Bijlagen
Verhoging van motivatie en prestatie door een persoonlijk en praktisch leerplan op het havo CSG Prins Maurits, Middelharnis 2013
PROJECTONDERWIJS HAVO 3
Evaluatie van een tweejarig ontwikkelingstraject op de CSG Prins Maurits
Inleiding CSG Prins Maurits is in 2012 gestart met het verrijkingsvak. In dit vak voeren leerlingen van havo 3 een halfjaar lang een opdracht uit voor een bedrijf. Het vak telt volwaardig mee voor het rapport. In de vormgeving van het vak is inspiratie gehaald uit de ideeën van het Big Picture Leren (BPL). Een onderwijsstroming uit Amerika. Met een werkgroep is gedurende twee jaar gekeken welke aspecten uit deze onderwijsfilosofie bruikbaar zijn bij de inrichting van dit vak. Aan de ene kant moet het leerlingen meer inzicht geven in de loopbaankeuze en aan de andere kant moet het aansluiten bij de interesses van de individuele leerling. Na twee jaar is het nu tijd om de balans op te maken.
Ontwerpprincipes Big Picture
1. Leren in de echte wereld Learning in the Real World: 'Get real' Het aangaan en onderhouden van relaties en netwerken, het leren van relevante kennis, vaardigheden en competenties, in een realistische omgeving waar verdieping mogelijk is.
“Als een leerling zich competent voelt, maar niet genoeg autonomie krijgt, dan vindt de leerling het saai. Daarom vergroten we in het verrijkingsvak de autonomie.”
2. Persoonlijk leerplan One Student at a Time: 'Get personal' Persoonlijke leerplannen geven uitdrukking aan de interesses van elke leerling. Het persoonlijk leerplan wordt samen met het leerplanteam (learning team, bestaande uit leerling, leergroepbegeleider en ouders) ingevuld met de te behalen doelen passend bij de passie van de leerling en buitenschoolse projecten of stages.
Marco de Jonge, projectdocent
Motivatieproblemen
Wat heb ik er aan?
Het is landelijk een punt van aandacht: halverwege het havo is de glans er wel af voor leerlingen van de middelbare school, terwijl de examens nog ver weg zijn. Bovendien zitten ze middenin de puberteit. Deze mix zorgt bij een deel van de leerlingen voor flinke motivatieproblemen. Het verrijkingsvak is een reactie op afnemende motivatie en de terugkerende Wat heb ik er aan?-vraag. De verwachting is dat het verrijkingsvak leerlingen juist motiveert om te leren.
De filosofie van Big Picture stelt juist dat leerlingen gemotiveerd raken, zolang je als school maar maatwerk levert. Het motto is niet one size fits all maar juist one kid at a time. Met andere woorden: maak het onderwijs persoonlijker, zorg voor relevantie en investeer in relaties. Deze gedachte sluit naadloos aan op de behoefte van havo-leerlingen. In elke les vragen zij zich wel eens af: “Wat heb ik hier aan?”
VERRIJKINGSVAK- de opzet Opdracht Leerlingen werken in groepjes aan een probleem van een opdrachtgever. Dat kan een bedrijf of een instelling zijn. In de opdracht staat altijd een helder geformuleerd eindresultaat. Vooraf moeten de eisen van het eindproduct duidelijk zijn.
Projectavond De school informeert leerlingen uit 3 HAVO en hun ouders op een speciale projectavond over het verrijkingsvak. Na een algemene presentatie over het verrijkingsvak bezoeken de leerlingen samen met hun ouders allerlei kraampjes in de school waar bedrijven een concreet probleem presenteren.
Eerste keus Op dezelfde avond kruist een leerling zijn of haar voorkeuren aan op een formulier, voorzien van een motivatie. De school stelt vervolgens de groepjes samen. Dan kan het gebeuren dat een leerling niet bij het probleem van zijn of haar eerste keus komt. Een leerling zegt daarover: “In het begin vond ik dat wel heel jammer, maar het is niet heel erg.” De meeste leerlingen begrijpen prima dat de school een verdeling moet maken. Huising legt uit dat hij leerlingen bewust laat zien dat de verdeling soms anders uitpakt dan gehoopt. Dezelfde leerling zegt: “Meneer Huising stelde uiteindelijk een heel ander bedrijf voor dan ik had gekozen, omdat hun probleem veel leek op het probleem van mijn keuze. Zo had ik het eigenlijk helemaal niet bekeken.” Geen van de ondervraagde leerlingen vindt dat er te weinig keus was.
