  voelen  richting  leerlingen  met  leer-­‐   of  gedragsproblemen.   Docenten  zijn  zelf  verantwoordelijk  dat  ze  inhoud  geven  aan  de  scholing  zoals  die  is  vastgelegd  in  het  IPB-­‐ gesprek.  Daarnaast  wordt  inhoud  gegeven  aan  nieuwe  ontwikkelingen  via  teamscholing.  Met  de  invoering   van  het  nieuwe  LVS  Presentis  zal  het  team  geschoold  moeten  worden  om  dit  effectief  in  te  kunnen  zetten.   Belangrijke  attitude  zal  zijn  dat  docenten  tijdens  aanleren  van  het  werken  met  Presentis  ook  leren  van   elkaar.  Dit  leren  van  elkaar  zal  ook  op  andere  gebieden  worden  versterkt  door  in  kaart  te  brengen  welke   specialismen  er  zijn  in  het  team  zal  ‘leren  van  elkaar’  meer  inhoud  krijgen.     Speerpunten:   1.  De  gevolgde  teamscholing  vind  zijn  toepassing  in  de  praktijk.   2.  Het  team  is  geschoold  om  te  kunnen  werken  met  Presentis  (LVS).   3.  De  docenten  nemen  zelf  de  verantwoordelijkheid  voor  hun  scholing  en  professionele  ontwikkeling.   4.  Specialismen  in  het  team  in  kaart  brengen  en  inzetten  om  gebruik  te  maken  van  aanwezige  expertise   om  te  leren  van  elkaar.   5.  Bij  het  invullen  en  inzetten  van  Presentis  zal  de  focus  liggen  op  doelgericht  werken.       4.  Leiderschap   Het  onderdeel  leiderschap  is  min  of  meer  een  resume  van  alles  wat  in  het  voorgaande  is  genoemd.   Terugkerend  credo  is  dat  leerlingen  en  docenten  verantwoordelijkheid  nemen  voor  de  taken  die  ze   hebben  gekregen.  Een  belangrijke  voorwaarde  is  dat  taken  en  verantwoordelijkheden  daarvoor  helder   zijn  vastgelegd.     Op  het  Praktijkonderwijs  leggen  we  jaarlijks  vast  wie  waarvoor  verantwoordelijk  is.  In  het  teamplan  zijn   teamdoelen  helder  geformuleerd.  Zoals  eerder  aangegeven  worden  in  de  IPB-­‐  gesprekken  de  persoonlijke   doelen  van  collega’s  vastgelegd.  Als  aan  bovengenoemde  voorwaarden  is  voldaan  mag  aan  collega’s  

 

12  

gevraagd  worden  om  zich  te  verantwoorden.  Hierbij  is  het  belangrijk  dat  zij  laten  zien  initiatief  te  nemen   en  te  denken  in  acties.   Collega’s  zorgen  dat  ook  leerlingen  duidelijk  hebben  aan  welke  doelen  zij  werken  en  wat  ze  moeten  doen.   Wanneer  hieraan  is  voldaan  verwachten  we  dat  collega’s  op  hun  beurt  leerlingen  aanspreken  op  hun   verantwoordelijkheden  en  hen  er  toe  aanzetten  om  initiatief  te  nemen  om  gestelde  doelen  te  halen.   Belangrijk  is  dat  wanneer  we  spreken  over  ‘doelen’  we  ook  formuleren  aan  welke  kwaliteit  deze  doelen   moeten  voldoen.       Speerpunten:   1.  Voor  leerlingen  en  voor  collega’s  zijn  doelen  helder  geformuleerd.   2.  Leerlingen  en  collega’s  nemen  initiatief  om  gestelde  doelen  te  halen,  er  is  veel  vrijheid  om  de  route   hiervoor  zelf  te  bepalen.   3.  Leerlingen  en  collega’s  worden  aangesproken  op  hun  verantwoordelijkheden.   4.  De  kwaliteitscyclus  wordt  ingezet  om  te  evalueren  en  te  verbeteren.       5.  School  en  omgeving   Door  de  gemaakte  keuzes  kenmerkt  het  Praktijkonderwijs  op  onze  school  zich  door  veel  contacten  met   partners  in  de  schoolomgeving.  Zoals  bij  de  inleiding  aangegeven  kent  het  praktijkonderwijs  verregaande   samenwerking  met  grote  werkgevers  in  de  regio.  Daarnaast  is  er  veel  contact  met  stagebieders  waar   leerlingen  werkervaring  op  doen.  Omdat  arbeidstoeleiding  speerpunt  is  in  het  praktijkonderwijs  is  het   contact  met  gemeente  en  UWV  rondom  de  uiteindelijke  uitstroom  belangrijk.  Met  de  gemeente  GO  is  een   route  geformuleerd  om  te  bevorderen  dat  leerlingen  vloeiend  doorstromen  van  school  naar  werk.  De   leerlingen  hebben  op  school  dan  al  de  nodige  branche  gerichte  certificaten  behaald.  Voor  de  certificering   is  contact  met  kenniscentra  of  uitvoerende  instanties  die  hiervoor  zorg  dragen.     Speerpunten:   1.  Door  de  huidige  maatschappelijke  ontwikkelingen  staat  de  uitstroom  voor  pro  leerlingen  onder  druk.   Door  intensief  contact  met  de  partners  in  de  regio  en  middels  subsidie  verkregen  mogelijkheid  om  de   arbeidstoeleiding  te  optimaliseren  willen  we  een  succesvolle  uitstroom  blijven  garanderen.   2.  Het  praktijkonderwijs  participeert  actief  in  netwerken  in  de  regio  die  het  behalen  van  de  doelen  voor   het  praktijkonderwijs  kunnen  versterken.      

 

13  

Afdelingsplan  Vmbo     1.  Identiteit   Het  christelijke  karakter  van  het  onderwijs  is  merkbaar  in  veel  facetten  van  het  werken  en  leven  op   school.  De  relatie  met  God  en  onze  naaste  krijgt  handen  en  voeten,  maar  is  het  meest  zichtbaar  in  de   omgang  met  elkaar.  Een  goede  relatie  met  de  docent  en  medeleerlingen  (de  klas)  is  voor  een  vmbo   leerling  een  voorwaarde  om  te  kunnen  functioneren  op  school.  Docenten  hebben  een  pedagogische  taak   waarbij  aandacht  voor  de  leerlingen,  complimenteren,  reflecteren  en  stimuleren  een  belangrijk   uitgangspunt  is.     Naast  een  bereikbare  en  beschikbare  mentor  is  een  goed  functionerende  klas  belangrijk  voor  het   presteren  van  de  leerling.  De  dagopeningen  worden  gebruikt  om  aandacht  te  hebben  voor  wat  er  leeft  in   de  klas  en  bij  de  leerlingen.  Elke  dag  wordt  daar  aan  het  begin  van  de  dag  ruim  de  tijd  voor  genomen.   Tijdens  de  dagopening  gaat  de  bijbel  open,  worden  de  leerlingen  betrokken  bij  het  bijbelverhaal.  De  dag   wordt  doorgenomen  en  gebedspunten  kunnen  worden  aandragen.  De  leerlingen  leren  standpunten  te   verwoorden  en  respect  te  hebben  voor  elkaar.       De  mentor  geeft  les  aan  de  leerling  en  heeft  een  spilfunctie  in  de  contacten  tussen  ouders  en  school.  De   mentor  is  een  vertrouwenspersoon  voor  de  leerlingen.  De  mentor  heeft  oog  voor  elke  leerling  en  bezit   coachende  vaardigheden.  In  de  afdeling  wordt  door  een  vaste  groep  docenten  les  gegeven.  Dat  maakt  dat   de  docenten  de  leerlingen  snel  kennen.     De  vakdocenten  weten  dat  leerlingen  soms  een  steuntje  in  de  rug  nodig  hebben  om  tot  een  mooi   resultaat  te  komen.  Problemen  in  de  klas  worden  snel  opgepakt  en  bij  voorkeur  niet  uitgesteld  tot  de   volgende  les.  De  docenten  zijn  meer  ontwikkelingsgericht  dan  lesstofgericht.  De  docenten  zijn  bewust   bezig  met  het  ontwikkelen  van  sociale  vaardigheden  bij  de  leerlingen.  Christelijke  waarden  worden  waar   mogelijk  besproken  en  toegepast.     We  hebben  gemeenschappelijke  bijeenkomsten  /  vieringen  rondom  start  /  einde  van  het  schooljaar,  kerst   en  pasen,  waarbij  de  inbreng  van  de  leerlingen  een  van  de  uitgangspunten  is.  Vieringen  zijn  niet  slechts   activiteiten.  Bij  alle  activiteiten  is  duidelijk  waarom  we  iets  doen  en  wat  de  verbinding  is  met  de   christelijke  inhoud  en  betekenis.  De  leerlingen  zijn  actief  betrokken  bij  deze  vieringen.  De  mentor  heeft   een  belangrijke  taak  tijdens  de  vieringen.     Naast  de  vieringen  is  er  aandacht  voor  de  medemensen.  Dat  blijkt  uit  goede  doelen  acties  die  gedaan   worden  voor  bepaalde  groepen  in  de  samenleving.       Speerpunten:   1. Ontwikkeling  programma  voor  toerusting  en  vorming  in  alle  leerjaren.    

 

14  

2.  Onderwijs   Het  onderwijs  in  de  vmbo  afdeling  is  beroepsgericht.  Dat  heeft  tot  gevolg  dat  leerlingen  vanuit  een   realistische  en  praktijkgerichte  context  onderwijs  ontvangen,  vanuit  de  4  sectoren  die  in  het  vmbo   onderwijs  worden  aangeboden:  Economie,  Zorg&Welzijn,  Techniek  en  Groen.  In  de  bovenbouw  worden   twee  profielen  aangeboden:  Economie&Ondernemen  (E&O)  en  Zorg&Welzijn  (Z&W).  Binnen  deze   profielen  zijn  routes  gemaakt  die  leiden  naar  een  goede  en  relevante  aansluiting  richting  alle  vormen  van   het  mbo.  Deze  routes  worden  jaarlijks  geëvalueerd  en  waar  nodig  aangepast.  Het  rendement  in  onder-­‐  en   bovenbouw  en  de  resultaten  van  het  examen  zijn  bovengemiddeld.     Het  (beroepsgerichte)  onderwijs  staat  op  drie  pijlers:   1. Algemene  kennis  en  vaardigheden   2. Professionele  kennis  en  vaardigheden   3. Loopbaanoriëntatie  en  -­‐ontwikkeling       Loopbaanoriëntatie  en  -­‐ontwikkeling  vormt  de  rode  draad  in  het  gehele  onderwijsprogramma.  De  leerling   werkt  aan  zijn  loopbaancompetenties  en  maakt  zijn  ontwikkeling  zichtbaar  in  een  loopbaandossier   (portfolio).  Het  LOB  programma  wordt  teamoverstijgend  uitgewerkt.   (Voor  de  ontwikkeling  van  LOB  wordt  gebruik  gemaakt  van  de  handreiking  van  het  platform  ”Vernieuwing   beroepsgerichte  programma’s  vmbo”.)       Pedagogische  en  didactische  uitgangspunten:   1. Het  onderwijs  is  doelgericht.  Docenten  stellen  doelen,  evalueren  of  dit  behaald  is  en  geven   feedback  aan  de  leerlingen.   2. Het  onderwijs  wordt  gegeven  vanuit  een  realistische  context.   3. Leerlingen  krijgen  passend  onderwijs,  hebben  een  eigen  leerlijn,  passend  bij  capaciteiten,   vaardigheden  en  loopbaanontwikkeling.  Daarbij  worden  de  leerlingen  gestimuleerd  een  hoog   niveau  te  bereiken.     4. De  leerling  is  eigenaar  van  zijn  eigen  leerproces  en  professionele  ontwikkeling.  Leerlingen   stellen  in  overleg  met  de  docent  doelen,  reflecteren  en  krijgen  feedback.   5. Ouders  worden  betrokken  bij  het  leren  en  loopbaanoriëntatie  van  hun  kinderen.     Vanwege  de  invoering  van  de  Wet  op  het  Passend  Onderwijs  zullen  we  mogelijkheden  creëren  voor   leerlingen  met  een  lichamelijke  en/of  cognitieve  beperking,  die  niet  in  het  praktijkonderwijs  geplaatst   kunnen  worden.  Het  is  de  groep  leerlingen  die  niet  kan  uitstromen  met  een  diploma,  maar  via  de  entree   route  doorstroomt  naar  het  mbo.  Samenwerking  met  het  mbo  is  daarvoor  noodzakelijk.     Speerpunten:   1. Ontwikkeling  van  LOB  binnen  alle  leerjaren.   2. Ontwikkeling  van  leerlijnen  passend  bij  capaciteiten,  vaardigheden  en  LOB  voor  leerlingen.   3. Ontwikkelen  van  een  “eigen”  entree-­‐route  met  mbo’s.   4. Hebben  van  een  bovengemiddeld  rendement  in  onder-­‐  en  bovenbouw.        

 

15  

3.  Personeel     De  teams  in  het  vmbo  dragen  bij  aan  een  goed  werkklimaat  en  biedt  docenten  de  mogelijkheid  om  in  hun   werkomstandigheden  prioriteiten  te  stellen  en  samen  met  directe  collega’s  te  werken  aan  de  verbetering   van  de  onderwijsresultaten.  De  gesprekscyclus  zorgt  voor  een  afstemming  van  de  persoonlijke  doelen  van   de  docent  met  de  team-­‐  en  schooldoelen.  De  lestaak  is  de  hoofdtaak  van  een  docent.  Iedere  docent  levert   een  bijdrage  aan  een  verbetering  van  het  doelgerichte  onderwijs.       Het  IPB-­‐gesprek  wordt  gebruikt  om  afspraken  te  maken  over  professionalisering.  De  professionalisering   en  de  geformuleerde  doelen  in  het  IPB-­‐gesprek  liggen  in  lijn  met  de  teamontwikkelingen.  Binnen  de   afdeling  leren  docenten  van  en  met  elkaar.  Nieuwe  ontwikkelingen  worden  gezamenlijk  vorm  gegeven.   Docenten  geven  elkaar  feedback  op  de  gestelde  doelen  en  het  bereikte  resultaat.     Speerpunten:   1. Docenten  nemen  verantwoordelijkheid  voor  eigen  professionalisering  en  reflecteren  daarop  met   elkaar.   2. Docenten  laten  zich  informeren  over  en  bezoeken  het  toekomstige  werkveld  /  opleiding  van  de   leerlingen.   3. Docenten  ontwikkelen  zich  in  het  maken  van  passende  individuele  leerlijnen  voor  leerlingen.   4. Docenten  leren  van  en  met  elkaar.  Er  zijn  leergemeenschappen  gevormd  binnen  het  team  en/of   afdeling.       4.  Leiderschap     De  docent  is  medeverantwoordelijk  voor  het  functioneren  van  het  team  en  de  doelen  die  in  het  teamplan   worden  geformuleerd.  De  verantwoordelijkheid  voor  de  uitwerking  van  veel  beleidsvoornemens  ligt  bij   docenten.  Een  open  cultuur,  waarbij  initiatief  wordt  genomen,  wordt  geluisterd  naar  elkaar,  er  geen   afrekencultuur  is,  verantwoording  wordt  afgelegd,  is  essentieel  voor  deze  ontwikkeling.  Iedereen  levert   daar  een  bijdrage  aan.  Elke  docent  heeft  oog  voor  kwaliteit.  Daarom  levert  hij/zij  een  bijdrage  aan  de   ontwikkeling  van  een  eigen  (team)kwaliteitscyclus.       Een  leerling  is  een  leider.  Dat  toont  hij/zij  door  verantwoordelijkheid  te  nemen  voor  zijn  eigen  leren.  Het   onderwijs  in  de  afdeling  zal  leerlingen  in  staat  stellen  hier  in  toenemende  mate  verantwoordelijkheid  voor   te  kunnen  nemen.  Daarnaast  tonen  leerlingen  verantwoordelijkheid  voor  het  welbevinden  van   medeleerlingen  en  hun  plaats  in  de  samenleving.       School  en  ouders  hebben  een  afzonderlijke  verantwoordelijkheid  die  elkaar  soms  raakt.  School  neemt  de   opvoeding  niet  over,  maar  levert  wel  een  bijdrage  aan  de  persoonlijke  ontwikkeling  van  leerlingen.  Binnen   onze  vmbo-­‐afdeling  worden  ouders  betrokken  bij  het  leren  en  de  loopbaanoriëntatie  van  hun  kind.   Ouders  die  hun  kind  stimuleren  in  het  nemen  van  verantwoordelijkheid  dragen  bij  aan  een  beter   leerresultaat  van  hun  kind.       Speerpunten:   1. Verantwoordelijkheid  uitwerking  beleid  zo  laag  mogelijk  neerleggen.   2. Leiderschap  bij  leerlingen  ontwikkelen:  leerlingen  zijn  -­‐  en  tonen  verantwoordelijkheid  -­‐  voor  eigen   leren.   3. Het  team  ontwikkelt  een  kwaliteitscyclus.   4. Betrekken  van  ouders  bij  het  leren  en  de  loopbaanoriëntatie  van  hun  kind.        

 

16  

Afdelingsplan  Mavo     1.  Identiteit   Het  christelijke  karakter  van  het  onderwijs  is  merkbaar  in  veel  facetten  van  het  werken  en  leven  op   school.  De  relatie  met  God  en  onze  naaste  is  belangrijk.  Deze  komt  onder  andere  tot  uitdrukking  in  de   omgang  met  elkaar.  Een  goede  relatie  met  de  docent  en  medeleerlingen  (de  klas)  is  voor  een  mavo-­‐   leerling  belangrijk.  Docenten  hebben  daarin  een  pedagogische  taak  waarbij  duidelijkheid  en   vergevingsgezindheid  een  belangrijk  uitgangspunt  is.     Naast  een  bereikbare  en  beschikbare  mentor  is  een  goed  functionerende  klas  belangrijk  voor  het   presteren  van  de  leerling.  De  dagopeningen  worden  gebruikt  om  aandacht  te  hebben  voor  wat  er  leeft  in   de  klas  en  bij  de  leerlingen.  Leerlingen  zijn  betrokken  tijdens  de  dagopeningen  en  kunnen  gebedspunten   aandragen.     De  mentor  geeft  les  aan  zijn  mentorklas  en  heeft  een  spilfunctie  in  de  contacten  tussen  ouders  en  school.   De  mentor  is  een  vertrouwenspersoon  voor  de  leerlingen.  De  mentor  heeft  oog  voor  elke  leerling  en  bezit   coachende  vaardigheden.     De  vakdocenten  weten  dat  leerlingen  soms  een  steuntje  in  de  rug  nodig  hebben  om  tot  een  mooi   resultaat  te  komen.  Problemen  in  de  klas  worden  snel  opgepakt  en  bij  voorkeur  niet  uitgesteld  tot  de   volgende  les.     We  hebben  gemeenschappelijke  bijeenkomsten  /  vieringen  rondom  start  /  einde  van  het  schooljaar,  Kerst   (en  Pasen),  waarbij  de  inbreng  van  de  leerlingen  een  van  de  uitgangspunten  is.  Vieringen  zijn  niet  slechts   activiteiten.  Bij  alle  activiteiten  is  duidelijk  waarom  we  iets  doen  en  wat  de  verbinding  is  met  de   christelijke  inhoud  en  betekenis.  Mavo-­‐leerlingen  willen  de  christelijke  identiteit  beleven  en  ervaren,   waarbij  de  leerling  goed  in  staat  is  mee  te  praten.       De  leerlingen  worden  gevormd  bij  maken  van  keuzes.  Daarbij  is  in  de  onderbouw  vooral  aandacht  voor   omgaan  met  moderne  (sociale)  media.  In  de  bovenbouw  krijgt  naast  de  moderne  media  ook  de   beroepskeuze  en  persoonlijkheidsvorming  aandacht.     Speerpunten:   1.  Ontwikkeling  van  een  programma  voor  toerusting  en  vorming  in  alle  leerjaren.  

 

17  

 

2.  Onderwijs   Het  onderwijs  in  de  mavo-­‐afdeling  wordt  gekenmerkt  door  een  aantal  aspecten.  Als  eerste  valt  op  dat   leerlingen  baat  hebben  bij  onderwijs  met  een  duidelijke  structuur  en  een  eenduidige  aanpak.  De  relatie   met  de  docent  en  de  klasgenoten  is  belangrijk  voor  een  goede  leerhouding  en  prestatie.  Daarom  is  het   belangrijk  dat  docenten  voor  de  klas  staan  die  voornamelijk  in  de  mavo-­‐afdeling  lesgeven,  die  weten  wat   er  voor  deze  leerlingen  nodig  is  en  die  de  leerlingen  kennen.  Het  vergroten  van  de  betrokkenheid  van  de   leerlingen  in  de  les  en  de  motivatie  van  de  leerlingen  zijn  uitgangspunten  bij  de  ontwikkeling  van   teambeleid.         In  het  mavo-­‐onderwijsprogramma  zitten  veel  reproducerende  onderdelen  en  wordt  er  in  vergelijking  met   het  havo  minder  inzicht  gevraagd.  Leerlingen  werken  graag  aan  opdrachten,  waarbij  er  een  begrijpelijke,   realistische  (minder  abstracte)  context  is.     Het  ontwikkelen  van  vaardigheden  (samenwerken,  schriftelijke  en  mondelinge  presentatie  en   onderzoeken)  is  motiverend  en  belangrijk  in  de  aansluiting  op  het  middelbaar  beroepsonderwijs.   Leerlingen  leren  van  elkaar  en  tonen  steeds  meer  verantwoordelijkheid  voor  het  eigen  leren.       Binnen  de  mavo-­‐afdeling  krijgen  leerlingen  kansen.  Dat  blijkt  uit  extra  ondersteuningsmogelijkheden  en   mogelijkheden  voor  leerlingen  die  meer  aan  kunnen  en  meer  willen.  Het  rendement  in  onder-­‐  en   bovenbouw  en  de  resultaten  van  het  examen  zijn  bovengemiddeld.       Het  programma  van  het  beroepsgerichte  vak  “Dienstverlening  en  Producten”  (D&P)  vormt  de  rode  draad   in  de  ontwikkeling  van  vaardigheden,  de  studieloopbaanoriëntatie  en  -­‐ontwikkeling  en  de  keuze  voor  het   afrondende  sectorwerkstuk.  Voor  het  maken  van  goede  keuzes  is  nodig  dat  leerlingen  kennis  maken  met   en  reflecteren  op  verschillende  beroepen  en  werkvelden.  Daarom  worden  leerlingen  in  contact  gebracht   met  bedrijven  en  instellingen  door  bijvoorbeeld  stages,  excursies,  voorlichtingen  en  (vak)opdrachten.   Hierbij  werken  ze  aan  hun  loopbaandossier.  Het  loopbaandossier  is  een  portfolio,  waarin  wordt  bewaard   wat  leerlingen  willen  en  kunnen,  hoe  anderen  dat  beoordelen  en  welke  prestaties  zijn  geleverd.  Dit  zorgt   voor  inzicht  in  het  LOB-­‐proces  (loopbaan  oriëntatie  en  begeleiding)  en  de  ontwikkeling  van   loopbaancompetenties.      (Voor  de  ontwikkeling  van  LOB  wordt  gebruik  gemaakt  van  de  handreiking  van  het  platform   ”Vernieuwing  beroepsgerichte  programma’s  vmbo”.)       De  onderzoeksopdracht  in  het  kader  van  het  sectorwerkstuk  wordt  zo  veel  als  mogelijk  gedaan  voor  een   bedrijf  uit  de  regio  met  een  onderzoeksvraag  die  vanuit  het  betrokken  bedrijf  wordt  gesteld.       We  kiezen  er  voor  het  vak  D&P  aan  te  bieden  aan  alle  leerlingen  en  niet  als  een  keuzevak  op  de   lessentabel  te  plaatsen.       Speerpunten:   1. Vormgeving  van  doelgericht  onderwijs  (doelen  stellen,  evalueren  en  feedback  geven).     2. Ontwikkeling  van  een  maatwerkprogramma  in  alle  klassen.   3. Ontwikkeling  van  LOB  binnen  alle  leerjaren  in  combinatie  met  D&P.   4. Hebben  van  een  bovengemiddeld  rendement  in  onder-­‐  en  bovenbouw.        

 

18  

3.  Personeel   De  teams  in  het  mavo  dragen  bij  aan  een  goed  werkklimaat  en  biedt  docenten  de  mogelijkheid  om  in  hun   werkomstandigheden  prioriteiten  te  stellen  en  samen  met  directe  collega’s  te  werken  aan  de  verbetering   van  de  onderwijsresultaten.  De  gesprekscyclus  zorgt  voor  een  afstemming  van  de  persoonlijke  doelen  van   de  docent  met  de  team-­‐  en  schooldoelen.  De  lestaak  is  de  hoofdtaak  van  een  docent.  Iedere  docent  levert   een  bijdrage  aan  een  verbetering  van  het  doelgerichte  onderwijs.       Het  IPB-­‐gesprek  wordt  gebruikt  om  afspraken  te  maken  over  professionalisering.  De  professionalisering   en  de  geformuleerde  doelen  in  het  IPB-­‐gesprek  liggen  in  lijn  met  de  schoolontwikkelingen.  Binnen  de   afdeling  leren  docenten  van  en  met  elkaar.  Nieuwe  ontwikkelingen  worden  gezamenlijk  vorm  gegeven.   Docenten  geven  elkaar  feedback  op  de  gestelde  doelen  en  het  bereikte  resultaat.     Speerpunten:   1.  Docenten  nemen  verantwoordelijkheid  voor  eigen  professionalisering  en  reflecteren  daarop  met   elkaar.   2.  Docenten  ontwikkelen  zich  in  het  geven  van  doelgericht  onderwijs.   3.  Docenten  leren  van  en  met  elkaar.  Er  zijn  leergemeenschappen  gevormd  binnen  het  team.       4.  Leiderschap     De  docent  is  medeverantwoordelijk  voor  het  functioneren  van  het  team  en  de  doelen  die  in  het  teamplan   worden  geformuleerd.  De  verantwoordelijkheid  voor  de  uitwerking  van  veel  beleidsvoornemens  ligt  bij   docenten.  Een  open  cultuur,  waarbij  initiatief  wordt  genomen,  wordt  geluisterd  naar  elkaar,  er  geen   afrekencultuur  is  maar  er  wel  verantwoording  wordt  afgelegd,  is  essentieel  voor  deze  ontwikkeling.   Iedereen  levert  daar  een  bijdrage  aan.  Elke  docent  heeft  oog  voor  kwaliteit.  Daarom  levert  hij/zij  een   bijdrage  aan  de  ontwikkeling  van  een  eigen  (team)kwaliteitscyclus.       Een  leerling  neemt  verantwoordelijkheid  voor  zijn  eigen  leren.  Het  onderwijs  in  de  afdeling  zal  leerlingen   in  staat  stellen  hier  in  toenemende  mate  verantwoordelijkheid  voor  te  nemen.  Daarnaast  tonen   leerlingen  verantwoordelijkheid  voor  het  welbevinden  van  medeleerlingen  en  hun  plaats  in  de   samenleving.       School  en  ouders  hebben  een  afzonderlijke  verantwoordelijkheid  die  elkaar  soms  raakt.  School  neemt  de   opvoeding  niet  over,  maar  levert  wel  een  bijdrage  aan  de  persoonlijke  ontwikkeling  van  leerlingen.  Binnen   onze  mavo-­‐afdeling  worden  ouders  betrokken  bij  het  leren  en  de  loopbaanoriëntatie  van  hun  kind.   Ouders  die  hun  kind  stimuleren  in  het  nemen  van  verantwoordelijkheid  dragen  bij  aan  een  beter   leerresultaat  van  hun  kind.       Speerpunten:   1.  Verantwoordelijkheid  voor  de  uitwerking  van  beleid  zo  laag  mogelijk  neerleggen.   2.  Leiderschap  bij  leerlingen  ontwikkelen:  leerlingen  zijn  -­‐  en  tonen  verantwoordelijkheid  -­‐  voor  eigen   leren.   3.  Het  team  ontwikkelt  een  kwaliteitscyclus.   4.  Betrekken  van  ouders  bij  het  leren  en  de  loopbaanoriëntatie  van  hun  kind.        

