Schoolondersteunings profiel Afdeling SO
Schoolondersteuningsprofiel Fritz Redlschool SO Utrecht Inleiding De Fritz Redlschool is een school voor (Voortgezet) Speciaal Onderwijs, verbonden aan de klinieken voor Psychiatrie van het UMC Utrecht en van Altrecht GGZ. De Fritz Redlschool heeft een SO en een VSO afdeling. De SO-afdeling van de Fritz Redlschool verzorgt (kortdurend) onderwijs aan kinderen die voor observatie, diagnostiek en/of voor behandeling zijn opgenomen in het UMCU. Voor leerlingen die na de behandeling nog niet op vervolgonderwijs geplaatst kunnen worden, is ter overbrugging onderwijs op de Fritz Redlschool mogelijk. Ook is het mogelijk dat leerlingen rechtstreeks vanuit een Samenwerkingsverband (SWV) worden geplaatst. Dit kan wanneer de Fritz Redlschool en het SWV hierover schriftelijke afspraken hebben gemaakt, die terug te vinden zijn in het Ondersteuningsplan van het SWV. Voor deze leerlingen geldt dat er een specifieke onderwijsvraag moet zijn, die gerelateerd is aan ontwikkelingsstoornissen. Voor leerlingen die geen behandelrelatie (meer) hebben met het UMCU heeft de Fritz Redlschool 12 leerlingplekken beschikbaar. De SO afdeling van de Fritz Redlschool telt 36 leerlingen, verdeeld over 3 klassen. De kerntaak van de Fritz Redlschool is het weer op gang brengen van een gestagneerde of verstoorde onderwijsontwikkeling. Tijdens het volgen van het onderwijs op de Fritz Redlschool is het ons streven om optimaal aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen, voor zover die voorafgaand aan plaatsing bekend zijn en om deze onderwijsbehoeften te verder specificeren. Daarbij is de samenwerking tussen het UMC Utrecht en de Fritz Redlschool van groot belang. Vanuit de ‘één kind, één plan’ gedachte, worden onderwijs en behandeling optimaal afgestemd, in goede samenwerking met ouders. De medewerkers van de Fritz Redlschool kijken goed naar elk kind afzonderlijk: waarom loopt het vast, wat heeft het kind nodig om zich verder te kunnen ontwikkelen ? Het doel dat we daarmee willen bereiken is om de leerling weer adequaat te laten functioneren in een schoolse setting, op de school van herkomst of een andere vervolgschool. Om dit doel te bereiken is het van belang dat de onderwijsbehoeften van de leerling verhelderd en geconcretiseerd worden in het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Op basis van het OPP wordt door de Commissie van Begeleiding aan het eind van de behandeling een advies voor vervolgonderwijs gegeven. Voor alle leerlingen geldt het principe “einde behandeling = einde school”. Onze uitstroomprocedures zijn hierop zorgvuldig ingericht, samenwerking met de ontvangende school en het SWV is hierbij van groot belang.
Schoolondersteuningsprofiel Fritz Redlschool afdeling SO
november 2015
De leerlingenpopulatie De kerntaak van de Fritz Redlschool is om onderwijs te geven aan leerlingen met onderwijsbeperkingen, die samengaan met een psychiatrische problematiek (of een vermoeden van die samenhang). Op de SO afdeling van de Fritz Redlschool zitten leerlingen in de leeftijd van 6 t/m 12 jaar met reeds vastgestelde, of nog vast te stellen, ontwikkelingsstoornissen en tenminste een benedengemiddelde intelligentie (TIQ >80). Wanneer een leerling 5 jaar is en behandeling krijgt bij het UMCU bestaat de mogelijkheid tot het volgen van onderwijs op de Fritz Redlschool. Dit zal per individuele casus bekeken en besproken worden, omdat het onderwijsaanbod soms niet goed aansluit bij de onderwijsondersteuningsbehoefte van de leerling. Bij nagenoeg alle leerlingen is sprake van het tegelijkertijd voorkomen van verschillende ontwikkelingsstoornissen (co-morbiditeit) en vaak een gestagneerde schoolontwikkeling. Hiermee samenhangend is er vaak sprake van leerproblematiek. De problemen van de leerlingen kunnen de volgende gebieden beslaan: Sociale en emotionele ontwikkeling: (faal)angstig, depressief of teruggetrokken gedrag (kan zich uiten in niet meer naar school willen/kunnen), sociale omgang en communicatie, verbaal en/of fysiek agressief gedrag, grensoverschrijdend gedrag; Lichamelijke ontwikkeling: motoriek, vermoeidheid, zindelijkheid; Cognitieve ontwikkeling: disharmonisch intelligentieprofiel, leesproblemen, rekenproblemen, verstoorde realiteitstoetsing, tekorten in executieve functies; Thuissituatie: overbelast