“De aanwezigheid van ouders op de projectavond draagt sterk bij aan het succes ervan: aan de ene kant remmen ze hun kind af dat in zijn enthousiasme veel te snel langs alle kraampjes schiet. Tegelijkertijd moedigen ze hun kind aan om in gesprek te gaan met iemand van een deelnemend bedrijf.” -- Daniël Huising, projectleider
VERRIJKINGSVAK– de opzet (2) Voorlichting Essentieel voor het verrijkingsvak is de keuzevrijheid. Allereerst is het vak zelf een vrijwillige keuze. Vervolgens laat de Prins Maurits de leerlingen kiezen: ze kunnen het verrijkingsvak als extra vak volgen, maar ze mogen ook natuurkunde of Frans laten vallen. Projectleider Huising: “Dat is een belangrijk leermoment geweest in het eerste jaar. Sommige leerlingen hadden verwacht dat het een feestnummer zou zijn en dat ging mis, want ze gingen juist aan het werk in de echte wereld.” Onderzoeker Martine Amsing van de KPC-groep: “Uit de evaluatie van het eerste jaar kwam ook duidelijk naar voren dat opdrachtgevers niet tevreden waren over het resultaat van leerlingen die voor het verrijkingsvak kozen om Frans of natuurkunde te ontlopen.” Huising vult aan: “Daarom hebben we in het tweede jaar onze verwachtingen tijdens de projectavond duidelijker uitgesproken naar de leerlingen. Doe alleen mee als je echt enthousiast bent en je de investering in tijd graag doet. Ook sluiten we nu potentiële doubleurs uit, omdat we uit ervaring weten dat hun inzet afneemt en daarmee duperen ze hun groepje en de opdrachtgever
KPC-groep De afgelopen twee jaar heeft Martine Amsing namens de KPC-groep geprobeerd om doormiddel van onderzoek de werkgroep te ondersteunen in de doorontwikkeling van het verrijkkingsvak. Op verschillende momenten in het traject zijn interviews afgenomen en vragenlijsten uitgezet, om zo systematisch feedback te kunnen geven aan de werkgroep.
Samengevat motivatie en enthousiasme
vooraf zijn
voor een goed verloop van het proces
belangrijke voorwaarden
VERRIJKINGSVAK – de praktijk Zelf aan de slag In het tweede jaar doet grofweg de helft van havo 3 mee aan het verrijkingsvak. Twee keer per week komen de groepjes van meestal vier leerlingen bij elkaar in een lokaal. Tijdens zo’n lesuur zijn ook meerdere projectdocenten aanwezig die af en toe aanschuiven, meekijken en tips geven. De leerlingen ervaren een groot verschil met de gewone lessen: “Daar moet je iets doen, nu werk je heel zelfstandig.” De begeleiders bewaken de planning, maar de leerlingen moeten een opgelopen achterstand zelf oplossen. Door op vaste momenten een tussenbeoordeling te geven, houdt een leerling grip op de voortgang. “We werken hier ook aan in onze eigen tijd en in tussenuren.” Binnen een groepje verdelen de leerlingen taken. Eentje is de contactpersoon naar de opdrachtgever, een ander is de voorzitter. Het is belangrijk om afspraken te maken over de onderlinge taakverdeling.
“Als projectdocent ben je een kreukelzone aan twee kanten. Aan de ene kant bescherm je de leerling door structuren te stellen en de planning te bewaken. Aan de andere kant bescherm je de opdrachtgever voor het enthousiasme van leerlingen. Sommigen nemen het liefst een paar keer per week contact op met hun opdrachtgever en dat is ook weer niet de bedoeling!” Marco de Jonge, projectdocent
Echte wereld Het verrijkingsvak speelt zich af in de echte wereld. Daar volstaat een papieren tijger niet, er moet een concreet product komen. Leerlingen zijn gewend om een werkstuk te maken. Nu moeten ze dat doorbreken: een etalage inrichten, een filmpje of een app maken. Zo ging een groepje leerlingen dat een winkel aantrekkelijker maakt voor een jongere doelgroep de straat op met zelfgemaakte moodboards. De leerlingen interviewden winkelende voorbijgangers. “Veel mensen vinden het maar vervelend dat je ze aanspreekt. Al snel ontdekten we dat meer mensen stopten met een betere openingszin.” Projectleider Huising: “Normaal gesproken organiseer je als school natuurlijk ook met zekere regelmaat projecten. Meestal draait zo’n project om een bepaald thema en daar haken verschillende vakken vervolgens op in. Dan is de inhoud misschien goed verankerd in het project, maar de kans dat het thema niet aansluit bij de belangstelling van veel leerlingen is behoorlijk groot. De kracht van het verrijkingsvak is juist dat je als leerling betrokken raakt bij een wezenlijk onderdeel van het bedrijf.” Als het vak is afgelopen heeft de winkel een nieuw ingerichte etalage, gebaseerd op het onderzoek van de leerlingen. Een leerlinge: “Straks hebben we iets gemaakt voor een echte winkel waar winkelende mensen naar kijken.” Een groot verschil met een project dat alleen binnen de muren van de school blijft.