 

19  

Afdelingsplan  Havo     Inleiding   In  2015  is  het  Strategisch  beleidsplan  2015-­‐2019  vastgesteld.  Dit  plan  is  het  uitgangspunt  voor  dit   afdelingsplan.  Het  afdelingsplan  geeft  het  kader  voor  de  ontwikkeling  van  de  teamplannen  voor  Havo12,   Havo3  en  Havo45.  Het  afdelingsplan  volgt  de  indeling  van  het  Strategisch  beleidsplan.     In  het  afdelingsplan  2011-­‐2015  hadden  de  kernvragen  betrekking  op  motivatie  van  leerlingen,   huiswerkattitude,  ontwikkeling  van  vaardigheden,  reflectie  en  mentoraat.  In  de  uitwerking  is  er  toen   gekozen  voor  de  ontwikkeling  van  didactiek  passend  bij  de  Havo-­‐leerlingen,  scholing  in  activeren  en   differentiëren,  en  projectonderwijs.     Uit  de  reflectie  op  het  afdelingsplan  blijkt  dat  de  meeste  vragen  nog  steeds  overeind  staan.  Er  is   tevredenheid  over  de  toegenomen  differentiatie,  de  wisselende  werkvormen,  de  rol  van  het  mentoraat   en  het  projectmatig  werken.  Toch  blijft  motivatie  en  verantwoordelijkheid  van  leerlingen  de  aandacht   vragen.  De  prioriteit  voor  de  komende  jaren  ligt  bij  het  meer  verantwoordelijk  maken  van  leerlingen  en  bij   de  ontwikkeling  van  een  programma  van  vorming  en  toerusting.  Aanpassing  van  het  onderwijsaanbod  in   het  Havo  kan  nodig  zijn  om  de  motivatie  en  verantwoordelijkheid  van  leerlingen  te  bevorderen.     Het  leerlingprofiel,  zoals  vastgesteld  in  2011,  is  nog  steeds  relevant.  De  volgende  aspecten   (bekwaamheden)  zijn  kenmerkend  voor  Havo-­‐leerlingen:   1. attitude:     • is  praktisch   • is  gericht  op  toepassing   • is  gevoelig  voor  relaties   • werkt  voor  korte/middellange  termijn   2. denkvermogen:     • heeft  vooral  cognitieve  kennis  (feiten  en  begrippen)   • heeft  een  voorkeur  voor  een  concrete  leerstrategie   • heeft  moeite  met  metacognitieve  kennis  (vakgebonden  en  vakonafhankelijke   vaardigheden)   3. vaardigheden:     • kan  plannen   • heeft  een  voorkeur  voor  samenwerken   • kan  organiseren   4. affiniteit:     • is  gevoelig  voor  relaties   • wil  leren  in  een  buitenschoolse  context   • wil  begeleid  keuzes  maken                          

 

20  

In  aansluiting  bij  het  leerlingprofiel  zijn  de  volgende  competenties  geformuleerd.  Deze  competenties   hebben  een  rol  in  het  leerproces,  de  begeleiding  en  reflectie.     Competenties     1.  Maatschappelijke  betrokkenheid:   a.  je  legt  de  relatie  tussen  de  Bijbel  en  eigen  doen  en  laten   b.  je  gaat  respectvol  om  met  leeftijdsgenoten   c.  je  kunt  ethische  aspecten  van  situaties  benoemen  en  afwegen   d.  je  bent  gemotiveerd  maatschappelijk  actief/betrokken  buiten  school   2.  Persoonlijke  verantwoordelijkheid   a.  je  houdt  actief  een  portfolio  bij   b.  je  kunt  omgaan  met  feedback  en  wil  hiervan  leren   c.  je  bent  aanspreekbaar  op  gedrag  en  prestaties   d.  je  neemt  zelf  initiatief   e.  je  past  je  aan  veranderende  situaties  aan   3.  Studiebekwaamheid:   a.  je  kunt  zelf  duidelijk  aangeven  welke  verbeterstappen  gezet  moeten  worden   b.  je  kunt  zelf  een  planning  maken  om  te  studeren  en  taken  uit  te  voeren   c.  je  hebt  inzicht  in  eigen  studievaardigheden   d.  je  informeert  ouders/verzorgers  en  andere  betrokkenen  over  de  stand  van  zaken   4.  Probleemoplossend  werken:   a.  je  kunt  zelfstandig  een  probleem  analyseren,  afbakenen  en  onderzoeken   b.  je  kunt  planmatig  werken   c.  je  kunt  informatie  kritisch  selecteren  en  samenvatten   d.  je  kunt  theoretische  en  praktische  inzichten  combineren  in  creatieve  oplossingen   e.  je  kunt  goed  en  helder  schriftelijk  presenteren   5.  Creativiteit   a.  je  hebt  een  ondernemende  en  onderzoekende  houding   b.  je  komt  zelf  regelmatig  met  nieuwe  ideeen  en  zoekt  naar  meerdere   mogelijkheden/oplossingen   c.  je  kent  verschillende  creatieve  technieken  en  kan  deze  hanteren   d.  je  durft  nieuwe  dingen  uit  te  proberen  en  ziet  fouten  als  leermogelijkheden   6.  Sociale  en  communicatieve  bekwaamheid:   a.  je  kunt  effectief  een  boodschap  overbrengen  en  ontvangen   b.  je  toont  waardering  voor  anderen  en  benoemt  dat   c.  je  neemt  verantwoordelijkheid  binnen  een  team  en  kunt  gezamenlijk  een  doel  realiseren   d.  je  kunt  goed  presenteren  voor  publiek   7.  Beroepshouding/LOB:   a.  je  kunt  uitleggen  waar  je  wel/niet  goed  in  bent  gebruikt  dit  in  keuzes  rondom  loopbaan  en   vervolgstudie   b.  je  kunt  verbanden  leggen  tussen  ervaringen  op  school/in  het  leven  en  de  eigen   loopbaanontwikkeling   c.  je  neemt  een  actieve  houding  aan  met  betrekking  tot  buitenschoolse  vakactiviteiten  en   projecten   d.  je  neemt  een  actieve  houding  aan  met  betrekking  tot  het  oriënteren  op  vervolgstudie,  het   bezoeken  van  open  dagen,  proefstuderen  en  andere  LOB-­‐activiteiten   e.  je  kunt  doelen  stellen  voor  je  eigen  studieloopbaan   f.  je  bent  in  staat  een  netwerk  van  mensen,  die  kunnen  helpen  bij  de  studiekeuze,  te  zoeken   en  te  onderhouden      

 

21  

1.  Identiteit   Volgens  onze  Bijbelse  opdracht  willen  we  het  onderwijs  vorm  geven,  waarbij  we  onze  leerlingen  leren  ‘om   de  weg  van  de  Heere  in  acht  te  nemen’  en  om  ‘gerechtigheid  en  recht  te  doen’  (Genesis  18:19).  De  Havo-­‐ leerlingen  worden  opgeleid  om  later  hun  plaats  in  te  nemen  in  de  wereld  van  het  hoger  beroepsonderwijs   en  de  samenleving.  Meer  dan  op  de  Prins  Maurits  maken  de  leerlingen  daar  kennis  met  de  seculiere  en   pluriforme  samenleving.  Oud-­‐leerlingen  geven  terug  dat  het  omgaan  met  andere  overtuigingen  en  het   zelf  verwoorden  van  een  Bijbels  gefundeerd  standpunt  betrekkelijk  nieuw  voor  hen  is.       Voor  Havo-­‐leerlingen  is  het  belangrijk  om  expliciet  de  relatie  te  leggen  tussen  de  Bijbel  en  dagelijkse   praktijk.  Binnen  de  vakken  kan  dit  door  het  leggen  van  relaties  tussen  de  leerstof  en  de  Bijbel  en  door   leerlingen  kennis  te  laten  maken  met  de  grote  betekenis  van  Christelijke  normen  en  waarden  voor  de   praktijk  van  het  vakgebied.  In  de  vakwerkplannen  en  actieplannen  zijn  doelstellingen  van  de  vaksecties   opgenomen.  Naast  de  reguliere  vakken  wordt  in  het  lesprogramma  ruimte  gemaakt  voor  vorming  binnen   een  programma  van  Havo  1  t/m  5.  De  elementen  van  het  programma  worden  op  elkaar  afgestemd  en  zijn   passend  bij  de  ontwikkeling  van  de  leerlingen.  De  tijd  voor  dit  programma  wordt  gevonden  in  het   mentoraat,  projecten  en  excursies.     Omdat  het  gesprek  over  de  betekenis  van  de  Bijbel  voor  het  dagelijks  handelen  van  onze  leerlingen  een   aandachtspunt  is,  is  het  van  belang  om  er  binnen  de  begeleiding  door  mentoren  tijd  voor  te  nemen.  Het   competentieprofiel  is  hierbij  een  leidraad.  Het  gebruiken  van  het  competentieprofiel  door  leerlingen,   mentoren  en  docenten  vraagt  de  aandacht.  Ook  wanneer  het  gaat  om  ‘maatschappelijke   verantwoordelijkheid’.     Speerpunten:   1.  De  ontwikkeling  van  een  samenhangend  en  praktijkgericht  programma  voor  toerusting  en  vorming.   2.  Het  gesprek  over  ‘maatschappelijke  verantwoordelijkheid’  binnen  de  begeleiding.       2.  Onderwijs     Gelet  op  het  leerlingprofiel  en  de  competenties  zijn  de  volgende  principes  van  toepassing  op  het  Havo-­‐ onderwijs.     Het  onderwijs  in  het  Havo:   1.  is  functioneel:  gericht  op  de  toepassing  en  praktijk  worden  vakinhoudelijke  kennis  en   vaardigheden  in  samenhang  geleerd  (o.a.  Bloom  &  Anderson);   2.  is  maatschappelijk  relevant:  biedt  inzicht  in  maatschappelijke  ontwikkelingen  en  beantwoordt   vanuit  Bijbels  perspectief;   3.  is  afwisselend:  wil  motiveren  en  wil  tegemoet  komen  aan  de  diversiteit  in  leerstijlen;   4.  is  gestructureerd:  wil  leerlingen  verantwoordelijkheid  geven  binnen  duidelijke   randvoorwaarden;   5.  heeft  een  sociale  component:  leerlingen  leren  met  elkaar  en  hebben  behoefte  aan  een  goed   contact  met  de  docent;     6.  houdt  rekening  met  verschillen:  verschil  in  attitude,  denkvermogen,  vaardigheden  en  affiniteit.   Deze  principes  zijn  eveneens  concreet  uitgewerkt  in  het  lesobservatieformulier  voor  het  Havo.     In  de  achterliggende  jaren  is  gewerkt  aan  de  vormgeving  van  deze  principes,  binnen  en  buiten  de  vakken.   Scholing  en  kennisuitwisseling  hebben  bijgedragen  aan  toepassing  van  differentiatie  en  wisselende   werkvormen.  In  alle  teams  is  de  mentorbegeleiding,  ook  in  relatie  tot  LOB,  een  voortdurend   aandachtspunt  geweest.  Om  de  mentor  een  handvat  te  geven  in  de  begeleiding  is  het  competentieprofiel   opgesteld  en  met  de  Peppels-­‐pilot  zijn  de  mogelijkheden  van  het  portfolio,  als  hulpmiddel  in  de   begeleiding,  onderzocht.  Voor  het  projectonderwijs  is  er  een  doorlopende  lijn  van  klas  1  t/m  5.  In  de   projecten  wordt  de  verbinding  gelegd  tussen  theorie  en  praktijk,  worden  vaardigheden  aangeleerd  en  

 

22  

wordt  een  ondernemende  houding  bevorderd.  Er  is  een  docentenhandleiding  voor  projectonderwijs  in   ontwikkeling.       De  kernvragen  voor  de  komende  jaren  betreffen  de  wijze  waarop  Havo-­‐leerlingen  verantwoordelijkheid   dragen  voor  hun  leerproces  en  de  mate  waarin  het  onderwijs  afgestemd  is  op  de  praktijk  van  het  hoger   beroepsonderwijs.       Het  stimuleren  van  de  eigen  verantwoordelijkheid  van  leerlingen  in  het  leerproces  vereist  een   verandering  in  rolpatronen.  De  docenten  en  mentoren  activeren  de  leerlingen  om  de  juiste  stappen  te   zetten.  Dit  betekent  niet  dat  zij  geen  betrokkene  meer  zijn,  maar  het  is  belangrijk  dat  leerlingen  zelf   nadenken  over  hun  eigen  ontwikkeling  en  hier  verantwoordelijkheid  in  nemen.  Het  RTTI-­‐concept  en  het   portfolio  zijn  hulpmiddelen  om  dit  proces  te  stimuleren.  Het  RTTI-­‐concept  geeft  leerlingen  meer  inzicht  in   hun  resultaten  en  helpt  in  het  nadenken  over  een  juiste  aanpak.  Binnen  de  teams  draagt  het  bij  aan   effectieve  bespreking  en  begeleiding  van  leerlingen.  Het  portfolio  biedt  een  kader  voor  het  afleggen  van   verantwoording  door  leerlingen.  De  leerlingen  verzamelen  hiermee  bewijsstukken  en  feedback,  wat  van   belang  is  voor  het  vervolgonderwijs.  De  toenemende  keuzemogelijkheden  binnen  en  buiten  de  vakken   zijn  voor  de  leerlingen  een  kans  om  zich  te  onderscheiden.  Voor  loopbaanoriëntatie  (LOB)  wordt  ook   gebruik  gemaakt  van  het  portfolio,  omdat  het  accent  verschuift  van  een  vast  aanbod  voor  alle  leerlingen   met  veel  sturing,  naar  een  flexibel  aanbod  gericht  op  de  behoeften  van  individuele  leerlingen.  Hiervoor  is   nodig  dat  de  leerlingen  zich  bewust  zijn  van  hun  eigen  rol  binnen  het  keuzeproces  en  voldoende  inzicht   hebben  in  hun  eigen  kwaliteiten.  Wanneer  er  wordt  uitgegaan  van  meer  maatwerk  in  het  aanbod  van  het   onderwijs,  vraagt  dit  om  zorgvuldigheid  in  het  organiseren  van  het  onderwijs  en  in  het  volgen  van  het   leerproces.     De  afstemming  van  het  Havo-­‐onderwijs  op  de  praktijk  van  het  hoger  beroepsonderwijs,  en  het   achterliggende  beroepenveld,  is  een  tweede  opgave.  Hoewel  er  goede  stappen  zijn  gezet  door  het   aanbieden  van  projectonderwijs  en  er  binnen  de  vakken  aandacht  is  voor  de  praktijk,  is  er  toch  behoefte   aan  doorontwikkeling.  Het  projectonderwijs  is  een  schooleigen  ontwikkeling,  die  minder  herkenning  zal   oproepen  buiten  CSG  Prins  Maurits.  Binnen  de  examinering  is  er  geen  ruimte  voor  projectonderwijs.   Hiermee  blijft  projectonderwijs  een  mooie  ontwikkeling,  maar  zonder  certificering  voor  leerlingen.  Verder   is  kwaliteitsbewaking  van  belang  om  op  langere  termijn  de  ontwikkeling  te  borgen.  Om  deze  redenen   worden  de  mogelijkheden  van  Technasium  en  IBC  (International  Business  College)  onderzocht.  Daarbij   komt  dat  er  binnen  het  Technasium  en  IBC  meer  verantwoordelijkheid  bij  de  leerlingen  ligt.  Los  gezien   van  de  mogelijke  inbreng  van  het  Technasium  en  IBC  is  het  de  bedoeling  om  projectonderwijs  steviger  te   verankeren  in  het  Havo.  Hierbij  wordt  gestreefd  naar  een  meer  uniforme  en  voor  leerlingen  herkenbare   werkwijze  en  een  realistische  context  in  alle  leerjaren.       Het  Technasium  heeft  onder  meer  de  volgende  kenmerken:  activerende  didactiek;  samenwerking  met  het   bedrijfsleven  en  hoger  onderwijs  en  het  vak  Onderzoeken  &  Ontwerpen.  Door  deze  formule  worden   leerlingen  uitgedaagd  om  zich  te  ontwikkelen  in  de  bètavakken.  Het  gaat  om  een  landelijk  erkende   werkwijze  en  er  is  externe  kwaliteitsbewaking.  De  formule  sluit  goed  aan  bij  het  projectonderwijs  wat  in   onze  school  in  gang  gezet  is.  Het  Technasium  is  een  leerlijn  van  onderbouw  naar  bovenbouw  met   examinering  in  het  vak  Onderzoeken  &  Ontwerpen.     Het  IBC  is  een  concept  waarmee  ondernemend  leren  wordt  gestimuleerd.  De  leerlingen  werken  aan   praktische  opdrachten  in  samenwerking  met  het  bedrijfsleven  en  vervolgonderwijs.  Er  zijn  verschillende   manieren  waarop  het  IBC  kan  worden  georganiseerd.  Een  bekend  model  is  ’20-­‐80learning’.  Het  IBC  is  van   toepassing  voor  Havo  4/5  en  kent  geen  apart  examenvak.  Dit  concept  sluit  aan  bij  de  ‘Vecon-­‐ businessschool’  van  onze  school.  Leerlingen  ontvangen  bij  deelname  aan  voldoende  ondernemende   activiteiten  een  Vecon  Business  School  certificaat,  naast  het  Havodiploma.      

 

23  

Speerpunten:   1.  De  begeleiding  gericht  op  de  ontwikkeling  van  de  leerling  als  geheel,  waarbij  alle  betrokkenen  hun   verantwoordelijkheid  hebben.   2.  De  inbedding  van  het  competentieprofiel  en  portfolio  in  het  proces  van  leren  en  begeleiden.     3.  De  leerlingen  zijn  zich  bewust  van  hun  eigen  rol  in  het  LOB-­‐proces.     4.  Het  bewaken  van  het  overzicht  in  maatwerk,  vanuit  het  perspectief  van  de  leerling  en  vanuit  de  school.   5.  De  afstemming  van  het  onderwijsaanbod  op  de  praktijk  van  het  HBO,  waarvoor  Technasium  en  IBC  als   mogelijkheden  worden  onderzocht.   6.  De  doorontwikkeling  van  de  leerlijn  van  het  projectonderwijs.       3.  Personeel   Binnen  de  IPB-­‐cyclus  wordt  gesproken  over  de  prioriteiten  van  de  docent  en  de  relatie  met  de  doelstelling   van  het  team-­‐  en  afdelingsplan.  Het  team  is  een  platform  waarop  steeds  weer  kennis  en  ervaring  wordt   gedeeld.  Uitwisseling  tussen  het  onderbouwteam  en  bovenbouwteam  wordt  hierbij  bevorderd.       De  professionalisering  met  betrekking  tot  ontwikkelingen  binnen  het  Havo  zal  zich  richten  op  thema’s  als   toerusting  &  vorming,  coaching  en  differentiatie.  Door  facilitering  van  ontwikkelgroepen  wordt  ruimte   geboden  om  zich  in  deze  thema’s  te  verdiepen.  Tijdens  een  jaarlijkse  gezamenlijke  scholingsbijeenkomst   wordt  de  opbrengst  van  deze  groepen  dan  uitgewisseld.       Speerpunten:   1.  De  uitwisseling  van  kennis  en  ervaring  met  betrekking  tot  de  didactiek  in  het  Havo.   2.  De  vorming  van  verschillende  ontwikkelgroepen.   3.  Een  jaarlijkse  scholingsbijeenkomst.       4.  Leiderschap   Dit  afdelingsplan  biedt  de  mogelijkheid  om  in  het  teamplan  specifiekere  keuzes  en  afspraken  te  maken.   Jaarlijks  worden  de  teamplannen  geëvalueerd  en  bijgesteld.  In  dit  proces  wordt  iedereen  gevraagd  om   mee  te  denken  en  zo  een  bijdrage  te  leveren.  Helderheid  over  de  gestelde  doelen,  actieve  betrokkenheid   zijn  randvoorwaarden  om  als  team  verder  te  ontwikkelen.  In  de  evaluatie  van  de  teamplannen  worden   relevante  kwaliteitsgegevens  betrokken.     De  leerlingen  worden  gevraagd  om  meer  verantwoordelijkheid  te  nemen  en  verantwoording  te  tonen.   Buiten  de  vakken  is  er  ruimte  binnen  het  maatwerkprogramma  om  een  keuze  te  maken.  Binnen  de   vakken  is  er  ruimte  om  het  gesprek  aan  te  gaan  om  extra  mogelijkheden  (bijv.  Olympiades;   verdiepingsopdrachten  of  juist  ondersteuning;  tutoraat)  te  benutten.  Het  denken  in  mogelijkheden  en   verantwoordelijkheid  vraagt  om  een  kanteling  in  de  houding  van  leerlingen  en  om  een  andere  benadering   vanuit  de  docenten.  In  het  gesprek  met  de  leerlingen  is  het  portfolio  een  hulpmiddel.     Speerpunten:   1.  De  ontwikkeling  van  het  teamplan.   2.  De  leerlingen  nemen  meer  verantwoordelijkheid  en  krijgen  hiervoor  ruimte.   3.  De  leerlingen  verantwoorden  zich  in  een  portfolio.   4.  Het  portfolio  is  een  handvat  voor  reflectie  en  zelfreflectie.          

 

24  

Afdelingsplan  Vwo     Inleiding   In  2015  is  het  Strategisch  beleidsplan  2015-­‐2019  vastgesteld.  Dit  plan  is  het  uitgangspunt  voor  dit   afdelingsplan.  Het  afdelingsplan  geeft  het  kader  voor  de  ontwikkeling  van  de  teamplannen  voor  Vwo123   en  Vwo456.  Het  afdelingsplan  volgt  de  indeling  van  het  Strategisch  beleidsplan.     In  het  afdelingsplan  2011-­‐2015  waren  de  kernvragen  de  determinatie  van  Vwo-­‐leerlingen  en  het   onderwijsaanbod  voor  deze  leerlingen.  Een  praktische  uitwerking  is  terug  te  zien  in  een  document  over  de   Vwo-­‐didactiek  (1415_vwo_didactiek).  In  de  afgelopen  jaren  lag  het  accent  bij  analytische,  creatieve  en   praktische  intelligentie  (Sternberg).  De  toepassing  van  de  taxonomie  van  Bloom  is  hier  een  voorbeeld  van.   In  de  komende  jaren  is  het  de  bedoeling  om  het  aspect  van  ‘wijsheid’  te  benadrukken.       Wijsheid  heeft  meer  te  maken  met  een  houding,  dan  met  kennis  en  informatie.  In  de  Bijbel  lezen  we  dat   wijsheid  wordt  ontvangen  van  de  Geest  en  zich  richt  op  de  eer  van  God  en  het  heil  van  de  naaste.   Wijsheid  bewijst  zich  in  de  praktijk  in  de  omgang  met  anderen  en  in  het  staan  in  deze  tijd.  Ons  onderwijs   heeft  als  doel  om  de  leerlingen  wijs  te  maken.  Sternberg  geeft  in  zijn  WICS-­‐model  (zie  bijlage  1)  ook  een   omschrijving  van  wijsheid.  Hij  legt  de  nadruk  op  de  normatieve  toepassing  van  kennis.  In  deze  toepassing   van  kennis  worden  verschillende  belangen  onderscheiden  en  afgewogen  (individu  en  gemeenschap;  korte   en  lange  termijn;  aanpassing  en  hervorming).  Bij  Sternberg  blijft  wijsheid  echter  een  horizontaal  begrip.     In  de  voorbereiding  op  dit  afdelingsplan  is  er  aan  de  hand  van  de  driedeling  ‘logica’,  ‘ethica’  en  ‘fysica’  (uit   Boele,  Onderwijsheid)  nagedacht  over  het  bevorderen  van  wijsheid  in  het  Vwo.  De  ‘logica’  betreft  het   logisch  en  creatief  denken.  De  ‘ethica’  betreft  de  morele  vorming  en  de  verwoording  van  gedachten.  De   ‘fysica  betreft  de  lichamelijke,  emotionele  en  kunstzinnige  vorming.  Het  is  de  bedoeling  om,  met  behoud   van  de  juiste  kwalificatie  voor  het  vervolgonderwijs,  de  komende  jaren  meer  aandacht  te  besteden  aan   morele  vorming  en  een  bredere  vorming.     Het  leerlingprofiel,  zoals  vastgesteld  in  2011,  is  nog  steeds  relevant.  De  volgende  aspecten   (bekwaamheden)  zijn  kenmerkend  voor  Vwo-­‐leerlingen:   1. attitude:     • is  kritisch   • is  beschouwend,  waarderend  en  beoordelend   • is  reflecterend   • is  gericht  op  de  langere  termijn   • is  grensverleggend  (kennis  en  vaardigheden)   • zoekt  het  debat   2. denkvermogen:     • heeft  cognitieve  en  metacognitieve  kennis  (Bloom  &  Anderson)1   • beschikt  over  verschillende  denkstrategieën   3. vaardigheden:     • doet  onderzoek  (α  β  γ)   • ontwikkelt  daarbij  ‘pre-­‐academische’  vaardigheden   4. affiniteit:     • heeft  een  ‘specialisme’   • wil  zelf  kiezen      

                                                                                                               

 

25  

Het  Vwo-­‐onderwijs  gaat  uit  van  de  volgende  principes:   1. is  conceptueel:  uitgaande  van  het  ‘eindconcept’  worden  vakinhoudelijke  kennis  en  vaardigheden   in  samenhang  geleerd;   2. is  grensverleggend:  raakt  ‘de  zone  van  naaste  ontwikkeling’  en  daagt  leerlingen  uit  tot   ontplooiing;   3. maakt  wijs:  biedt  inzicht  in  maatschappelijke/wetenschappelijke  ontwikkelingen,  onderzoekt  de   achterliggende  waarden  en  bevraagt/beantwoordt  vanuit  Bijbels  perspectief;   4. geeft  verantwoordelijkheid  en  vraagt  verantwoording:  leerlingen  en  docenten  willen  leren,  leren   elkaar  en  anderen;   5. houdt  rekening  met  verschillen:  verschil  in  attitude,  denkvermogen,  vaardigheden  en  affiniteit.       1.  Identiteit   Wijze  leerlingen  en  docenten  zijn  bescheiden,  gericht  op  het  gemeenschappelijk  belang,  kennen   beperkingen  van  mens  en  wetenschap,  durven  kwetsbaar  te  zijn  en  gaan  voorzichtig  om  met  hun  invloed   ten  opzichte  van  anderen.  Wijze  leerlingen  en  docenten  zijn  moedig  in  het  spreken  over  de  Waarheid  en   in  het  stellen  van  grenzen.  Wijze  leerlingen  en  docenten  ‘nemen  de  weg  van  de  Heere  in  acht’  door  in  de   praktijk  ‘gerechtigheid  en  recht  te  doen’.     We  willen  onze  leerlingen  toerusten  om  hun  plaats  in  te  nemen  in  de  samenleving  en  in  hun  toekomstige   academische  omgeving.  We  willen  onze  leerlingen  laten  ontdekken  dat  de  praktijk  van  samenleving  en   wetenschap  niet  los  staat  van  de  achterliggende  waarden  en  hen  ervan  doordringen  dat  er  steeds   persoonlijke  keuzes  moeten  worden  gemaakt.  Dit  gebeurt  binnen  de  vakken  en  elders  in  het   lesprogramma  in  een  open  verhouding  tussen  docenten  en  leerlingen,  waarbij  de  betrokkenheid  van   leerlingen  worden  gestimuleerd.     Binnen  de  vakken  door  het  leggen  van  de  relatie  tussen  de  leerstof,  de  waarden  die  daarmee  verbonden   zijn  en  de  Bijbel.  Er  wordt  tijd  genomen  om  met  de  klas  in  gesprek  te  gaan  en  leerlingen  gaan  ook   onderling  de  dialoog  aan.  Het  goed  kunnen  verwoorden  van  gedachten  en  argumenten  is  hierbij  van   belang.       Naast  de  reguliere  vakken  wordt  in  het  lesprogramma  ruimte  gemaakt  voor  het  vak  Filosofie  met  een   schooleigen  invulling  in  Vwo  4  t/m  6.  De  ervaringen  met  ANW  en  Christelijke  Toerusting  en  Filosofie   worden  samengebracht  in  dit  nieuwe  vak.  Op  basis  van  een  al  vastgestelde  structuur  wordt  dit  vak  in  de   komende  jaren  uitgebouwd.  In  de  onderbouw  komen  wijsheid  en  christelijke  vorming  aan  de  orde  binnen   de  modules.       Omdat  het  van  belang  is  dat  de  leerlingen  in  aanraking  komen  met  de  ‘moreel  geladen  praktijk’  worden   de  mogelijkheden  hiervoor  benut.  Een  realistische  onderwijscontext  krijgt  op  verschillende  manieren   vorm,  bijv.  door  het  in  de  school  halen  van  sprekers,  het  aanbieden  van  praktijkvoorbeelden  in  de  les,   vakexcursies  en  buitenlandse  reizen,  het  doen  van  onderzoek  buiten  school,  stages,  eigen  activiteiten   buiten  school  om  etc.  Het  gesprek  over  de  meerwaarde  van  dergelijke  activiteiten  en  de  persoonlijk   reflectie  is  een  aandachtspunt.  Daarnaast  wordt  gestreefd  naar  meer  structuur  en  samenhang.       Hoewel  de  breedte  van  de  vakkenkeuze  wordt  ingeperkt  door  de  profielen  in  de  bovenbouw  en  door   praktische  overwegingen,  staan  we  voor  een  brede  vorming  van  de  leerlingen.  Leerlingen  kunnen  een   extra  vak  kiezen  en  er  wordt  hierbij  gezocht  naar  mogelijkheden  binnen  of  buiten  het  rooster.  De  brede   vorming  wordt  tevens  gestimuleerd  door  het  aanbieden  van  het  verrijkingsprogramma  Xplore  voor  alle   leerjaren  van  het  Vwo.        

 

26  

Speerpunten:   1.  De  ontwikkeling  van  een  programma  voor  welsprekendheid  (in  woord  en  geschrift)  in  alle  leerjaren.   2.  De  ontwikkeling  van  het  vak  filosofie  in  Vwo  4  t/m  6  en  de  aanpassing  van  modules  in  de  onderbouw,   waarbij  gelet  wordt  op  de  samenhang.   3.  Het  bevorderen  van  de  samenhang  in  en  de  reflectie  op  de  vormende  activiteiten.   4.  Het  aanbieden  van  brede  keuzemogelijkheden  in  het  vakkenpakket  en  maatwerk  waar  mogelijk.       2.  Onderwijs   De  principes  van  het  Vwo-­‐onderwijs  krijgen  vorm  in  een  aantal  didactische  ontwikkelingen  die  al  in  gang   gezet  zijn  en  een  andere  ontwikkelingen  die  nog  een  plaats  verdienen  in  het  programma.  Voor  de   docenten  zijn  deze  principes  een  handvat  om  lessen  te  ontwikkelen  en  om  er  onderling  het  gesprek  over   te  voeren.  In  het  lesobservatieformulier  voor  het  Vwo  zijn  de  principes  concreet  uitgewerkt.     Didactische  ontwikkelingen  die  gaande  zijn  betreffen  de  leerlijn  ‘Onderzoek  Doen’  en  de  ‘VWOnly-­‐ didactiek’.  Het  accent  op  het  doen  van  onderzoek  heeft  als  doelen  een  goede  aansluiting  bij  het   academische  vervolgonderwijs,  aansluiting  bij  het  leerlingprofiel  van  de  Vwo-­‐leerling  (onderzoekende   houding)  en  de  voorbereiding  op  de  complexiteit  van  de  wetenschap  en  samenleving.  Deze  leerlijn  is   verankerd  binnen  modules  en  het  profielwerkstuk.  De  toepassing  van  de  leerlijn  binnen  de  vakken  en  het   aspect  van  academisch  schrijven  vragen  de  komende  jaren  de  aandacht.  De  VWOnly-­‐didactiek  heeft  nu   niets  meer  te  maken  met  de  vroegere  VWOnly-­‐klas,  maar  de  term  is  bedoeld  om  uit  te  drukken  dat  we  de   lat  hoog  leggen  (‘moeilijk  moet’),  maar  wel  rekening  houden  met  verschillen  tussen  leerlingen.  In  de   onderbouw  wordt  gewerkt  met  ‘compacten  &  verrijken’  om  zo  meer  ruimte  te  maken  voor  verdieping  en   differentiatie.  Uitwisseling  binnen  het  team  en  scholing  worden  ingezet  om  deze  manier  van  werken  te   bevorderen.  Ook  vanaf  klas  3  wordt  meer  aangesloten  bij  de  individuele  mogelijkheden  van  de  leerlingen.     Naast  al  lopende  ontwikkelingen  zijn  er  andere  zaken  die  aandacht  behoeven.  Om  leerlingen  meer  inzicht   te  geven  in  hun  eigen  leerproces  is  evaluatie  en  feedback  van  belang.  Het  RTTI-­‐concept  is  hiervoor  een   handvat.  Dit  concept  stimuleert  tevens  het  gesprek  binnen  de  secties  over  de  leerlijn  van  onderbouw  naar   bovenbouw.  Binnen  de  teams  draagt  het  bij  aan  effectieve  bespreking  en  begeleiding  van  leerlingen.   Begaafde  leerlingen,  maar  ook  onderpresteerders  of  leerlingen  met  een  leerprobleem,  kunnen  eerder   worden  gesignaleerd  en  begeleid.  Binnen  het  maatwerkprogramma  zijn  er  mogelijkheden  voor  extra   ondersteuning  en  is  er  vooral  veel  ruimte  voor  verrijking  binnen  het  Xplore-­‐programma.  Xplore  is  een   bundeling  van  al  langer  bestaande  activiteiten  waaruit  leerlingen  zelf  een  keuze  kunnen  maken,  hun   programma  verrijken  en  zich  kunnen  onderscheiden.  Voor  de  aansluiting  op  vervolgopleidingen  blijkt  dit   van  belang  te  zijn.  Voor  de  komende  jaren  willen  we,  mede  door  coachend  mentoraat,  bevorderen  dat   meer  leerlingen  gaan  meedoen  in  Xplore  en  zelf  actief  zijn  in  de  keuze  en  verantwoording.  Het  coachend   mentoraat  richt  zich  meer  op  de  verantwoordelijkheid  van  de  leerlingen.     Speerpunten:   1.  De  toepassing  van  de  leerlijn  ‘Onderzoek  Doen’  in  de  modules  en  in  de  vakken  in  alle  leerjaren.   2.  De  ontwikkeling  van  een  programma  voor  academisch  schrijven  in  alle  leerjaren  (als  onderdeel  van  de   leerlijn  onderzoek  doen).   3.  De  toepassing  van  de  VWOnly-­‐didactiek.   4.  De  toepassing  van  het  RTTI-­‐concept  met  betrekking  tot  signalering  en  begeleiding  van  leerlingen.   5.  De  doorontwikkeling  van  het  maatwerkprogramma:  de  leerlingen  maken  zelf  hun  keuze  en   verantwoorden  zich  over  het  gevolgde  maatwerk.        