gezinssysteem, pedagogische onmacht bij ouders: pedagogische vaardigheden ouders sluiten onvoldoende aan bij de ondersteuningsbehoeften van het kind; Algemene onderwijsondersteuningbehoeften van leerlingen op de Fritz Redlschool Voor alle leerlingen op de SO-afdeling van de Fritz Redlschool geldt dat zij behoefte hebben aan duidelijkheid, voorspelbaarheid en structuur in een rustige leeromgeving. De Fritz Redlschool heeft een huisstijl ontwikkeld, waarmee we voorzien in de onderwijsondersteuningsbehoefte van onze leerlingen. De huisstijl is in alle klassen en ook in andere ruimtes van de school terug te vinden. De huisstijl vormt de basis voor het pedagogisch/didactisch handelen van alle medewerkers in de school. De huisstijl is een praktische uitwerking van een combinatie van algemene onderwijsondersteuningsbehoefte van leerlingen met ontwikkelingsstoornissen die het meest frequent voorkomen op de Fritz Redlschool (ADHD, ASS en ODD/CD). Deze onderwijsondersteuningsbehoefte zijn door de CvB van de Fritz Redlschool uitgewerkt op basis van praktijkervaring en de kennis uit wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke theorieën zoals beschreven in Wijzer Onderwijs Autisme en Aandachtstekort- en gedragsstoornissen (CED groep). De huisstijl is onder te verdelen in een aantal aandachtspunten: De omgeving Het klassenmanagement De benadering van leerlingen De omgeving: in het klaslokaal: Dagrooster wordt dag ervoor al opgehangen met de kinderen erbij Zichtbaar dagrooster met picto’s (dagdeel) voordat kinderen binnen komen Materialen in het lokaal hebben een vaste functie Klassenregels zijn zichtbaar op vaste plek
Schoolondersteuningsprofiel Fritz Redlschool afdeling SO
november 2015
Timetimer is zichtbaar op vaste plek Het blikveld is rustig - alleen noodzakelijke ‘informatie’ zichtbaar Leerlingen hebben een koptelefoon aan hun tafel Wiebelkussens indien nodig (voor sommige kinderen) Werkplekken voor extreem prikkelgevoelige kinderen
De omgeving: buiten het klaslokaal Vooraf aan pauze: pauzeplan laten maken: Wat, Waar, met Wie, Wanneer en Hoe Er is toezicht als leerlingen gebracht en gehaald worden. Eigen leerkracht brengt leerlingen naar hek SO plein. Leerlingen storen elkaar niet bij een spel (bijv. bemoeien of er doorheen rijden) Gedragsafspraken met time-out plek op schoolplein; Bij extreem gedrag / drukte naar binnen met opdracht en onder toezicht Na het eten blijft er gedurende de hele pauze toezicht op alle leerlingen. De ingeroosterde collega’s bepalen welke activiteiten worden gedaan Leerlingen zijn altijd onder begeleiding in hun lokaal Kinderen lopen (zoveel mogelijk) onder begeleiding door de gang Klassenmanagement Biedt een taak op in IHP vastgesteld niveau Taak is kort, taak is haalbaar (succeservaring is bereikbaar in één les) Taak wordt zoveel mogelijk in werkboeken verwerkt, aangepast aan verwerkingsmogelijkheden van de ll. (overzichtsproblemen) Leerling krijgt ‘hulpjes’ te zien (tafelkaart, ww-tabel, woordsoorten, kapstokwoorden, etc.) Na MOET opdracht volgt MAG opdracht: extra opdrachten, kiezen uit vaste kast. De elementen van de 4-eenheid worden volgens afspraak gebruikt: het vraagsymbool het stoplicht de vaste looproute de instructietafel Benadering van leerlingen: Alle leerkrachten belonen ‘gewenst’ gedrag van alle leerlingen. Dit beloningssysteem wordt tevens op groepsniveau ingezet; Rustige, neutraal vriendelijke, maar besliste basishouding Alle medewerkers spreken alle leerlingen aan op de algemene basisregels van de school. Bij een gedragsconflict wordt eigen leerkracht betrokken. Starten van de dag door de leerling persoonlijk te begroeten: naam noemen en oogcontact maken Eindigen van de dag: groet leerling expliciet door benoemen van de naam, Aanspreekvorm: SO leerling juf/meester; Leerlingen hebben mogelijkheid tot afleiding/ontspanning: klussen doen, energizers. Vaste time-out procedure en vaste eenduidige afspraken bij (dreigende) conflicten. Gebruik makend van fases voor time-out in klas, de serre, andere klas, achterwacht.
Betrokkenheid van ouders Het contact met ouders is van groot belang voor een goede afstemming tussen school en thuis. Naast contactmomenten vanuit de school is er uiteraard ruimte voor ouders om op eigen initiatief gesprekken aan te vragen en contact leggen met de leerkracht of andere betrokkenen bij hun kind.