VERRIJKINGSVAK – de ervaringen De Prins Maurits heeft nu twee jaar ervaring met het verrijkingsvak. Vanaf het eerste moment is er vanuit de werkgroep aandacht geweest voor de ontwikkeling van het innovatieve project. Onderzoeker Martine Amsing interviewde leerlingen, projectdocenten, buitenschoolse mentoren en ouders. Zo volgt zij de ontwikkelingen rond het verrijkingsvak op de voet.
Onderzoek Een van de kernvragen is: gaat het om het product of het proces? Amsing legt uit: “Deze vraag bepaalt hoeveel ruimte de leerlingen krijgen van hun begeleider. Mag een leerling fouten maken? Projectdocent Marco de Jonge heeft een praktijkvoorbeeld bij de hand: “In het eerste jaar van het verrijkingsvak zaten er ook hbo-studenten in de groepjes. Hun taak was om te werken zoals ze gewend zijn op het hbo. Een van onze leerlingen was zijn afspraken niet nagekomen, waarop de student hem – net als op het hbo – uit het groepje zette. Dat leidde tot flinke consternatie, maar ik heb dat laten gebeuren. Het schrikeffect was enorm en later heb ik de situatie weer hersteld. En zo is het hele vak een aaneenschakeling van leermomenten.”
Coachen De Jonge: “Als docent leg je nu het eigenaarschap bij de leerling. Je gaat meer coachen, zorgt voor structuren.” Zijn collega Jelle Steenhuis, die pas in het tweede jaar instroomde als projectdocent vult hem aan: “Je gaat sturend te werk. Vaak komen leerlingen me op de gang even bijpraten. Het vak beperkt zich niet tot de uren uit het rooster en dat maakt het een heel natuurlijk proces.” Amsing vervolgt: “Het verrijkingsvak begeleiden is voor de ene docent een groter verschil met zijn reguliere lessen dan voor de ander. Dat hangt in de eerste plaats natuurlijk sterk af van het vak dat je geeft. Voor een biologiedocent is de rol als coach minder gebruikelijk dan voor een docent tekenen. Maar het is ook een persoonlijke kwestie: omdat je als begeleider vooral tips geeft, put je eerder uit je eigen ervaring. Dat zorgt voor een meer persoonlijk contact met de leerling. Niet elke docent vindt dat prettig.”
Sociale vaardigheden In de ogen van De Jonge is planmatig werken de belangrijkste vaardigheid die leerlingen tijdens het verrijkingsvak leren. “Leerlingen die vorig jaar meededen en nu in havo 4 het vak Ondernemerschap doen, gaan meteen aan de slag. De drempel om een onbekende op te bellen of bezoeken is flink verlaagd.” Hiermee legt hij de vinger op een ander belangrijk aspect: het ontwikkelen van sociale vaardigheden, de vorming van leerlingen. De werkwijze sluit aan bij de manier waarop een leerling later ook problemen gaat oplossen. Nu leert een kind om een probleem in stappen aan te pakken. Amsing concludeert: “Deze werkwijze zorgt voor een leerlijn die steeds beter aansluit. Dat geldt voor leerlingen, maar ook voor docenten. Een docent kan zich niet directief opstellen, maar moet gaan coachen. Als dat bij je past, dan zorgt dat voor meer bagage
Big Picture Middelharnis
Distinguishers
Distinguishers
Alle respondenten
M. de Jonge
1. Leren in de echte wereld
1. Leren in de echte wereld
4,0
4,0
3,0
6. Betrokkenheid
2,0
3,0
2. Authenticiteit
6. Betrokkenheid
1,0
2,0
2. Authenticiteit
1,0
Gewenst
0,0
Gewenst
0,0
Huidig
5. Leiderschap
3. Persoonlijke aandacht
4. Leergroepcultuur
Huidig
5. Leiderschap