 

27  

3.  Personeel   Binnen  de  IPB-­‐cyclus  wordt  onder  meer  gesproken  over  de  prioriteiten  van  de  docent  en  de  relatie  met  de   doelstelling  van  het  team-­‐  en  afdelingsplan.  Het  team  is  een  platform  waarop  steeds  weer  kennis  en   ervaring  wordt  gedeeld.  Uitwisseling  tussen  het  onderbouwteam  en  bovenbouwteam  wordt  hierbij   bevorderd.       De  professionalisering  met  betrekking  tot  ontwikkelingen  binnen  het  Vwo  zal  zich  richten  op  de  VWOnly-­‐ didactiek  en  het  onderzoek  doen.  Door  facilitering  van  ontwikkelgroepen  wordt  ruimte  geboden  om  zich   in  deze  thema’s  te  verdiepen.  Tijdens  een  jaarlijkse  gezamenlijke  scholingsbijeenkomst  wordt  de   opbrengst  van  deze  groepen  dan  uitgewisseld.       De  onderzoekende  houding  die  we  bij  de  leerlingen  willen  stimuleren,  moet  ons  zelf  niet  vreemd  zijn.  Het   doen  van  onderzoek  door  docenten  kan  bijvoorbeeld  gericht  zijn  op  de  eigen  onderwijspraktijk  of  die  van   collega’s,  de  ontwikkeling  van  nieuwe  kennis  of  verdieping  in  het  eigen  vakgebied.  Om  de  onderzoekende   school  binnen  de  Vwo-­‐teams  vorm  te  geven  zullen  eerst  uitgangspunten  worden  geformuleerd.     Speerpunten:   1.  De  uitwisseling  van  kennis  en  ervaring  met  betrekking  tot  de  didactiek  in  het  Vwo.   2.  De  vorming  van  verschillende  ontwikkelgroepen,  waaronder  met  betrekking  tot  de  thema’s  Onderzoek   Doen  en  VwOnly-­‐didactiek.   3.  Een  jaarlijkse  scholingsbijeenkomst.   4.  Het  stimuleren  van  de  onderzoekende  school.       4.  Leiderschap   Dit  afdelingsplan  biedt  de  mogelijkheid  om  in  het  teamplan  specifiekere  keuzes  en  afspraken  te  maken.   Jaarlijks  worden  de  teamplannen  geëvalueerd  en  bijgesteld.  In  dit  proces  wordt  iedereen  gevraagd  om   mee  te  denken  en  zo  een  bijdrage  te  leveren.  Helderheid  over  de  gestelde  doelen,  actieve  betrokkenheid   zijn  randvoorwaarden  om  als  team  verder  te  ontwikkelen.  In  de  evaluatie  van  de  teamplannen  worden   relevante  kwaliteitsgegevens  betrokken.     De  leerlingen  worden  gevraagd  om  meer  verantwoordelijkheid  te  nemen  en  verantwoording  te  tonen.   Buiten  de  vakken  is  er  ruimte  binnen  het  maatwerkprogramma  om  een  keuze  te  maken.  Binnen  de   vakken  is  er  ruimte  om  het  gesprek  aan  te  gaan  om  extra  mogelijkheden  (bijv.  Olympiades;   verdiepingsopdrachten  of  juist  ondersteuning;  tutoraat)  te  benutten.  Het  denken  in  mogelijkheden  en   verantwoordelijkheid  vraagt  om  een  kanteling  in  de  houding  van  leerlingen  en  om  een  andere  benadering   vanuit  de  docenten.  In  het  gesprek  met  de  leerlingen  is  het  portfolio  een  hulpmiddel.     Speerpunten:   1.  De  ontwikkeling  van  het  teamplan.   2.  De  leerlingen  nemen  meer  verantwoordelijkheid  en  krijgen  hiervoor  ruimte.   3.  De  leerlingen  verantwoorden  zich  in  een  portfolio.   4.  Het  portfolio  is  een  handvat  voor  reflectie  en  zelfreflectie.               Bijlage  1:  WICS  –  Sternberg   Op  de  volgende  pagina’s  is  een  samenvatting  van  het  WICS-­‐model  opgenomen  vanuit  een  artikel.      

 

28  

Wijsheid Een studie naar het werk van Robert J. Sternberg over wijsheid Freerk Wortelboer

Inleiding Het klassieke verhaal waarmee wijsheid wordt geïllustreerd is dat van koning Salomo. Als hem wordt gevraagd een baby toe te wijzen aan één van twee vrouwen die beiden beweren de moeder te zijn, stelt hij voor de baby in tweeën te hakken. De ene vrouw accepteert de beslissing, de andere vrouw gunt snikkend de baby aan de ander, waarop Salomo genoeg weet. Met dit verhaal in je achterhoofd is wijsheid dus vooral een combinatie van intelligent redeneren, creativiteit en het heel goed doorzien van de menselijke psyche. Hoe heeft Salomo deze wijsheid verworven? Hoe ontwikkel je je tot een wijs mens die situaties kan begrijpen, mensen goed aanvoelt en met compassie goed doordachte beslissingen neemt die de andere betrokkenen met waardering en zelfs dankbaarheid ontvangen? Mijn fascinatie voor wijsheid ontstond jaren geleden bij de begeleiding van jonge professionals die in organisaties flinke veranderingen moesten zien door te voeren. De jongeren waren allemaal slim, creatief en bevlogen, en deelden de verwarring over het feit dat ‘men’ niet zo hard voor hun prachtige ideeën warmliep als ze verwacht hadden. Pas nadat deze jonge professionals een aantal keren vastgelopen waren, gevoelens van frustratie en angst hadden ervaren en desondanks of juist dankzij die ervaringen hadden weten vol te houden, werden ze echt effectief en bleken ze in staat te zijn ook anderen te leiden – als inspirator, coach en/of grenzensteller. Wat zegt dat over wijsheid? Is tegenslag een voorwaarde om dit te ontwikkelen? Eenzelfde observatie deed ik bij schoolleiders die ik begeleid in een tweejarige masteropleiding. Die leiders die persoonlijk en professioneel al het nodige achter de kiezen hebben, of tijdens hun opleiding een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt (echtscheiding, geboorte van een kind, overlijden van een partner), tonen vaak groei in hun persoonlijk leiderschap. Komt wijsheid dus met de jaren? Kan een kind of een jonge starter niet wijs zijn? Maar het zijn niet alleen de mooie ervaringen die me raken; er zijn ook ethische vraagstukken die hierop betrekking hebben. Sommige leiders zie ik slim mensen voor hun karretje spannen, terwijl ik bedenkingen heb bij hun motieven. Er zijn veel voorbeelden denkbaar van buitengewoon slimme mensen die we absoluut niet als wijs zouden bestempelen. Een dictator als Saddam Hoessein wist op tal van uitgekiende manieren een heel volk te knechten. Nick Leeson van Barings Bank was een briljante beurshandelaar die gewetenloos misbruik maakte van zijn positie en kennis. Wanneer noemen we iemand nu wijs?

Robert J. Sternberg doet al meer dan dertig jaar onderzoek naar de relatie tussen wijsheid, intelligentie en creativiteit en kijkt op een bijzonder boeiende manier naar wijsheid. Hij is het die centraal staat in dit artikel. Voordat ik zijn model en denkwijze onder de loep neem, volgt nu eerst wat achtergrondinformatie over hem.

Biografie van Robert J. Sternberg Robert Sternberg is een psycholoog en vooraanstaand wetenschapper die een lijst van meer dan 1200 wetenschappelijke artikelen, hoofdstukken en boeken over tal van onderwerpen op zijn naam heeft staan. Zo schrijft hij over leermoeilijkheden, intelligentie, liefde, wijsheid, onderwijskundig leiderschap en denkstijlen, en dat alles in een voor een wetenschapper verrassend toegankelijke schrijfstijl. Ondanks zijn Amerikaanse herkomst, kijkt hij niet alleen met de Amerikaanse culturele bril, maar toetst hij zijn theorieën ook in Europa, Azië en Afrika. De meeste bekendheid geniet hij door zijn onderzoek naar intelligentie. Op zich een opmerkelijk gegeven voor iemand die als kind als rather stupid uit IQ-tests kwam! (Bussato, 2001).

Professionele identiteit

2

Sternberg werd geboren in 1949 in een Joods gezin in New Jersey. Zijn ouders hadden de high school niet afgemaakt. Al sinds zijn kindertijd leed hij erg onder testangst en scoorde hij matig, totdat hij als negenjarige een leerkracht kreeg die geloofde in zijn capaciteiten. Die hoge verwachtingen maakten dat zijn prestaties met sprongen vooruitgingen, maar ook dat hij als dertienjarige al vastbesloten was te begrijpen hoe hij wél goed kon presteren terwijl hij zo’n laag IQ had. Hij stuitte op een intelligentietest – de klassieke Stanford-Binet test – en begon die als piepjonge onderzoeker af te nemen onder medescholieren. Dit leverde verrassende inzichten op, maar bracht hem ook in de problemen. Zijn eerste proefpersoon was een klasgenote waarop hij heimelijk verliefd was. Al snel kwam hij erachter dat deze test geen handige manier was om het ijs te breken – een mooi voorbeeld van emotionele intelligentie. De tweede klasgenoot toog naar de schoolleiding, die direct ingreep en dreigde het boek met de intelligentietest te verbranden als hij nog eenmaal klasgenoten op hun intelligentie zou testen. Zo werd Robert Sternberg al op jonge leeftijd geconfronteerd met politieke gevoeligheden Pas op de universiteit kon hij zich weer openlijk verdiepen in intelligentie (Sternberg, 2003). Hij kreeg de National Merit Scholarship, een beurs waarmee hij naar Yale University kon. Ook daar waren zijn resultaten in eerste instantie matig. Het vak Inleiding in de psychologie bracht Sternberg er zelfs zo slecht vanaf dat zijn hoogleraar hem adviseerde om een ander onderwerp als major te kiezen. Evenals in zijn jongere jaren leidde ook nu frustratie tot actie. Hij kwam tot de conclusie dat testen geen adequaat beeld gaven van zijn echte kennis en academische kwaliteiten. Verder ontdekte hij dat als hij tests aflegde in een kamer met jongere medestudenten hij veel rustiger werd en zijn scores aanzienlijk stegen. Een jaar later ontwikkelde hij zijn eerste eigen intelligentietest: de Sternberg Test of Mental Ability (STOMA). Hij haalde in 1972 zijn BA Psychologie summa cum laude aan Yale en in 1975 zijn PhD aan Stanford University. Sternberg heeft een breed scala aan posities bekleed aan gerenommeerde instituties. Hij was hoogleraar Psychologie aan Yale, Dean of Arts and Sciences aan Tufts University en voorzitter van de American Psychological Association. In 2010 zette hij een boeiende en onverwachte stap: hij werd toen benoemd tot vicevoorzitter van het college van bestuur van Oklahoma State University en vervolgens werd hij in 2013 aangesteld als bestuursvoorzitter van Wyoming University. Hij koos dus voor de overstap van topwetenschapper aan topuniversiteiten naar een bestuurlijke rol binnen een internationaal minder bekende instelling. Als bestuurder wilde hij doelen realiseren waar hij als wetenschapper al onderzoek naar deed, zoals het versterken van het onderwijs en studenten beter toerusten voor hun toekomstige rol als leiders van een betere wereld. Op de website van Wyoming University valt te lezen dat hij in korte tijd zoveel task forces met veranderopdrachten had ingesteld dat het systeem ging kraken. Het bleek allemaal teveel in te korte tijd en het verzet tegen zijn tomeloze veranderambitie groeide. Na een half jaar vertrok Sternberg omdat hij onvoldoende steun ervoer van de board of trustees. Zijn persoonlijke energie en ambitie die hem tot academische topproductie brachten, bleken teveel in een bestuurlijke rol waarin je een hele organisatie mee moet krijgen in het veranderproces. Sinds 2014 is hij weer terug in zijn oude vak als professor of human development op Cornell University.

Wijsheid volgens Sternberg Laten we onze queeste naar wijsheid beginnen op publieke plekken (Websters woordenboek en Wikipedia). Hoe wordt in het algemeen gedacht over wijsheid? Vervolgens gaan we na wat Sternberg hieraan toevoegt. In Websters New World College Dictionary treffen we de volgende definitie aan van wijsheid: ‘The power of judging rightly and following the soundest course of action, based on knowledge, experience, understanding etc.’ En in Wikipedia vinden we: ‘Wijs-

Professionele identiteit

3

heid of levenswijsheid is de kunst om in alle levensomstandigheden juist te oordelen en te handelen. De betekenis is dus praktisch of moreel.’ Bekijken we deze twee definities, dan valt ons op dat intelligentie, kennis en ervaring mensen in staat stelt om situaties goed te beoordelen en de juiste acties te ondernemen. Wat in deze beschrijvingen ontbreekt, is de verwijzing naar componenten als de sociale omgeving (wijsheid raakt anderen en is daarmee interpersoonlijk), de emoties (wijsheid die zich ontwikkelt in het doorleven van emotionele ervaringen) en de uitwerking van de moraliteit (wat bepaalt of iets ‘juist’ of ‘goed’ is?) Robert Sternberg heeft een model ontwikkeld waarin deze verschillende componenten een plek hebben gekregen. Boeiend daarbij is om te zien hoe Sternberg vanuit zijn intelligentieonderzoek bij wijsheid uitkomt en vervolgens de brug slaat naar onderwijskundig leiderschap en daarmee werkt aan zijn eigen ambitie om een wezenlijke bijdrage te leveren aan deze wereld.

Een triarchisch model van intelligentie De oorsprong van Sternbergs fascinatie voor intelligentie ligt, zoals bleek uit zijn biografie, besloten in zijn eigen matige testscores tijdens zijn school- en studietijd. Dit had enerzijds te maken met de context (bijvoorbeeld de groepsdruk van medestudenten waaronder gepresteerd moest worden) en anderzijds met het type vragen dat gesteld werd. Intelligentietests en schooltoetsen bleken toen (en ook nu nog) vooral gericht te zijn op kennis en analytische kwaliteiten, zoals woordenschat, geheugen, begrip en de vaardigheid problemen op te lossen. Er werd bijvoorbeeld geen aandacht besteed aan muzikaliteit of sociale vaardigheid. De huidige discussie in Nederland over de waarde, opzet en timing van de Cito-toets raakt aan precies ditzelfde punt. Een greep uit de reacties in dit debat: ‘Het is een momentopname onder grote druk’, ‘Mijn kind kan veel meer dan er in de Cito-toets gevraagd wordt’, ‘Moet het oordeel van de basisschool niet veel zwaarder wegen bij de toelating tot het Voortgezet Onderwijs?’ Maar ook: ‘Het is een zeer betrouwbare voorspeller van prestaties in het vervolgonderwijs!’. ‘En wat zegt die toets over succes in werk en leven? Weinig!’ Tegengestelde geluiden waren te horen in een heftig debat, dat nog steeds voortduurt en waarvan de uitkomst nog niet vaststaat Sternberg ontwikkelde een nieuw model: de triarchische theorie van intelligentie (Sternberg, 1985). Hij onderscheidt daarin drie typen intelligentie: analytische intelligentie, creatieve intelligentie en praktische intelligentie. Analytische intelligentie verwijst naar rationele probleemoplossende vermogens, zoals die zijn gemeten in de klassieke intelligentietests. Het gaat dan doorgaans om helder afgebakende opgaven waarvoor maar één juiste oplossing bestaat. Bij creatieve intelligentie gaat het om het vermogen om goed met nieuwe opgaven en ongebruikelijke situaties te kunnen omgaan, waarbij bestaande kennis en vaardigheden worden ingezet. Kijken vanuit andere perspectieven en divergerend denken, leveren andere type inzichten op en niet zozeer ‘het juiste antwoord’. Praktische intelligentie verwijst naar het vermogen om bestaande kennis en vaardigheden toe te passen in het dagelijkse leven. Deze intelligentie stelt je in staat effectief te handelen in specifieke situaties. Sternberg breidde eind jaren negentig zijn model verder uit tot de ‘theorie van succesvolle intelligentie’ waarbij iemand als succesvol intelligent geldt als hij zijn kwaliteiten inzet om verschillende levensdoelen te realiseren. Daarvoor heeft hij verschillende handelingsalternatieven. Hij kan zich aanpassen aan zijn omgeving, de omgeving beïnvloeden/hervormen of hij kan nieuwe omgevingen kiezen waarin zijn kwaliteiten het best tot hun recht komen (Sternberg, 1999).

Normatieve dilemma’s Terwijl hij steeds beter grip krijgt op intelligentie en creativiteit zien we dat Sternberg blijft worstelen met normatieve dilemma’s. Wat te denken van de slimme creatieve verkoper die zijn klanten waardeloze spullen weet aan te smeren? En nog veel fundamenteler: Hitler en Stalin legden ongetwijfeld een grote dosis praktische intelligentie en zelfs creativiteit aan de dag bij het uitschakelen van hun opponenten en zelfs hele bevolkingsgroepen. Hoe kan je tot een theorie komen die ook de waarden en het gemeenschappelijke goede doel incorporeert? Wanneer zijn keuzes wijs te noemen, dus niet alleen goed voor jezelf maar ook in het belang van anderen en brede lagen in de maatschappij?

Professionele identiteit

4

Impliciete kennis als basis voor wijsheid Veel beslissingen in het leven vragen kennis van zaken. Om als ondernemer bijvoorbeeld te kunnen beslissen over een strategische heroriëntatie en reorganisatie heb je kennis nodig van de markt, van je organisatie en werkprocessen, van financiën etc. Dit noemen we ‘expliciete kennis’. Om een wijs besluit te kunnen nemen is het echter van belang deze expliciete kennis aan te vullen met impliciete kennis. Hoe zullen mijn medewerkers reageren op een reorganisatie? Wat is de beste tactiek om mijn medeaandeelhouders mee te krijgen? Hoe groot is de kans op succes? Deze impliciete kennis of tacit knowledge (Polyani, 1976; Sternberg, 2001) haal je minder makkelijk uit boeken, maar kun je verwerven op basis van jarenlange ervaring als student, professional en ondernemer. Beide vormen van kennis, expliciet en impliciet, zijn van belang. Sternberg beargumenteert echter dat het verschil in wijsheid van beslissingen die personen nemen eerder verklaard kan worden door de impliciete kennis en contextgevoeligheid van personen, dan hun formele feitenkennis. Om terug te grijpen op de enthousiaste jonge projectleider uit de inleiding: gebrek aan begrip van ‘hoe de hazen hier lopen’ maakt dat hij tegen muren oploopt, waar zijn meer ervaren collega het project wijs om tal van klippen heen laveert, terwijl hij als net afgestudeerde mogelijk beschikt over meer actuele academische kennis dan zijn ervaren collega. Bij impliciete kennis gaat het meer om ‘weten hoe’ dan ‘weten dat’. Impliciete kennis speelt ook een rol bij het realiseren van doelen die je van belang acht. Academische kennis alléén biedt je niet de wijsheid die je nodig hebt. Wijsheid ontstaat door de academische kennis te verbinden met impliciete kennis. Je kunt hebben geleerd over hoe Mandela de grote tegenstellingen tussen blank en zwart overbrugde. Je impliciete kennis helpt je bij de vertaling naar jouw situatie: wat is dan bij jou nodig qua leiderschap en interventies om spanningen binnen jouw organisatie op te lossen? Ten slotte is het goed je te realiseren dat je impliciete kennis per definitie niet verwerft in formele leersettings en doorgaans zelfs verwerft zonder directe instructie van anderen. Een coach kan je niet leren wat de wijze oplossingen zijn voor elk mogelijk toekomstige probleem. Wel kan je leerervaringen aangereikt krijgen die je helpen zelf wijze beslissingen te nemen. Ook kun je leren je impliciete kennis te expliciteren, waardoor die bruikbaarder wordt en overdraagbaar, alsmede een basis gaat vormen voor consistenter handelen (Argyris & Schön, 1978)

De balanstheorie van wijsheid Volgens Sternberg is wijsheid een vorm van praktische intelligentie, maar dan wel eentje die veel verder gaat dan op een slimme en handige manier keuzes maken in je eigen belang. Hij definieert wijsheid vanuit een balans tussen meerdere componenten:

‘Wisdom is defined as the application of tacit as well as explicit knowledge as mediated by values toward the achievement of a common good through a balance among (a) intrapersonal, (b) interpersonal, and (c) extrapersonal interests, over the (a) short and (b) long terms, to achieve a balance among (a) adaptation to existing environments, (b) shaping of existing environments, and (c) selection of new environments’ (Sternberg, 2001).

Volgens deze definitie vereist wijsheid een balanceren c.q. afwegen op verschillende terreinen: •

Je eigen belang en andermans belang worden in een context (extrapersoonlijk) bezien: wat is goed voor jou en voor mij, én past binnen onze organisatie of binnen onze gemeenschap? Wijsheid is waardegedreven. Streven naar een oplossing die goed is voor sommigen maar slecht is voor anderen is geen wijze handelwijze. Die is immers gericht op een gemeenschappelijk belang.

•

Een wijze leider weegt zowel de korte- als langetermijndoelen en zal dus minder gericht zijn op snel scoren. Problemen die om wijsheid van de leider vragen, bevinden zich dus op het snijvlak van belangen. Lukt het de ondernemer

Professionele identiteit

5

bijvoorbeeld om zijn medewerkers zodanig te betrekken bij de strategische heroriëntatie dat men vertrouwen krijgt in die koers en meewerkt aan een reorganisatie die ook pijnlijke keuzes inhoudt? En is er tijd en ruimte voor een leerproces waardoor de organisatie twee jaar later weer floreert? •

Het balanceren heeft ook betrekking op het type actie dat je wilt ondernemen. Sternberg noemt drie typen: : (a) aanpassen aan de huidige omgeving (bijvoorbeeld door mee te gaan in een cultuur van te hard werken en lange dagen maken) (b) beïnvloeden/hervormen van die omgeving (bijvoorbeeld door collega’s te mobiliseren om samen een nieuwe weg te zoeken: ‘niet méér, maar slimmer werken’) (c) en selectie van een nieuwe omgeving (bijvoorbeeld door je geluk elders te beproeven)

Of je de juiste afweging van belangen hebt gemaakt, of je adequaat op de omgeving hebt gereageerd, of je daadwerkelijk voor het gemeenschappelijke doel bent gegaan, hangt sterk af van de waarden volgens welke je handelt. Waarden maken een integraal onderdeel uit van wijsheid.

‘Why smart people can be so foolish’

Dwaasheid ‘Why smart people can be so foolish’ luidt de prikkelende titel van een publicatie van Sternberg uit 2004. Om een scherp zicht te krijgen op een concept helpt het om vergelijkingen te maken, in dit geval met het tegenovergestelde: de dwaasheid van slimme mensen. Hoe komt het toch, vraagt Sternberg zich af, dat mensen die ogenschijnlijk alles mee hebben – intelligent en creatief zijn en over de nodige levenservaring beschikken – toch erg domme dingen kunnen doen? Niemand kan aan Bill Clinton denken zonder associaties met Monica Lewinski of aan de oud IMF-topman Dominique Strauss-Kahn en het New Yorkse kamermeisje Nafissatou Diallo. En hoe vaak raakt een leidinggevende niet de verbinding kwijt met zijn organisatie, omdat hij te vol is van zijn eigen ideeën en/of het volstrekt normaal vindt dat daar een (voor de buitenwereld onacceptabele) buitensporige beloning voor hem bij hoort. Sternberg constateert vijf denkfouten van slimme mensen ‘die denken dat ze te slim zijn om domme fouten te maken’: (1)

onrealistisch optimisme, waarbij men denkt dat men zo slim is dat men alles kan;

(2)

egocentrisme, waarbij de focus volledig op zichzelf en het eigenbelang gericht is, terwijl men de verantwoordelijkheden ten opzichte van anderen onderschat of zelfs negeert;

(3)

alwetendheid, waarbij men gelooft alles te weten, in plaats van te weten wat men nog niet weet;

(4)

almacht, waarbij men gelooft dat men alles kan doen wat men wil omdat men alle macht heeft;

(5)

onkwetsbaarheid, waarbij men gelooft dat men overal mee weg kan komen, ongeacht wat men doet, of hoe ongepast of onverantwoordelijk dat gedrag ook is.

Deze voorbeelden maken duidelijk hoe gemakkelijk mensen in goede posities ten prooi kunnen vallen aan denkfouten. Deze fouten zijn een goed reflectie-instrument voor leiders en anderen in invloedrijke posities die menen het beste voor te hebben met hun mensen of organisatie en beogen bij te dragen aan een betere wereld. Maar wijsheid, om nog even die stap te maken, is dus juist het tegendeel van deze denkfouten.

Professionele identiteit

6

Reflectie Opvallend in de theorievorming van Robert Sternberg is dat hij steeds verder allerlei puzzelstukjes samenvoegt en heel conscientieus bouwt aan een theorie. Tegenwoordig noemt Sternberg deze theorie het WICS-model, wat staat voor Wisdom, Intelligence and Creativity Synthesized (Sternberg 2003, Sternberg 2010). Wie weet bouwt hij deze nog verder uit. Met WISC wil hij een bijdrage leveren aan het verbeteren van onze wereld en de cirkel van eigenbelang, geweld en vernietiging van onze leefwereld doorbreken. Dat begint wat hem betreft bij het onderwijs dat wij onze leerlingen bieden. Juist in het onderwijs moeten we aandacht besteden aan de balans tussen deze factoren. We bereiden onze leerlingen het beste voor op de maatschappij en op hun vermogen daar een positieve verantwoordelijke bijdrage aan te leveren door hen te trainen in analytische, creatieve en praktische intelligentie, in combinatie met wijsheid die gericht is op ‘goed handelen’. Sternberg betoogt dat er nog grote slagen te maken zijn op scholen waar de nadruk nog steeds ligt op kennisverwerving en analytische intelligentie. Dat vraagt een enorme omslag bij de inrichting van dit onderwijs. Doen we dat niet, zo betoogt hij met gevoel voor dramatiek, dan is er over een aantal jaren helemaal geen wereld meer waarop wij kunnen leven.

Andere invalshoeken bij de zoektocht naar wijsheid Sternberg benadert wijsheid vanuit de psychologische invalshoek, meer in het bijzonder vanuit de invalshoek van individuele verschillen. Waarin verschillen mensen qua intelligentie, creativiteit, wijsheid? Wat houden die concepten precies in en hoe kunnen we die meten? Wijsheid verwerf je door de unieke combinatie van analytische en creatieve vaardigheden, en reflectie op ervaringen die je tegenkomt op je levenspad. Natuurlijk bestaan er ook andere invalshoeken in het onderzoek naar wijsheid, zoals de ontwikkelingspsychologische en filosofische invalshoeken. Sternberg kent deze perspectieven uiteraard maar laat de uitwerking daarvan graag over aan anderen, zoals blijkt uit twee indrukwekkende handboeken die hij (mede) heeft samengesteld (Sternberg, 1990; Sternberg & Jordan, 2005). Ik licht er drie alternatieve invalshoeken uit en ga kort in op hun aanvullende waarde.

Emoties en wijsheid Vanuit psychoanalytisch perspectief betoogt Deirdre Kramer (1990) dat in de psychologische ontwikkeling sprake is van twee parallelle processen, die samen bijdragen aan de wijsheid van een individu. Dat is enerzijds de cognitieve ontwikkeling, waarin men intellectuele en dialectische kwaliteiten ontwikkelt en anderzijds de affectieve ontwikkeling, waarin affectieve regulatie, egoontwikkeling en de integratie van bewuste en onbewuste processen aan de orde zijn. In mijn eigen, wat kleinschaligere onderzoek naar de impact van indringende life events op het persoonlijke leiderschap (Wortelboer, 2013) wordt zichtbaar hoe schoolleiders heftige emotionele ervaringen een plek geven in hun leiderschap. Een goede verwerking van deze ervaringen lijkt te leiden tot een sterkere concentratie op wat men echt belangrijk vindt om te doen. Hierdoor gaat men voorbij het eigenbelang en is men meer gericht op de ander en het algemene belang – op het ‘goede’ – wat leidt tot meer wijsheid.

Levensfasen en wijsheid De psychoanalytische ontwikkelingspsycholoog Erik Erikson (1963) maakte in de jaren vijftig furore met een model voor de ontwikkeling van de mens in acht fasen. Het is een krachtig model dat nog altijd standhoudt en mede als basis dient voor het huidige onderzoek naar professionele identiteit. Volgens Erikson kent elke levensfase zijn specifieke opgaven en staat in de laatste fase, de late volwassenheid vanaf ongeveer het zestigste levensjaar, integriteit centraal met als belangrijkste deugd de

Professionele identiteit

7

wijsheid. Vertaald naar de professionele ontwikkeling van leiders heeft men in die fase behoefte aan het doorgeven van kennis en ervaring, als mentor/coach. Men streeft ernaar een ethische rol te spelen en niet altijd te kiezen voor de snelste of makkelijkste oplossing. Gerichtheid op de lange termijn in combinatie met een relativerende opstelling – dat zijn de kenmerken van de echte professionals aan het eind van hun loopbaan.

Wijze inzichten en uitspraken De filosofische invalshoek ten slotte benadert wijsheid vanuit fundamentele levensvragen als: ‘Wat is het goede?’, ‘Wat is kennis’ en ‘Wie ben ik?’ Filosofische wijsgeren uit de Griekse en Romeinse tijd en spirituele goeroes uit de Indiase tradities bieden al duizenden jaren het fundament voor de ontwikkeling van de ‘inhoud van wijsheid’. Wat zijn wijze keuzes, hoe moet ik handelen, wat is de juiste weg? Deze vragen vallen buiten de scope van deze bijdrage, waarin het proces van wijsheid centraal staat: welke intellectuele, creatieve, emotionele en ontwikkelingspsychologische processen dragen bij tot iemands wijsheid?