Schoolondersteuningsprofiel Fritz Redlschool afdeling SO
november 2015
Er zijn diverse contactmomenten waarin de begeleiding en resultaten van de leerling met ouders worden besproken: Intakegesprek (alleen externe leerlingen) Kennismakingsgesprek (voor klinieksleerlingen) Wekelijks telefonisch of mailcontact (afhankelijk van voorkeur ouders) (School)adviesgesprek na 6 – 8 weken Toelichting OPP en IHP door IB en LK in gesprek met ouders Toelichting evaluatie OPP en IHP in gesprek met ouders
Specifieke ondersteuning voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Zoals beschreven bij de leerlingenpopulatie geldt voor leerlingen op de Fritz Redlschool dat zij een belemmering ervaren in het doorlopen van hun onderwijsloopbaan in het regulier of speciaal (basis)onderwijs. De onderwijsbelemmering kan zich uiten in bijvoorbeeld: Verlies van zelfvertrouwen Een verminderde leer- en werkhouding Een afwijkende informatieverwerking Emotieregulatieproblemen Motivatieproblemen Angst Autoriteitsproblemen Sociale problemen Schoolvermijding Leerproblemen Motorische problemen Om tegemoet te komen aan de specifieke individuele onderwijsbehoeften van de leerling moet deze eerst in kaart worden gebracht. Op de Fritz Redlschool gebeurt dat middels schoolobservaties, vragenlijsten en psychiatrische/psychologische onderzoeksgegevens vanuit het UMCU, die worden vastgelegd in het OPP. Een groot deel van de leerlingen komt, voorafgaand aan plaatsing op de Fritz Redlschool, uit een (gedeeltelijke) thuiszittersituatie. Vanzelfsprekend ligt de nadruk bij deze leerlingen in eerste instantie op het opbouwen van het weer naar school gaan en er ook kunnen blijven. Om te kunnen bepalen welk basisaanbod voor een leerling relevant is, wordt gewerkt met het Fasenmodel. In dat model worden vier fasen onderscheiden: Schoolvoorwaardelijke fase. In deze fase staat voor de leerling het naar school kunnen en willen komen en blijven centraal. Eisen t.a.v. de leerstof worden aangepast. Leervoorwaardelijke fase. In deze fase wordt gewerkt aan het verhogen van de motivatie, het verbeteren van de leer- en werkhouding, aan zelfkritiek, zelfwerkzaamheid en samenwerking. Er is onder andere veel aandacht voor faalangst. Leereffectuerende fase. De leerling is nu in staat adequaat leergedrag te vertonen. Het accent ligt nu op het aanbieden van zoveel mogelijk leerstof. Ook wordt er veel aandacht besteed aan de sociaal-emotionele ontwikkeling. Buitenschoolfase. Vanuit de Fritz Redlschool wordt met de leerling stapsgewijs gewerkt aan terugplaatsing naar de school van herkomst of plaatsing in een andere vorm van onderwijs. Als ondersteunende begeleiding is ambulante begeleiding een mogelijkheid. Voor leerlingen die in behandeling zijn bij de afdeling Psychiatrie van het UMCU geldt dat de Fritz Redlschool zo goed mogelijk aansluit bij de specialistische zorg die wordt geboden tijdens de opname. Daarbij is aandacht voor zowel de belemmerende als de stimulerende factoren van en rond de leerling.
Schoolondersteuningsprofiel Fritz Redlschool afdeling SO
november 2015
Ondersteunende programma’s, veelal gebaseerd op de principes vanuit de cognitieve gedragstherapie worden zowel thuis, op school als in de behandelgroep op vergelijkbare wijze uitgevoerd (te denken valt aan: pictogrammen, beloningsprogramma’s, gedragsprogramma’s). Een deel van deze programma’s zijn al ingepast in de pedagogische huisstijl van de Fritz Redlschool. Daar waar nodig worden de meer specialistische, individuele programma’s ook op school aangeboden, vaak extra ondersteund door de nabijheid van groepsleiding van het UMCU. Grenzen aan het onderwijs De Fritz Redlschool is ingericht voor leerlingen van groep 3 tot en met groep 8 met een behandelrelatie bij UMCU. Een groot deel van de pedagogische aanpak is afgestemd op de behandelrelatie van de leerling met het UMCU. Groepsleiding van het UMCU intervenieert regelmatig (op afroep) bij incidenten op school. Samen met de groepsleiding worden incidenten afgehandeld via de methodiek van het UMCU. Ook de aanpak van fysieke agressie wordt in samenspraak met de groepsleiding aangepakt. School volgt daarbij de procedures en protocollen, zoals die in het UMCU zijn beschreven. De Fritz Redlschool heeft daarom geen onderwijsaanbod voor leerlingen die langdurig (fors) fysiek agressief gedrag laten zien en niet in behandeling zijn bij het UMCU. Wanneer deze leerlingen toch worden aangemeld, zullen ze veelal worden doorverwezen naar collega-scholen, die de leerlingen in hun specifieke onderwijsondersteuningsbehoefte beter kunnen ondersteunen.
Schoolondersteuningsprofiel Fritz Redlschool afdeling SO
november 2015