3. Persoonlijke aandacht
4. Leergroepcultuur
Big Picture Middelharnis
Leren in de echte wereld
Leren in de echte wereld
Alle respondenten
Interesse
Interesse
4,0
4,0
3,0
Per periode
Persoonlijk project
3,0
Per periode
2,0 1,0
Twee dagen
Persoonlijk project
2,0 1,0
Mentor
0,0
In PLP
Twee dagen
Mentor
0,0
Gewenst
Gewenst
Huidig
Huidig
Schaduwdag
In PLP
Schaduwdag
Beschrijving
Beschrijving
Authenticiteit
Authenticiteit
Alle respondenten
Leerling inzicht
Leerling inzicht
4,0
Ext verantwoording
4,0
Wekelijks bespreken
3,0
Ext verantwoording
2,0
2,0
1,0
Eindrapportage
Wekelijks bespreken
3,0
Logboek
1,0
Eindrapportage
0,0
Logboek
0,0
Gewenst
Gewenst
Huidig
Portfolio
Huidig
Buitensch bgl
Beschrijving voortgang
Portfolio
Presentatie
Buitensch bgl
Beschrijving voortgang
Persoonlijke aandacht
Presentatie
Persoonlijke aandacht
Alle respondenten
Leerplanteam
Leerplanteam
4,0
Presentatie PLP
4,0
Ouders
Presentatie PLP
3,0
Referentieniveuas
2,0
Drie keer PLP
Referentieniveuas
1,0
Doelen
0,0
Ouders 3,0 2,0
Drie keer PLP
1,0
Interesse
Doelen
0,0
Interesse
Gewenst
Gewenst
Huidig
Buitenschools in PLP
Huidig
Docent passie
Maandelijks bespreken
Buitenschools in PLP
Verantwoording
Docent passie
Maandelijks bespreken
PLP periode
Verantwoording PLP periode
Pagina 2 van 3
Big Picture Middelharnis
Leergroepcultuur
Leergroepcultuur
Alle respondenten
Groep is klein
Groep is klein
4,0
4,0
Geintegreerd
Geintegreerd
Vaste docent
Vaste docent
3,0
3,0
2,0
Leergroepbijeenkomst
2,0
Bindende factor
1,0
Leergroepbijeenkomst
Bindende factor
1,0
0,0
0,0
Gewenst
Bgl buitensch proj
Docent vast 2-4
Bgl uitvoering PLP
Huidig
Gewenst
Bgl buitensch proj
Hechte band lrl
Docent vast 2-4
Bgl uitvoering PLP
Hechte band lrl
Hechte band fam
Hechte band fam
Leiderschap
Leiderschap
Alle respondenten
Alle betrokkenen
Alle betrokkenen
4,0
PMU organiseren
4,0
Aangemoedigd
3,0
PMU organiseren
Aangemoedigd
3,0
2,0
2,0
1,0
Persoonlijke eindevaluatie
Ll ondernemerschap
1,0
Persoonlijke eindevaluatie Gewenst
0,0
Ll ondernemerschap Gewenst
0,0
Huidig
Voortouw activiteit
Huidig
Ll communicatie
Gesprek leerling
Voortouw activiteit
Gesprek docent
Ll communicatie
Gesprek leerling
Betrokkenheid Aanwezig PLP
Aanwezig PLP
3,0
2,0
3,0
Stem opstellen
Leren van ouders
1,0
Gewenst
Stem evaluatie
Netwerkrol
2,0
Stem opstellen
1,0
0,0
Cursussen
Gesprek docent
Betrokkenheid
Alle respondenten
Leren van ouders
Huidig
Gewenst
0,0
Huidig
Cursussen
Communicatie
Stem evaluatie
Netwerkrol
Pagina 3 van 3
Communicatie
Huidig
1. Datum
2. Functie Ouders
Ga verder met vraag Instructie u
Leerling Docent
Ga verder met vraag Instructie u
Management / projectcoördinatie
Ga verder met vraag Instructie u
Instructie In deze vragenlijst wordt een aantal uitspraken gedaan over het onderwijs in de dagelijkse praktijk van het projectonderwijs van Havo 3. Wij vragen je per uitspraak aan te geven of je deze in de huidige situatie herkent of niet. Vind je de uitspraak voor de huidige situatie herkenbaar dan geef je aan geheel van toepassing. Vind je de uitspraak niet herkenbaar dan geef je aan geheel niet van toepassing. In de kolom ?gewenste situatie? vragen we je jouw wens voor de toekomst aan te geven. Het invullen Het invullen van deze scan gebeurt digitaal en duurt ongeveer 20 minuten. Je kunt geen uitspraak overslaan.