Waarde van Sternberg voor ons als onderzoekers en coaches Wat heeft Sternberg ons als onderzoekers van professionele identiteit te bieden? Hij helpt ons grip te krijgen op de toegevoegde waarde van mensen met een sterke professionele identiteit. Hij wijst ons een weg om de balans te vinden tussen ogenschijnlijke dilemma’s, zoals het eigen belang en het belang van anderen. Verder benadrukt hij de waarde van impliciete kennis en vraagt hij aandacht voor de morele verantwoordelijkheid die wij verbinden met wijsheid. Tezamen voeden deze twee kwaliteiten het concept van de professionele identiteit. De filosofisch-spirituele invalshoek van wijsheid, iets wat Sternberg niet onderzoekt, zien we in deze bundel terug bij James’ bijdrage over spirituele identiteit en het artikel over bezieling. De ontwikkelingspsychologische benadering wordt verder uitgewerkt in de stukken over erkenning en psychologisch eigenaarschap. In de artikelen ‘Professionele ruimte’ en ‘Begrensde rationaliteit’ zien we hoe de omgeving sterk bepalend is voor gedrag en al dan niet wijze beslissingen. En wat biedt Sternberg mij als coach van schoolleiders? In de begeleiding van schoolleiders neemt, naast strategische, onderwijskundige en organisatiekundige thema’s, de ontwikkeling van persoonlijk leiderschap een belangrijke plaats in. De aanname is daarbij dat, wil je een goede schoolleider zijn en anderen kunnen inspireren, beïnvloeden en begrenzen, je ook jezelf goed moet kennen met zowel je kwaliteiten als je beperkingen. Het risico is echter dat dit leidt tot een sterke nadruk op de eigen ontwikkeling, los van juist die omgeving waarin men functioneert. Het concept wijsheid, zoals Sternberg dat schetst, en de verbinding van leiderschapsontwikkeling met het grotere belang van school, maatschappij en ‘het goede’ helpt enorm om schoolleiders de verbinding te laten leggen tussen beide werelden.

Professionele identiteit

8

Referenties

Argyris, C. & Schön, D. (1978) Organisational Learning. Reading, MA: Addison-Wesley Bussatio, V. (2001). ‘Psychologie van grote hoogte’, Interview met Robert Sternberg. Home Journalistiek. Geraadpleegd op 1 mei 2014 op http://members.chello.nl/v.busato/sternberg.html Erikson, E.H. (1963, revised edition) Childhood and Society. New York/Londen: W.W. Norton & Company Kramer, D.A. (1990). ‘Conceptualizing Wisdom: the primacy of affect-cognition relations’, In: Sternberg, R.J. (red.). Wisdom, its nature, origins and development. Cambridge: Cambridge University Press Polanyi, M. (1976). ‘Tacit knowledge’, In: M. Marx & F. Goodson (red.), Theories in contemporary psychology (. 330-344). New York: Macmillan Ruijters, M., Braak, E. van de, Oeffelt, T. van (2014) Top Class. Professionele identiteit als weg naar excellentie Sternberg, R.J. (1985). Beyond IQ: a triarchic theory of human intelligence. Cambridge: Cambridge University Press Sternberg, R.J. (red.) (1990) Wisdom, its nature, origins and development. Cambridge: Cambridge University Press Sternberg, R.J. (1999). ‘The theory of successful intelligence’, In: Review of general psychology. Vol. 3, nr. 4, 292-316 Sternberg, R.J. (2001). ‘Why schools should teach for wisdom: The balance theory of wisdom in educational settings’, In: Educational Psychologist 36 (4), 227-245 Sternberg, R.J. (2003). Wisdom, Intelligence and Creativity Synthesized. Cambridge: Cambridge University Press Sternberg, R.J. (2004). ‘Why smart people can be so foolish’, In: European psychologist. Vol. 9, nr. 3, 145-150 Sternberg, R.J., & Jordan, J. (red.) (2005). A Handbook of Wisdom. Psychological perspectives. Cambridge: Cambridge University Press Sternberg, R.J. (2010). WICS: ‘A new model for school psychology’, In: School Psychology International (2010) 31: 599 Websters New World College Dictionary, 1997, p. 1533 Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Wijsheid_%28deugd%29 Wortelboer, F.Q.C. (2013). Niet meer bang! Een onderzoek naar de effecten van life events op persoonlijk leiderschap van schoolleiders. Amsterdam: NSO

Professionele identiteit

9

  4.  Teamplannen       Teamplan  Praktijkonderwijs     Identiteit  &  Onderwijs      1.1  Identiteit   Waarderingskader:  5.1/  5.2   KPI  1/2/3     Doel:     Ouders  en  leerlingen  van  het  Praktijkonderwijs  ervaren  de  school  als  een  duidelijk  christelijke  school.   Er  is  een  programma  van  toerusting  en  vorming  passend  bij  de  leerling.     Resultaat:     In  het  schooljaar  15/16  zal  het  project  nieuwe  dagopeningen  voor  PrO  en  VMBO  worden  afgerond  waarna   beiden  beschikken  over  een  volledig  programma  dekkend  voor  twee  schooljaren.     Organisatie  en  Planning:     De  ervaringen  opgedaan  in  het  afgelopen  schooljaar  worden  gebruikt  bij  het  maken  van  de  laatste   dagopeningen.   De  beschikbare  dagopeningen  zullen,  met  rooster  en  geordend  in  mappen,  als  complete  methode  worden   afgerond.   Alle  collega’s  spreken  leerlingen  aan  als  gedrag  niet  past  bij  de  christelijke  identiteit  van  de  school.     Middelen:   Er  zijn  voor  de  laatste  periode  voor  het  praktijkonderwijs  nog  20  uur  voor  gereserveerd  en  er  zijn   afspraken  dat  één  OOP  collega  zal  bijdragen  bij  de  administratieve  kant  van  het  afronden.     Evaluatie:   80%  van  de  leraren  geven  in  een  evaluatie  tijdens  een  teamvergadering  aan  prettig  en  zinvol  te  kunnen   werken  met  de  nieuwe  dagopening.   80%  van  de  leerlingen  boordelen  de  dagopeningen  positief.   90%  van  de  leerling  geven  aan  dat  de  docenten  je  aanspreken  wanneer  je  gedrag  laat  zien  dat  niet  past  bij   de  identiteit  van  de  school.     Project:   Was  een  project  dat  nu  zal  worden  afgerond.       1.2  Leerlingzorg   Waarderingskader  2.1/5.3/3.7   KPI  3     Resultaat:     Er  is  een  afgerond  plan  voor  SoVa  voor  het  Praktijkonderwijs  waarin  is  verwoord  hoe  we  inhoud  geven   weerbaarheid,  versterken  van  zelfvertrouwen,  gevaren  van  Social  Media  en  tegengaan  van  pesten.  

 

38  

Met  het  afgeronde  SoVa  plan  hebben  docenten  een  duidelijk  handvat  hoe  ze  verdeeld  over  het  schooljaar   aan  de  verschillende  facetten  van  SoVa  inhoud  kunnen  geven.     Organisatie  en  Planning:     In  alle  PrO  klassen  worden  gedurende  het  hele  schooljaar  Kanjer  en  SoVa  lessen  ingezet  om  te  werken   aan  een  veilig  leerklimaat.   Eind  15/16  is  er  voor  de  bovenbouw  een  jaarplan  met  lesinhouden,  op  basis  van  de  Kanjer  Methode  en   SoVa,  met  daarbij  inbegrepen  de  aandacht  voor  Sociale  Media.     Middelen:   Ontwikkelen  van  een  plan  m.b.t.  SoVa  is  bij  één  collega  in  IPB  cyclus  vastgelegd.  Daarnaast  is  10  uur   beschikbaar  vanuit  commissie  algemeen.  De  inhouden  van  het  SoVa  plan  vallen  al  binnen  de  normale   lesinhouden  van  het  Praktijkonderwijs.       Evaluatie:   Het  SoVa  plan  is  afgerond  en  beschikbaar,  80%  van  de  inhoud  is  in  de  praktijk  getest  en  beoordeeld  op   bruikbaarheid.   De  leerlingen  werken  aantoonbaar  aan  hun  Sociale  Vaardigheden  om  de  doelen,  zoals  geformuleerd  in   het  curriculum  PrO  en  gelinkt  aan  wonen,  werken,  vrije  tijd  &  burgerschap  te  behalen.       Project:     Geen  project,  plan  zal  na  afronden  structureel  worden  ingevoerd.       1.3  Lesinhouden   Waarderingskader  3.1/3.2/3.3/3.4/3.5/7.5/8.1/13.3   KPI  6/8     Doelen:     Leerlingen  werken  gericht  aan  hun  taal-­‐  en  rekendoelen  zoals  die  zijn  geformuleerd  in  leerroutes.   Docenten  toetsen  en  analyseren  de  taal-­‐  en  rekenprestaties  van  leerlingen,  zij  bepalen  het  start  niveau   van  de  leerlingen  en  werken  door  de  inzet  van  een  passende  leerlijn  aan  het  einddoel  welke  van  de   leerling  mag  worden  verwacht.   Leerlingen  werken  gericht  aan  de  doelen  zoals  geformuleerd  in  het  curriculum  praktijkonderwijs  wonen,   werken  vrije  tijd  en  burgerschap  volgens  een  individueel  ontwikkelingsplan.     Resultaat:     Docenten  gebruiken  de  nieuwe  lesmethoden  voor  taal,  rekenen,  Cultuur  en  Maatschappij  en  Engels.   De  docenten  zetten  de  bij  de  methode  behorende  toetsing  in  om  te  analyseren  of  lesstof  is  begrepen  en   maken  waar  nodig  gebruik  van  verdieping  of  verbreding  van  de  lesstof  om  lesstof  te  laten  aansluiten  bij   het  individuele  leerplan  van  de  leerling.   Resultaten  voor  taal,  rekenen,  Cultuur  en  Maatschappij  en  Engels  worden  inzichtelijk  vastgelegd  in  een   nieuw  in  te  zetten  LVS  ‘Presentis’.  Op  deze  manier  zijn  resultaten  beschikbaar  om  gefundeerde  uitspraken   te  doen  over  leervorderingen  op  rapportvergaderingen  en  verantwoording  richting  ouders.     Leerlingen  leggen  gemaakt  werk  vast  in  een  digitaal  portfolio.   OPP  en  IOP  zijn  op  orde  zodat  leerling  zijn  eigen  leerplan  heeft  en  recht  wordt  gedaan  aan  verschillen   tussen  de  leerlingen.     Organisatie  en  Planning:     Er  worden  voortgangs-­‐  en  evaluatiemomenten  gepland  op  de  afdelingsvergadering  om  de  invoer  van  de   nieuwe  lesmethode  goed  te  kunnen  volgen.   De  docenten  evalueren  aan  het  eind  van  het  schooljaar  2015/2016  de  nieuwe  methode  die  we  inzetten  

 

39  

voor  taal,  rekenen,  Cultuur  en  Maatschappij  en  rekenen.  Zij  benoemen  dan  de  zwakke  punten  van  de   methode  en  reiken  elkaar  materialen  of  methoden  welke  we  kunnen  inzetten  op  deze  zwakke  punten.     Middelen:   Geen  extra  middelen  nodig,  valt  binnen  de  docententaak     Evaluatie:   Op  grond  van  resultaten  van  de  toetsing  en  het  vaststellen  van  de  passende  leerlijnen  is  vastgelegd  in  een   OPP  wat  het  perspectief  is  bij  uitstroom  van  de  leerling.   De  school  volgt  systematisch  vorderingen  van  de  leerlingen  aan  de  hand  van  genormeerde  toetsen  en   analyseert  de  prestaties.   Voor  elke  leerling  in  het  PrO  is  vastgelegd,  na  toetsing,  in  welke  van  de  drie  leerlijnen  in  leerroute  3  de   leerling  werkt  om  alle  verplichte  taaldoelen  en  rekendoelen  te  behalen  (aspect  3.1  van  het   waarderingskader).     Project:   Bij  de  start  komen  enkele  aspecten  van  een  project  aan  bod,  maar  het  gaat  om  een  structurele  invoer.        

 

40  

Personeel  &  leiderschap     Waarderingskader  14.1/14.2/14.3/14.4/14.5/15.1/15.2/15.3/15.4   KPI  12/13/14     2.1  IPB     Doel:     Ieder  teamlid  kan  verwoorden  wat  zijn  eigen  leerdoelen  zijn  en  wat  de  relatie  is  met  het  teambelang.   Ieder  teamlid  neemt  zelf  de  verantwoording  voor  het  plannen  en  uitvoeren  van  zijn  of  haar   professionalisering,  deze  deskundigheidsbevordering  is  vooral  gerelateerd  aan  doelgericht  onderwijs.   Binnen  het  team  zijn  er  specialisten  die  zich  blijvend  ontwikkelen  op  hun  deelgebied  en  dit  delen  met   anderen.     Resultaat:     Ieder  teamlid  draagt  bij  aan  het  behalen  van  de  doelen  uit  het  teamplan.   Ieder  teamlid  werkt  actief  aan  zijn  eigen  scholing  en  ontwikkeling.   Ieder  teamlid  kan  uitleggen  wat  hij  doet,  waarom  en  wat  de  verwachte  effecten  zullen  zijn.     Organisatie  en  Planning:     Omdat  binnen  het  praktijkonderwijs  de  structuur  rondom  vaksecties  anders  is  georganiseerd  dan  in  de   rest  van  de  school,  daarom  zullen  specialisten  in  PrO  zich  vooral  onderscheiden  op  teamniveau.   Binnen  de  gesprekcyclus  komt  het  professionaliseringsplan  van  ieder  teamlid  ter  spraken  en  worden   hierover  afspraken  gemaakt.   Het  gebruik  van  intervisie,  waarvoor  het  team  is  geschoold,  zal  regelmatig  worden  ingezet.     Middelen:   Geen  extra  middelen  nodig.     Evaluatie:   Ieder  teamlid  kan  benoemen  op  welke  wijze  hij  heeft  bijgedragen  aan  het  behalen  van  het  teamplan.   Ieder  teamlid  kan  benoemen  voor  welk  deelgebied  hij  zich  blijft  ontwikkelen  tot  specialist  en  hoe  hij  hier   inhoud  aan  geeft   Ieder  teamlid  kan  benoemen  hoe  zijn  scholing  is  gerelateerd  aan  doelgericht  onderwijs.     Project:   Geen  project.       2.2  Scholing:  Teamscholing   Waarderingskader  8.1/10.1/10.2/10.3/13.1/13.2/13.3   KPI  14     Doelen:   Door  de  inzet  van  een  nieuw  leerling  volgsysteem  zetten  we  de  resultaten  van  onderwijs  inzichtelijk  weg   zodat  analyses  eenvoudiger  kunnen  worden  gemaakt.     Het  team  is  geschoold  en  vaardig  om  te  werken  met  een  nieuw  leerling  volgsysteem   OPP  en  IOP  en  leerresultaten  kunnen  beter  worden  vastgelegd  en  gevolgd.     Resultaat:   Van  elke  individuele  leerling  kan  zichtbaar  worden  gemaakt  wat  de  leervorderingen  zijn  op  de   verschillende  leergebieden  en  het  curriculum  praktijkonderwijs   Van  elke  individuele  leerling  kan  inzichtelijk  worden  gemaakt  welke  keuzes  zijn  gemaakt  en  wat  de   opbrengsten  zijn.  

 

41  

  Organisatie  en  Planning:   Bij  de  start  van  het  schooljaar  zal  het  team  worden  geschoold  voor  het  werken  met  Presentis.   Met  uitzondering  van  het  rooster  en  absentie  worden  alle  leerafspraken,  resultaten  en  incidenten   vastgelegd  in  het  nieuwe  LVS.       Middelen:   Voor  dit  nieuwe  LVS  is  een  offerte  ontvangen  die  uitkomt  voor  komen  schooljaar  op  ongeveer  €4.700,-­‐-­‐   hier  is  de  scholing  bij  inbegrepen,  maar  niet  de  scholingsuren  van  de  collega’s.     Omdat  de  benodigde  data  als  is  ingevoerd  zal  scholing  ook  direct  zinvol  zijn  omdat  docenten  dan  al  aan  de   slag  gaan  met  het  programma.  Administratief  werk  wat  collega’s  nu  doen  zal  effectiever  kunnen  met  het   nieuwe  programma.     Evaluatie:   Tijdens  rapportvergaderingen  kunnen  docenten  leeropbrengsten  van  individuele  leerlingen  in  beeld   brengen,  analyseren  en  feedback  vastleggen.     Project:   Bij  de  start  komen  enkele  aspecten  van  een  project  aan  bod,  maar  het  gaat  om  een  structurele  invoer.      

 

42  

Kwaliteit     3.1  Rendement  afdeling   Waarderingskader  1.1/1.6/1.7/6.1/7.5/9.1/13.1/13.3   KPI  15/4     Doel:     Van  alle  leerlingen  worden  talenten  en  ambities  maximaal  ontwikkeld   Er  kan  inzichtelijk  worden  gemaakt  of  leerlingen  het  opleidingsniveau  halen  dat  mag  worden  verwacht.   Er  kan  inzichtelijk  worden  gemaakt  of  leerlingen  in  de  vervolgopleiding  of  werk  functioneren  naar   verwachting.     Resultaat:     Leerlingen  behalen  Branche  gerichte  opleidingen  (=BGO)  certificaten.   Leerlingen  stromen  succesvol  uit  naar  werk  of  een  vervolgopleiding.   Door  de  systematische  inzet  van  genormeerde  toetsen  worden  de  vorderingen  van  de  leerlingen   vastgelegd  en  tevens  gebruikt  om  de  leerlingen  een  passend  leerstofaanbod  te  doen.     Organisatie  en  Planning:     Veel  leerlingen  behaalden  afgelopen  schooljaar  BGO  certificaten.  De  huidige  opzet  zal  worden  geborgd  en   versterkt.  Alle  personeelsleden  die  verantwoordelijk  zijn  voor  het  aanbieden  van  een  BGO  evalueren   systematisch  de  opbrengsten  van  hun  cursus  en  verantwoorden  de  opbrengsten,  waar  nodig  sturen  zij   tussentijds  bij.   De  resultaten  (het  rendement)  van  de  arbeidstoeleiding  zal  in  samenwerking  met  de  gemeente  worden   doorgelicht  en  aangescherpt  op  aansluiting  bij  de  bestaande  arbeidsmarkt.   Het  al  eerder  genoemde  nieuwe  LVS  zal  worden  ingezet  om  middels  toetsing  en  analyse  van  de  toetsen   vast  te  stellen  hoe  leerlingen  zich  ontwikkelen.     Middelen:   De  zgn.  BGO’s  zijn  kostbare  opleidingen  door  te  streven  naar  een  hoog  rendement  worden  middelen   verantwoord  ingezet.  (op  landelijk  niveau  vreemd  dat  alleen  PrO  extra  moet  betalen  voor  examens  in   tegenstelling  tot  de  rest  van  het  voortgezet  onderwijs)     Evaluatie:   Alle  leerlingen  behalen  BGO  certificaten,  minimaal  80  %  van  alle  leerlingen  slaagt  voor  de  BGO  cursussen   die  we  aanbieden.     De  PrO  afdeling  van  de  Prins  Maurits  behoort  tot  de  25%  hoogst  scorende  praktijkscholen  van  Nederland.   Jaarlijks  nemen  we  een  aantal  tevredenheidsonderzoeken  af  in  PrOZO  en  schoolbreed  doen  we  mee  met   het  zgn.  Effectory  onderzoek.   De  resultaten  van  tevredenheidsonderzoeken  PrOZO  en  Effectory  worden  gebruikt  om  de  opbrengst  te   verbeteren  door  het  formuleren  en  inzetten  van  verbeter  acties.     Project:   Nee,  is  structureel.          

 

43  

3.2  Communicatie  met  ouders   Waarderingskader  13.3/16.4/12.2   KPI  18     Doelen:   Ieder  teamlid  werkt  actief  aan  een  goede  relatie  met  ouders/verzorgers.   Ouders/verzorgers  nemen  vanuit  hun  rol  deel  aan  het  laten  leren  van  hun  kinderen,  indien  nodig  wordt   hierop  een  beroep  gedaan.     Het  praktijkonderwijs  informeert  ouders  tijdig  en  volledig  over  vorderingen,  onderwijsontwikkelingen,   bijzondere  activiteiten  en  projecten.     Resultaat:   Ouders  zijn  goed  op  de  hoogte  van  de  dagelijkse  gang  van  zaken  en  van  projecten  in  het   praktijkonderwijs.   Ouders  zijn  aanwezig  op  contactavonden  en  weten  zich  van  harte  uitgenodigd  vanuit  hun  rol  om  bij  te   dragen  aan  het  laten  leren  van  hun  kinderen.   School  en  ouders  werken,  vanuit  een  positieve  basishouding,  samen  met  de  leerling  aan  goed  onderwijs     Organisatie  en  Planning:   Tijdens  vergadering  zal  de  communicatie  met  ouders  zeer  regelmatig  onderdeel  zijn  van  de  agenda.   Er  zal  worden  onderzocht  of  het  mogelijk  is  een  ‘klankbordgroep’  speciaal  van  ouders  uit  het   praktijkonderwijs  te  vormen.   Er  zal  worden  onderzocht  op  welke  wijze  Presentis  kan  bijdragen  aan  het  goed  en  volledig  informeren  van   ouders.     Middelen:   Hiervoor  worden  geen  extra  middelen  vrijgemaakt.  Is  onderdeel  van  de  normale  schooltaken.     Evaluatie:   Ouders  beoordelen  bij  de  kwaliteitszorg  de  school  hoger  dan  voorgaand  schooljaar.   Via  de  op  te  richten  klankbordgroep  zal  worden  nagegaan  of  communicatie  richting  ouders  is  verbeterd.     Project:   Bij  de  start  komen  enkele  aspecten  van  een  project  aan  bod,  maar  het  gaat  om  een  structurele  invoer.  

   

 

 

44  

  Teamplan  KB12     Identiteit  &  onderwijs     1.  LOB     KPI:  14  -­‐  toezichtkader  14/15  -­‐  2.1/aspect  5/aspect  11       Doel:   De  leerling  is  in  staat  zijn  kwaliteiten  binnen  de  verschillende  sectoren  van  PraktijkLeren  te  benoemen.   De  leerling  kan,  d.m.v.  de  opgedane  ervaringen  in  het  praktijk  leren,  een  bewuste  beroepsgerichte   profielvakkeuze  maken.     Resultaat:   De  leerling  heeft  aan  het  einde  van  leerjaar  1  een  compleet  beeld  van  zijn  vaardigheden  en  de  4   profielen.     De  leerling  kan  aan  het  einde  van  leerjaar  2  een  bewuste,  goed  onderbouwde,  beroepsgerichte   profielvakkeuze  maken.     Organisatie:   Iedere  PL-­‐les  reflecteert  de  leerling  op  zijn  eigenschappen/vaardigheden  binnen  de  beroepsgerichte   profielvakkeuze.     Aan  het  einde  van  de  PL-­‐periode  reflecteert  de  leerling  en  de  PL-­‐docent  op  de  beroepsgerichte   profielvakkeuze  m.b.v.  het  eindevaluatieformulier.     De  leerling  legt  zijn  trotspunten  binnen  PraktijkLeren  vast  in  het  loopbaandossier.     De  zelfreflectie  op  ieder  profiel  is  onderdeel  van  het  loopbaangesprek  met  de  mentor  en  wordt   vastgelegd  in  het  digitale  portfolio  ‘Peppels’  en  het  lvs  ‘Magister’.     De  mentor  bespreekt  de  beroepsgerichte  profielvakkeuze  met  de  leerling  op  basis  van  de  verzamelde   gegevens.     De  mentor  overlegt  met  of  informeert  de  ouders  m.b.t.  de  profielvakkeuze.     Planning:   Cursusjaar  2015/2016     Team  VMBO-­‐beroepsgericht;  onderbouw     Middelen:   Portfolio  (Peppels),  LOB-­‐  en  coachgesprekken     Evaluatie:   Proces:     In  mei  2016  evalueert  de  teamleider  VMBO-­‐onderbouw  het  proces  van  de  LOB  met  de         decaan  en  P.N.  Brandwijk.         In  de  4e  teamvergadering  van  het  cursusjaar  2015/2016  evalueert  het  team  het  proces  van  de         LOB.   Product:     75%  van  de  leerlingen  heeft  in  leerjaar  1  een  goed  beeld  van  zijn  vaardigheden  en  de  4             profielen.           90%  van  de  leerlingen  kan  in  leerjaar  2  een  juiste  beroepsgerichte  profielvakkeuze  maken.        

 

45  

  2.  Begrijpend  Lezen   KPI:  17/18c  –  toezichtkader  3.4/3.5     Doel:   Alle  docenten  hebben  een  beter  begrip  van  technisch  lezen,  school-­‐  en  vaktaalwoorden,  tekstbegrip,   tekstanalyse  en  het  maken  van  samenvattingen.     Alle  docenten  begeleiden  de  leerlingen  in  het  proces  van  technisch  lezen,  het  verwerven  van  onbekende   vaktaalwoorden  en  schooltaalwoorden,  een  beter  begrip  van  de  teksten  en  het  maken  van   samenvattingen.   De  leerlingen  verwerven  en  ontwikkelen  kennis  van  het  technisch  lezen,  school-­‐  en  vaktaalwoorden,   tekstbegrip  en  tekstanalyse  en  het  maken  van  samenvattingen.     Resultaat:   De  leerling  heeft,  door  de  brede  begeleiding,  een  vergrootte  woordenschat  en  een  beter  begrip  van  de     teksten,  mede  doordat  de  technische  leeskwaliteit  is  toegenomen.     De  leerling  kan,  door  de  investeringen  in  het  tekstbegrip,  beter  zijn  begrip  en  kennis  bij  de  verschillende   vakken  tonen.       Organisatie:   Verdieping  in  de  problematiek  van  het  begrijpend  lezen  en  de  begeleiding  van  de  docenten  en  leerlingen   bij  het  begrijpend  lezen.     De  aansturing  van  de  lesgevende  docenten  vindt  plaats  door  de  vaksectie  Nederlands-­‐KB12  o.l.v.     A.  Zijlstra-­‐Groenewoud  (docent  Nederlands).       Planning:   Cursusjaar  2015/2016   Team  VMBO-­‐beroepsgericht;  onderbouw       Middelen:   N.v.t.       Evaluatie:   Proces:     In  mei  2016  evalueert  de  vaksectie  Nederlands  de  vorderingen  en  de  resultaten  van  de           leerlingen  op  het  gebied  van  begrijpend  lezen.           In  de  4e  teamvergadering/studiemiddag  van  het  cursusjaar  2015/2016  evalueert  het  team  de         vorderingen  op  het  gebied  van  begrijpend  lezen.   Product:     70%  van  de  leerlingen  behaalt  bij  de  Diataaltoets  en  de  Cito  VAS  1,  een  hogere  score  voor  de         woordenschat  en  de  Leesvaardigheid  (t.o.v.  Cito-­‐Vas-­‐0).       3.  Rekenen   KPI:  -­‐17/18c  -­‐  toezichtkader  3.4/3.5     Doel:   De  leerlingen,  met  een  leerachterstand  (IR  -­‐>  LA  >  0,2),  zijn  in  staat  het  proces  van  het  rekenen  of   toegepast  rekenen  op  niveau  te  volgen.     De  leerachterstand  wordt,  door  middel  van  een  geremedieerde  aanpak,  teruggebracht  of  weggewerkt.       Resultaat:   Bij  de  leerlingen,  met  een  leerachterstand  voor  het  vak  rekenen,  is  de  leerachterstand  aangepakt,     teruggebracht  of  weggewerkt.  

 

46  

  Organisatie:   Adaptief  onderwijs  bij  het  vak  wiskunde.     Planning:   Cursusjaar  2015/2016     Team  VMBO-­‐beroepsgericht;  onderbouw     Middelen:   Lesmethode  adaptief  rekenen.     Evaluatie:   Proces:     In  mei  2016  evalueert  de  vaksectie  Wiskunde  de  vorderingen  en  de  resultaten  van  de             leerlingen  op  het  gebied  van  rekenen.           In  de  4e  teamvergadering  van  het  cursusjaar  2015/2016  evalueert  het  team  de  vorderingen  op         het  gebied  van  rekenen.     Product:     70%  van  de  leerlingen,  met  een  rekenachterstand  van  0,2,  behaalt  bij  een  nog  vast  te  stellen         meetmethode,  een  hogere  score  dan  bij  de  M8.          

 

47  

  Personeel     1.  Didactiek   KPI:  -­‐19/20  -­‐  toezichtkader  19/20  aspect  14/15       Doel:   Leerlingen  passend  begeleiden  in  het  onderwijsleerproces.     Specifieke  aandacht  voor  de  verschillende  leerstijlen.     Resultaat:   De  lesgevende  docenten  kunnen  de  verschillende  leerstijlen  onderscheiden.     De  lesgevende  docenten  kunnen  verschillende  leerstijlen  in  de  les  toepassen.     Organisatie:   Verdieping  in  en  toepassing  van  verschillende  leerstijlen.     Planning:   Cursusjaar  2015/2016     Team  VMBO-­‐beroepsgericht;  onderbouw       Middelen:   N.v.t.     Evaluatie:   Proces:     In  de  4e  teamvergadering/studiemiddag  van  het  cursusjaar  2015/2016  evalueert  het  team  de         voorstellen  m.b.t.  de  verschillende  leerstijlen.     Product:   Aan  het  einde  van  het  cursusjaar  2015/2016  heeft  70%  van  de  docenten  uit  het  KB12-­‐team         zich  verdiept  in  de  verschillende  leerstijlen.           De  verschillende  leerstijlen  zijn  in  het  cursusjaar  2015/2016  minstens  5  keer  toegepast.        

 

48  

Kwaliteit     1.  Verbeteren  van  het  process  van  de  leerlingbegeleiding   KPI:  14  -­‐  toezichtkader  14/15  -­‐  2.1/aspect  5/aspect  11     KPI:  9  -­‐  toezichtkader  14/15  -­‐  aspect  13     Doel:   De  leerlingbespreking,  de  ouderavond  en  de  contactavonden  dienen  “breed”-­‐gedragen  processen     te  worden.       Resultaat:   De  leerlingbespreking  is  het  enige  passende  leerlingvolgproces  naast  de  rapportenvergaderingen.     Het  volgproces  leidt  tot  een  juiste  begeleiding  en  determinatie  van  de  leerling.     De  ouderavond  en  de  contactavonden  dienen  breed  gedragen  te  worden.     Bij  de  ouderavond  is  een  betrokkenheid  en  aanwezigheid  van  alle  ouder(s)/verzorger(s)  wenselijk.     Bij  de  contactavond  is  een  betrokkenheid  en  aanwezigheid  van  alle  ouder(s)/verzorger(s)  +  leerlingen   wenselijk.       Organisatie:   1.  Alle  vakdocenten  leveren  voor  de  vastgestelde  datum  van  de  leerlingbespreking  de  gegevens  (input)  op   een  vastgesteld  format  in.   2.  De  mentor  stelt  aan  de  hand  van  de  input  het  format  voor  de  leerlingbespreking  vast.   3.  De  teamleider  stelt  de  cijferoverzichten  vast.   4.  De  mentor  bespreekt  zijn/haar  klas  tijdens  de  leerlingbespreking.   5.  De  aanwezige  docenten,  bij  de  leerlingbespreking,  stellen  het  vergaderverslag  vast.     6.  De  mentor  stuurt  in  overleg  met  de  teamleider  een  actiepuntenlijst  van  het  verslag  naar  alle   lesgevende  docenten.   7.  De  mentor  zet  de  gegevens  in  Magister.     8.  De  mentor  zorgt  ervoor  dat  alle  leerlingen  minimaal  één  keer  aan  bod  zijn  geweest  bij  de   leerlingbespreking.     9.  De  teamleider  en  mentor  nodigen  alle  ouder(s)/verzorger(s)  voor  de  contactavond  uit.  Zij  geven     een  toelichting  op  het  belang  van  de  aanwezigheid  van  alle  ouders.   10.  De  mentor  nodigt  alle  ouder(s)/verzorger(s)  +  de  leerlingen  uit  voor  de  contactavonden.     Zij  geven  een  toelichting  op  het  belang  van  de  aanwezigheid  van  alle  ouder(s)/verzorger(s).  De  mentor   geeft  de  leerlingen  instructie  m.b.t.  hun  leervragen  of  vragen  op  het  gebied  van  gedrag.     Planning:   Cursusjaar  2015/2016     Team  VMBO-­‐beroepsgericht;  onderbouw     Middelen:   N.v.t.     Evaluatie:   Proces:     In  de  4e  teamvergadering/studiemiddag  van  het  cursusjaar  2015/2016  evalueert  het  team  het         totale  process  van  de  leerlingbegeleiding.   Product:     De  leerlingbespreking  wordt  door  90%  van  de  lesgevende  docenten  bezocht.           Het  rendement  en  de  effectiviteit  van  de  leerlingbespreking  wordt  aan  het  einde  van  het           cursusjaar  2015/2016  d.m.v.  een  enquête  gemeten.         De  ouderavond  wordt  door  90%  van  de  ouder(s)/verzorger(s)  bezocht.         De  contactavond  wordt  door  25%  van  de  ouder(s)/verzorger(s)  +  hun  zoon  of  dochter  bezocht.      

 

49  

Teamplan  KB34       Domein  Onderwijs  en  Leiderschap     (KPI=4,  6  en  15)     Waarderingskader:  6.1  t/m  6.3,  7.1  t/m  7.6,  8.1  t/m  8.4,  14.3  en  14.4,  15.1  t/m  15.4       Doel:     In  het  onderwijs  van  KB34  stellen  de  docenten  de  leerlingen  in  staat  hun  zelfregulatie-­‐vaardigheden  te   ontwikkelen.       Resultaten:     Een  concreet  actieplan  m.b.t.  het  geven  van  feedback  tijdens  de  lessen.     De  onderzoeksresultaten  binnen  het  Domein  Onderwijsleerproces  volgens  leerlingen  (onderdelen  7  en  8)     vanuit  “Vensters  voor  Verantwoording”  zullen  beter  zijn  dan  de  benchmark;  het  betreft  hier  het   percentage  (zeer)  tevreden  leerlingen.     De  onderzoeksresultaten  uit  de  LT-­‐examenklas  zijn  voor  wat  betreft  onderdeel  15  en  16  van  “resultaten”,   minimaal  gelijk  dan  wel  beter  dan  de  benchmark.     De  leerling  ontwikkelt  leerstrategieën  en  leert  te  reflecteren  op  zijn  eigen  leerproces.     De  docenten  leren  van  en  met  elkaar.   De  uitwerking  van  het  beleid  ligt  bij  de  docenten.     Organisatie  en  planning:     Wie:  expert  “Feedback  in  BK34”     Wat:  de  expert  maakt  een  actieplan  m.b.t.  de  in-­‐  en  uitvoering  van  het  geven  van  feedback  in  de  lessen   van  examenvakken.     Hoe:  De  expert:   1.  doet  literatuur-­‐  en  praktijkonderzoek  aangaande  feedback  (het  boek  “Leren  zichtbaar  maken”  van  John   Hattie  vormt  de  basis  voor  de  verdere  uitwerking)  en  doet  hiervan  schriftelijke  verslag.   2.  geeft  antwoord  op  de  vragen;  waarom,  hoe,  wanneer  en  waartoe  feedback  gegeven  wordt  en  vertaalt   dit  in  een  actieplan  met  concrete  handvatten/voorbeelden.     3.  voert  de  door  hun  ontwikkelde  strategieën  en  acties  uit  d.m.v.  de  PDCA-­‐cyclus.   4.  doet  verslag  van  haar  bevindingen  aan  het  team;  tijdens  teamvergaderingen.   5.  komt  met  een  concreet  en  definitief  actieplan  waarmee  alle  teamleden  in  staat  worden  gesteld  om   vanaf  het  schooljaar  16/17  effectieve  feedback  aan  hun  leerlingen  te  kunnen  geven  en  dit  in  de  dagelijkse   lespraktijk  laten  zien.     Bij  alle  bovengenoemde  punten  zal  de  expert  het  team  actief  betrekken,  van  hen  input  vragen,  en  acties   laten  uitvoeren.     Wanneer:     Ad.  1  t/m  4:  cyclisch  per  vergadering.     Ad.  5:  juni  2016.     Middelen:   Het  boek  “Leren  zichtbaar  maken”  van  John  Hattie.   Uren  vanuit  de  deskundigheidsbevordering,  uren  vanuit  de  door  het  team  ter  beschikking  gestelde  uren.     Evaluatie:     Wie:  de  teamleider  evalueert  met  de  expert.  Tussentijds  en  aan  het  eind.     Hoe:  gefaseerd;  op  resultaat  en  proces;  volgens  de  PDCA-­‐cyclus.   Wanneer:  na  elke  teamvergadering.  

 

50  

Domein  Onderwijs  en  Leiderschap     (KPI=4,  5,  6  en  15)     Waarderingskader:  3.7  t/m  3.9,  5.1  en  5.2,  6.3,  7.3,  7.5,  7.6,  9.2,  9.4,  14.3,  14.4,  15.1  t/m  15.4       Doelen:     In  het  onderwijs  van  KB34  stellen  de  docenten  de  leerlingen  in  staat  hun  algemene  vaardigheden  te   ontwikkelen.       Resultaat:     De  leerling  is  in  staat  om  algemene  vaardigheden,  welke  door  de  ‘projectgroep  vaardigheden’  in  14-­‐15,   vooraf  zijn  geformuleerd,  in  te  zetten  in  zijn  leerproces.     De  leerling  ontwikkelt  zich  in  deze  vaardigheden  en  zelfstandigheid  en  is  verantwoordelijk  voor  zijn  eigen   leerproces  op  dit  gebied.     De  onderzoeksresultaten  binnen  het  Domein  Onderwijsleerproces  volgens  leerlingen  (onderdelen  5  en  6)   vanuit  ‘Vensters  voor  Verantwoording’  zullen  beter  zijn  dan  de  benchmark;  het  betreft  hier  het   percentage  (zeer)  tevreden  leerlingen.   De  docenten  leren  van  en  met  elkaar.   De  uitwerking  van  het  beleid  ligt  bij  de  docenten.   Elk  examenvak  wordt  eigenaar  van  of  draagt  bij  aan  ten  minste  1  te  ontwikkelen  vaardigheid;  maakt   hiervoor  een  ontwikkellijn  met  bijbehorende  opdrachten,  doelen  en  beoordelingscriteria,  waarmee  de   ontwikkeling  van  de  leerling  in  Peppels  kan  worden  gemonitord.     Organisatie  en  planning:     Wie:  teamleden  en  projectgroep  vaardigheden  onder-­‐  en  bovenbouw  (4  leden  en  teamleider  BK34).   Wat:  per  vak  nader  in  te  vullen,  afstemming  hierover  tijdens  teamvergadering  2.   Hoe:     1.  alle  teamleden  verdiepen  zich  in  de  ontwikkeling  van  zelfstandigheid  en  op  welke  wijze  algemene   vaardigheden  bij  leerlingen  kunnen  worden  aangeleerd.     2.  de  praktische  uitwerking  vindt  plaats  per  vak.     Zowel  bij  1  als  2  kan  gebruik  gemaakt  worden  van/wordt  ondersteuning  gegeven  door  de  leden  van  de   projectgroep  vaardigheden.     Wanneer:     1e  teamvergadering:  uitleg  in-­‐  en  uitvoering  vaardigheden/Peppels.     2e  teamvergadering:  vastlegging  welk  vak  met  welke  algemene  vaardigheid  in  zijn  lessen  aan  de  slag  gaat,   welke  opbrengsten/doelen  men  hiermee  bij  de  leerlingen  wil  behalen,  welke  beoordelingscriteria  hierbij   worden  gehanteerd  en  hoe  de  beoordeling/evaluatie  in  Peppels  plaats  zal  vinden.     3e  en  4e  teamvergadering:  delen  en  uitwisselen  van  praktijkervaringen.     Teamvergadering  5:  eindevaluatie  a.d.h.v.  plenaire  uitwisseling  van  praktijkervaringen  per  vak,  doen  van   voorstellen  ter  verbetering/noodzakelijke  aanpassingen  voor  cursusjaar  15-­‐16.     Middelen:     Uren  vanuit  de  deskundigheidsbevordering,  15  uren  voor  de  projectgroepleden  vanuit  de  door  het  team   ter  beschikking  gestelde  uren.  De  projectgroep  wordt  geleid  door  de  teamleider  bovenbouw  BK.     Evaluatie:     Wie:  de  teamleider  evalueert  met  het  team  en  de  projectgroep.  Tussentijds  en  aan  het  eind.     Hoe:  1.  Elk  vak  reflecteert  op  het  resultaat  en  proces  a.d.h.v.  nog  nader  door  de  projectgroep  op  te  stellen   criteria.     2.  A.d.h.v.  de  onderzoeksresultaten  binnen  het  Domein  Onderwijsleerproces  volgens  leerlingen   (onderdelen  5  en  6)  vanuit  ‘Vensters  voor  Verantwoording’.   Wanneer:  eindevaluatie  Teamvergadering  5.      

 

51  

Domein  Onderwijs  en  Leiderschap     (KPI=4,  6,  7,  14,  15  en  16)     Waarderingskader:  3.1  t/m  3.9,  5.1,  5.2,5.4  en  5.5,  6.1  t/m  6.3,  7.1.  t/m  7.6,  8.1  t/m  8.4,  9.1,  9.2,  9.4,  11.3,   14.3,  14.4,  15.1  t/m  15.4       Doelen:     Het  vernieuwde  beroepsgerichte  programma  dat  voor  Economie  &  Ondernemen  en  Zorg  &  Welzijn  in  het   schooljaar  16-­‐17  zal  starten  is  juni  2016  uitgewerkt  en  geschikt  voor  uitvoering.     Resultaat:     Er  is  eind  15-­‐16  een  vernieuwd  beroepsgericht  programma  incl.  PTA,  waarmee  leerlingen  algemene  en   professionele  kennis  en  vaardigheden  ontwikkelen  en  dat  voorziet  in  loopbaanorientatie  en     -­‐ontwikkeling.  Dit  programma  bestaat  uit  leerroutes  passend  bij  capaciteiten,  vaardigheden  en  LOB  van   leerlingen  en  is  realistisch,  praktijkgericht  en  biedt  een  brede  basis  voor  een  succesvol  vervolg  in  het   MBO.     De  docenten  van  de  beroepsgerichte  vakken  Economie  &  Ondernemen  en  Zorg  &  Welzijn  leren  van  en   met  elkaar  en  professionaliseren  zich  op  hun  vernieuwde  vakgebied  en  LOB.     De  uitwerking  van  het  beleid  ligt  bij  de  docenten.     Organisatie  en  planning:     Wie:  vakdocenten  en  sectievoorzitters  Economie  &  Ondernemen  en  Zorg  &  Welzijn  en  de  decaan  VMBO   KB34,  onder  leiding  van  Pieter  Brandwijk  (Projectleider)  en  Andre  Roodnat  (Teamleider  BK34).   Wat:  uitwerking  compleet  curriculum  en  PTA  voor  Economie  &  Ondernemen  en  Zorg  &  Welzijn  alsmede   een  LOB-­‐programma  voor  alle  leerjaren.     Hoe:  middels  taakverdeling  en  werkafspraken  met  secties  en  decaan.     Wanneer:  overeenkomstig  planning  zoals  vastgesteld  in  het  verslag  van  de  gezamenlijk  sectievergadering   van  19-­‐05-­‐2015.     Middelen:     Uren  vanuit  de  deskundigheidsbevordering  en  uren  vanuit  een  gezamenlijk  budget  dat  in  overleg  met   project-­‐  en  teamleider  verdeeld  gaat  worden  binnen  de  secties.     Meerdaagse  scholing  gefinancierd  vanuit  het  nascholingsbudget.  Cursus:  ‘Het  optimaal  benutten  van  de   aanwezige  talenten  in  uw  team’  o.l.v.  Peter  Ruit  (Driestar  Educatief).     Evaluatie:     Wie:  De  project-­‐  en  teamleider  evalueren  met  de  vaksecties  waarbij  de  genoemde  planning  leidend  is.     Hoe:  Op  (deel)resultaten  a.d.h.v.  de  pedagogische  en  didactische  uitgangspunten  zoals  verwoord  in  het   afdelingsplan  BK,  paragraaf  2.  Onderwijs.       Wanneer:  december  2015  en  juni  2016,  in  een  nog  nader  vast  te  stellen  gezamenlijk  overleg.    

 

 

 

52  

Teamplan  M12     Onderwijs  

 

1.  Excellente  leraren  die  zich  richten  op  effectief  onderwijs   KPI  9/10/17/18;  WK  6.1/6.2/7/8.3/8.4/13/14.4/14.5/15.1/15.3  

 

Doel:     Neerzetten  van  sterke  gedragscultuur.   Stellen  van  hoge  verwachtingen  aan  leerlingen.   Betrokkenheid  van  leerlingen  vergroten  in  de  lessen.     Tussenresultaten:   Docenten  hebben  kennis  van  de  diverse  technieken  om  doel  te  bereiken.   Docenten  hebben  ervaring  opgedaan  om  de  technieken  toe  te  passen  in  de  lessen.       Eindresultaten:   Leerlingen  geven  aan  middels  een  enquête  dat  ze  meer  betrokken  zijn  bij  de  lessen  en  dat  ze  verder   uitgedaagd  worden  (ondanks  hun  niveau  van  dit  vak).     Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  en  Wanneer?   Alle  teamleden  bestuderen  het  boek  “Teach  like  a  champion”.   Tijdens  teamvergaderingen  (vast  agendapunt)  “good  practice”  delen  t.a.v.  de  diverse  technieken.     Middelen:   Behoort  het  bij  de  taak  van  een  docent,  competentie  van  de  docent.     Evt.  uren  bij  deskundigheidsbevordering.     Evaluatie:   De  cursusleider  evalueert  de  cursus.   De  teamleider  evalueert  het  agendapunt  “uitwisseling  technieken”  in  juni  2014  met  het  team.     Tussentijdse  evaluatie:  in  teamvergaderingen,  binnen  IPB-­‐gesprekken.  Docent  geeft  aan  hoe  hij/zij  het   een  en  ander  gerealiseerd  heeft.               2.  Mediawijs   WK  5.1/5.3     Doel:   Leerlingen  zelfbewust  gebruik  laten  maken  van  de  positieve  mogelijkheden  die  de  media  bieden,  zonder   daarbij  zichzelf  of  anderen  te  schaden.  Elke  lesgevende  docent  kan  aangeven  wat  zij  doen  en  ontwikkeld   hebben  om  de  onderstaande  subdoelen  te  bereiken.     Subdoelen:   Leerlingen  aanleren  hoe  mediaboodschappen  geïnterpreteerd  moeten  worden.   Leerlingen  bewust  maken  van  eigen  houding  en  gedrag  tegenover  anderen  via  de  media.   Vergroten  van  de  mogelijkheden  van  de  docenten  om  de  media  doelmatig  te  gebruiken  in  de  lessen   (vergroten  creativiteit,  analyse  en  reflectie  van  leerlingen).      

 

53  

Tussenresultaten:   Leerlingen  maken  kennis  met  het  mediaplan.   Leraren  maken  gebruik  van  opdrachten  die  leerlingen  bewust  maken  van  hun  gebruik  en  houding  op  de   media.     Eindresultaat:   Huidige  mediaplan  is  geëvalueerd  en  bijgesteld.     Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  +  Wanneer?   Werkgroep  Mediawijsheid  introduceert  lesplan  tijdens  de  1e  teamvergadering  aan  de  teamleden.   Mentoren  (en  lesgevende  docenten)  doen  ervaring  op  met  dit  lesplan  (t/m  februari  2015).   Lesplan  wordt  geëvalueerd  in  de  teamvergadering  (maart  2015).   Mediawerkgroep  stelt  plan  bij.   Verantwoordelijken  MAVO12-­‐team:  So  en  Ldr.     Middelen:   “Kartrekkers”  mediawijsheid  Team  35  klokuren  per  jaar  bij  overige  taken.   Overlegmomenten  werkgroep.   Kennis  externe  deskundigen  (MijnKindOnline  &  Lectoraat  Mediawijsheid)       Evaluatie:   Binnen  de  werkgroep  mediawijsheid.   Tijdens  teamvergadering  introductie  en  evaluaties.       3.  Leren  Leren   KPI  9/10/18b,  WK  7.6/9.2/9.3/9.4  

 

Doel:   Leerlingen  weten  hoe  ze  de  verschillende  vakken  moeten  leren  en  passen  dit  ook  toe.  Ze  zijn  ook   tevreden  met  hun  resultaten  (inzet  versus  cijfer)  (minimaal  50%  van  de  leerlingen  reageren  positief  op  de   vragen).     Subdoelen:   Leerlingen  weten  hoe  ze  zich  het  best  voor  kunnen  bereiden  op  een  toets.   Vcn  en  Anv  ontwikkelen  een  “handout”  waarmee  leerlingen  de  verschillende  vakken  kunnen  leren.   De  mentoren  leren  de  leerlingen  aan  hoe  vakken  geleerd  kunnen  worden.   Leraren  kunnen  specifiek  aangeven  waar  het  bij  leerlingen  misgaat  w.b.  hun  vak  en  hier  gericht  naar   handelen.   Lesgevende  docenten  besteden  voorafgaand  aan  een  toets  of  in  de  reguliere  lessen  aandacht  aan  het   leren  van  zijn/haar  vak.                                                         Tussenresultaten:   Begin  van  schooljaar  bijeenkomst  lesgevende  brugklasdocenten.   “Handout”  is  beschikbaar  voor  de  mentoren  en  de  leerlingen.   Er  is  een  plan  voor  de  invulling  “Leren  Leren”  bij  het  mentoraat.       Eindresultaat:   Leerlingen  voelen  zich  meer  competent  w.b.  het  leren  van  toetsen  en  zijn  meer  tevreden  over  hun   resultaten.  Dit  geven  ze  aan  middels  het  LT-­‐onderzoek.    

 

54  

Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  +  Wanneer?   Hsg  organiseert  bijeenkomst  brugklasdocenten  begin  schooljaar.   Anv  vraagt  lesgevende  docenten  “handout”  te  schrijven  voor  hun  vak  (begin  schooljaar).   Ku  bespreekt  dit  item  met  de  sectieleiders  à  wordt  agendapunt  op  sectievergadering  (begin  schooljaar).   Brugklasmentoren  en  Anv  stellen  plan  op  voor  “Leren  Leren”.  (ca.  2  bijeenkomsten  begin  schooljaar)   LT-­‐onderzoek  wordt  minimaal  1x  ingezet  door  Ku  (voor  kerstvakantie).   Brugklasmentoren  stimuleren  vakdocenten  om  “hiaten/problematieken”  bij  leerlingen  weg  te  werken   d.m.v.  individuele  adviezen  en  begeleiding.     Middelen:   Behoort  het  bij  de  taak  van  een  docent,  competentie  van  de  docent.     Evaluatie:     Tijdens  teamvergadering  komt  dit  item  terug  bij  agendapunt  mentoraat.   Eindevaluatie  vindt  in  eerste  instantie  plaats  met  de  brugklasmentoren  n.a.v.  de  bespreking  van  het  LT-­‐ onderzoek.       4.  Eigentijds  materiaal   KPI  17/18b,  WK  3.8/15.1     Doel:   Naast  het  boek  worden  andere  materialen  gebruikt  die  actueel  en/of  aansprekend  zijn  voor  de  leerlingen.   Minimaal  75%  van  de  ouders  beantwoorden  deze  vraag  positief.                                                       Tussenresultaten:   Teamleden  worden  bewust  gemaakt  van  de  noodzaak  van  het  gebruik  van  aanvullende  materialen.   Teamleden  screenen  hun  lesmateriaal  op  het  gebruik  van  aanvullend  materiaal.   Teamleden  vullen  hun  lesmateriaal  verder  aan  met  actueel  en/of  aansprekend  materiaal.     Eindresultaat:   Ouders  geven  aan  dat  er  voldoende  eigentijds  materiaal  wordt  gebruikt  tijdens  de  lessen.     Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  +  Wanneer?   In  1e  teamvergadering  wordt  uitkomst  OT-­‐onderzoek  betreffende  dit  item  nogmaals  onder  de  aandacht   gebracht.   Voor  de  2e  teamvergadering  krijgen  alle  teamleden  de  opdracht  om  hun  lesstof  te  screenen  op  aanvullend   materiaal  en  de  kwaliteit  daarvan.   Tijdens  de  2e  teamvergadering  wordt  dit  uitgewisseld  en  worden  er  ideeën  uitgewisseld  w.b.  mogelijke   aanvullingen.     Middelen:   Behoort  het  bij  de  taak  van  een  docent,  competentie  van  de  docent.     Evaluatie:   Tijdens  teamvergadering  komt  dit  item  terug  bij  agendapunt  onderwijs.   Eindevaluatie  vindt  in  eerste  instantie  plaats  met  de  brugklasmentoren  n.a.v.  de  bespreking  van  het  OT-­‐ onderzoek.      

 

55  

5.  Communicatie     Doel:   Binnen  de  CSGPM  is  er  open  communicatie  tussen  medewerkers  en  management  (7,1  à  8,0).   Als  ik  het  goed  doe,  dan  hoor  ik  dat  van  mijn  direct  leidinggevende  (4,6  à  6,5).   Oudertevredenheidsonderzoeken:   Aandacht  voor  contact  met  ouders  (positief  61%  à  80%).   Informatie  die  de  school  geeft  (positief  78%  à  80%).     Eindresultaat:   Er  is  meer  tevredenheid  bij  de  teamleden  en  de  ouders.     Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  +  Wanneer?   Afspraken  worden  duidelijk  geformuleerd  en  genoteerd  in  bv.  notulen  van  de  teamvergadering   (teamleider  en  teamleden).   Teamleider  en  teamleden  spreken  meer  waardering  uit  naar  elkaar  en  houden  elkaar  scherp  als   informatie  ontbreekt  of  onduidelijk  is.   Voor  de  teamvergadering  wordt  meer  input  van  teamleden  verwacht.  Dit  wordt  o.a.  gedaan  d.m.v.   verantwoordelijken  aan  te  stellen  onderdeel  van  het  teamplan.   Input  van  lesgevende  docenten  en  teamleden  wordt  gebruikt  om  oplossingsgericht  te  werken.     Middelen:   Behoort  het  bij  de  taak  van  een  docent,  competentie  van  de  docent.     Evaluatie:     Tijdens  teamvergadering  komt  dit  item  terug  bij  agendapunt  onderwijs.   Eindevaluatie  vindt  in  eerste  instantie  plaats  met  de  brugklasmentoren  n.a.v.  de  bespreking  van  het  OT-­‐ onderzoek.       6.  Tijd  voor  leerlingen   KPI  9/10/18b,  WK  5.5/8.2  

 

Doel:   Tevredenheidsonderzoek  medewerkers:   Ik  heb  voldoende  tijd  voor  leerlingen  (5,0  à  5,8).   Ik  ervaar  een  goede  verhouding  tussen  lesgevende  taken  en  het  uitvoeren  van  overige  taken  voor  de   school  (  5,0  à  5,5).   Ik  kan  mijn  tijd  zelf  indelen  (6,0  à  6,3).     Eindresultaat:   Er  is  meer  tevredenheid  bij  de  teamleden.   Meer  persoonlijke  aandacht  en  individuele  begeleiding  voor  leerlingen.     Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  +  Wanneer?   Tijdens  de2e  teamvergadering  wordt  het  huidige  onderwijsconcept  besproken  en  worden  er  voorstellen   gedaan  w.b.  wijziging/herziening.     Middelen:   Behoort  het  bij  de  taak  van  een  docent,  competentie  van  de  docent.    

 

56  

Evaluatie:   D.m.v.  het  LT-­‐onderzoek  en  de  leerlingenenquêtes  wordt  dit  item  geëvalueerd.         7.  Jezelf  blijven  in  het  lesgeven/autonomie   WK  19     Doel:   Tevredenheidsonderzoek  medewerkers:   Ik  heb  de  ruimte  om  mijn  werk  op  mijn  manier  uit  te  voeren  (7,7  à  8,0).   Ik  krijg  voldoende  de  kans  om  te  doen  waar  ik  goed  in  ben  (6,9  à  7,8).   Ik  heb  voldoende  tijd  voor  leerlingen  (5,0  à  9,0).     Eindresultaat:   Er  is  meer  tevredenheid  bij  de  teamleden.  Doen  waar  je  goed  in  bent  en  waarbij  je  jezelf  prettig  voelt.     Organisatie  en  planning:   Wie  +  Wat  +  Hoe  +  Wanneer?   Formulier  beoordeling  lesbezoeken  herzien.   Individuele  kwaliteiten  inzetten  voor  uitvoering  teamplan.   Persoonlijke  ontwikkeling  vorm  geven  vanuit  de  docent  zelf.     Middelen:   Behoort  het  bij  de  taak  van  een  docent,  competentie  van  de  docent.   Evt.  uren  bij  deskundigheidsbevordering.     Evaluatie:   D.m.v.  het  LT-­‐onderzoek  en  de  leerlingenenquêtes  wordt  dit  item  geëvalueerd.          

 

57  

Teamplan  M34    

Identiteit  &  Onderwijs  

 

KPI  2   Identiteit:     De  identiteit  van  onze  christelijke  school  is  niet  alleen  zichtbaar  tijdens  de  viering(en)  van  Kerst  (en   Pasen).  Ieder  schooldag  laat  de  docent  zien  dat  hij  beelddrager  is  van  Christus.  Dat  kan  o.a.  door  echt   interesse  te  tonen  in  de  leerling,  door  leerlingen  te  betrekken  bij  dagopeningen  en  hen  bijv.   gebedspunten  aan  te  laten  dragen.     Onderwijs:   De  docent  geeft  graag  les  aan  mavoleerlingen.  Dat  is  belangrijk,  want  mavoleerlingen  vinden  een  goede   relatie  met  hun  lesgevende  docent  waardevol.     Doel:   De  leerlingen  een  diploma  te  laten  behalen;  k  7.5.   De  leerlingen  de  juiste  keuze  voor  hun  vervolgopleiding  te  laten  maken;  K  1.6,  3.9  en  5.4.   De  leerlingen  een  bovengemiddeld  rendement  te  laten  behalen.  K  1.3,  6.2,  7.5.     Om  de  bovengenoemde  doelen  te  verwezenlijken  is  het  volgende  nodig:   Betrokken  docenten:   • Die  willen  leren  van  elkaar;   • Die  passie  heeft  voor  zijn/haar  vak;   • Die  op  het  mentoren  overleg  input  hebben  gekregen  van  andere  collega’s  over  leerlingen  die  voor   hun  vak  minder  presteren.  Deze  docenten  geven  ook  aan  wat  zij  daar  aan  doen  of  wat  zij  daar  aan   gedaan  hebben.  Ook  kunnen  zij  aangeven  hoe  zij  leerlingen  die  onderpresteren  proberen  te   motiveren.   • Die  op  teamvergaderingen  constructief  meedenken  bij  leerling  besprekingen  en  andere   agendapunten.   LOB:   • In  mavo  3  en  4  zijn  er  diverse  activiteiten  die  tot  doel  hebben  de  leerlingen  te  informeren  en  te   activeren  bij  het  maken  van  de  juiste  keuze  voor  hun  vervolgopleiding.  Deze  activiteiten  zijn  o.a.   bedrijfsbezoeken,  het  programma  “Make  the  Match”  voor  mavo-­‐3,  de  zgn.  “Projectdag”  en   diverse  andere  activiteiten.   Het  vak  D&P  vormt  de  rode  draad  in  de  ontwikkeling  van  vaardigheden,  studieloopbaanoriëntatie   en  -­‐ontwikkeling.   Daarnaast  krijgt  de  decaan  een  coördinerende  en  aansturende  rol  in  dit  geheel.  Ook  de  ouders   willen  we  meer  gaan  betrekken  bij  LOB.  (uitwerking  van  hoe,  wat  en  wanneer  volgt  later).   Resultaat:  De  m-­‐3  leerling  kan  aan  het  einde  van  zijn/haar  derde  leerjaar  een  weloverwogen   vakkenpakketkeuze  maken  voor  het  vierde  leerjaar.   Bovengemiddeld  rendement:   • Een  bovengemiddeld  rendement  te  behalen  door  de  leerlingen  vraagt  van  leerlingen  inzet  en   motivatie  en  betrokkenheid  van  de  docent.  Daag  leerlingen  uit  door  de  lat  hoog  te  leggen,  maar   wel  voor  iedereen  haalbaar.  Concreet  kan  dat  door  afspraken  te  maken  met  de  m-­‐3  leerling,  welk   cijfer  hij/zij  voor  je  vak  denkt  te  staan  bij  bijv.  de  herfstvakantie.  De  m-­‐4  leerling  start  al  met  een   PTA-­‐gemiddelde.  Daag  hem/haar  uit  om  een  meetmoment  af  te  spreken  welk  score  hij/zij  dan   hoopt  te  staan.     Zo  kan  je  individueel  afspraken  maken  en  differentieer  je  naar  niveau,  rekening  houdend  met   cognitieve  verschillen  tussen  leerlingen.    