Instructie In deze vragenlijst wordt een aantal uitspraken gedaan over het onderwijs in de dagelijkse praktijk van het projectonderwijs van Havo 3. Wij vragen u per uitspraak aan te geven of u deze in de huidige situatie herkent of niet. Vindt u de uitspraak voor de huidige situatie herkenbaar dan geeft u aan geheel van toepassing. Vindt u de uitspraak niet herkenbaar dan geeft u aan geheel niet van toepassing. In de kolom ?gewenste situatie? vragen we u uw wens voor de toekomst aan te geven. Het invullen Het invullen van deze scan gebeurt digitaal en duurt ongeveer 20 minuten. U kunt geen uitspraak overslaan.
3. Leren in de echte wereld: leren door interesse (LDI) 1 2 3 4
= = = =
geheel niet van toepassing een beetje van toepassing grotendeels van toepassing geheel van toepassing huidige situatie 1
De leerling heeft buiten de school een leeromgeving (stage) die past bij de persoonlijke interesse, passie of motivatie van de leerling. De leerling heeft een persoonlijk project op de buitenschoolse leeromgeving De leerling heeft een buitenschoolse mentor (leermeester, praktijkbegeleider, persoon die als voorbeeld/rolmodel dient) De leerling heeft een schaduwdag gedaan alvorens te kiezen voor een buitenschoolse leeromgeving De leerling heeft per jaar tenminste één persoonlijke beschrijving van een potentiële (buitenschoolse) leeromgeving gemaakt
2
3
gewenste situatie 4
1
2
3
4
De leerling heeft de buitenschoolse leeromgeving en zijn persoonlijk project geïntegreerd in het Persoonlijk LeerPlan De leerling leert minimaal een halve dag per maand in de buitenschoolse leeromgeving De leerling voert per periode een project uit in de buitenschoolse leeromgeving als onderdeel van zijn Persoonlijk LeerPlan
4. Authenticiteit: authentiek beoordelen van resultaten 1 2 3 4
= = = =
geheel niet van toepassing een beetje van toepassing grotendeels van toepassing geheel van toepassing huidige situatie 1
2
3
gewenste situatie 4
De leerling heeft kennis van en inzicht in de eigen sterke en zwakke punten Maandelijks worden de vorderingen van de leerling met de projectdocent besproken De leerling legt minimaal wekelijks zijn voortgang vast in het logboek De buitenschoolse begeleider beoordeelt minimaal twee keer per periode het project in de buitenschoolse leeromgeving op de waarde voor het bedrijf/ de instelling De leerling sluit elke periode af met een openbare presentatie van het Persoonlijk LeerPlan (inclusief projecten in de buitenschoolse leeromgeving) De leerling, de docent en/of anderen betrokkenen maken per periode een (reflectieve) beschrijving van de resultaten/ voortgang De leerling registreert per periode de woordverslagen van de docent, zichzelf en de buitenschoolse begeleider in het portfolio De docent maakt een eindrapportage van de leerling over de opgedane kennis en informatie van die leerling De docent gebruikt de eindrapportage van de leerling over de opgedane kennis en informatie als externe verantwoording
5. Persoonlijke aandacht: Werken aan persoonlijke leerplannen (PLP) 1 2 3 4
= = = =
geheel niet van toepassing een beetje van toepassing grotendeels van toepassing geheel van toepassing
1
2
3
4
huidige situatie 1
2
3
gewenste situatie 4
1
2
3
4
In het leerplanteam van de leerling wordt het Persoonlijk Leerplan opgesteld en geëvalueerd Het leerplanteam van de leerling bestaat minimaal uit de docent en zijn ouders/verzorgers De leerling maakt minstens drie keer per schooljaar een Persoonlijk LeerPlan Het Persoonlijk LeerPlan van de leerling is gebaseerd op de persoonlijk interesse/passie van de leerling De docent van de leerling helpt de leerling bij het vinden en volgen van zijn talent /passie/interesse De leerling heeft een Persoonlijk LeerPlan waarover hij/zij per periode verantwoording aflegt . De leerling vernieuwt zijn Persoonlijk LeerPlan elke periode in samenspraak met zijn leerplanteam De leerling heeft minimaal maandelijks een ingeroosterd één−op−één gesprek met de docent over zijn Persoonlijk LeerPlan De leerling verwerkt een persoonlijk project in de buitenschoolse leeromgeving in zijn Persoonlijk LeerPlan De leerling verwerkt de doelen van de 5 leergebieden in zijn/haar Persoonlijk LeerPlan De leerling verwerkt de doelen van de referentieniveaus taal en rekenen in zijn Persoonlijk LeerPlan met hulp van zijn docent De leerling presenteert de resultaten van zijn Persoonlijk LeerPlan aan het einde van de periode in een presentatie aan zijn leerplanteam, de buitenschoolse opdrachtgever en andere genodigden