 

58  

Een  aantal  docenten  uit  het  team  m-­‐3/4  gaat  de  cursus  ‘Motiveer  uw  leerlingen’  volgen.  Zij  brengen  daar   verslag  van  uit  in  de  teamvergaderingen  en  geven  in  volgende  teamvergaderingen  aan  hoe  zij  de  in  de   cursus  opgedane  ervaringen  gestalte  geven  in  de  lespraktijk.   Een  belangrijke  taak  is  hierin  ook  weggelegd  voor  de  mentor.  Hij/zij  investeert  in  de  groepsontwikkeling   (zeker  in  het  begin  van  het  cursusjaar  -­‐bijv.  in  m-­‐3-­‐  door  een  zgn.  ‘Startdag’  met  heel  m-­‐3  op  de   Grevelingendam  te  organiseren  en  indien  daar  animo  voor  is,  een  bbq  te  organiseren  aan  het  begin  van   het  cursusjaar  voor  heel  m-­‐3)  van  zijn/haar  mentorklas,  waardoor  iedere  leerling  zich  gewaardeerd  weet   en  ervaart  bij  de  groep  te  horen.  Dit  motiveert  leerlingen  en  kan  problemen  voorkomen.     Ook  biedt  het  programma  ‘Maatwerk’  de  mogelijkheid  om  leerlingen  extra  tijd  en  aandacht  te  geven  voor   het  vak  Engels,  rekenen  en  wiskunde.     Evaluatie  vindt  plaats  in  de  teamvergaderingen  en  in  individuele  gesprekken  tussen  teamleider  en  docent.   V.v.  verantwoording  geeft  aan  dat  lln.  uit  m-­‐4  hun  resultaten  onvoldoende  vinden.  Het  waarom  van  deze   keuze  is  niet  te  achterhalen.  Wel  voor  alle  lesgevende  docenten  in  m-­‐4  een  uitdaging  om  dit  resultaat  om   te  buigen  naar  een  positiever  resultaat.   Daarentegen  was  de  uitslag  bij  V.v.  Verantwoording  van  de  ouders  (m-­‐4)  over  resultaten  m-­‐4  een  stuk   positiever.       Personeel  &  Leiderschap     KPI  15,  Samen  ben  je  meer  dan  een.   Wat  we  niet  willen  is  een  afrekencultuur,  maar  wel  een  cultuur  waarin  ieder  teamlid  verantwoordelijkheid   neemt  voor  datgene  wat  in  het  teamplan  is  geformuleerd.   In  IPB-­‐gesprek  met  de  teamleider  worden  doelen  opgesteld  en  vastgelegd  waaraan  ieder  teamlid  wil   werken  om  het  onderwijs  c.q.  de  resultaten  op  een  hoger  niveau  te  brengen.   Ook  het  bijbrengen  van  ‘Verantwoordelijkheid  voor  zijn  eigen  leren’  van  de  leerling  en  het  toewerken   naar  zelfstandigheid  van  (vooral)  de  m-­‐4  leerling  moet  de  aandacht  hebben  van  de  docent.  In   mentorgesprekken  zal  dit  een  aandachtspunt  zijn.   In  de  teamvergaderingen  zal  er  uitwisselingen  plaatsvinden  hoe  en  wat  we  van  elkaar  kunnen  leren.  

   

   

 

                   

 

59  

Teamplan  H12   Identiteit  &  Onderwijs   1.  Ontwikkelen  van  Havo-­‐didactiek   Doel:   Leerlingen  uit  Havo  1  en  2  zijn  gemotiveerd  om  Havo-­‐onderwijs  te  volgen.     Er  is  een  maatwerkprogramma  voor  leerlingen  die  cijfermatig  uitvallen  of  positief  opvallen  in  Havo  1.     D.m.v.  de  werkwijze  van  RTTI  wordt  tijdens  de  tweede  rapportvergadering  informatie  gegeven  over  de   leerlingen  op  het  gebied  van  reproductie,  toepassing  en  inzicht.       Resultaten:   Iedere  leerling  uit  Havo  1  en  2  krijgt  op  Havoniveau  les  waarbij  rekening  wordt  gehouden  met  Havo-­‐ didactiek,  het  Havo-­‐  lesprofiel  van  Havo  1  en  Havo  2  en  het  leerling-­‐profiel  van  de  Havo.     Elk  teamlid  volgt  de  ontwikkelingen  m.b.t  Havo-­‐didactiek  voor  zijn  of  haar  vakgebied  en  overlegt  dit   binnen  de  teamvergaderingen.   De  afstroom  van  leerlingen  uit  Havo  2  naar  een  ander  niveau  is  nihil.  Dit  betekent  maximaal  5  tot  6   leerlingen  op  100  leerlingen.     Leerlingen  die  een  achterstand  ondervinden  bij  Engels,  Wiskunde,  Frans  en/of  Duits  krijgen  in  Havo  1  en  2   bijles.  Leerlingen  die  positief  opvallen  in  resultaten  en  gedrag  worden  uitgedaagd  een  verdiepend   lesprogramma  te  volgen  wat  aansluit  bij  hun  interesses.     Teamleden  nemen  plaats  in  ontwikkelgroepen  om  onderwerpen  gerelateerd  aan  de  Havo-­‐didactiek   praktisch  uit  te  werken  en  toe  te  passen  in  de  lessituatie.     Docenten  in  Havo  1  analyseren  tenminste  twee  toetsen  op  basis  van  RTTI  en  bespreken  de  uitkomsten   hiervan  op  de  tweede  rapportvergadering  van  het  schooljaar.       Organisatie  en  planning:   Wie:  Marcel  Vercammen  en  teamleden.   Hoe:  Uitvoering  van  het  maatwerkprogramma.  Maatwerkprogramma  aanwezig  in  de  vorm  van   ‘Programma  maatwerk  2015-­‐  2016.     Opstarten  van  ontwikkelgroepen,  waarin  teamleden  vrijwillig  plaats  kunnen  nemen.     Wanneer:  cursusjaar  2015-­‐2016.     Evaluatie:   Bij  het  leerling-­‐tevredenheidsonderzoek  waarderen  leerlingen  de  domeinen:  didactiek,  didactische   werkvormen  en  het  handelen  van  de  docent  in  Havo  1  en  Havo  2  bovengemiddeld.     De  afstroom  van  leerlingen  uit  Havo  2  naar  een  ander  niveau  is  nihil.  Dit  betekent  maximaal  5  tot  6   leerlingen  op  100  leerlingen.  We  controleren  dit  aan  de  hand  van  de  afstroom  en  opstroomgegevens  die   de  directie  ons  toestuurt  bij  de  start  van  het  volgend  cursusjaar.   Aan  het  einde  van  het  cursusjaar  2015  -­‐  2016  een  evaluatie  van  de  ontwikkelgroepen  waarin  de  bereikte   resultaten  en  de  werkwijze  hiervan  wordt  geëvalueerd.       Toezichtkader/KPI:     1.1/1.2/3.2/3.6/3.8/3.9/4.3/6.1/6.2/6.3/aspect  7/aspect  8/9.1/9.2/9.4/aspect  12/13.2/14.4/15.3   KPI  4/5/6/9/10/16          

 

60  

2.  Ontwikkelen  projectonderwijs   Doel:   Het  bieden  van  onderwijs  wat  aansluit  bij  de  leerlijn  voor  het  projectonderwijs  op  de  Havo  van  de  CSG   Prins  Maurits,  bij  het  vervolgonderwijs  van  Havoleerlingen  (HBO)  en  wat  aansluit  bij  het  leerling-­‐profiel   van  de  Havo.     Bij  alle  projecten  in  Havo  1  en  2  wordt  gebruik  gemaakt  van  een  evaluatie-­‐instrument  en  wordt  er  aan  de   hand  Peppels  een  portfolio  opgebouwd  voor  iedere  leerling.       Resultaten:   Projectlessen  in  Havo  1  en  Havo  2  wat  aansluit  bij:  het  verbinden  van  vakinhoudelijke  kennis,   loopbaanoriëntatie,  het  bevorderen  van  ondernemerschap,  leerlingen  schriftelijke  en  mondeling  kunnen   presenteren,  gestructureerd  een  oplossing  vinden  voor  een  probleemstelling  en  leerlingen  met  elkaar   leren.   De  doorlopende  leerlijn  van  het  projectonderwijs  wordt  gehanteerd  en  uitgevoerd.     De  projecten  ‘Like  je  wijk’  in  Havo  1  en  ‘Day  for  change’  in  Havo  2  zijn  vervangen  door  twee  nieuwe   actuele  projecten.     Een  evaluatie-­‐instrument  om  te  meten  of  het  projectonderwijs  voldoet  aan  de  gestelde  eisen.  Dit  wordt   opgepakt  door  Liseth  de  Looze  en  Marcel  Vercammen.     Iedere  leerling  heeft  een  start  van  een  eigen  portfolio  in  Peppels,  waarin  zijn  resultaten  staan  beschreven,   opbrengsten  worden  vermeld  en  zichtbaar  is  welke  vaardigheden  hij  beheerst.     Peppels  is  ingericht  voor  het  projectonderwijs  van  Havo  1  en  Havo  2.  Betrokkenheid  op  de  ontwikkeling   hiervan  vanuit  Havo  1,2  is  dan  ook  zeer  gewenst.       Organisatie  en  planning:   Wie:  De  werkgroep  projectonderwijs  Havo  12  (Pieter  Bechthum,  Liseth  de  Looze,  Jeroen  van  Mourik,   Joanne  Kort,  Laban  Hout  en  Marcel  Vercammen).     Liseth  de  Looze  en  Marcel  Vercammen  ontwikkelen  samen  met  de  gemeente  Goeree-­‐Overflakkee  een   nieuwe  project  ter  vervanging  voor  het  project  ‘like  je  wijk’.     Pieter  Bechthum  ontwikkelt  samen  met  Pieter  Brandwijk  een  project  ter  vervanging  van  het  project  ‘Day   for  change’.     Alle  projectdocenten  krijgen  een  toelichting  op  Peppels  en  bepalen  een  gezamenlijke  aanpak  wat  betreft   de  implementatie  hiervan.     Wanneer:  cursusjaar  2015-­‐2016.     Middelen:   De  middelen  die  nodig  zijn  voor  het  opzetten  van  het  projectonderwijs  in  Havo  1  en  Havo  2  staat   beschreven  in  het  projectplan.  In  het  kort  kom  het  hier  op  neer:   Kosten  project  Havo  1     €750,-­‐   Kosten  project  Havo  1     €750,-­‐   Projectavonden       €500,-­‐   Overige  kosten         €250,-­‐   Toegekende  klokuren     werkgroepleden       10-­‐20  klokuren     Evaluatie:   Het  projectonderwijs  wordt  jaarlijks  geëvalueerd  door:    -­‐  een  gesprek  met  de  leerlingen;    -­‐  een  bijeenkomst  met  de  betrokken  docenten;    -­‐  gesprekken  met  externe  betrokkenen;    -­‐  overleg  met  collega’s  tijdens  de  teamvergadering  H12;    -­‐  gebruik  maken  van  het  evaluatie-­‐instrument.    

 

61  

Projectplan:   Aanwezig  in  de  vorm  van  projectplan  ‘vernieuwd  projectonderwijs  Havo  1  en  Havo  2’  (2013-­‐2014).       Toezichtkader/KPI:     3.7/3.8/3.9/5.1/5.4/aspect  6/  aspect  7/aspect  8/11.3/12.1/13.1/15.2/5.3   KPI  8/18/19     3.  Toerusting  en  vorming     Doelen:     De  leerlingen  in  Havo  1  en  2  leren  waardevolle  principes  en  praktische  tips  op  het  terrein  van  sociale   vaardigheden  en  omgangsvormen  d.m.v.  mentoraatlessen  gericht  op  positieve  groepsvorming.   De  leerlingen  in  Havo  1  en  2  leren  waardevolle  principes  en  praktische  tips  op  terreinen  van  media,   gamen,  verslavingen,  pesten  en  seksualiteit  d.m.v.  preventielessen  en/  of  een  weerbaarheidstraining.     Binnen  het  team  Havo  1,2  zijn  verschillende  docenten  die  zijn  toegerust  om  de  weerbaarheidstraining  van   LEV  zelfstandig  te  geven.       Resultaten:   Er  is  een  programma  van  Toerusting  en  Vorming  voor  het  team  Havo  1,2  wat  aansluit  op  het  programma   van  Toerusting  en  Vorming  in  Havo  3  en  verder.     De  leerlingen  in  Havo  1  en  2  hebben  mentoraatslessen  positieve  groepsvorming  gevolgd  gedurende  de   eerste  20  weken  van  het  schooljaar.  Dit  meten  we  aan  de  hand  van  de  tevredenheidsonderzoeken.     De  leerlingen  in  Havo  1  en  2  hebben  preventielessen  gevolgd  op  het  gebied  roken  en  drugs.     In  Havo  2  volgen  de  leerlingen  een  tweedaagse  weerbaarheidstraining  waarbij  zij  leren  nadenken  over   wie  ze  zijn,  waar  zo  voor  staan  en  waar  ze  naar  toe  willen.  Dit  gebeurt  onder  leiding  van  deskundigen  van   stichting  Chris  en  Voorkom  en  de  mentor.     Verschillende  mentoren  van  Havo  1  en  2  hebben  de  cursus  ‘trainer  van  LEV’  gevolgd  om  zelfstandig  de   weerbaarheidstraining  van  LEV  te  kunnen  aanbieden.       Organisatie  en  planning:   Wie:  Mentoren  Havo  1  en  2.     Wat:  Preventielessen,  mentorlessen  en  de  weerbaarheidstraining  van  stichting  Chris.     Wanneer:  cursusjaar  2012-­‐2016.       Middelen:   Kosten  weerbaarheidstraining  en  cursus  trainer  van  LEV.     Kennis  extern  deskundigen  stichting  Chris/Voorkom.       Evaluatie:   Tijdens  de  teamvergaderingen  worden  de  resultaten  van  de  mentorlessen,  trainingen  en  preventielessen   besproken.  Mentoren  passen  verder  aanbevelingen  toe  in  hun  mentorlessen.     Gedurende  het  schooljaar  vindt  er  regelmatig  overleg  plaats  tussen  de  teamleider  en  de  mentoren.     Met  de  mentoren  zal  besproken  worden  wel  effect  de  weerbaarheidstraining  heeft  uitgewerkt.       Toezichtkader/KPI:   3.7/3.8/3.9/5.1/5.2/5.3/5.5/15.2   KPI:  1/23        

 

62  

4.  Mentoraat   Doel:   Mentoren  begeleiden  hun  mentorleerlingen.   Mentoren  zijn  toegerust  om  uitvoering  te  geven  aan  het  mentoraat.     Mentoren  werken  voortdurend  aan  positieve  groepsvorming  d.m.v.  mentoraatslessen  gericht  op  de  vijf   fasen  van  het  groepsproces.   Mentoren  hebben  doorlopende  het  schooljaar  een  intensief  contact  met  de  ouders  van  hun   mentorleerlingen.   Mentoren  zijn  betrokken  op  de  Havo-­‐didactiek.     Resultaten:   Iedere  mentor  voert  alle  acties  uit  zoals  afgesproken  in  de  documenten  ‘mentoraat  Havo  1’  en  ‘mentoraat   Havo  2.’   Alle  zorgleerlingen  binnen  Havo  1  en  Havo  2  zijn  in  beeld  en  worden  begeleid  door  hun  mentor  en   teamleider.     De  klassen  in  Havo  1  en  Havo  2  worden  intensief  begeleid  gericht  op  een  positief  groepsproces.   Alle  mentoren  hebben  actieve  deelname  tijdens  de  werkmiddagen  rondom  het  mentoraat  en  passen   uitkomsten  van  deze  bijeenkomsten  toe  in  de  mentorlessen.     De  ouders  van  de  klassen  Havo  1  en  Havo  2  ervaren  een  goed  contact  met  de  mentor  van  hun  zoon  of   dochter.     Organisatie  en  uitvoering  kerstviering.   Bespreken  sociogram,  PMTK,  en  schoolvragenlijst.   Bespreking  VSV  in  mentorklassen.   De  mentor  bespreekt  iedere  periode  zijn/haar  leerlingen  met  de  teamleider.       Organisatie  en  planning:   Zoals  aangegeven  in  de  documenten  ‘mentoraat  Havo  1’  en  ‘mentoraat  Havo  2’.       Evaluatie:   Cursusjaar  2015-­‐2016.  Aan  het  einde  van  het  cursusjaar  wordt  het  mentoraatsdocument  geëvalueerd   door  een  groep  mentoren  en  de  teamleider.     Het  ‘wiel  van  de  mentor’  wordt  ingezet.  Het  ‘wiel  van  de  mentor’  zal  vergeleken  worden  met  het   cursusjaar  2014-­‐2015.  Hieruit  volgt  of  de  verbeterpunten  concreet  effect  hebben  gehad  op  het  mentoraat   in  Havo  1  en  Havo  2.  Daarbij  zal  er  een  nieuwe  lijst  met  verbeterpunten  voor  het  cursusjaar  2016-­‐2017   opgesteld  worden.       Projectplan:   Aanwezig  in  de  vorm  van  de  documenten  ‘mentoraat  Havo  1’  en  ‘mentoraat  Havo  2’.     Toezichtkader/KPI:     2.1/aspect  5/6.2/9.1/9.2/9.4/aspect  11/13.2/15.1   KPI  5/9/18      

 

63  

  Personeel   5.  IPB  en  scholing   Doel:   Bespreking  van  de  voortgang  van  de  gesprekscyclus  en  de  competentieontwikkeling  van  de  docent  gericht   op  de  overige  doelen  van  het  teamplan:   -­‐  Alle  teamleden  Havo  12  zijn  voldoende  geschoold  en  betrokken  op  de  havo-­‐didactiek.   -­‐  Alle  lessen  in  Havo  1  en  2  zijn  gericht  op  het  bijbrengen  van  vakinhoudelijke  kennis  en  vaardigheden.   -­‐  Mentoren  begeleiden  hun  mentorleerlingen.   -­‐  Mentoren  zijn  betrokken  op  de  Havo-­‐didactiek.   Het  inventariseren  en  uitvoeren  van  scholingsvragen  die  worden  geïmplementeerd  in  de   ontwikkelgroepen.     Resultaten:   Iedere  docent  heeft  twee  scholingsvragen  waar  hij/zij  gedurende  twee  jaar  mee  aan  het  werk  is.   Volgens  de  gesprekscyclus  vinden  er  op  de  bepaalde  momenten  gesprekken  plaats  over  de  IPB-­‐cyclus.     De  klassen  in  Havo  1  en  Havo  2  worden  intensief  begeleid  gericht  op  een  positief  groepsproces.     Organisatie  en  planning:   Wie:  Marcel  Vercammen  en  teamleden.   Wat:  Ieder  teamlid  heeft  twee  scholingsvragen.  Marcel  Vercammen  organiseert  de  gesprekken  en   lesbezoeken  om  de  voortgang  te  bespreken.   Hoe:  Tijdens  de  uitvoering  van  het  IPB  en  door  de  deelname  aan  ontwikkelgroepen.     Wanneer:  cursusjaar  2015-­‐2016.     Evaluatie:   Cursusjaar  2015-­‐2016.       Toezichtkader/KPI:     aspect  14/aspect  15   KPI  12/14/15         Kwaliteit     6.  Onderzoek  ouders/leerlingen/personeel   1.  Tevredenheidsonderzoeken   2.  Ouderpanel   3.  Leerlingenraad   4.  Opbrengsten     Toezichtskader/KPI:   1.1/2.1/aspect  9/aspect12/  aspect  13   KPI:  1/2/4/6/9/10        

 

64  

 

Teamplan  H3     Onderwijs     Visie  op  onderwijs  in  havo  3:     In  havo  3  vinden  we  een  grote  verscheidenheid  aan  leerlingen.  Er  is  een  groot  aantal  leerlingen  dat  het   jaar  zelfstandig  en  met  goed  gevolg  doorlopen  en  we  zien  leerlingen  die  vrij  snel  in  de  doublure  zone   belanden  en  die  moeilijk  op  eigen  kracht  naar  een  bevordering  richting  havo  4  toewerken.  Die   verscheidenheid  uit  zich  bijvoorbeeld  in  de  motivatie.  Veel  jongens  geven  aan  vooral  in  havo  3  hun   motivatie  te  verliezen  (vensters  voor  verantwoording  2014).  Daarnaast  zien  we  in  de  CITO  uitkomsten  dat   een  beperkt  aantal  leerlingen  op  meerdere  terreinen  onderwijsachterstanden  heeft.       Havo  3  is  een  jaar  waarin  leerlingen  een  profielkeuze  moeten  maken.  Ook  hier  zien  we  leerlingen  die  vrij   gemakkelijk  tot  een  keuze  komen  voor  een  vervolg  in  havo  4  en  leerlingen  die  worstelen  met  de  vragen:   ‘Wat  wil  ik?  Wat  kan  ik?  Wat  heb  ik  hiervoor  nodig?’       Vanuit  het  afdelingsplan  hebben  we  omschreven  dat  onderwijs  moet  inspelen  op  de  vragen:       Hoe  voorkom  je  dat  leerlingen  ongemotiveerd  raken?     Hoe  stimuleer  je  het  maken  van  huiswerk?     Welke  vaardigheden  zijn  nodig  voor  succes?     Hoe  krijgen  we  een  goede  balans  tussen  eisen  stellen  en  kansen  bieden?     Hoe  laten  we  leerlingen  goed  reflecteren  op  het  hun  eigen  functioneren?     Hoe  maken  we  het  mentoraat  persoonlijk?       Motivatie  heeft  voor  leerlingen  in  havo  3  niet  alleen  te  maken  met  de  relevantie  van  de  leerstof,  maar   ook  of  een  inspanning  voldoende  rendement  oplevert  om  telkens  opnieuw  die  inspanning  te  leveren.  Hoe   leer  ik  zo  effectief  mogelijk  is  dus  voor  veel  leerlingen  een  relevante  vraag.  Daarnaast  spelen  verschillende   betrokkenen  een  rol  in  het  leerproces  van  leerlingen.  Daarbij  voelt  het  voor  ouders,  docenten  en   mentoren  wel  eens  of  de  leerling  de  ‘afwezige’  is  in  de  begeleiding.       Doel  begeleiding:   Om  tot  de  juiste  begeleiding  te  komen  van  leerlingen  in  havo  3  kunnen  we  verschillende  rollen   beschrijven  die  gezamenlijk  proberen  de  zelfstandigheid  en  betrokkenheid  van  leerlingen  op  hun   leerproces,  hun  loopbaankeuze  en  hun  persoonlijke  ontwikkeling.     Daarnaast  is  het  van  belang  dat  leerlingen  competenties  ontwikkelen  die  aansluiten  bij  het  onderwijs  in   het  HBO.       We  beschrijven  de  volgende  rollen:     -­‐  Vakdocent     -­‐  Mentor     -­‐  Leerling     -­‐  Ouders   -­‐  Decaan       Vakdocent:   Wanneer  we  spreken  over  havo-­‐didactiek  willen  we  dat  leerlingen  uiteindelijk  bij  het  doorlopen  van  hun   leerproces  zelf  worden  geactiveerd  om  verantwoordelijkheid  te  nemen.  We  mogen  niet  veronderstellen   dat  elke  leerling  dit  al  kan,  maar  de  didactiek  van  vakdocenten  moet  er  op  gericht  zijn  dat  leerlingen  zelf   initiatieven  nemen  om  verbeterstappen  te  maken  in  hun  leerproces.    

 

65  

  Dat  betekent  dat  leerlingen  in  hun  les  relevante  kennis  op  een  gedifferentieerde  manier  aanbieden.  Zodat   een  groot  gedeelte  van  de  groep  wordt  geactiveerd  en  op  zijn  eigen  niveau  na  kan  denken  over  de  stof.       In  sommige  gevallen  kan  het  zijn  dat  een  leerling  niet  voldoende  mogelijkheden  heeft  om  binnen  de   lessen  het  niveau  van  de  kernvakken  bij  te  benen.  Daarom  is  het  belangrijk  dat  er  naast  de  lessen   faciliteiten  zijn  om  achterstanden  in  te  lopen.  Daarbij  is  het  wenselijk  dat  deze  faciliteiten  tijdelijk  van   aard  zijn.       Ontwikkelpunten  havo  didactiek:   In  2014/2015  hebben  we  als  team  deelgenomen  aan  de  cursus  activeren  en  differentiëren  van  Maurice   van  Werkhooven.  In  het  komende  schooljaar  beschrijft  elk  teamlid  die  de  cursus  gevolgd  heeft  in  het   persoonlijk  jaarplan  hoe  het  geleerde  uit  de  cursus  wordt  ingezet  in  de  lessen.     We  ontwikkelen  een  programma  voor  maatwerk  in  de  eerste  twee  periodes  van  havo  3.  Het  gaat  hierbij   om  de  vakken  Engels  en  Wiskunde.       Resultaat:   Iedere  docent  beschrijft  individueel  het  resultaat  n.a.v.  het  bovenstaande.     Leerlingen  die  achterstanden  hebben  op  het  gebied  van  Engels  en  Wiskunde  lopen  deze  achterstanden  in.       Organisatie,  Planning  en  middelen:   In  de  komende  IPB  gesprekken  wordt  dit  met  elke  docent  doorgenomen  die  de  cursus  heeft  gevolgd.     In  periode  1  en  2  liggen  er  60  minuten  vrij  in  het  rooster  voor  maatwerk.  In  periode  3  is  dat  nog  30   minuten.       Evaluatie:   Toezichtskader:  6.1/6.2/6.3/6.4/8.3/8.4                                                                                                                       KPI:  14/17/18/19/20   IPB:  v18  en  v23         Mentoraat:   Om  leerlingen  in  dit  jaar  intensief  te  kunnen  begeleiden  is  een  aantal  jaar  terug  gekozen  voor  een  dubbel   mentoraat.  Deze  keuze  maakt  dat  we  een  grote  groep  leerlingen  individueel  kunnen  begeleiden  in  de   profielkeuze  en  bij  de  voortgang  van  hun  leerproces  in  havo  3.       De  mentor  volgt  die  verschillende  persoonlijkheden  in  de  klas  en  helpt  met  name  die  leerlingen  die  het   moeilijk  vinden  om  verbeterstappen  te  maken  in  het  leerproces.   Daarnaast  speelt  de  mentor  een  belangrijke  rol  in  de  persoonlijke  ontwikkeling  van  alle  mentorleerlingen.   Leerlingen  krijgen  dus  niet  alleen  feedback  op  leerresultaten,  maar  worden  ook  aangesproken  op  gedrag   en  begeleid  bij  de  persoonlijke  vorming.  Een  mentor  kan  ook  beter  dan  de  leerling  het  grote  geheel   overzien  en  leerlingen  helpen  bij  het  maken  van  de  juiste  keuzes  rond  leren  en  profielkeuze.     Concreet  betekent  dit  niet  dat  een  mentor  een  probleemoplosser  is,  maar  een  coach.  Een  leerling  is  zelf   verantwoordelijk  voor  het  maken  van  verbeterstappen.  We  komen  hier  op  terug  bij  het  bespreken  van  de   rol  van  de  leerling.   Een  laatste  aangelegen  punt  in  het  mentoraat  en  in  het  team  is  toerusting  en  vorming.  Een  programma   rond  mediawijsheid,  seksualiteit  en  veiligheid  is  er  niet.          

 

66  

  Ontwikkelpunten  mentoraat:   In  2015  wordt  de  communicatie  tussen  mentoren  en  vakdocenten  vergroot.  Er  moet  meer  zicht  komen  op   de  inspanningen  die  een  leerling  levert  na  een  mentorgesprek  en  er  moet  meer  feedback  komen  van  de   vakdocent  op  de  inspanning  van  de  leerling.     Het  afgelopen  jaar  is  in  een  kleine  groep  nagedacht  hoe  we  de  betrokkenheid  van  leerlingen  kunnen  gaan   vergroten.  Volgend  jaar  starten  we  een  proef  met  een  nieuw  digitaal  systeem,  waarbij  leerlingen  hun   vorderingen  kunnen  bijhouden.  Als  dit  bevalt  wordt  dit  het  jaar  daarop  ook  ingezet  door  de  andere   mentoren.       Doel:   Een  leerling  in  havo  3  vergroten  betrokkenheid  en  zelfstandigheid,  waarbij  een  leerling  knelpunten  kan   benoemen.  Een  leerling  is  beter  in  staat  om  verbeterstappen  te  maken,  waarbij  hij  zelf  verantwoordelijk   wordt  gemaakt  voor  het  in  gang  zetten  van  die  verbeterstappen.   Leerlingen  leren  op  school  meer  dan  alle  vakkennis  die  ze  nodig  hebben  om  een  diploma  te  halen.  We   stellen  ons  ook  tot  doel  om  leerlingen  vanuit  een  Christelijke  identiteit  normen  en  waarden  mee  te  geven,   waarmee  ze  zich  staande  kunnen  houden  in  de  maatschappij.  Daarbij  leren  ze  om  met  respect  voor  een   ander  standpunten  uit  te  wisselen.       Resultaat:   Docent  is  in  staat  om  leerlingen  te  activeren  en  de  betrokkenheid  te  vergroten.     Leerling  is  tevreden  over  de  begeleiding  in  havo  3  (vensters  voor  verantwoording  11  en  wiel  van  de   mentor).     Ouders  zijn  tevreden  over  het  mentoraat  in  havo  3   In  de  projectweek  van  november  organiseren  we  een  LEV  bijeenkomst.  Hierbij  staan  drie  thema’s  centraal   in  het  kader  van  toerusting  en  vorming:     -­‐  Burgerschap  en  respect   -­‐  Seksualiteit  en  media     -­‐  Zelfbeheersing       Organisatie,  planning  en  middelen:   Voor  de  ontwikkeling  van  het  programma  toerusting  en  vorming  wordt  een  externe  partij  ingeschakeld.   Kosten  zijn  690,-­‐  euro  per  klas.         Evaluatie:   Toezichtskader:  9.2/9.4/11.3/11.4   KPI:  14/8/15/16       Leerling:   De  school  wordt  in  grote  mate  verantwoordelijk  gehouden  voor  het  leerresultaat  en  de  vorderingen  van   leerlingen.  Toch  is  het  belangrijk  dat  ook  een  leerling  zich  zelf  verantwoordelijk  voelt  voor  zijn  leerproces   en  persoonlijke  ontwikkeling.  Wanneer  een  leerling  zich  verantwoordelijk  opstelt  is  de  kans  op  een  goede   afronding  van  havo  3  en  het  halen  van  een  diploma  het  grootst.     We  mogen  dus  als  school  aan  een  leerling  vragen  om  ook  een  bijdrage  te  leveren  aan  hun  leerproces.  In   de  bovenste  twee  alinea’s  is  al  beschreven  welke  inspanningen  de  school  levert.  Hieronder  zullen  we   beschrijven  wat  we  van  de  leerling  verwachten.       Ontwikkelpunten  richting  de  leerling:   Dit  punt  is  nog  niet  volledig  uitgewerkt  in  2014/2015  en  wordt  meegenomen  naar  het  volgende  jaar.   Leerlingen  in  havo  3  doorlopen  de  volgende  stappen  op  het  moment  dat  ze  vanaf  begin  oktober  in  de   bespreekzone  of  doublure  zone  staan:    

 

67  

-­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐

Ze  krijgen  een  extra  opdracht  tijdens  de  mentorles.       Ze  maken  een  A4  waarop  ze  aangeven  welke  redenen  ten  grondslag  liggen  aan  de  slechte  prestaties,   welke  verbeterslag  ze  gaan  maken  en  welke  hulp  ze  hiervoor  nodig  hebben.     Ze  geven  aan  wanneer  ze  verwachten  dat  de  prestaties  zijn  verbeterd  (maximaal  4  weken).     Ze  voeren  de  afspraken  in  op  hun  persoonlijk  portfolio  in  ELO/PEPPELS.     Als  na  vier  weken  de  prestaties  niet  verbeterd  zijn,  melden  ze  zich  op  dinsdag  bij  de  teamleider  en  werken   ze  op  dinsdag  tot  16:00  uur  aan  het  verbeteren  van  hun  prestaties.     Doel:   Leerlingen  ondernemen  zelf  stappen  op  hun  leerprestaties  te  verbeteren.     Leerling  communiceren  zelf  over  de  verbeterstappen  die  ze  maken.       Resultaat:     Leerlingen  kunnen  aan  het  eind  van  het  jaar  inzichtelijk  maken  welke  stappen  zijn  ondernomen  om   verbeterstappen  in  het  leerproces  te  maken.       Organisatie,  planning  en  middelen:     Werkgroep  mentoraat  werkt  voor  begin  oktober  een  format  uit  waarmee  een  leerling  zijn  vorderingen   kan  documenteren.         Ouders:   Ouders  kunnen  een  belangrijke  rol  spelen  in  het  verbeteren  van  de  leerprestaties  van  leerlingen.   Wanneer  ouders  hun  kinderen  volgen  en  beschikbaar  zijn  voor  een  gesprek,  of  het  geven  van  hulp,  komt   dit  de  leerresultaten  ten  goede.  Ouders  hebben  tegenwoordig  ook  de  middelen  om  hun  kinderen  te   volgen.  Ze  kunnen  in  het  LVS  zien  welke  resultaten  worden  gehaald,  welke  toetsen  er  op  het  programma   staan  en  of  hun  kind  in  de  les  is  geweest.     De  meeste  leerlingen  vragen  indirect  om  ouders  die  hier  op  letten.  Natuurlijk  vinden  ze  het  niet  prettig  als   ze  worden  aangesproken  op  een  absentie  of  een  slecht  resultaat.  Echter  wanneer  het  gezien  wordt  en   wanneer  er  over  gesproken  wordt,  wordt  de  kans  op  herhaling  kleiner.     Ook  op  het  gebied  van  mediawijsheid  ligt  er  een  grote  verantwoordelijkheid  van  ouders.  Leerlingen   kunnen  vooral  buiten  school  slecht  maat  houden  in  het  mobielgebruik  en  er  wordt  misbruik  gemaakt  van   de  mobiel  als  het  gaat  om  het  doorsturen  van  huiswerk,  toetsen  en  afbeeldingen,  teksten  en  filmpjes  die   grof  en  ongepast  zijn.     Tot  slot  vragen  we  ouders  helder  te  communiceren.  Wanneer  een  ouder  een  probleem  heeft  richting  een   lesgevende  docent  is  het  goed  om  die  docent  te  mailen,  of  aan  de  receptie  te  vragen  of  de  vakdocent  wil   terugbellen.  Dat  is  de  eerste  lijn.  Wanneer  een  probleem  niet  kan  worden  opgelost  is  het  goed  om  de   mentor  of  teamleider  te  benaderen.       Ontwikkelpunten  richting  ouders:   Aan  het  begin  van  het  jaar  wordt  aan  ouders  nadrukkelijk  gevraagd  om  te  participeren  in  het  leertraject   van  hun  kinderen.  Daarbij  wordt  de  verwachting  uitgesproken  dat  ouders  nadrukkelijk  letten  op  het   mobielgebruik  van  leerlingen.  Daarnaast  vragen  we  ouders  om  de  leerlingen  te  volgen,  te  participeren  in   het  traject  richting  profielkeuze  en  helder  en  duidelijk  te  communiceren  wanneer  er  problemen  of  vragen   zijn.       Doel:     Ouders  voelen  zich  betrokken  bij  het  leerproces  van  de  leerlingen.   Ouders  geven  aan  dat  het  contact  met  de  school  goed  is  (vensters  voor  verantwoording).      

 

68  

Organisatie,  planning  en  middelen:   Teamleider  stelt  een  brief  op  om  verwachtingen  naar  ouders  kenbaar  te  maken.       Decaan:     De  decaan  is  de  expert  op  het  gebied  van  profielkeuze,  de  samenstelling  van  het  vakkenpakket  en  de   aansluiting  van  het  onderwijs  van  de  havo  naar  het  onderwijs  op  het  HBO.  Leerlingen  realiseren  zich  door   de  nadrukkelijke  begeleiding  van  mentoren  niet  altijd  dat  de  decaan  ze  vrij  specialistisch  kan  helpen.   Wanneer  leerlingen  na  de  profiellessen  blijven  zitten  met  vragen  over  de  te  kiezen  vakken,  is  de  decaan   het  eerste  aanspreekpunt.     De  afgelopen  jaren  was  dit  niet  altijd  even  duidelijk  voor  leerlingen.  Leerlingen  vragen  met  regelmaat  wie   de  decaan  is  en  hoe  ze  de  decaan  kunnen  bereiken.   Vorig  jaar  is  hier  een  verbeterslag  in  gemaakt.  De  decaan  heeft  intensiever  contact  met  de  mentoren,   waardoor  vragen  sneller  worden  opgepakt.     Op  dit  moment  is  het  zaak  om  de  mentorlessen  inhoudelijk  te  verbeteren.  In  de  opzet  missen  we   mogelijkheden  om  individueel  specifieke  opdrachten  aan  te  bieden.  Daarnaast  is  het  van  belang  dat  de   onderdelen  die  we  klassikaal  doen,  ook  echt  voor  iedereen  van  belang  zijn.       Ontwikkelpunten  decanaat:   De  decaan  geeft  in  de  eerste  mentorlessen  een  presentatie  over  hoe  het  jaar  rond  de  profielkeuze   verloopt  en  wanneer  de  decaan  bereikbaar  is.  Er  wordt  ook  verteld  welke  activiteiten  er  door  havo  3   leerlingen  binnen  en  buiten  school  kunnen  worden  gedaan  om  beter  inzicht  te  krijgen  in  de  profielkeuze.     De  decaan  gaat  zich  nadrukkelijker  bezig  houden  met  de  opzet  van  de  mentorlessen.  Daarbij  start  de   decaan  een  ontwikkelgroep  waarin  zowel  het  digitale  portfolio  een  rol  krijgt  als  de  inhoud  van  de   mentorlessen.       Doel:     Leerlingen  kunnen  een  weloverwogen  profielkeuze  maken.     Leerlingen  zijn  tevreden  over  de  begeleiding  en  de  beschikbaarheid/bereikbaarheid  van  de  decaan.       Organisatie,  planning  en  middelen:     Decaan  verzorgt  een  presentatie  aan  het  begin  van  het  schooljaar.     Er  wordt  een  werkgroep  LOB  opgezet,  waarbij  minimaal  twee  mentoren  uit  het  team  betrokken  zijn.                    

 

69  

 

Teamplan  H45     Identiteit  en  Onderwijs     Toezichtskader:  3,  5,  6,  8                                                                                                                           KPI:  14/17/18/19/20     1.  Ontwikkelen  project  onderwijs   Toezichtskader:  8   KPI:  5,6,  7     Doelen:                   De  leerlingen  op  een  juiste  wijze  voorbereiden  en  aan  laten  sluiten  op  het  (project)onderwijs  in  het  HBO   en  de  daarbij  behorende  competenties.   Maatschappelijke  betrokkenheid  en  persoonlijke  verantwoordelijkheid   Studiebekwaamheid   Probleemoplossend  werken   Sociale  en  communicatieve  bekwaamheid   De  leerlingen  de  volgende  vaardigheden  rondom  het  project  onderwijs  aan  leren:   -­‐  Samenwerken   -­‐  Planmatig  werken   -­‐  Mondeling/schriftelijk/creatief  presenteren   -­‐  Onderzoek  vaardigheden   -­‐  Gebruik  van  bronnen   De  leerlingen  de  mogelijkheid  geven  om  binnen  het  project  te  werken  aan  doelen  van  hun  eigen   leerproces.     Resultaten:     Docent   Herziening  van  het  project  Eerste  Wereld  Oorlog  van  Havo  4.   Binnen  HAVO  4  een  nieuw  project  opstarten  gericht  op  de  genoemde  vaardigheden.  (Regioproject)   Het  project  onderwijs  is  heeft  zijn  plaats  in  het  portfolio  (Peppels).   Leerling   De  leerling  is  in  staat  om  beter  om  te  gaan  met  feedback.   De  leerling  heeft  de  genoemde  vaardigheden  inzichtelijk  en  weet  welke  vorderingen  hij  kan  en  wil  maken.     Organisatie  en  Planning:     Werkgroep  rondom  Eerste  Wereld  Oorlog:  BTM/GUI/WM  (periode  1).   Werkgroep  rondom  het  project  TOF/Goeree-­‐Overflakkee:  HMT/MKB/NW  (periode  2  en  3).   Werkgroep  rondom  het  project  Multiculturele  Samenleving:  BER/DMW/GR/HMT/OR.   (Dikgedrukte  naam  is  voorzitter/kartrekker).     Middelen:     Startmiddag  op  14  oktober  2015  voor  het  project  WO1.   Dag  excursie  naar  Ieper  met  benodigde  begeleiding/uren/onkosten.   Dag  excursie  in  het  kader  van  Multiculturele  Samenleving  met  benodigde  begeleiding  uren/onkosten.              

 

70  

Evaluatie:         Docent   De  projecten  worden  binnen  de  werkgroepen  en  vervolgens  in  de  teamvergadering  geëvalueerd.  Dit   gebeurd  aan  de  hand  van  de  genoemde  vaardigheden  door  middel  van  een  enquête  en  de  gegevens  bij  de   beoordeling.     Project  WO1  en  het  project  Multiculturele  samenleving  leggen  daarbij  de  nadruk  op  de  maatschappelijke   betrokkenheid  en  persoonlijke  verantwoordelijkheid.     Het  Regio  project  legt  de  nadruk  op  de  overige  genoemde  competenties.     Leerling   Binnen  de  panelgroep  van  leerlingen  (zie  punt  5)  zullen  de  gestelde  doelen  van  de  leerlingen  geëvalueerd   worden.  Naast  een  mondeling  gesprek  zal  er  ook  gebruik  gemaakt  worden  van  Peppels.net  om  de   vorderingen  inzichtelijk  te  maken.   De  leerlingen  dienen  vaardigheden  en  competenties  inzichtelijk  te  hebben  en  zijn  in  staat  om  doelen  te   stellen  binnen  het  eigen  leerproces.           2.  Eigenaarschap                                                                                                                                               Toezichtskader:  6,  7   KPI:  4,  8,       Doelen:         Leerling   De  leerlingen  nemen  en  tonen  meer  verantwoordelijkheid  binnen  de  vakken  en  het   maatwerkprogramma.  De  leerling  meer  inzicht  geven  in  wie  hij/zij  is  en  wat  zijn/haar  mogelijkheden  zijn.   Docent   De  begeleiding  van  de  mentoren  en  docenten  is  gericht  op  het  vergroten  van  het  eigenaarschap  van  de   leerling.                                                                                                                                   Resultaten:     De  mentorgesprekken  vinden  plaats  aan  de  hand  van  de  leervraag  van  de  leerling.   De  leerlingen  presenteren  tijdens  de  mentoruren  naast  hun  eigen  kwaliteiten  ook  de  vorderingen  die  ze   maken.  Aan  de  hand  van  de  presentatie  vindt  het  mentor  gesprek  plaats.   De  begeleiding  van  de  mentoren  en  docenten  is  gericht  op  het  vergroten  van  het  eigenaarschap  van  de   leerling.       Organisatie  en  Planning:     Werkgroep  Eigenaarschap  zal  begin  van  het  schooljaar  (1e  teamvergadering)  2015/2016  gevormd  gaan   worden.  Deze  werkgroep  onderzoekt  ‘eigenaarschap’  en  komt  tijdens  de  3e  teamvergadering  (19  januari   2016)  met  concrete  voorstellen  naar  de  teamvergadering.   Bij  de  invulling  houdt  de  werkgroep  rekening  met  de  mogelijkheden  van  Peppels.net.   Tijdens  de  laatste  teamvergadering  zal  het  document  vastgesteld  worden.       Middelen:     Gebruik  van  Portfolio  (Peppels.net).   Mentorgesprekken.                                                                                                                                                   Evaluatie:     Binnen  de  panelgroep  van  leerlingen  (zie  punt  5)  zal  het  eigenaarschap  van  de  leerlingen  aan  de  hand  van   de  gestelde  doelen  geëvalueerd  worden.   Ook  zal  de  begeleiding  van  de  docenten  en  de  mentoren  binnen  deze  groep  worden  besproken.          

 

71  

3.  Programma  toerusting  en  vorming   Toezichtskader:  2,  3,  5   KPI:  1,2,3,8       Doelen:       De  leerlingen  werken  vanuit  een  Christelijk  perspectief  aan  hun  maatschappelijke  verantwoordelijkheid.   Hier  voor  ontwikkelt  de  leerling  de  juiste  houding  om  te  kunnen  reflecteren  op  zijn  gedrag  en  houding  ten   opzichte  van  de  vragen  uit  de  samenleving.     Resultaten:     Op  de  laatste  teamvergadering  van  het  schooljaar  2015/2016  wordt  er  door  een  werkgroep  een   programma  en  leerlijn  rondom  toerusting  en  vorming  voor  HAVO  4  en  HAVO  5  gepresenteerd.     Het  volgen  van  dit  programma  stelt  de  HAVO  4/5  leerling  in  staat  om  te  analyseren  en  te  reflecteren  op   de  (aangereikte)  ethische  kwesties.   Praktische  uitwerkingen  van  reflecterende  opdrachten  via  Peppels.net.     Organisatie  en  Planning:     Werkgroep  Toerusting  en  Vorming:  OR/LUK/HMT/…  komt  in  het  schooljaar  2015/2016  met  een  ‘leer’lijn   voor  het  programma  vorming  en  toerusting  voor  HAVO  4/5   Binnen  deze  lijn  krijgen  de  bestaande  initiatieven  een  plaats.   -­‐  Project  Eerste  Wereld  Oorlog   -­‐  Peppels.net  als  volginstrument   -­‐  Programma  mediawijsheid                                                                                           De  werkgroep  komt  in  het  schooljaar  2015/2016  met  enkele  praktische  uitwerkingen  m.b.t.  het   monitoren  van  het  proces  via  Peppels.net.   Tijdens  de  mentorgesprekken  is  ‘maatschappelijke  verantwoordelijkheid’  een  terugkerend  gesprekspunt.     Voor  het  jaar  2015/2016  zal  er  een  vormende  middag  voor  HAVO  4  worden  georganiseerd.  De  vorm  zal   met  de  werkgroep  nader  uitgewerkt  worden.     Middelen:     Ontwikkeluren  van  uit  het  team  budget  voor  de  ‘vormende  middag’.     Evaluatie:     Tijdens  teamvergadering  worden  de  resultaten  met  betrekking  tot  het  programma  besproken.  Mentoren   passen  aanbevelingen  toe  in  hun  mentorlessen.   Gedurende  het  schooljaar  vind  er  overleg  plaats  met  de  teamleider  en  de  werkgroep.                                                                                                                                                                                                                                                                              

 

72  

Personeel  en  leiderschap  

4.  Scholing   Toezichtskader:  7,  8,  14,  15   KPI:  12,  13,  14,  16     Doelen:   Alle  teamleden  zijn  voldoende  geschoold  en  betrokken  op  de  lesgevende  taken  binnen  de  HAVO  afdeling.   Alle  mentoren  zijn  voldoende  geschoold  en  betrokken  om  invulling  te  geven  aan  het  mentoraat.   De  teamleden  zijn  in  staat  en  krijgen  de  ruimte  om  zich  verder  te  ontwikkelen  binnen  de  eigen  expertise.                                                 Resultaten:     Iedere  docent  geeft  invulling  aan  professionalisering  door  deel  te  nemen  aan  scholing.   Iedere  docent  maakt  indien  mogelijk  onderdeel  uit  van  een  ‘Ontwikkelgroepje’.   Expertgroepjes  leveren  concrete  producten.     Organisatie  en  Planning:   Elk  teamlid  formuleert  een  scholingsvraag  gerelateerd  aan  de  HAVO  didactiek  waarop  hij/zij  zich  verder   wil  scholen.     Van  elk  ‘Ontwikkelgroepje’  wordt  een  projectaanvraag  verwacht  met  concreet  resultaat.     Het  resultaat  staat  in  dienst  van  de  leerling  in  de  HAVO  afdeling.   Op  de  laatste  teamvergadering  van  de  cursus  2015/2016  worden  de  resultaten  besproken  en  het  proces   geëvalueerd.       Middelen:   Indien  gewenst  gezamenlijke  scholing  rondom  coaching.   Uren  toekenning  voor  een  bijdrage  aan  een  ‘Ontwikkelgroepje’  vanuit  het  teambudget.     Evaluatie:     Tijdens  teamvergadering  worden  de  resultaten  van  de  ‘ontwikkelgroepjes’  besproken.   Docenten  passen  aanbevelingen  toe  in  hun  lessen.   Gedurende  het  schooljaar  vindt  er  overleg  plaats  met  de  teamleider  en  de  ‘Ontwikkelgroepjes’.                                                                                      

 

73  

Kwaliteit     5.  (Cijfer)analyse   Toezichtskader:  1,  12,  13,     KPI:  9,  16,  17     Doelen:   Verhogen  van  de  cijfermatige  kwaliteit  van  het  onderwijs  in  het  HAVO  4/5  team.   Verduidelijken  van  het  beeld  van  de  sterke  en  zwakke  punten  van  het  HAVO  4/5  team.                                                                                                                                                     Resultaten:     Een  duidelijke  sterkte/zwakte  analyse.   Handvaten  voor  verbeter  punten  voor  het  Teamplan  2016/2017.     Organisatie  en  Planning:     Jaarlijks  worden  de  onderzoeken  met  betrekking  tot  opbrengsten  in  een  werkgroep  (BER/PI/JON)   geanalyseerd.  De  resultaten  worden  besproken  in  de  laatste  teamvergadering.   De  tevredenheid  wordt  jaarlijks  gemonitord  door  bovengenoemde  werkgroep.   Jaarlijks  gaat  een  werkgroep  (…/JON)  in  gesprek  met  een  panelgroep  bestaande  uit  leerlingen  uit  de   afdeling.  Tijdens  dit  gesprek  worden  de  punten  uit  het  teamplan  besproken.  De  resultaten  van  dit  gesprek   worden  besproken  in  de  laatste  teamvergadering  van  de  cursus.     Middelen:     Met  betrekking  tot  de  opbrengsten  wordt  de  opbrengsten  kaart,  het  hinkelpad  en  gegevens  van  het   examen  resultaat  (cijfers,  percentages  en  gemiddelden)  gebruikt.     Met  betrekking  tot  de  tevredenheid  worden  de  beschikbare  tevredenheidsonderzoeken  en  een   panelgroep  ingezet.     Evaluatie:     Tijdens  de  laatste  teamvergadering  worden  de  resultaten  met  betrekking  tot  de  onderzoeken  besproken.   Hieruit  worden  de  nieuwe  actiepunten  geformuleerd.   Gedurende  het  schooljaar  vind  er  overleg  plaats  met  de  teamleider  en  de  werkgroep.                                                                                                                                                                              

 

74  

Teamplan  V123       Identiteit  &  Onderwijs     1.  Doorontwikkelen  en  implementeren  van  Vwo-­‐didactiek   Doel:   1.  Het  onderwijs  in  V123  is  op  niveau,  uitdagend  en  verrijkend,  hetgeen  zich  uit  in  goede  resultaten  op  de   kernvakken,  een  hoog  rendement  onderbouw  en  tevredenheid  van  ouders.  De  TL  verwerkt  deze  gegevens   jaarlijks  in  een  tabel.  Het  recht  doen  aan  niveauverschillen  heeft  bij  alle  teamleden  de  aandacht,  maar  kan   bij  verschillende  docenten  nog  verbeterd  worden.     2.  De  leerlijn  module-­‐onderwijs,  sluit  qua  inhoud,  werkvormen  en  niveau  aan  op  de  didactische  principes   die  gelden  voor  het  Vwo-­‐onderwijs  (zie  projectplan  modules)  binnen  de  verschillende  vakken  en  modules   wordt  gewerkt  aan  en  met  de  leerlijn  onderzoek  doen.     3.  Het  onderwijs  voor  de  leerlingen  in  V123  biedt  toerusting  vanuit  de  Christelijke  levensovertuiging;  het   onderwijs  is  niet  alleen  gericht  op  intellectuele  ontwikkeling  maar  ook  op  het  verkrijgen  van  wijsheid  door   nog  sterker  dan  voorheen  de  nadruk  te  leggen  op  vorming.     Resultaten:   Ad.  1:  90%  van  de  lesgevende  docenten  binnen  de  Vwo-­‐onderbouw  werkt  met  het  didactische  principe   ‘Moeilijk  moet’.  Concreet  wordt  er  gebruik  gemaakt  van  een  compactschema  en  bijbehorende   verdiepingsopdrachten.  Docenten  die  geen  gebruik  maken  van  een  compactschema  kunnen   verantwoorden  hoe  zij  recht  doen  aan  de  verschillen  tussen  leerlingen  en/of  aangeven  wat  zijn/haar   ontwikkelvraag  is.  Op  de  kernvakken  scoren  de  leerlingen  gemiddeld  7,2  (evenals  14/15).  De  docenten   komen  tegemoet  aan  de  niveauverschillen  in  de  klas,  dit  blijkt  uit  de  tevredenheidsonderzoeken.     Ad.  2:  Jaarlijks  wordt  25%  van  de  staande  modules  geëvalueerd  met  betrokken  docenten  en  leerlingen   a.h.v.  de  genoemde  didactische  principes.  Docenten  nemen  kennis  van  de  inhoud  van  de  leerlijn   onderzoek  doen  en  passen  binnen  de  vakken  elementen  uit  de  leerlijn  onderzoek  doen  toe;  binnen  het   vakoverstijgend  onderwijs  in  de  vorm  van  modules  (V123)  wordt  de  leerlijn  ‘Onderzoek  Doen’  uitgevoerd.   Ad.  3:  Docenten  geven  in  hun  lessen  inhoud  aan  het  vormende  aspect  van  het  onderwijs  waardoor  80%   van  de  leerlingen  aangeeft  dat  de  Christelijke  identiteit  merkbaar  is  in  de  les.   Tijdens  de  Vwo-­‐dag  van  V1  en  V2  zal  een  nieuwe  invulling  krijgen,  waarbinnen  aandacht  is  voor  vorming.     Organisatie  en  planning:   Ad.  1:  Het  is  een  vast  item  binnen  de  IPB-­‐  cyclus.  De  teamleider  bezoekt  voor  ieder  gesprek  een  les   waarbij  het  VWO  observatieformulier  wordt  gebruikt.  Docenten  vormen  tweetallen  en  bezoeken  elkaars   lessen.  De  bezoekende  collega  observeert  het  recht  doen  aan  niveau  verschillen  al  dan  niet  aan  de  hand   van  een  vooraf  vastgesteld  aandachtspunt.  Aan  het  begin  van  de  cursus  wordt  een  ontwikkelgroepen   gevormd  waarbinnen  nagedacht  wordt  over  differentiatie.   Ad.  1.  2  en  3:  Vanuit  het  team/de  afdeling  zullen  ontwikkelgroepen  opgestart  om  verschillende   speerpunten  v.w.b.  het  VWO-­‐onderwijs  verder  uit  te  diepen.  De  uitkomsten  hiervan  zullen  binnen  het   team/de  afdeling  gedeeld  worden.     Er  zullen  o.a.  een  ontwikkelgroep  ‘Onderzoek  doen’,  een  ontwikkelgroep  ‘Wijsheid  en  vorming’  en  een   ontwikkelgroep  ‘Omgaan  met  niveauverschillen’  gevormd  worden.  De  randvoorwaarden  voor  deze   ontwikkelgroepen  zijn  binnen  het  document  ‘Ontwikkelgroepen’  vastgelegd.       Middelen:   Voor  2015  wordt  een  scholingsbedrag  van  1500  euro  gereserveerd  bij  Corry  Wiegel  (Interne  Academie)   waar  de  ontwikkelgroepen  een  beroep  op  kunnen  doen.     Evaluatie:   Ad.  1:  Individueel  met  de  betrokken  teamleden  tijdens  de  IPB-­‐gesprekken  waarbij  de  Vwo-­‐didactiek  één  

 

75  

van  de  te  ontwikkelen  competenties  is.  Concreet:  Hoe  geeft  men  het  recht  doen  aan  niveauverschillen   gestalte?  De  mate  van  leerling-­‐  en  oudertevredenheid  betreffende  het  recht  aan  verschillen  tussen   leerlingen  wordt  gemeten  d.m.v.  de  leerling  enquêtes  en  de  tevredenheidsonderzoeken.  In   teamvergadering  3  presenteert  de  TL  de  tabel  waarin  de  opbrengsten  kernvakken,  rendement  onderbouw   en  tevredenheid  leerlingen  en  ouders.  Tijdens  deze  vergadering  zullen  verbeterpunten  voor  de  komende   cursus  worden  geformuleerd.  Op  de  teamvergaderingen  is  intervisie  een  vast  item.  Docenten  doen  tijdens   de  vergadering  verslag  van  de  bezochte  lessen.   Ad.  2:  Jaarlijks  wordt  25%  van  de  staande  modules  geëvalueerd  met  betrokken  docenten  en  leerlingen   a.h.v.  de  genoemde  didactische  principes.  TL  nodigt  de  lesgevende  docenten  van  de  modules  die   geëvalueerd  zullen  worden  uit.  De  evaluatie  met  de  leerlingen  kan  naar  keuze  in  een  gesprek  of  digitaal   plaatsvinden.   Ad.  3:  Op  individueel  niveau:  in  het  IPB  gesprek  met  de  teamleden.  Op  teamniveau  zal  in  de  laatste   teamvergadering  van  14/15  in  overleg  met  het  bovenbouwteam  de  stand  van  zaken  besproken  worden.   Tevens  zullen  er  dan  speerpunten  voor  de  nieuwe  cursus  opgesteld  worden.       Toezichtkader/KPI:   3.6/3.7/3.8/6.1/6.2/6.3/7.4/7.5/7.6/15.1/15.2/15.3/15.4   KPI  2/3/5       2.  Optimale  ontplooiing   Doel:   Excellente  leerlingen  in  V123  volgen  een  plus-­‐programma  (Xplore)  gericht  op  de  ontwikkeling  van   talenten  en  competenties.     Resultaten:     Doorontwikkeling  van  een  bestaand  en  samenhangend  programma  voor  excellente  leerlingen  van  Vwo  2   t/m  Vwo  6;  X5  wordt  opgenomen  in  een  breder  ‘plusprogramma’  genaamd  Xplore,  dat  uit  verschillende   verplichte  en  facultatieve  onderdelen  bestaat.  Binnen  de  projecten  FIRTS  Lego  League,  Krimpprovincie  en   Canon  van  Goeree  worden  hoge  eisen  aan  leerlingen  gesteld.  De  begeleidende  docenten  maken  een   koppeling  met  de  leerlijn  onderzoek  doen.     Organisatie  en  planning:   Op  de  eerste  teamvergadering  van  het  nieuwe  cursusjaar  worden  middels  de  determinatieprocedure  de   geschikte  leerlingen  vastgesteld;  de  lesinhoud  wordt  kritisch  gevolgd  door  een  te  vormen  ontwikkelgroep;   opdrachten  worden  na  afloop  van  de  cyclus  met  lesgevende  docenten  en  betrokken  leerlingen  besproken   en  geëvalueerd;  in  overleg  met  de  leerling  en  vakdocenten  wordt  besproken  welke  vakken  een  leerling     zou  kunnen  missen  t.b.v.  Xplore.       Middelen:     Zie  projectplan  X5.       Evaluatie:     Mondeling  met  alle  betrokkenen  bij  de  afsluiting  van  het  Xplore-­‐onderdeel  en  binnen  de  te  vormen   ontwikkelgroep  die  zich  met  Xplore  bezighoudt.       Toezichtkader/KPI:   6.1/6.2/6.3/7.5/8.3/8.4   KPI  5      

 

76  

3.  Coachend  mentoraat   Doel:   Individuele  begeleiding  van  leerlingen  gericht  op  problematiek  (leren/gedrag/thuis),  persoonlijke   ontwikkeling  en  profielkeuze;  verantwoordelijkheid  van  de  ontwikkeling  van  de  leerling  komt  primair  bij   de  leerling  te  liggen.  Mentor  heeft  een  coachende  rol.  Docenten  leveren  feedback  op  de  prestaties  van  de   leerlingen.     Resultaat:   Toepassen  van  het  gespreksdocument  voor  mentoraat  in  V123.   Leerlingen  reflecteren  op  hun  eigen  leergedrag  en  nemen  op  basis  van  feedback  van  de  mentor  en/of  de   docent  het  initiatief.   Koppeling  van  het  mentoraatsgesprek  en  -­‐document  aan  het  Xplore-­‐programma       Organisatie,  planning  en  middelen:   De  mentor  voert  met  regelmaat  mentorgesprekken  tijdens  het  beschikbare  mentoruur.  Het   gespreksdocument  dient  als  leidraad.  Docenten  leveren  op  aangeven  van  de  TL  drie  keer  per  jaar   schriftelijk  feedback  op  het  presteren  van  de  leerling.  Deze  feedback  wordt  door  de  mentor  ingebracht   tijdens  het  mentorgesprek.       Evaluatie:   In  de  tevredenheidsonderzoeken  geven  ouders  en  leerlingen  aan  dat  ze  tevreden  zijn  over  mentoraat.   Lopende  het  cursusjaar  2014/2015  zal  de  nieuwe  invulling  van  het  mentoraat  met  de  betrokken   mentoren  geëvalueerd  worden.       Toezichtkader/KPI:   5.5/6.1/6.2/8.2/9.1/9.2/9.3/9.4   KPI  5       4.  Gymnasium   Doel:     1.  Leerlingen  volgen  de  vakken  Latijn,  Grieks  en  KCV  zonder  dat  dit  ten  koste  gaat  van  de  resultaten  bij   andere  vakken.   2.  Leerlingen  uit  groep  8  en  hun  ouders  ontvangen  tijdig  duidelijke  voorlichting  over  het  gymnasium  op  de   PM.       Resultaat:   Ad.  1.  95%  van  de  leerlingen  die  voor  gymnasium  kiest  blijft  het  gymnasium  volgen.     Ad.  2.  Leerlingen  uit  groep  8  en  hun  ouders  ontvangen  een  duidelijke  voorlichting  in  januari  2016  waarin   kennis  gemaakt  kan  worden  met  het  gymnasium  op  de  PM.     Organisatie,  planning  en  middelen:   Ad.1.  In  samenwerking  met  de  RGO  worden  de  lessen  Latijn  en  Grieks  aangeboden.  Het  programma  voor   de  gymnasiumleerlingen  in  periode  1  en  2  is  inhoudelijk  minder  zwaar,  zodat  bij  de  overige  talen  de  basis   van  de  grammatica  kan  worden  gelegd.     Ad.  2.  In  september  2015  vindt  overleg  plaats  tussen  MSE  en  BE  en  wordt  een  plan  van  aanpak  opgesteld   waarin  uiteengezet  wordt  hoe  de  voorlichting  gestalte  zal  krijgen.     Evaluatie:   Ad.1.  Gedurende  het  schooljaar  15/16  vindt  regelmatig  het  gesprek  plaats  tussen  de  docent  en  de  TL.  De   samenwerking  met  de  RGO  wordt  maandelijks  door  de  docent  en  TL  geëvalueerd.   Ad.  2.  In  juni  2016  vindt  mondelinge  evaluatie  plaats  tussen  MSE  en  BE.  