6. Leergroepcultuur: Meerjaren deel uitmaken van een vaste leergroep ( advisory) 1 2 3 4
= = = =
geheel niet van toepassing een beetje van toepassing grotendeels van toepassing geheel van toepassing huidige situatie 1
De leergroep is klein (maximaal 18 leerlingen) De leergroep wordt begeleid door een vaste docent De leergroep is de basis en bindende factor voor alle activiteiten van leerlingen, hun
2
3
gewenste situatie 4
1
2
3
4
begeleiders en ouders/verzorgers De docent stuurt en begeleidt de leergroep twee tot vier jaar De docent heeft een hechte band met de leerlingen De docent heeft een hechte band met de naaste familie van de leerlingen De docent begeleidt de uitvoering van de Persoonlijk LeerPlannen De docent begeleidt het leren in projecten binnen de buitenschoolse leeromgeving De docent is verantwoordelijk voor inhoud en proces in de leergroepbijeenkomsten aan het begin en eind van de dag/week Instructie, leerlingbegeleiding en loopbaanbegeleiding zijn in de persoon van de docent geïntegreerd
7. Leiderschap ( ondernemerschap) ontwikkelen op alle niveaus 1 2 3 4
= = = =
geheel niet van toepassing een beetje van toepassing grotendeels van toepassing geheel van toepassing huidige situatie 1
Leiderschap wordt bevorderd voor alle betrokkenen (school− en teamleidinggevenden, de docenten, leerlingen en ouders/verzorgers) Leiderschap wordt expliciet en bewust aangemoedigd bij alle betrokkenen De leerling wordt d.m.v. leidinggevende activiteiten geoefend in ondernemerschap De leerling wordt d.m.v. leidinggevende activiteiten geoefend in communicatieve vaardigheden Leidinggevenden hebben elke maand een 1−1 gesprek met alle betrokken docenten en ondersteunende staf Docenten hebben minimaal één keer per maand een 1−1 gesprek met elke leerling uit hun leergroep De docent stimuleert en faciliteert per schooljaar tenminste één activiteit per leerling waarin de leerling het voortouw heeft De docent, schoolleider en ondersteunde staf leveren elk een persoonlijke eindevaluatie per leerjaar Elke leerling krijgt de gelegenheid om tenminste één dagopening (Pick Me Up) per periode te organiseren
2
3
gewenste situatie 4
1
2
3
4
8. Betrokkenheid van ouder(s)/verzorger(s) realiseren 1 2 3 4
= = = =
geheel niet van toepassing een beetje van toepassing grotendeels van toepassing geheel van toepassing huidige situatie 1
Ouders/verzorgers zijn aanwezig bij het opstellen van het Persoonlijk LeerPlan van hun kind Ouders/verzorgers hebben een stem (tenminste een handtekening voor akkoord) bij het opstellen van het Persoonlijk LeerPlan van hun kind Ouders/verzorgers hebben een stem in de evaluatie van de periodepresentaties De school communiceert met ouders/verzorgers omdat zij hun kind het beste kennen Ouders/verzorgers spelen een netwerkrol in de buurt en wijk ten behoeve van de school De school organiseert cursussen voor de ouders/verzorgers om hen zo in staat te stellen een proactieve rol te spelen t.a.v. hun kind De school organiseert situaties waarin ze kan leren van de ouders/verzorgers
2
3
gewenste situatie 4
1
2
3
4
Leerlijn betavaardigheden – CONCEPT e
versie 3 e
e
e
Havo Brainstormen thema’s
1 klas De leerling krijgt een onderwerp, waarbij keuzevrijheid wordt gegeven ‘binnen’ dit onderwerp
2 klas De leerling krijgt een onderwerp, waarbij keuzevrijheid wordt gegeven ‘binnen’ dit onderwerp
3 klas De leerling kiest een onderwerp/ probleem en probeert de relevantie aan te geven
4 klas De leerling kiest een onderwerp/ probleem en geeft de relevantie zo goed mogelijk aan
Vooronderzoek
De leerling krijgt aanwijzingen van de docent m.b.t. het verkrijgen van informatie
De leerling krijgt aanwijzingen van de docent m.b.t. het verkrijgen van informatie
De leerling verkrijgt zelfstandig relevante informatie
De leerling verkrijgt zelfstandig relevante informatie die uit meerdere bronnen bestaat
Onderzoeksvraag
De leerling kiest een hoofdvraag binnen het gegeven onderwerp De leerling stelt eventueel deelvragen op
De leerling bedenkt een hoofdvraag
De leerling formuleert zelfstandig een hoofdvraag
De leerling formuleert een hoofdvraag
De leerling stelt deelvragen op
De leerling formuleert (relevante) deelvragen
De leerling formuleert relevante deelvragen waarbij andere factoren constant gehouden worden.
Hypothese
De leerling geeft een antwoord op de onderzoeksvraag…..
De leerling geeft een antwoord op de onderzoeksvraag en onderbouwt deze.
De leerling geeft een antwoord op de onderzoeksvraag en onderbouwt deze m.b.v. relevante theorie
Werkplan maken
De leerling volgt richtlijnen voor aanpak onderzoek van de docent
De leerling geeft een antwoord op de onderzoeksvraag en denkt na over de onderbouwing hiervan De leerling bedenkt een werkplan na aanwijzingen/ onderwijs van de docent
De leerling bedenkt een werkplan
De leerling bedenkt een werkplan en een tijdspad
Resultaten (Waarnemen)
De leerling presenteert de resultaten overzichtelijk
De leerling presenteert de resultaten overzichtelijk
De leerling presenteert de resultaten overzichtelijk
De leerling presenteert de relevante resultaten overzichtelijk
Verwerking
De leerling gebruikt (veel docent gestuurd) relevante tabellen, grafieken, beschrijvingen en andere bewerkingen die leiden tot een antwoord op de onderzoeksvraag
De leerling gebruikt relevante tabellen, grafieken, beschrijvingen en andere bewerkingen tot een logisch (samenhangend) geheel.
De leerling gebruikt zelfgekozen relevante tabellen, grafieken, beschrijvingen en andere bewerkingen tot een logisch (samenhangend) geheel.
De leerling gebruikt zelfgekozen relevante tabellen, grafieken, beschrijvingen en andere bewerkingen tot een logisch (samenhangend) geheel. De leerling maakt gebruik van Excel.
Deelvragen
Leerlijn beta havo
e
5 klas De leerling kiest een relevant onderwerp/ probleem en geeft de relevantie (in een maatschappelijke context) aan in een verantwoording keuze onderwerp De leerling oriënteert zich op de informatie die al beschikbaar is. De leerling verkrijgt zelfstandig relevante informatie die bestaat uit digitale en schriftelijke bronnen De leerling ordent (documenteert) deze informatie op een logische wijze en kan verbanden aanbrengen met de hoofd- en deelvragen. De leerling formuleert een relevante en vakinhoudelijke hoofdvraag De leerling formuleert relevante deelvragen waarbij andere factoren constant gehouden worden en kan deze deelvragen qua keuze en formulering onderbouwen en verantwoorden De leerling geeft een antwoord op de onderzoeksvraag en onderbouwt deze m.b.v. relevante theorie of onderzoeken De leerling bedenkt een sluitend werkplan en een sluitend en verantwoord tijdsbestek voor de uitvoering ervan De leerling presenteert de relevante resultaten overzichtelijk conform de geldende regels (vakinhoudelijk, APA etc.) De leerling gebruikt zelfgekozen relevante tabellen, grafieken, beschrijvingen en andere bewerkingen tot een logisch (samenhangend) geheel. De leerling kan hierbij gebruik maken van diverse programma’s zoals Excel, SPSS etc.
Pagina 1
Leerlijn betavaardigheden – CONCEPT e
versie 3 e
e
e
e
Havo Conclusie trekken
1 klas De leerling beantwoordt de onderzoeksvraag
2 klas De leerling beantwoordt de onderzoeksvraag
3 klas De leerling beantwoordt de onderzoeksvraag en kijkt terug waar er fouten zijn gemaakt.
4 klas De leerling beantwoordt de onderzoeksvraag, geeft de grootte van de fout aan. Hij vergelijkt deze waar mogelijk met de literatuur. Hij kijkt terug waar er fouten zijn gemaakt.
Presenteren
De leerling rapporteert volgens een overzichtelijke opbouw.
De leerling rapporteert volgens een overzichtelijke opbouw.
De leerling rapporteert volgens een overzichtelijke opbouw.