 

77  

  Toezichtkader:   3.6/3.9  

  Personeel     5.  Vorming  van  ontwikkelgroepen   Doel:   Het  stimuleren  van  de  betrokkenheid  van  docenten  op  ontwikkelingen  in  de  afdeling,  het  zich  verdiepen   in  thema’s  die  van  belang  zijn  voor  de  afdeling,  het  benutten  van  elkaars  kwaliteiten  en  het  leren  van   elkaar.     Resultaat:   Gedurende  het  schooljaar  15/16  worden  verschillende  ontwikkelgroepen  gevormd  die  aan  de  slag  gaan   met  thema’s  passend  binnen  de  ontwikkelingen  van  de  afdeling,  op  basis  van  een  ontwikkelingsvraag.  de   resultaten  zullen  per  ontwikkelgroep  verschillen,  maar  de  effecten  ervan  zijn  merkbaar  of  zichtbaar  in  de   lespraktijk.     Organisatie,  planning  en  middelen:   Er  is  terugkoppeling  naar  het  team.   Er  is  een  duidelijke  aanpak  (doelen/resultaten/organisatie/middelen/evaluatie).     Evaluatie:   Iedere  ontwikkelgroep  evalueert  de  eigen  resultaten  en  presenteert  dit  op  de  laatste  teamvergadering   van  het  jaar.     Toezichtkader/KPI:   13.1/13.2/14.3/14.4/15.3/15.4   KPI  3/4/5          

Kwaliteit   6.  Kwaliteitszorg   Doel:   Het  behouden  van  sterke  punten  en  het  verbeteren  van  zwakke  punten  in  het  onderwijs  in  V123.     Resultaat:   Een  jaarlijks  verbeterplan  voor  het  onderwijs  in  V123.     Organisatie,  planning  en  evaluatie:   De  jaarlijkse  cyclus  van  tevredenheidsonderzoeken  en  opbrengsten  worden  geanalyseerd  binnen  het   team  V123  en  besproken  op  teamvergadering  3,  met  een  verbeterplan  als  resultaat.     Toezichtkader/KPI:   Aspect  1,  12  en  13    

 

78  

Teamplan  V456     Identiteit  &  Onderwijs       1.  Pre-­‐academisch  onderwijs  in  V456   Doel:     Het  onderwijs  voor  de  leerlingen  in  V456  is  een  adequate  voorbereiding  op  het  wetenschappelijk   onderwijs.   Het  onderwijs  in  V456  sluit  aan  bij  de  VWOnly-­‐didactiek  in  V123,  waardoor  er  in  didactisch  opzicht  een   goede  aansluiting  tussen  onder-­‐  en  bovenbouw  is.   Het  onderwijs  voor  de  leerlingen  in  V456  biedt  toerusting  vanuit  de  Christelijke  levensovertuiging  met  het   oog  op  hun  studie  in  het  wetenschappelijk  onderwijs;  het  onderwijs  is  niet  alleen  gericht  op  intellectuele   ontwikkeling  maar  ook  op  het  verkrijgen  van  wijsheid  door  nog  sterker  dan  voorheen  de  nadruk  te  leggen   op  vorming.     Resultaat:     Oud-­‐leerlingen  geven  door  middel  van  de  vragenlijst  en  terugkomdag  aan  dat  het  onderwijs  in  V456:     -­‐  bovengemiddeld  aansluit  bij  het  wetenschappelijk  onderwijs  (volgens  de  VO-­‐Monitor  2008-­‐2012  is  dit   gemiddeld  85%,  landelijk  81%  in  2012)  en   -­‐  uitdagend  is  (LT  2014:  5,44);  streven  is  om  hier  een  6,0  te  scoren.     Docenten  hanteren  binnen  de  vakken  in  het  lesprogramma  elementen  uit  de  leerlijn  ‘Onderzoek  Doen’.   Binnen  het  vakoverstijgend  onderwijs  in  de  vorm  van  modules  (V4/5)  en  het  profielwerkstuk  (V5/6)  wordt   de  leerlijn  ‘Onderzoek  Doen’  gebruikt  en  uitgevoerd.   Binnen  de  onderwijsstructuur  (maatwerk)  en  de  reguliere  lessen  is  ruimte  voor  differentiatie  en  onderwijs   op  maat  voor  leerlingen  die  dit  nodig  hebben.     Docenten  betrekken  in  het  lesprogramma  activiteiten  of  sprekers  die  in  relatie  staan  tot  het   wetenschappelijk  onderwijs/werkveld;  de  Roosevelt  Academy  kan  en  wil  docenten  en  studenten  voor  alle   vakgebieden  regelen  (contact  via  hsr).   Er  wordt  met  ingang  van  het  cursusjaar  2015/2016  een  wetenschapsdag  georganiseerd  voor  V4/V5;  ook   hierin  wil  de  Roosevelt  Academy  meedenken  en  meewerken.   Er  is  een  lesprogramma  Christelijke  Toerusting  en  Filosofie  (CTF).  Een  werkgroep  is  bezig  met  de  invulling   van  dit  nieuwe  vak  ‘Filosofie’  dat  met  ingang  van  2015/2016  in  V4  van  start  gaat.       Organisatie,  planning  en  middelen:   Vanuit  het  team/de  afdeling  zullen  ontwikkelgroepen  worden  opgestart  om  verschillende  speerpunten   v.w.b.  het  VWO-­‐onderwijs  verder  uit  te  diepen.  De  uitkomsten  hiervan  zullen  binnen  het  team/de   afdeling  gedeeld  worden.  Er  zullen  o.a.  een  ontwikkelgroep  ‘Onderzoek  doen’,  een  ontwikkelgroep   ‘Wijsheid  en  vorming’  en  een  ontwikkelgroep  ‘Omgaan  met  niveauverschillen’  gevormd  worden.  De   randvoorwaarden  voor  deze  ontwikkelgroepen  zijn  binnen  het  document  ‘Ontwikkelgroepen’  vast  gelegd.     Tijdens  de  teamvergaderingen  zullen  teamleden  beurtelings  ‘good  practices’  geven  m.b.t.  differentiatie  of   ondernomen  pre-­‐academische  activiteiten.     Onderwijs  op  maat  en  differentiatie  krijgen  o.a.  vorm  in  de  basis-­‐  en  plusuren  en  het   excellentieprogramma.  Voor  de  uitvoering  binnen  de  les  zal  het  een  aandachtspunt  zijn  in  de  IPB-­‐cyclus   (zie  punt  4).     De  wetenschapsdag  zal  ingevuld  worden  met  verschillende  (pre)academische  onderdelen  en   vaardigheden.  De  randvoorwaarden  voor  de  wetenschapsdag  zijn  vastgelegd  in  het  document   ‘Wetenschapsdag  V45’.     De  teamleden  sw/di  zijn  betrokken  in  het  lesprogramma  MCTF;  luk  coördineert  het  programma  in  overleg   met  hsr;  in  de  jaarplanning  15/16  is  een  aantal  bijeenkomsten  afgesproken  en  voor  het  volledige   programma  is  een  projectplan  beschikbaar.  Komende  cursusjaar  2015/2016  zal  het  programma  voor  V4   geschreven  en  uitgevoerd  worden.  De  andere  klassen  volgen  in  respectievelijk  2016/17  (v5)  en  2017/18  

 

79  

(V6).  De  invulling  hiervan  zal  door  de  werkgroep  MCTF  opgepakt  worden  (Luk,  Di,  Sw,  Jon,  Pi,  Ku,  Hsr).     De  betrokken  docenten  krijgen  voor  modules  de  taakuren  die  zijn  opgenomen  in  het  ‘Maatwerk’   document.     De  aan  de  modules  verbonden  kosten  (niet  excursiekosten)  van  1500  euro  (V123/V456)  zijn  verantwoord   in  het  projectplan  ‘Maatwerk  2015’.       Evaluatie:   Oud-­‐leerlingen  geven  feedback  door  middel  van  een  vragenlijst  en  tijdens  de  terugkomdag.   Binnen  het  IPB  is  het  vorm  geven  aan  pre-­‐academisch  onderwijs  en  differentiatie  een  gespreksonderwerp.     Toezichtkader/KPI:   aspect  6.  7  en  8   KPI  14/18/19     2.  Excellentie-­‐programma  en  maatwerk  in  V456   Doel:   Excellente  leerlingen  in  V456  volgen  een  plus-­‐programma  gericht  op  de  ontwikkeling  van  talenten  en   competenties.     Alle  leerlingen  kiezen  in  het  maatwerk  bouwstenen  die  bij  hun  ontwikkeling  en  interesse  passen.       Resultaat:   Het  staande  X5-­‐programma  zal  opgenomen  worden  in  het  bredere  plusprogramma  Xplore  dat  uit   verschillende  verplichte  en  facultatieve  bouwstenen  bestaat.  Verslaglegging  van  de  gekozen  bouwstenen   zal  plaatsvinden  via  het  mentoraat  (zie  3).   Het  Xplore  programma  zal  in  het  cursusjaar  2015/16  onder  de  aandacht  van  zowel  ouders,  docenten  als   leerlingen  gebracht  worden.       Organisatie,  planning  en  middelen:   Er  is  jaarlijks  een  projectplan  profiel  X5,  opgesteld  door  de  teamleiders;  dit  projectplan  heeft  een  eigen   budget.   Het  programma  Xplore  zal  met  ingang  van  de  cursus  2015/2016  onder  de  leerlingen  worden  uitgezet.   Doel  is  om  alle  leerlingen  uit  te  dagen  activiteiten  te  kiezen  die  bij  hen  passen  en  bijdragen  aan  hun   ontwikkeling.   Voor  de  communicatie  richting  ouders  zal  Xplore  een  plek  krijgen  in  de  thuisinfo  en  op  de  schoolsite;     de  collega’s  vrs/mts/ded/he  zijn  vanuit  V456  betrokken  bij  X5/Cambridge  Engels;  tutoraat  wordt   aangestuurd  via  de  Interne  Academie  (jon).   De  kosten  voor  Cambridge  Engels  komen  ten  laste  van  ouders  en  voor  een  klein  deel  ten  laste  van  de   sectie  Engels.       Evaluatie:     Een  jaarlijkse  evaluatie  door  middel  van  gesprekken  met  leerlingen  en  externe  betrokkenen.     Toezichtkader/KPI:   aspect  3.6,  3.8,  3.9,  6,  7.5  en  8.4   KPI  8/18/19      

 

80  

3.  Mentoraatsprogramma  in  V456   Doel:   Individuele  begeleiding  van  leerlingen  gericht  op  problematiek  (leren/gedrag/thuis),  persoonlijke   ontwikkeling  en  loopbaanbegeleiding;  verantwoordelijkheid  van  de  ontwikkeling  van  de  leerling  komt   primair  bij  de  leerling  te  liggen.  Mentor  heeft  een  coachende/sturende  rol.       Resultaat:   Ontwikkelen  en  uitvoeren  van  een  lesprogramma  en  gespreksdocument  voor  mentoraat  in  V456  voor  de   beschikbare  mentoruren  (V4/5)  eind  cursusjaar  2015/2016.   Ontwikkelen  van  programma  en  gespreksdocument  voor  mentoraat  in  V6  zonder  beschikbare   mentoruren  eind  cursusjaar  2015/2016.   Koppeling  van  het  mentoraatsgesprek  en  -­‐document  aan  het  Xplore-­‐programma.     Organisatie,  planning  en  middelen:   Invulling  van  het  lesprogramma  v4/5  in  overleg  met  de  betrokken  mentoren,  decaan  en  de   projectgroepen  Wo1/Waterloo  (V4).     Mentoren  hebben  drie  keer  per  jaar  een  gesprek  met  elke  leerling.  Van  dit  gesprek  maakt  de  leerling   beknopt  verslag  waarin  doelen  worden  geformuleerd.  De  leerling  onderneemt  zelf  initiatief  om  de  doelen   te  behalen  en  zorgt  voor  doorlopende  verslaglegging.     Evaluatie:   In  de  tevredenheidsonderzoeken  geven  ouders  en  leerlingen  aan  dat  ze  tevreden  zijn  over  mentoraat  en   LOB-­‐begeleiding  (uit  onderzoeken  blijkt  dit  nu  deels  niet  het  geval  te  zijn,  o.a.  Wiel  van  de  Mentor,   Leerlingentevredenheid  2012;  in  2014  wel  de  mooie  score  van  7,69  die  we  proberen  vast  te  houden).   Lopende  het  cursusjaar  2015/2016  zal  de  nieuwe  invulling  van  het  mentoraat  met  de  betrokken   mentoren  en  leerlingen  in  verschillende  gesprekken  geëvalueerd  worden.       Toezichtkader:   aspect  2.1,  5,  8.1  en  8.2  

 

81  

  Personeel   4.  IPB-­‐cyclus   Doel:   In  aansluiting  bij  de  vastgestelde  competenties  wordt  het  vormgeven  aan  pre-­‐academisch  onderwijs   besproken  en  geëvalueerd.     Resultaat:   Teamleden  V456  geven  in  de  lespraktijk  vorm  aan  pre-­‐academisch  onderwijs  in  V456.  Zoals  beschreven  in   Vwo-­‐document  en  Lesobservatieformulier  Vwo.  Zie  ook  punt  1.     aspecten  van  het  pre-­‐academisch  onderzoek  worden  uitgediept  in  de  ontwikkelgroepen  ‘Onderzoek   doen’,  ‘Wijsheid  en  vorming’  en  ‘Omgaan  met  niveauverschillen’.       Organisatie,  planning  en  middelen:   Vastgesteld  onderwerp  binnen  de  IPB-­‐cyclus.   Er  wordt  gebruikgemaakt  van  het  ‘Lesobservatieformulier  Vwo’.   Ontwikkelgroepen  presenteren  uitkomsten  onderzoek  op  teamvergadering  of  binnen  de  afdeling     Evaluatie:   In  de  vragenlijst  IPB  geven  leerlingen  o.a.  hun  waardering  weer  met  betrekking  tot  het  pre-­‐academisch   onderwijs.     Toezichtkader/KPI:   aspect  6,  7,  14  en  15   KPI  18/19    

Kwaliteit   5.  Kwaliteitszorg   Doel:   Het  behouden  van  sterke  punten  en  het  verbeteren  van  zwakke  punten  in  het  onderwijs  in  V456.     Resultaat:   Een  jaarlijks  verbeterplan  voor  het  onderwijs  in  V456.     Organisatie,  planning  en  middelen:   Analyses  uit  de  jaarlijkse  cyclus  van  tevredenheidsonderzoeken/opbrengsten/audits  worden  in  het  team   V456  besproken.   De  voorbereiding  voor  deze  besprekingen  vindt  plaats  binnen  een  kwaliteitsteam  uit  V456  (teamleider  en   2  teamleden:  Di  en  Sw).     Evaluatie:   In  het  team  V456  worden  op  de  teamvergaderingen  de  actiepunten  geëvalueerd  en  besproken.     Toezichtkader/KPI:   aspect  1,  9,  12  en  13  

   

 

 

82  

5. KPI’s     Hieronder  volgt  een  overzicht  van  de  domeinen  en  de  bijbehorende  KPI’s.  

  Identiteit   Identiteit     Identiteit  

1   2   3  

Onderwijs  

4  

Onderwijs    

5  

Onderwijs  

6  

Onderwijs   Onderwijs  

7   8  

Onderwijs    

9  

Onderwijs   Personeel  

10   11  

Personeel   Personeel   Personeel  

12   13   14  

Leiderschap  

15  

Leiderschap  

16  

Leiderschap  

17  

Leiderschap   School  en   omgeving   School  en   omgeving   Financiën  en   organisatie   Financiën     en  organisatie   Financiën     en  organisatie   Financiën     en  organisatie   Financiën     en  organisatie      

18   19  

90%  van  de  ouders  ervaart  CSG  Prins  Maurits  als  een  Christelijke  school.   80%  van  de  leerlingen  geeft  aan  dat  de  Christelijke  identiteit  merkbaar  is  in  de  les.   Elke  afdeling  en  vakgroep  heeft  een  programma  ontwikkeld  voor  toerusting  en  vorming,   passend  bij  de  leerlingen.   Elke  afdeling  heeft  een  bovengemiddelde  score  voor  het  didactisch  handelen  van   docenten  (kwaliteitsaspect  7  van  het  Toezichtkader).   Elke  afdeling  heeft  een  programma  voor  maatwerk,  dat  door  de  deelnemende  leerlingen   wordt  gewaardeerd  met  een  7  of  hoger.   Elke  afdeling  heeft  een  bovengemiddelde  score  voor  het  didactisch  handelen  van   docenten  in  relatie  tot  verschillen  tussen  leerlingen  (kwaliteitsaspect  8  van  het   Toezichtkader).   50%  van  de  leerlingen  is  tevreden  over  de  LOB-­‐begeleiding  gedurende  de  schoolloopbaan.   Elke  afdeling  heeft  volgens  de  opbrengstenkaart  een  percentielscore  van  75%  of  hoger.   Onderwijsresultatenmodel  2016:  het  eindoordeel  volgens  de  opbrengstenkaart  is  goed.   Elke  afdeling  heeft  een  gemiddeld  of  hoger  onderbouwrendement.   Onderwijsresultatenmodel  2016:  de  score  op  de  indicator  ‘onderwijspositie  t.o.v.  advies   PO’  is  voor  alle  afdelingen  minimaal  -­‐0,10.   Elke  afdeling  heeft  in  2019  een  digitaal  portfolio  voor  de  leerlingen.   Het  ziekteverzuimpercentage  is  structureel  max.  2,7%;  de  meldingsfrequentie  is   structureel  max.  1,0.   In  2017  heeft  elke  werknemer  een  persoonlijk  professionaliseringsplan  (cao  2014-­‐2015).   De  specialismen/specialisten  in  didactiek  zijn  benoemd  in  het  vakwerkplan.   Van  het  nascholingsbudget  wordt  minimaal  60%  besteed  aan  deskundigheidsbevordering   gerelateerd  aan  doelgericht  onderwijs.   De  gemiddelde  scores  op  betrokkenheid,  rolduidelijkheid,  ontwikkelingsmogelijkheden  en   leiderschap  van  medewerkers  is  voor  elk  team  een  7  of  hoger.   De  vaksecties  en  teams  formuleren  jaarlijks  resp.  een  actieplan/teamplan  waarin  doelen,   resultaten,  organisatie,  middelen  en  evaluatie  worden  verantwoord.   In  2019  maken  alle  sectieleiders  en  teamleiders  actief  gebruik  van  de  data  uit  het   Magistermanagementplatform.   In  alle  afdelingen  zijn  de  ouders  bovengemiddeld  betrokken  bij  de  school.   CSG  Prins  Maurits  organiseert  jaarlijks  een  ontmoetingsbijeenkomst  met   vertegenwoordigers  van  de  kerken  van  Goeree-­‐Overflakkee.  

20   CSG  Prins  Maurits  is  een  actieve  partner  in  bovenschoolse  netwerken.   21   De  solvabiliteit  ((eigen  vermogen  +  voorzieningen)  /  totaal  vermogen)  is  structureel  min.   50%  (CFI:  min.  30%).  

22   De  liquiditeit  (vlottende  activa  /  vlottende  schulden)  is  structureel  min.  200%  (CFI:  max.   150%).  

23   Het  weerstandsvermogen  (eigen  vermogen  /  baten)  is  structureel  min.  20%  (CFI:  10%  -­‐   40%).  

24   De  bufferfunctie  (afgeleid  van  kapitalisatiefactor)  is  structureel  min.  10%  (CFI:  max.  5%).   25   De  rentabiliteit  gewone  bedrijfsuitoefening  structureel  is  min.  0%  (CFI:  0%  -­‐  5%).  

   

83  

6.  Toezichtkader      

Bijlage Het waarderingskader voortgezet onderwijs 2013 Domein Opbrengsten B6.XY]bX]WUhcfYbjUb\YhXcaY]bCdVfYb[ghYbkcfXYbjYfb]YikX"8YnYjYfb]Yik]b[jYf_YYfhbc[]bYYb jYf_YbbYbXYZUgY"=bXY`ccdjUbŻŹźżkcfXYbXYjYfb]YikXYcdVfYb[gh]bX]WUhcfYb]bX]hkUUfXYf]b[g_UXYf opgenomen. Leeropbrengsten ?kU`]hY]hgUgdYWhź.8YcdVfYb[ghYb`][[Ybcd\Yhb]jYUiXUhcd[fcbXjUbXY_YbaYf_YbjUbXY leerlingenpopulatie verwacht mag worden. 1.1

8Y`YYf`]b[YbVY\U`Yb]bXYcbXYfVcik\Yhcd`Y]X]b[gb]jYUiXUhaU[kcfXYbjYfkUW\h"

1.1 PrO1 en EOA2

PrO en EOA8Y`YYf`]b[YbVY\U`Yb\Yhcd`Y]X]b[gb]jYUiXUhaU[kcfXYbjYfkUW\h"

1.2

8Y`YYf`]b[Yb`cdYbkY]b][jYfhfU[]b[cd]bXYVcjYbVcikjUbXYcd`Y]X]b[0bUUacd`Y]X]b[2"

1.3

8Y`YYf`]b[YbjUbXYcd`Y]X]b[0bUUacd`Y]X]b[2VY\U`Ybjccf\YhWYbhfUU`YlUaYbXYW]^ZYfgX]Y mogen worden verwacht.

1.4

6]^XYcd`Y]X]b[0bUUacd`Y]X]b[2n]^bXYjYfgW\]``YbhiggYb\YhW]^ZYfjccf\YhgW\cc`YlUaYbYb\Yh W]^ZYfjccf\YhWYbhfUU`YlUaYbjUbYYbUUbjUUfXVUUfb]jYUi"

1.5 PrO

Alleen PrO De leerlingen in het praktijkonderwijs ontwikkelen zich volgens een individuele leerroute.

1.6

De leerlingen functioneren naar verwachting in de vervolgopleiding of het werkveld.

1.7 PrO

Alleen PrO 8Y`YYf`]b[YbjUb\YhdfU_h]^_cbXYfk]^gZibWh]cbYfYbbUUfjYfkUW\h]b[]bXYjYfjc`[! opleiding of het werkveld.

1 Praktijkonderwijs . 2 Eerste opvang anderstaligen. Kernkader: rood genummerde indicatoren Dit zijn de indicatoren die wij altijd allemaal willen onderzoeken in een kwaliteitsonderzoek. Aanvullend kader: blauw genummerde indicatoren 8]hn]^b]bX]WUhcfYbX]Yk]^UUbYYbcbXYfncY_hcYjcY[YbU`gcdVUg]gjUbcbgVifYUicbXYfncY_YffYXYb]gXY_kU`]hY]hjUbXY VYhfYZZYbXY]bX]WUhcfhYVYccfXY`Yb"8YgY`YWh]YjUbXYnY]bX]WUhcfYbcbXYfVcikYbk]^UUbXY\UbXjUbf]g]Wc_YbaYf_Yb" Verdiepend kader: groen genummerde indicatoren 8]hn]^b]bX]WUhcfYbX]Yk]^_ibbYbcbXYfncY_YbcaX]YdYf`][[YbXn]W\hhY_f]^[YbcdccfnU_YbjUbUW\hYfV`]^jYbXY_kU`]hY]h"
  21

Sociale opbrengsten Kwaliteitsaspect 2: De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau. 2.1

De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau.

Domein Onderwijsproces Aanbod Kwaliteitsaspect 3: De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving.

22

3.1

De aangeboden leerinhouden in de bovenbouw voor < vul vak in > zijn dekkend voor de examen­ programma’s.

3.1 PrO

De aangeboden leerinhouden zijn dekkend voor de eisen die gesteld worden aan het praktijkonderwijs.

3.2

De aangeboden leerinhouden in de onderbouw voor < vul vak in > voldoen aan de kerndoelen.

3.3

Het aanbod voor < vul vak in > vertoont een samenhangende opbouw.

3.4

De school heeft een aanbod voor de referentieniveaus taal dat past bij alle leerlingen.

3.5

De school heeft een aanbod voor de referentieniveaus rekenen dat past bij alle leerlingen.

3.6

De school heeft een aanbod dat afgestemd is op (hoog)begaafde leerlingen.

3.7

De school heeft een specifiek aanbod om de sociale en maatschappelijk competenties van leerlingen te ontwikkelen passend bij de wettelijke voorschriften.

3.8

De school heeft een aanbod dat past bij haar eigen doelen.

3.9

Het aanbod is afgestemd op het vervolgonderwijs of de beroepspraktijk.

Onderwijstijd Kwaliteitsaspect 4: De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. 4.1

De school programmeert voor iedere leerling voldoende onderwijstijd.

4.2

De school realiseert minimaal de wettelijk verplichte onderwijstijd.

4.3

De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd.

4.4

De school heeft een effectief beleid om schoolverzuim te voorkomen.

Schoolklimaat Kwaliteitsaspect 5: Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming. 5.1

De leraren bevorderen door hun handelen de verwerving van sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen.

5.2

De school en haar omgeving vormen een gezamenlijke pedagogische gemeenschap.

5.3

De school vormt een sociaal veilige gemeenschap.

5.4

De school ondersteunt de leerlingen en de ouders/verzorgers bij de keuzes tijdens de schoolloopbaan.

5.5

De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur.

Kwaliteitsaspect 6: Het schoolklimaat is stimulerend en ambitieus. 6.1

De school is gericht op het stimuleren van talent.

6.2

De school is gericht op het leveren van (intellectuele) prestaties.

6.3

De leraar past de onderwijskundige ambities/doelen, die op schoolniveau zijn geformuleerd, toe in zijn les.

23

Didactisch handelen Kwaliteitsaspect 7: Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling. 7.1

De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw.

7.2

De leerlingen krijgen een begrijpelijke uitleg.

7.3

De leerlingen zijn actief betrokken.

7.4

De leraar hanteert adequate vakdidactische principes.

7.5

De leraar stimuleert de leerlingen tot het leveren van hoge prestaties.

7.6

De leraar stimuleert leerlingen tot denk- en leerstrategieën.

Kwaliteitsaspect 8: De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen. 8.1

De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de prestaties van de leerlingen.

8.2

De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces.

8.3

De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen.

8.4

De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen.

Ondersteuning en begeleiding Kwaliteitsaspect 9: De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben (basisondersteuning). (De school bestrijdt effectief achterstanden.)

24

9.1

De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen.

9.2

De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen.

9.3

De school heeft doelen gesteld die erop gericht zijn om achterstanden te bestrijden.

9.4

De school voert de ondersteuning planmatig uit.

Kwaliteitsaspect 10: De school begeleidt leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben effectief aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief (extra ondersteuning). 10.1 Rood voor PrO!

Het bevoegd gezag stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. (verplicht voor praktijkscholen)

10.2 Rood voor PrO!

De leerling ontvangt onderwijs zoals beschreven in het ontwikkelingsperspectief. (verplicht voor praktijkscholen)

10.3 Rood voor PrO!

De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. (verplicht voor praktijkscholen)

Kwaliteitsaspect 11: De school draagt bij aan een adequate overgang van (zorg)leerlingen van aanleverende en naar vervolgscholen en vervult haar rol in de zorgketen. 11.1

De school zorgt voor een adequate overgang van zorgleerlingen die van andere scholen komen.

11.2

De school zorgt voor een adequate overgang van zorgleerlingen naar andere scholen.

11.3

De school bereidt de leerlingen en de ouders/verzorgers voor op de vervolgopleiding/arbeidsmarkt.

11.4

De school vervult haar rol in de zorgketen.

Domein Condities Kwaliteitszorg Kwaliteitsaspect 12: De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten. 12.1

De school evalueert systematisch de opbrengsten.

12.2

De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten.

25

Kwaliteitsaspect 13: De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces. 13.1

De school evalueert systematisch het onderwijsproces.

13.2

De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces.

13.3

De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces.

Professionele ruimte/leraarschap Kwaliteitsaspect 14: De schoolleiding zorgt dat leraren kunnen presteren en zich ontwikkelen conform de visie van de school. 14.1

De schoolleiding zorgt dat de visie van de school op onderwijs vertaald is in concrete professionele normen voor leraren.

14.2

De schoolleiding zorgt voor draagvlak bij leraren voor de schooleigen visie en de daarvan afgeleide ambities en verbeterdoelen.

14.3

De schoolleiding stuurt via haar personeelsbeleid op het realiseren van de onderwijskundige doelen van de school.

14.4

De schoolleiding stuurt leraren(teams) aan om het onderwijsproces zelf vorm te geven passend bij de ambities van de school.

14.5

De schoolleiding verantwoordt zich intern over de gerealiseerde onderwijskwaliteit.

Kwaliteitsaspect 15 : De leraren benutten de professionele ruimte voor goed onderwijs.

26

15.1

Leraren evalueren de kwaliteit van het onderwijs die zij bieden.

15.2

Leraren vullen het onderwijs in passend bij de onderwijsvisie van de school/afdeling.

15.3

Leraren werken doelgericht aan hun bekwaamheden en de benodigde competenties voor het realiseren van de visie van de school.

15.4

Lerarenteams verantwoorden zich over de bereikte resultaten van hun professionaliserings- en verbeter­ activiteiten.

Bestuurlijke kwaliteitszorg Kwaliteitsaspect 16: Het bestuur maakt, met behulp van een goed functionerend systeem van kwaliteitszorg en kwaliteitsborging, zijn wettelijke zorgplicht voor de kwaliteit van het onderwijs waar. 16.1

Het bestuur heeft zicht op de kwaliteit van het onderwijs op de school/de scholen en de daaronder vallende afdeling(en).

16.2

Het bestuur stuurt aantoonbaar op de verbetering van de onderwijskwaliteit.

16.3

Het bestuur stuurt op de borging van de onderwijskwaliteit.

16.4

Het bestuur verantwoordt zich op betrouwbare wijze over de geleverde onderwijskwaliteit en de verbetering daarvan.

Financiële continuïteit 17.1

Het bestuur kan op langere termijn voldoen aan zijn financiële verplichtingen. (Solvabiliteit)

17.2

Het bestuur kan op korte termijn voldoen aan zijn financiële verplichting. (Liquiditeit)

17.3

Het bestuur houdt baten en lasten met elkaar in evenwicht. (Rentabiliteit)

17.4

De jaarrekening voldoet aan de daarvoor geldende richtlijnen en de beleidsdoelstellingen zijn ­onderscheiden naar de belangrijkste activiteiten van de onderwijsinstelling.

27