De leerling rapporteert volgens een overzichtelijke opbouw. Waarbij de belangrijkste feiten en conclusies aan bod komen
Evalueren
Evaluatiegesprek met docent Er zijn verschillende mogelijkheden voor deze evaluatie (klassikaal/ groepjes/ individueel) Tussentijds kijkt de leerling terug op de tussenstand van het product (kwaliteit) en de samenwerking d.m.v. vragenlijst De leerling en docent formuleren samen verbeterpunten - Schriftelijk presenteren in een compleet verslag - Raadplegen van bronnen en maken bronnenlijst - Mondeling presenteren, ondersteund door PowerPoint - Interviewen - Enquêteren (basisregels) - Bijhouden persoonlijk logboek/dagboek - Samenwerken
Evaluatiegesprek met docent Er zijn verschillende mogelijkheden voor deze evaluatie (klassikaal/ groepjes/ individueel) Tussentijds kijkt de leerling terug op de tussenstand van het product (kwaliteit) en de samenwerking d.m.v. vragenlijst De leerling formuleert op aansturen van de docent verbeterpunten
Evaluatie door docent (en externe persoon) en medeleerlingen
Evaluatie door docent en medeleerlingen
5 klas De leerling beantwoordt de onderzoeksvraag, geeft de grootte van de fout aan. Hij vergelijkt deze waar mogelijk met de literatuur. Hij kijkt kritisch en zinvol terug waar er fouten zijn gemaakt. En doet een mogelijke aanbeveling voor een vervolgonderzoek (in overleg met de docent) De leerling rapporteert volgens een overzichtelijke opbouw waarbij hij de belangrijkste feiten en conclusies kan presenteren in een bekend tijdsbestek. Evaluatie door docent en externe persoon en medeleerlingen
Tussentijds kijkt de leerling terug op de tussenstand van het product (kwaliteit) en de samenwerking d.m.v. vragenlijst De leerling formuleert zelf verbeterpunten
Tussentijds kijkt de leerling terug op de tussenstand van het product (kwaliteit) en de samenwerking d.m.v. vragenlijst De leerling formuleert zelf verbeterpunten en geeft feedback op andere leerlingen
Tussentijds kijkt de leerling terug op de tussenstand van het product (kwaliteit) en de samenwerking d.m.v. vragenlijst De leerling formuleert zelf verbeterpunten en geeft feedback op andere leerlingen
- Schriftelijk presenteren in een compleet verslag - Presenteren door middel van een zelfgemaakt filmpje - Raadplegen van bronnen en maken bronnenlijst - Mondeling presenteren, ondersteund door PowerPoint - Poster maken - Krantenbericht (PR) schrijven - Bijhouden groepslogboek/dagboek - Samenwerken
- Schriftelijk presenteren in een compleet verslag - Eventueel tastbaar eindresultaat presenteren (maquette, proefopstelling, etc.) - Mondeling presenteren, ondersteund door PowerPoint - Enquêteren (kwalitatief goede enquête) - Zelfstandig plannen door middel van plan van aanpak en logboek - Samenwerken en taken verdelen
- Schriftelijk presenteren in een compleet verslag met veel aandacht voor bronnen/onderbouwing - Mondeling presenteren, ondersteund door nieuwe media (Prezi, sociale media) - Zelfstandig plannen door middel van plan van aanpak en logboek - Samenwerken en taken verdelen
- Schriftelijk presenteren in een compleet verslag met veel aandacht voor bronnen/onderbouwing - Mondeling presenteren, ondersteund door nieuwe media (Prezi, sociale media) - Interviewen/raadplegen van externe deskundigen - Zelfstandig plannen door middel van plan van aanpak en logboek - Samenwerken en taken verdelen
Gedurende het proces reflecteren
Vaardigheden (nadruk op ‘wanneer’ vaardigheden worden aangeleerd)
De verschillende onderwerpen/ hoofd- en deelvragen worden altijd i.o.m. de docent vastgesteld. Leerlijn beta havo
Pagina 2
Leerlijn betavaardigheden – CONCEPT Havo Gemiddeld inzicht niveau (Taxonomie van Bloom) Kennis reproductie Inzicht Toepassing Analyse Creatie/synthese Evaluatie
e
versie 3 e
1 klas
e
2 klas
e
3 klas
e
4 klas
5 klas
… van de 5
… van de 5
… van de 5
… van de 5
… van de 5
1 3 2 3 2 1
1 3 3 3 2 2
2 3 4 3,5 3 3
2 4 5 3,5 3 4
2 4 5 4 4 5
Toelichting op inzicht niveau: ik heb geprobeerd me in te leven in de havoleerling en geprobeerd een eindniveau vast te stellen per kenmerk (gevoelsmatig). Vervolgens heb ik a.d.h.v. de bovengenoemde kenmerken (en zoals dat nu in het havo onderwijs gebeurd, mei 2013) gekeken wat er gemiddeld genomen door de docenten van de leerlingen verwacht wordt en welke onderdelen meer/ of minder belangrijk gevonden worden. Nu zou je verwachten dat alle scores in h5 een 5 zijn. Ik heb dat niet gedaan omdat ik vind (vanuit de praktijk) dat leerlingen die op niveau 4 zitten een typische havo leerling zijn. Sommige excellente leerlingen stijgen naar een 5.
Leerlijn beta havo
Pagina 3
